|
2000
|
|
|
Eta, halatan, zure memoriak harritu ninduen lehenik, zeren baitzirudien ezen biblioteka oso bat zeneukala zeure buruan, eta bibilioteka hartarik beharrezko errana beharrezko mementuan hautatzen eta zeureganatzen zenuela, zeure arrazoinbideetan aitzina egiteko. Baina erran behar dizut ezen zure memoriak baino areago harritu eta zurtu ninduela aipu eta anekdota haien lotzeko erakutsi zenuen antzeak eta trebetasunak, zeren, hainbertze pilatu eta juntatu arren, ez baitzirudien bihirik ere soberan zegoela, bakoitzak baitzuen han bere intentzionea eta erranahia,
|
bere
tokia eta bere lekua. Eta, aipu eta anekdota haiekin eta haien arteko loturekin, sare bat osatuz joan zinen hitzez hitz eta elez ele, eta ni sare hartan atrapaturik eta liluraturik sentitu nintzen, halako suertez, non ez bainintzen ohartu ere enekin egiten ari zinenaz.
|
|
|
Iritsi nintzenean, ahozpez aurkitu nuen anaia, iraulkatu nahi eta ezinean, hasperenka eta lurraren kontra hazka eta atzaparka; jiratu eta aratinik ipini nuenean, berriz, kontu egin nuen ezen mihia ahoan trabaturik zuela; eta, hala, mihia
|
bere
tokian paratzen niola, bere onerat etorri zen, apur bana. Bisaia itsusitua zuen, larrutua, zaurtua eta lohitua.
|
|
|
Eta begiak hertsi, eta hots lehor bat entzun nuen, baita Arkimedesen neurriz kanpoko intziria ere... Eta begiak ireki, eta zirkuluaren erdian ikusi nuen zakua, osaba
|
bere
tokian zut, Arkimedes pare bat urrats gibelago.
|
|
|
Uno, duo, tre! , eta hirurok baterat egiten genuen geure ahalegina, nork
|
bere
tokitik. Eta, hartan ari ginela, ohartu nintzen ezen osaba ere urduri zegoela, ez dakit zergatik... harik eta, halako batean, gurdia bere lekutik atera genuen arte, baina, hain fortuna gaixtoarekin, non, aldi berean, gurdiari eman genion bulkadarekin baterat, oinen gainean labaindu baitzen osaba eta ahozpez erori, bularra eta gorputzaren aitzinalde osoa lohitan blai.
|
|
|
Erran dizut bertze nonbait ezen amak mosaiko baten antzera ulertzen zuela bizitza, eta nahi izaiten zuela pieza bakoitza
|
bere
tokian: ordea, Pagabasoko leizeaz mintzatzen ginenean, ez zuen deus ere erraiten, ez baleki bezala pieza hura non pausa, eta gai hura, orotarat, laket ez balu bezala... eta, hartaz beldur ez zen arren, beldur balitz bezala, halarik ere, finean.
|
|
|
Eta, ene laguntzarekin, sartu zen hura
|
bere
tokian, erraiten niola:
|
|
|
—Gaur eginen dizudan aitorra, seme, denbora batean pentsaezina izanen zen, beti uste izan nuelako ezen nork
|
bere
tokia eta bere kargua zituela mundu honetan, eta ezin higi zitekeela nehor toki hartarik, inguruan kalapita eta nahaste borrastea sortzeko ez bazen... Umetarik hala irakatsi zidaten Ezpeldoiko jaun Christian Etxehandik eta haren emazte Graziana Larresorok, zeinak baitziren ene gurasoak eta zure aitona amonak, erraiten zidatelarik ezen, etxe printzipal bateko anderea izan nahi banuen, funtsezkoak izanen zitzaizkidala manera onak eta buru hoztasuna, eta hobe izanen nuela neure sentimenduen gordetzea eta itzalean mantentzea ezen ez haien agertzea.
|
|
|
Eta, handik harat, hitz haietan jarri nuen neure fede osoa, halako suertez, non, Felisaren eskuetan uzten zintudala eta nihaurk lehen marratik eta lehen lerrotik bigarrenerat egiten nuela, urrunetik behatzen hasi bainintzaizun, igurikirik ezen Jainkoak egunen batean bere hitza bete eta dei eginen zizula, eta hala libratuko gintuela biok nik egin bekatutik... Eta, bitartean, ene barrengo hutsa mila arauz eta bertze hainbat ordenantzaz bete nuen, jauregiko kide guztiak eta gauza guztiak zein
|
bere
tokian paratzen nituela, gure mundu tipi hura osoki eta konplituki ibil zedin amoreakatik, akatsik gabeko makina bat bezala.
|
|
|
‘Koadro hori bertzerik ez ote duzu bizitzan? ’ Guztiz serios ihardetsi nion: ‘Ama, Espainiarat joan nahi nuke, neure lehengusuaren ikusterat, zeren uste baitut ezen harekin ezkonduko naizela’ Harritu eta larritu zitzaidan ama, eta pentsatzen hasi zen eroturik ez ote nengoen, halako moldez, non koadroa gordetzea erabaki baitzuen; baina, ikusirik ezen erremedioak are okerrago jartzen ninduela eta apetitua ere galdu nuela, berriro eseki zuen koadroa
|
bere
tokian. Eta hala joan ziren egunak, eta joan zen urtebete hura, eta egun batean Simón de Osorio —ene osaba hura, kakao saltzailea zena eta Caracasen bizi zena—, ohi bezala, bisitan etorri zitzaigun; eta ni, hatsarrean, alegeratu egin nintzen, zeren hark eman baitziezadakeen, benturaz, neure lehengusu haren berri.
|
|
|
Ordea, gure aita ez zegoen joko hura jokatzeko disposizionean, ezta bere anaia gaztearen lezionerik onartzeko ere, are gutiago modu eta tonu hartan, eta, hala, liztorrak ziztatu balu bezala eta gauzak
|
bere
tokian jartzen zituela, haserre antzean mintzatu zen:
|
|
|
Ordea, kontakizunean hain jauzi handia egin baino lehen, xehero jakinarazi nahi nizuke nola ediren nuen Antonio Donostian, zeren gertaki hark, alde batetik, harritu egin baininduen, eta zeren gertaki haren gorabeherak, bertzetik, argigarri izan bailitezke, ulertzeko, bai haren nortasunaren hainbat alderdi, eta bai haren hainbat erabaki berezi ere, liburuan barrena aditzerat emanen dizkizudanak,
|
bere
tokian eta bere mementuan.
|
|
|
Ilargi ederra zegoen, eta uste dut ezen guztiok hartu genuela harako bidea, ba tzuk lehenago, bertzeak geroago, baina guztiok ere bateratsu, bi zezenketariak —Curro Banderas eta Paco Corrales— izan ezik, biak ere digestioarena baino adarkada gogorragoetarat eginak eta usatuak, hor nonbait, Paco Corralesek bezperan ongi erakutsi zigun bezala. Eta kalonje jaun don Claudio ere mugitu zen azkenean
|
bere
tokitik. Eta, harrigarria bada ere, ikus dezazun zein barneraino eta zein muinetaraino sartzen zaizkigun behin hartu ohiturak eta usantzak, elizan paratzen ginen bezala paratu ginen han ere:
|
|
|
gure arbasoek ez zuten asmatu, eta ez ziren egon beharreko tokian egon... Eta
|
bere
tokian ez dagoenak faltatzen du, eta bere faltaz lohitzen du bere burua, eta lohitzen ditu ondokoak ere. Eta hori ere aitortu beharra dago, eta bertze guztia gure burua engainatu nahi izaitea da, nola engainatu nahi izaiten baitzuen gure aita hil berriak, Jainkoak zeruan izan dezala.
|
|
|
—Eiheratik iragan ura ez da, ordea, eiherarat itzultzen... eta gaztigatu nizun hori bere mementuan —ihardetsi zidan amak hoztasunez; gero, gauzak
|
bere
tokian ipini nahi balitu bezala, erran zidan—: Eta jakizu ezen zure osabak auzi honetan galdu duena ez dela deus nik galdu dudanaren aldean.
|
|
|
|
Bere
tokitik mugitu gabe zer beltz bat jaurti zidan, airez aire. hartu nukeen, irrigarri ez gelditzekotan, baina begi motzek eta Ximurra buruz buru izateak beranduxko luzarazi zidaten eskua.
|
|
2001
|
|
|
Billetea izan arren, atera egin zuten lehen klaseko konpartimendutik. Enplegatu batek eraso egin zion eta trenetik bota,
|
bere
tokia europar bati utzi ez ziolako.
|
|
2002
|
|
|
Betaurrekoak aurrera botata zeuzkan.
|
Bere
tokian ipini zituen.
|
|
|
Lau saihets hezur hautsi eta lepauztaia
|
bere
tokitik atera zitzaion. Erabat maspilduta geratu zen, eta ezin bere kabuz atera zulotik.
|
|
|
Sara faserik gogorrenetik iragana zen eta, enegana iritsi zenean, bigarren fasean zegoen, errehabilitazio programa bati lotuta, ezagun nuen mediku psikiatraren gidaritzapean. Esan nahi dudana da antsiolitikoen, lasaigarrien eta pilula antidepresiboen dosia apurka apurka jaitsi beharrean zegoela, apurka apurka beregana zezan inguruarekiko interesa, eta aurkitu, era berean,
|
bere
tokia bizitzan eta munduan, gutxieneko oreka baten barnean.
|
|
2003
|
|
|
Aitaren eta Semearen...! Eskerrak Azpilen gauzak
|
bere
tokian jarri zenituela, don Estebe... bestela, zer ikusi genuke?
|
|
2004
|
|
|
Edota: gainerako hizkuntzen artean, zer eginkizun eta betebehar egokituko litzaizkioke euskarari
|
bere
tokia bilatzeko orduan?
|
|
2005
|
|
|
Koronelak poltsikotik ateratzen hasia zen paketea bere lekuan utzi du. Gero, libre geratutako eskua bular aldeko kondekorazio distiratsu eta koloretsu ugarietatik pasatu du, bera ere nor badela erakutsi nahi balu bezala, baina emakumeak
|
bere
tokia hartu du, aulki bi dituen mahaiaren aldean, eta paperak birpasatzen hasi da, arreta handirik eman gabe. Koronela, kontrastean, beltzarana da, bai ilez –urdintzen hasitakoak izan ezik– bai azalez, eta emakumea baino nagusiagoa, aurpegi zaildua.
|
|
|
Momentuan bertan beste" egun on" bat entzun da atetik, eta zuzenean
|
bere
tokira, hiru aulkiko aldean erdikora, zuzendu da hirurogei urteren bueltan dagoen gizon ile urdin eta soildukoa. Jantzi griseko botoi bakar batek doi doi eusten dio bere sabel ederrari, haren azpitik jantziak berriro ireki eta kolore bereko gorbataren muturra agerian utzirik.
|
|
|
Emakumeak hezur zatia hartu eta, erritual sakratua balitz bezain kontzentratuta,
|
bere
tokian jarri du.
|
|
|
Txirrinaren hotsak iratzarri du; ezustekoak zorrotada batzuk garagardo botarazi dizkio kamisetatik behera, eta ia lurrera jaurtiki du bularraren kontra estutzen zuen argazkia. Pentsamenduekin batera markoa
|
bere
tokian ipini, tantak arduragabe astindu, eta atera joan da arrapaladan, bihotza lokietan, telebista gaineko erlojuari begira baina haren orratzetan ordua ikusi gabe. Ate aurrean, eskua ia maratilan duelarik, bere itxurari erreparatu dio.
|
|
|
Nork
|
bere
tokia berreskuratu genuenean Itziar barrezka ari zen, burua ezkerretik eskumara mugitzen zuen bitartean.
|
|
|
Ordurako hartuak zituen Kixmik bere zein nire gurasoen bitxiak. Beste gauzakiak, berriz, bildu eta zein
|
bere
tokian utzi zituen atzera.
|
|
|
–Buztana beti
|
bere
tokian –Karlos Felixek–, eta burua ere bai. Zeinek esan dik planarekin batera aitortza zetorrela?
|
|
2006
|
|
|
Ilea babesten zion zapia
|
bere
tokian zegoela egiaztatu eta, gogor helduz, maila kirrinkarietan gora abiatu zen. Azkura sudur mizpiretan.
|
|
|
Lehenengo harriduraren ondoren, Zipriano iseka egiteko prest jarri zen. Nola zitekeen hogei lagunek mugitzerik lortu ez zuten harritzarra
|
bere
tokitik ateratzea!
|
|
|
Gurdira igo eta okertuta geratutako kartola zuzentzen saiatu nintzen indar eginez. Berriro entzun nuen krakara eta, kartolarekin batera, oholak
|
bere
tokia hartu zuen.
|
|
|
Hasieran krakara bitxi bat entzun nuen, zeozer apurtzean ateratakoaren antzekoa. Kartola
|
bere
tokitik mugituta ikusi nuen eta gurdiaren oholtza osatzen zuten oholetako bat erdi altxatuta.
|
|
|
–Zelan dago nire prexioxa? –galdetu diot, estalkiak
|
bere
tokira ekarriz.
|
|
|
Berri mingarria ematera etorritako bera zen gizon hura, bere kapa eta kapela ilunekin. Ontziolak kendu zion bizia gure aitari eta, oraingoan,
|
bere
tokia hartu nahian ote zebilen beldurrez jarri nintzen.
|
|
2007
|
|
|
...ikuskera tradizionalean, mundua aldez aurretiko ideia eta plan razional betegin baten, teoria baten gauzatze/ agertzea zen; beraz, hasi baino lehendik amaitua zegoen, bilakaera oro ez zen hasieran (teorian) jada ezarritakoaren jarraipen mekanikoa baino, posibilitateak oro betidanik zeuden erabakiak eta hesituak, eta zerki oro, Jainkoagandik inurriraino, izatearen hierarkia edo kate handian doi doi
|
bere
toki tokian ordenatua zegoen, mailaz maila perfekzio handienetik txikienera. Unibertso hori makina perfektu bat zen, non ere munduko zerki eta zerkitxo bakoitza pieza bat baita, bere lekutxo jakinean finko, denak dena mugatuz eta denak denari eutsiz, dena lege aldaezin eternalek kudeatua.
|
|
|
Norgehiagokak sei segundo baino ez zuen iraun. Autoan ginen berriro, bakoitza
|
bere
tokian. Orduan Irenek misterioa argitzeko unea iritsia zela erabaki zuen.
|
|
2008
|
|
|
Eta osaba berriro sentitu zen ilobarekin lekuz kanpo, eta berriro jarri nahi izan zituen gauzak
|
bere
tokian:
|
|
|
garbiketak ez ezik, beste lan asko ere ikasten eta egiten baitzituen ordurako: ...ak zerbitzatzen zituen, adibidez, trebetasun berezi bat eskatzen zuèn eginkizunean, bai esku zangoen higialdien ikuspegitik, mugimendu graziaz bete batek ez du mugimendu trakets batekin zerikusirik?, eta bai buruan gorde beharreko errenferientziengatik ere, ez baitzen erraza jakitea non eta nola jarri behar ziren platerak eta erretiluak, aiztoak, koilarak eta sardexkak, basoak eta kopak, bakoitza
|
bere
tokian; jantziak lisatzen zituen, nagusien soineko konplikatu haiek beraiekin baitzekartzaten beste era bateko konplikazioak, baita lisatzeko orduan ere; edo, denborari denbora ostuz, brodatu ezin finagoak egiten zituen; eta lan eta lan egiten zuen bitartean, ezin ahaztu handikiekiko moldeak eta manerak findu behar zituela, buruan hori beti present.
|
|
|
Umeak eskolatzeko erabaki hartan zerikusi handia izan zuten bai Honoratok berak, zeinak eskolan egin zuèn aurrerabide ikusgarriarekin harrituta utzi baitzituen etxekoak hasieratik bertatik ia, eta bai maisuak ere, zeinak, bere jarrerarekin, herritar asko erakarri baitzituen bere aldera apurka, orbetarrak tartean, hain zen gizon hura saiatua eta bere ogibideari emana, denbora beteko eskaintzan? erregela, hura bezalako gizarte autoritario batean
|
bere
toki ezinbestekoa zuena eta, denborarekin, maisu maistren botere ikur bihurtu zena, maiz astintzen bazuen ere, que quien bien te quiere te hará llorar; eskola zabaldu zenetik, gainera, maisuak igandeetako meza hartu zuen aitzakia herritarrekiko harremanak lantzeko, halako eran, non, elizatik irtenda gero, umeen gurasoekin egoten baitzen, baita Nazarioren aitarekin, bizi izan zen artean?
|
|
|
baina alferrik, Gerardok emandako pauso bakoitzari Nataliak bere balazta ezartzen baitzion: ...oa; kontrapauso haiek, haatik, ez ziren guztiz kontrakoak, bai norabidean, ez magnitudean?, edo, bestela esanda, mugimendu eta kontramugimendu haiek ez ziren, neurriaz denaz bezainbatean, simetrikoak, eta Nataliaren ahalegina ez zen, ondorioz, Gerardoren pausoen eragina eta haren iniziatiba ezabatzeko modukoa, baina bai dantzaren mugimendu harmonikoak eragozteko modukoa, Nataliak hasieratik gauzak
|
bere
tokian utzi nahi balitu bezala:
|
|
|
Esan nahi baita Reginak beti aurkitzen zuela markesa anderea
|
bere
tokian, bihotz buruen lehentasunezko zutoinean eta mirespenaren idulkian, atxikitzeko modua, baita desadostasunaren haizeak astintzen zuenean ere.
|
|
|
Nora ezean zegoen, beraz, Natalia, k.o. teknikoan boxeolarien hizkeran, bihotza zaldi ero bat iduri, borroka lehenengo roundean bukatzeko zorian, baina aita kalonjeak beste borroka mota bat nahi zuen, antza, esperientziak aditzera ematen zionaren araberakoa, motza bai, baina ez hain motza ere, katuaren eta saguaren arteko jolasak ere
|
bere
tokia izan zezan?, eta orduan, biktimari arnasa ematen ziola, zinismo handiz esan zion:
|
|
|
Azkenekoz, markesa anderearen lagun aberats baten etxean egon zen Toledon, nondik etorri baitzen Madrilera, lagunak berak biziki gomendatuta. Ezagutu zutèn guztiek azpimarratzen zuten institutriza
|
bere
tokian egoten zekièn emakume zuhurra zela, jatorra bezain leiala, guztiz fidatzekoa. Hainbat bide urratu ondoren, zazpi hamalau urte bitarteko umeekin espezializatu zen, zeinei, oinarrizko jakingarriak ez ezik, kulturari edo goi klaseetako jokamoldeei lotuak?, musika eta dantza ere irakasten baitzien.
|
|
|
Berezkoa zuen estilo hura, Gerardorena baino akamedikoagoa, nolabait esatearren. Edo, beste modu batean esanda, ibai garbiaren ur garbia bezalakoa zen haren musika, akatsik gabekoa, nota bakoitza
|
bere
tokian eta denboran joa, interpretazio ezin gardenagoan. Esan nahi baita Ricardok, ibaiaren jabe zèn heinean, bere ubidetik eta bere ibilgutik zeramala ibaia, uraren goraldiak zein beheraldiak kontrolatzeko urtegi batzuk zituena, bere albate eta uhateekin, zeinak Ricardok ireki edo itxi egiten baitzituen, ur emanaren arabera, tentuz eta neurriz.
|
|
|
egiten zuena egingo ez balu bezala egiten bazuen ere, hurkoen keinu ilun nabariei irri hautemangaitz baten argi xumearekin erantzuten zien, adibidez, edo amorruzko garrasi bati isiltasunarekin? ez, haatik, garrasiarekiko mendekotasuna erakusten zuèn isiltasunarekin, beste isiltasun batekin baizik (isiltasun sortzaile bat, bestela esanda), isiltasun hark bai baitzuen bihotza eta bai baitzituen besoak, noranahi zabal zitzakeenak eta noranahi zabaltzen zituenak, espazio berri abegikor bat sortuz, aurkariaren bihotzak ere
|
bere
tokia izan zezan?, Ernestinak Jainkoarengan jarria baitzuen bere uste osoa, halako moldez, non sinetsia baitzegoen, berak berea bideratu ondoren, Jainkoak bideratuko zuela gainerako guztia; edo, egoerak inoiz gainditzen zuenean, gogoko zituèn hitzak ahapeka errepikatzeko ohiturari ekiten zion, solo Dios basta, solo Dios basta, solo Dios basta, behin, bi aldiz eta mila aldiz, hura letania bat balitz bezala, edo mantra bat, bere arima lasaitzen eta orekatzen zuena.
|
|
|
uler dezaket lapurra kaperan sartzeagatik aztoratuta egotea, lapurra hiltzailea ere izan baitaiteke, baina ulergaitz egiten zait bere burua kristautzat duen edonor kezkatzea, zergatik? eta irudia
|
bere
tokitik falta delako! Edo nahiago al zenukete santuaren irudia hemen egotea eta santua infernuan, ezin konta ahala deabru legioen artean?
|
|
|
ipartzat zituena; Nazario Orberen mundu hartan, baina, emakumeak, emeak? ez zuen artean
|
bere
tokia hartu, beste kasu bat zen amarena eta izeba Ursularena, zeinek Nazariorentzat emetasun babeslearen ikur behar baitzuten?, eta ez neskak eta emakumeak ikusten ez zituelako, jakina, jaialdi hartan ere ongi zuzentzen zituen begiak gorputz eme lirainetara, begirada iheskor bezain desioz beteetan?, baizik eta hura bigarren mailako kontutzat zuelako, iradoki ere, iradoki zion behin batean izeba U... –Fabrika sendotu behar dugu lehendabizi, gero gerokoak??, baita izebak erantzun ere:
|
|
|
Gau osoa zalaparta batean pasa genuen, gauza bakoitza
|
bere
tokian jartzen, eta tarteka marteka Trelawney jaunaren lagunez betetako txalupak hurbiltzen zirela, mister Blandlyrekin eta haren gisakoekin, Squireari bidaia ona eta itzulera kalterik gabea opatzera. Sekula ez nuen nik Admiral Benbown halako lanik izan; eta egunsentia baino lehentxeago kontramaisua txilibitua jotzen hasi zenean, eta eskifaia dibidietaren hagak mugitzen, zeharo leher eginda nengoen.
|
|
|
Handik gutxira hondarra kiskaltzen zegoen eta erretxina urtzen hasi zen fortineko enborretan. Txamarrak eta kasakak baztertu genituen; alkandoren lepoak ireki eta besaburuetaraino goratu genituen mahukak; eta hantxe gelditu ginen, nor
|
bere
tokian, sukartuta beroaren eta irrikaren poderioz.
|
|
|
–Beno, hori holaxe duk, esan zuen?. Hik bai burua
|
bere
tokian, John, hori garbi zegok. Denok zuen postuetara, adiskideak!
|
|
|
–Ondo ulertu behar didak, Jim, esan zuen, zetorrela?. Burua
|
bere
tokian zeukaat nik, gero. Squirearen alde nagok orain.
|
|
|
Eta Tom Redruth mespretxatu ere egin nuen, sekula inor mespretxatu baldin badut, marmarra eta kexa besterik ez baitzuen. Bere mendeko edozein basozain gustura asko jarriko zen
|
bere
tokian; baina ez zen hura Squirearen nahia, eta Squirearen nahiak lege ziren gizon haien artean. Beste inor ez zen ausartuko, Redruth hura bakarrik, marmarka hastera.
|
|
|
Itsasgizon ona dela uste dut, baina eskifaiarekin esku zabalegia du ofizial ona izateko. Bigarrenak
|
bere
tokian egoten jakin luke, ez luke marinel arruntekin edan behar!
|
|
|
–Gizaki batek hanka edo begia galdu badu, badaki hanka edo begia galdu duela. Baina ni a galdu badu, bere buruari buruzko zentzua galdu badu, ez du galderaren berri, ez baitago
|
bere
tokian galderaz ohartzeko?.
|
|
|
–Normala iruditzen zait, baina euskara defendatu daiteke euskaraz aritu gabe ere, nahiz eta gure hurrengo pausoa euskarari
|
bere
tokia ematea izango den?.
|
|
|
Batzuetan, begirada haiei oihu egiteko gogoa etortzen zitzaion: ...ntzuten zien, adibidez, edo amorruzko garrasi bati isiltasunarekin... ez, haatik, garrasiarekiko mendekotasuna erakusten zuèn isiltasunarekin, beste isiltasun batekin baizik (isiltasun sortzaile bat, bestela esanda), isiltasun hark bai baitzuen bihotza eta bai baitzituen besoak, noranahi zabal zitzakeenak eta noranahi zabaltzen zituenak, espazio berri abegikor bat sortuz, aurkariaren bihotzak ere
|
bere
tokia izan zezan–, Ernestinak Jainkoarengan jarria baitzuen bere uste osoa, halako moldez, non sinetsia baitzegoen, berak berea bideratu ondoren, Jainkoak bideratuko zuela gainerako guztia; edo, egoerak inoiz gainditzen zuenean, gogoko zituèn hitzak ahapeka errepikatzeko ohiturari ekiten zion, solo Dios basta, solo Dios basta, solo Dios basta... behin, bi aldiz eta mila aldiz, hura letania ...
|
|
|
–Norbaitek kendu du san Mamertoren irudia zegoèn tokitik, eta, ama nagusiak lehentxeago esan didanez, kezkatuta eta aztoratuta zaudete guztiak; baina hara: uler dezaket lapurra kaperan sartzeagatik aztoratuta egotea, lapurra hiltzailea ere izan baitaiteke, baina ulergaitz egiten zait bere burua kristautzat duen edonor kezkatzea, zergatik... eta irudia
|
bere
tokitik falta delako! Edo nahiago al zenukete santuaren irudia hemen egotea eta santua infernuan, ezin konta ahala deabru legioen artean?
|
|
|
Nora ezean zegoen, beraz, Natalia, k.o. teknikoan boxeolarien hizkeran, bihotza zaldi ero bat iduri, borroka lehenengo roundean bukatzeko zorian, baina aita kalonjeak beste borroka mota bat nahi zuen, antza, esperientziak aditzera ematen zionaren araberakoa –motza bai, baina ez hain motza ere, katuaren eta saguaren arteko jolasak ere
|
bere
tokia izan zezan–, eta orduan, biktimari arnasa ematen ziola, zinismo handiz esan zion:
|
|
|
Esan nahi baita Reginak beti aurkitzen zuela markesa anderea
|
bere
tokian –bihotz buruen lehentasunezko zutoinean eta mirespenaren idulkian– atxikitzeko modua, baita desadostasunaren haizeak astintzen zuenean ere. Horregatik egoten zen hain gustura markesa anderearekin, harekin egoteko aukerak ohoratua, hark bere alabena baino antz handiagoa zuela aitortu zionean zer esanik ez; markesa andereak, gero, Nazariori buruzko galderak egin zizkion, haien harremanei buruzkoak... baita tarteka bere kezkak eta bere barrua neskameari hustu ere:
|
|
|
Nola ez zen, baina, jokoz kanpo egongo, baldin eta hura emakumeekin harremanetan jartzen zèn lehen aldietakoa bazen? ...e izan, bai arauzale–, langile porrokatua izan zen, zentzuduna izan zen –erotasun puntu bat ere bazuen, egia esan, amets baten aitzakian Dobaingo lantegira joateko! –, norabide bakarreko gizona zen, Eliza, etxea eta fabrika –hiru kontzeptu, hiru soka bezala, txirikorda berean– ipartzat zituena; Nazario Orberen mundu hartan, baina, emakumeak –emeak– ez zuen artean
|
bere
tokia hartu –beste kasu bat zen amarena eta izeba Ursularena, zeinek Nazariorentzat emetasun babeslearen ikur behar baitzuten–, eta ez neskak eta emakumeak ikusten ez zituelako, jakina –jaialdi hartan ere ongi zuzentzen zituen begiak gorputz eme lirainetara, begirada iheskor bezain desioz beteetan–, baizik eta hura bigarren mailako kontutzat zuelako –iradoki ere, iradoki ... " Fabrika sendotu behar dugu lehendabizi, gero gerokoak...", baita izebak erantzun ere:
|
|
|
Eta heldu zion Gerardok Nataliari gerritik; ahalegindu zen mutila Natalia eramaten, pausoz pauso, berak zekien bezala... baina alferrik, Gerardok emandako pauso bakoitzari Nataliak bere balazta ezartzen baitzion: ...pauso haiek, haatik, ez ziren guztiz kontrakoak –bai norabidean, ez magnitudean–, edo, bestela esanda, mugimendu eta kontramugimendu haiek ez ziren, neurriaz denaz bezainbatean, simetrikoak, eta Nataliaren ahalegina ez zen, ondorioz, Gerardoren pausoen eragina eta haren iniziatiba ezabatzeko modukoa, baina bai dantzaren mugimendu harmonikoak eragozteko modukoa, Nataliak hasieratik gauzak
|
bere
tokian utzi nahi balitu bezala:
|
|
|
Hala, bada, konfiantzazko giro berri hartan, sendotuz joan ziren Reginaren ahalmenak, ez mintzamenari lotutako kontuetan bakarrik, zerbitzuari lotutakoetan ere bai... garbiketak ez ezik, beste lan asko ere ikasten eta egiten baitzituen ordurako: ...atzen zituen, adibidez, trebetasun berezi bat eskatzen zuèn eginkizunean, bai esku zangoen higialdien ikuspegitik –mugimendu graziaz bete batek ez du mugimendu trakets batekin zerikusirik–, eta bai buruan gorde beharreko errenferientziengatik ere, ez baitzen erraza jakitea non eta nola jarri behar ziren platerak eta erretiluak, aiztoak, koilarak eta sardexkak, basoak eta kopak, bakoitza
|
bere
tokian; jantziak lisatzen zituen, nagusien soineko konplikatu haiek beraiekin baitzekartzaten beste era bateko konplikazioak, baita lisatzeko orduan ere; edo, denborari denbora ostuz, brodatu ezin finagoak egiten zituen; eta lan eta lan egiten zuen bitartean, ezin ahaztu handikiekiko moldeak eta manerak findu behar zituela, buruan hori beti present.
|
|
|
...zan zuten bai Honoratok berak, zeinak eskolan egin zuèn aurrerabide ikusgarriarekin harrituta utzi baitzituen etxekoak hasieratik bertatik ia, eta bai maisuak ere, zeinak, bere jarrerarekin, herritar asko erakarri baitzituen bere aldera apurka, orbetarrak tartean, hain zen gizon hura saiatua eta bere ogibideari emana, denbora beteko eskaintzan... erregela, hura bezalako gizarte autoritario batean
|
bere
toki ezinbestekoa zuena eta, denborarekin, maisu maistren botere ikur bihurtu zena, maiz astintzen bazuen ere, que quien bien te quiere te hará llorar; eskola zabaldu zenetik, gainera, maisuak igandeetako meza hartu zuen aitzakia herritarrekiko harremanak lantzeko, halako eran, non, elizatik irtenda gero, umeen gurasoekin egoten baitzen... baita Nazarioren aitarekin –bizi izan zen artean Halakoetan, baina, maisuak egiten zituèn iruzkinek, batari zein besteari buruzkoek, ez zuten zer ikusirik, Honoratoz ongi mintzatzen baitzen beti –" Zuen mutil horrek erraztasun ikaragarria du, letrak azkar ikasten ditu, irakurtzen ere hasi da, gaztelaniaz gero eta hobeto moldatzen da, latina ere azkar ikasiko luke, aizu... eta auskalo izen handiko abokatu bihurtuko ez ote zaizuen, horretarako aukera ematen badiozue!" esan zien aita osabei Honorato eskolan hasi eta urte erdira– eta Beñardoz nekez...
|
|
|
Eta osaba berriro sentitu zen ilobarekin lekuz kanpo, eta berriro jarri nahi izan zituen gauzak
|
bere
tokian:
|
|
|
Azkenekoz, markesa anderearen lagun aberats baten etxean egon zen Toledon, nondik etorri baitzen Madrilera, lagunak berak biziki gomendatuta. Ezagutu zutèn guztiek azpimarratzen zuten institutriza
|
bere
tokian egoten zekièn emakume zuhurra zela, jatorra bezain leiala, guztiz fidatzekoa. Hainbat bide urratu ondoren, zazpi hamalau urte bitarteko umeekin espezializatu zen, zeinei, oinarrizko jakingarriak ez ezik –kulturari edo goi klaseetako jokamoldeei lotuak–, musika eta dantza ere irakasten baitzien.
|
|
|
Berezkoa zuen estilo hura, Gerardorena baino akamedikoagoa, nolabait esatearren. Edo, beste modu batean esanda, ibai garbiaren ur garbia bezalakoa zen haren musika, akatsik gabekoa, nota bakoitza
|
bere
tokian eta denboran joa, interpretazio ezin gardenagoan. Esan nahi baita Ricardok, ibaiaren jabe zèn heinean, bere ubidetik eta bere ibilgutik zeramala ibaia, uraren goraldiak zein beheraldiak kontrolatzeko urtegi batzuk zituena, bere albate eta uhateekin, zeinak Ricardok ireki edo itxi egiten baitzituen, ur emanaren arabera, tentuz eta neurriz.
|
|
2009
|
|
|
Euskal Herriarentzat ez dago esperantzarik. Ez dago amore ematerik ere, erresistentzia estoiko beltz itsu itsua baino, amor fati, Spengler ek eredutzat aipatzen zuen Ponpeiako soldadua bezala, laba uhinaren hondamena gainera zetorkiola ikusten eta
|
bere
tokian tinko begiak zabalik: –bakoitzak iraun egiten du baizik/ jatortasun lege inork hautsi ezinez?
|
|
|
1 Zentzuak, razionalitate espazio batean kokatu egiten du. ETAren atentatuak zentzua dauka, suposatzen delako
|
bere
tokia eta arrazoia herri zapaldu baten askatasun borrokan daukala: zentzua borroka honek, osotasunak?
|
|
|
Zientzia ez da hori eta ez dauka zergatik gizon emakumearen emozioak edo kontzientziako kezkak oihartzundu. Zientzia poetikoa da, edo izan daiteke, han gizon emakumeak bere burua, bere historia,
|
bere
tokia unibertsoan (bere existentzia) Naturan proiektatua suma dezakeenean, hots, han bere burua xerka dezakeenean. Eta ezin da izan, zientziak horren guztiaren uko esplizitua izan gura badu, edozergatik ere, eskuarki zientziaren kontzeptu, inhumano?
|
|
|
Baina inork ez dugu horretaz hitz bat esan. Gandiaga gertu dago laster hiltzeko, kontent bizi osoa
|
bere
tokian tinko eman duelako. Nik neuk segurtasunik ez dut ezerena.
|
|
|
Haren aurpegian zirkinik ez. Gero emakumeari eta, haurdun zegoela ikusirik, harridura keinua egin, zalutasun miragarriz zutitu, eserlekutik jaitsi eta haurdunari gentleman batek bezala eskuz
|
bere
tokia eskaintzen ziola adierazi zion.
|
|
|
Lehenbiziko azterketa egin zion erizainak zizta jarri eta minik gabeko linbo batean sartu zen, non denak urruna eta geldoa ematen baitzuen. Erizainak erran zionean kubitua hautsita zeukala eta
|
bere
tokian jarri ziola, Oskarrek baiezko axolagabea egin zuen.
|
|
|
Aspaldi zen arratoi hark jauzi egin nahi zuela probintziako irrati eta telebistetako tertulietatik letra inprimatuen mundu jasora. Bada, ez zion
|
bere
tokia hain erraz utziko. Artikulua pare bat aldiz irakurri, zuzenketatxo batzuk egin eta egunkarira bidali zuen, desenkusa mezu labur bat gehituz.
|
|
|
Eta bazihoan, baina ez, jarraian ehungailuan iltzatu baitzituen begiak, Adaren buruaren gainetik, mugimendu ia erreflexu batean, urrezko erlojuak beste eszena hartara eraman balu bezala, noiz eta, bere urtebetetze egun batean, aitaren eta Adaren opari bana jaso baitzuen: sakelako erlojua aitarena, eta jertse gris urdin bat Adarena; Teofilo Mariak ongi oroit zezakeen, halaber, nola gutxietsi zuen, aitaren opariaren aurrean, Adarena, izeba Ernestina, gero, gauzak
|
bere
tokian jartzen ahalegindu bazen ere: –Jertsea maitasunarekin egina dago, bistan da, eta maitasuna oparirik handiena da?.
|
|
|
Jertsea
|
bere
tokira itzultzerakoan, ordea, segundo batzuk lehenago arrebari gertatu bezalaxe, aurpegia, kareharri bihurtua bat batean, aldatu zitzaion erabat:
|
|
|
Halakoak ziren anai arreben arteko eztabaidak, eta halakoak beren arteko kontuak, ezusteko batek gauza bakoitza
|
bere
tokian jarri zuenean. Handik gutxira, izan ere, handik hilabetera baino ez?, Gabino gaizki sentitzen hasi zen:
|
|
|
txakurrak eta katuak, hontzak eta arranoak, lehoiak eta elefanteak, halako eran, non marrazkiak puntu batean hasi eta puntu berean bukatzen baitzituen, lerro bakar bat osatuz, azkenean begiak ireki behar bazituen ere, irudiari azken ukituak emateko: arranoari mokoa zorrozteko, felinoari bibotea jartzeko edo txakurrari begi puntuak
|
bere
tokian; eta nola Domingo, Ada eta Maria Bibiana harri eta zur baitzeuden, Gabinok argibideak ematen zizkien:
|
|
|
Elizak aldarrikatzen digun kristau ikuspegiaren antipodetan dagoen eredua, beraz! ...iz eta lokaztuz, San Pablok berak ere ongitxo esan zuen arren emakumeak gizonaren mende behar duela, behin ezkontzen dena betiko ezkontzen da-eta; ahots asko dibortzioaren alde mintzatzen diren garai nahasiotan (Errepublikak berak ere onartu ez ditu, bada, aurten, ezkontza zibilaren eta dibortzioaren legeak!), katolikook ez dugu tokia galdu behar, toki bakoitzak baitu bere izena eta izen bakoitzak
|
bere
tokia, eta ongi dagoena ongi dago, eta gaizki dagoena gaizki. Baina ez da hori okerrena:
|
|
|
Adaren ibilerak, Txaro agurtu eta etxerako bidean jarri zenean!; eskuin besoak saihets hezurren kontra hertsatua zeraman eskuko poltsa, estu eta zurrun: hain zuen adia poltsan jarria, antza, non, oinen ibiliaz ahaztuta, arin arin zihoan, haatik?, espaloiaren kontra estropezu egin baitzuen halako batean, erori ez erori, orduan ere, baina, eskuin besoa
|
bere
tokian!?, oreka berreskuratu eta aurrera jarraitu zuen arte; eta etxera iritsi zenean ere, sartu zen tximistak hartua bezala, zeharkatu zuen egongela?. Gaur ere berandu heldu zara, eta errezatu dugu arratsaldeko arrosarioa!?
|
|
|
Adak begiak zabaldu zituen apur bat, beldurra adieraz zezakeèn keinuan, baina, arnasa barrutik hartu eta begiak
|
bere
tokira ekartzea lortzen zuela, honela mintzatu zitzaion, hotz eta motz:
|
|
|
ez baitzekien jada nola hasi nahi zuen, jakin ongi zekien arren zer esan behar zuen funtsean; huraxe zuen, ordea, auzia, funtsezkoa esateko funtsezko hitzak behar zituela: hitzik egokienak, alegia, bakoitza
|
bere
tokian, lehenengo hitza lehen eta atzetik besteak, hurrenez hurren; berehala etorri zitzaizkion bi lehenak, halako eran, non, mintzoaren aurreko arnasa hartzen zuela, esan baitzuen:
|
|
|
Nazario ez zen bere apainketa pertsonalean orduak galtzen zituèn gizona; esan ere, esan zitekeen gizon landugabea zela alor hartan, apur bat oihesa, Reginarekiko harremanek, denborarekin, alor hura ere lantzera eraman zuten arren; baina horra: beste gauza bat zen haren bibote oparoa, halako moldez, non, bizarra egiterakoan, minutuak eman baitzitzakeen biboteko iletxoak berdintzen; eta bizarra egiten ez zuenean ere berdin, orduan hatzekin aritzen baitzen, bibotea lisatu eta iletxo bakoitza
|
bere
tokian jarri nahian balebil bezala, puntak pittin bat goraka; gero, lanaren emaitza gain gainekoak ikusita, atseginezko irritxo bat egiten zion bere buruari; esan nahi baita orduan ere halaxe aritu zela Nazario Orbe, hain zegoen harro bere biboteaz, antza?; lana bukatutzat eman zuenean, baina, ez zion bere buruari irririk erakutsi; areago: ispiluak islatzen zuèn irudiak ez zuen ohiko harrotasunik adierazten, inondik ere; Nazariok, beraz, beste zerbait behar zuen buruan; Nazario, izan ere, ez zen motza; une hartan, gainera, ez zuen disimuluan ibili beharrik, bakar bakarrik baitzegoen komunean, ispiluaren aurrean; gero, ezpainak mugitu zituen, baina hotsik gabeko mugimenduan, aurrez aurre zuenari hizketan ariko balitzaio bezala, begiak begietan iltzaturik:
|
|
|
zerbait baino gehiago ere bai! Domingok
|
bere
tokia behar zuen eta bere tokia lortuko zuen, noizbait irabazi behar baitzuen anaiaren errespetua, behin betiko irabazi ere; merezi zuèn zerbait egin nahi zuenez, gainera, ongi pentsatu behar zuen jokaldia, anaia noiz eta nola zirikatu berriro, haren erasoa eragiteko, anaiaren eraso batekin justifika baitzezakeen berak. Domingok, bere kontraerasoa, gurasoen aurrean; esan nahi baita, gauzak garbi ikusi zituenean, itxura egitea erabaki zuela, hura ez zen arren bere ohiko jokabidea:
|
|
|
zerbait baino gehiago ere bai! Domingok bere tokia behar zuen eta
|
bere
tokia lortuko zuen, noizbait irabazi behar baitzuen anaiaren errespetua, behin betiko irabazi ere; merezi zuèn zerbait egin nahi zuenez, gainera, ongi pentsatu behar zuen jokaldia, anaia noiz eta nola zirikatu berriro, haren erasoa eragiteko, anaiaren eraso batekin justifika baitzezakeen berak. Domingok, bere kontraerasoa, gurasoen aurrean; esan nahi baita, gauzak garbi ikusi zituenean, itxura egitea erabaki zuela, hura ez zen arren bere ohiko jokabidea:
|
|
|
Hantxe, baina, ezustekoa, Nazario gauza bakoitza
|
bere
tokian jartzera behartu zuena!
|
|
|
Maria Bibiana bere kontzientziak agindutakoaren arabera ari zen, ustez, halaxe adierazten zuten bederen bai bere ahots tonu irmoak eta bai bere aurpegierak ere, aurpegi zati bakoitza, begiak, masailak eta ezpainak?
|
bere
tokian doi: bere betebeharra zintzo bete zuela, alegia, arauak agindu bezala, halako eran, non bai baitzirudien ezen begitartea ere halakoa zuela, zurruna, gihar bakoitzean hari ikusezin bat balu bezala, giharretik tiraka ari zena, jarrera ezin hieratikoago batean; ohartu zenean, baina, guztiak isildu zirela, eta ohartu zenean, halaber, Ada arnasarik gabe geratu zela, masailak tenkatzen zituztèn hariak lasaitu zituen apur bat:
|
|
|
Ongi ikasi zuen, bai, Damasok lezioa, inoiz ahaztuko ez zuena: hitzak
|
bere
tokia eta bere ordua behar duela ikasi zuen, ordain gaiztorik ez izateko; egia zen gero ikasleen onespena jaso zuela bere ausardiagatik, baina, pasatutako kalbario hartatik, une larriak geratu zitzaizkion batez ere Damasori, bere bakardadea eta bere estutasuna, belarri minberen minberatasunean?, beste irudi guztiak, harrotasunarekin edo bere balizko heroitasunarekin lotuak, bigarren eta azken planoan utzirik.
|
|
|
Ernestinak erakutsi zion, bada, Nazariori bere protesta, etxe hartako gizabidezko arauak segundo batez hautsiz; arauak hautsi ondoren, baina, arauetara itzultzeko garaia zen, eta hala, koinatuari ohiko mendekotasuna aitortzen ziola, begiak jaitsi zituen; gero, jiratu eta egindako bidea desegin zuen,
|
bere
tokian ostera eseriz.
|
|
|
kezkatik, begiak itxi zituen moduagatik, Reginak egindako iruzkinak ez zion batere onik egin? atseginera. Teofilo Mariaren barreak, aldiz, irri zabala eragin zion?, harik eta berriro kezka nagusitu zitzaion arte, Nazariok biziki gorrotatzen baitzuen bere seme bihurri hura ikustea inora ez zeramatèn jauziak egiten edo, are okerrago, pailazoarena egiten, hain zen abila Domingo ofizio hartan ere, antza; eta, orduan, hura ez zen Nazario gai hartaz mintzatzen zèn lehen aldia, eta gauzak
|
bere
tokian uzteko garaia zen, ausaz, behin betiko?, esan zuen:
|
|
|
gurtu ere, gurtzen zuen, bere arrakastaren elementu ezinbestekotzat zuen neurrian?, alferrik; Ursula, izan ere, herriko, baserriko? emakume bat zen, bertan erro sakonak bota eta sekula hiritartuko ez zena, halako eran, non berehala aurkitu baitzuen Regina enean ere
|
bere
tokia eta bere zeregina, lorezainaren arrimuan: utz iezadazu arrosak eta zaintzen, aspertuko naiz etxe honetan bestela?,. Lupus?
|
|
|
Nazario Orbek, lehenik, begirada zorrotz bat arteztu zion Domingori, begirada harekin semea
|
bere
tokian utzi nahi balu bezala, eta, gero, haserre antzean erantzun zion:
|
|
|
–Ni ez naiz iritziz aldatuko, aita, ezta Titanica gainera badatorkit ere! , erantzun zion Domingok, hitz bakoitza
|
bere
tokian, ahotsaren jabe.
|
|
|
Ez uste damututa nagoenik, mila aldiz garbitu banu, mila aldiz garbituko bainuke Castor. Baina, beste alde batetik, nahiago nuke
|
bere
tokian egon, nirean baino. Estetika kontua da.
|
|
|
horregatik, ahal zuenean, ekidin egiten zuen; egun batean. Gemma Adaren ondoan zegoen? korua bakarlariari sarrera prestatzen ari zitzaiòn mementoan doi, Gemmak segundo hamarren batean luzatu zuen nota, aski izan zena Ada
|
bere
tokitik ateratzeko eta hurrengo hiruzpalau notetan deszentratuta aritzeko, ez berak uste bezainbat, halere, zuzendariak ez baitzuen saioa eten?, berriro bere buruaren jabe egin arte; egun hartan, baina, Gemma ez ezik, Ada ere urduri zegoen, oso urduri, bezperan Teofilo Mariarengandik esker gaiztoko erantzuna jaso eta kontu hura burutik ezin kendu zuelako; Ada, izan ere, egunetan aritu zen nebaren... jertse gris urdin bat egiten, bezperan haren urtebetetzea zela-eta; Adak bazekien Teofilo Mariak atsegin zuela kolore hura?
|
|
|
Biktoriak probestu zuen nire ondoan bizkarra emanda etzateko. Besoa
|
bere
tokian utzirik aski nuen hatzak luzatzea haren ipurdi zuri borobila ukitzeko. Haren boza egiazki zen baino urrunagotik ailegatu zitzaidan.
|
|
|
Lekuak jendez beterik behar zuen, inguruko marmariak lekuko. Iluntasunak belarriak zorroztuak zizkidan; neke gabe aditu nuen nola norbaitek ahapeka galdetzen zion Vaudorne delakoari zergatik zegoen beti nire ezpata
|
bere
tokian. Ez zuen ihardetsi.
|
|
|
Berria n jarraitzen duzu, ikusten dudanez. Pozten naiz, Euskal Herrian egunero gertatzen denarekin, inork
|
bere
tokian jarraitzea, arrakasta da.
|
|
|
Adaren ibilerak, Txaro agurtu eta etxerako bidean jarri zenean!; eskuin besoak saihets hezurren kontra hertsatua zeraman eskuko poltsa, estu eta zurrun: hain zuen adia poltsan jarria, antza, non, oinen ibiliaz ahaztuta –arin arin zihoan, haatik–, espaloiaren kontra estropezu egin baitzuen halako batean, erori ez erori –orduan ere, baina, eskuin besoa
|
bere
tokian! –, oreka berreskuratu eta aurrera jarraitu zuen arte; eta etxera iritsi zenean ere... sartu zen tximistak hartua bezala, zeharkatu zuen egongela –" Gaur ere berandu heldu zara, eta errezatu dugu arratsaldeko arrosarioa!" esan zion amak, hura deboziozko beroaldi sutsu bati zerraiòn (Pagoagara egindako joan etorri ugariez gain, bost misterioko hiru arrosario errezatzea ... " Lasai, ama:
|
|
|
Adak begiak zabaldu zituen apur bat, beldurra adieraz zezakeèn keinuan, baina, arnasa barrutik hartu eta begiak
|
bere
tokira ekartzea lortzen zuela, honela mintzatu zitzaion, hotz eta motz:
|
|
|
Maria Bibiana bere kontzientziak agindutakoaren arabera ari zen, ustez, halaxe adierazten zuten bederen bai bere ahots tonu irmoak eta bai bere aurpegierak ere, aurpegi zati bakoitza –begiak, masailak eta ezpainak–
|
bere
tokian doi: bere betebeharra zintzo bete zuela, alegia, arauak agindu bezala, halako eran, non bai baitzirudien ezen begitartea ere halakoa zuela, zurruna, gihar bakoitzean hari ikusezin bat balu bezala, giharretik tiraka ari zena, jarrera ezin hieratikoago batean; ohartu zenean, baina, guztiak isildu zirela, eta ohartu zenean, halaber, Ada arnasarik gabe geratu zela, masailak tenkatzen zituztèn hariak lasaitu zituen apur bat:
|