|
2000
|
|
|
Izan ere, egileak harridura eragingo duten anakronia eta atopia horien bidez beti erne eduki nahi baitu irakurlea
|
bere
ipuinetako errealitatea ez dela" historikoa" ohartarazteko. Horregatik kontakizun arturikoetako pertsonaiak(" Amorante ausarta in Ifar aldeko orduak") Durangon kokatzen dira:
|
|
|
Narrazioak", Argia, I, 4 or) bide beretik jotzen du: " Josebak
|
bere
ipuinetan aldi iraganetara labaintzeko joera dauka,() Baditu lehen aldian kokatutako ipuin horietan giro zahar preziosistak, mundu geldo fantastikoa (aspaldiko ipuinetako marfilezko objektuak, neska ederrak, petrikilo misteriotsuak, agure jakintsuak...)". Beraz, hona hemen zalantzarik gabe Sarrionandiaren ipuinen artean erakargarriena gertatu den ipuin mota.
|
|
|
Bestalde, badira ipuin gehienetan errepikatzen diren irudi ugari ere: musika, esaterako, oso presente dago
|
bere
ipuinetan (ez dugu ahaztu behar idazlea bera musikaria ere badela); kafea (bizigarria); bidaia, kotxea (ihes egitea, ilusioaren bila);...
|
|
|
Polaroid deituriko atalean, bestalde, bat batekotasuna gailentzen da, irudi azkarren modura eraturik baitaude ipuinak. Ipuin oso laburrak dira, eta hauetan argazkiak
|
berak
ipuinotan ageri ez diren arren, ipuin hauen bidez egoera jakin bateko argazki txiki bat eskaintzen zaigu, sentsazio ezberdinak iradokitzen zaizkigula. Hortaz, oso ipuin eskematikoak dira, topikoz beterik daudenak eta gehienetan galtzaileen mistifikazioa ere ikus daiteke.
|
|
2005
|
|
|
Narrazio arrunten ondoan alegia, gogoeta eta kronikatik ezaugarriak hartzen dituzten elementuak agertzen dira. Horretan, adierazgarria da M. Zaratek hartu zuen bidea, gaurkotze ahalegina egin arren, berez beste tradizio eta garai bati dagokion generoa hartu zuen
|
bere
ipuinak oinarritzeko. Gaurko ikuspegitik anakronia dela esan genuke.
|
|
|
Aurretiaz esan dugun bezala, bidaia liburuez gain, Arretxeren narratibaren beste arlo nagusi bat da umorezko literaturari eskaini diona. Arretxek Gasteizen kokatu ditu
|
bere
ipuin bilduma hauek: Ostiralak (1997) eta Ostegunak (1999).
|
|
|
Baina Bukowsky eta Sarrionandiaren eraginaz gain, Rekaldek Irlandako idazle borrokazaleen eragina zuzenean jasotzen du, aipu, kanta eta pertsonaietan. Horrela Frank Ryan eta Brendan Behan idazle irlandarrak
|
bere
ipuinetako pertsonaia bihurtzen ditu. Irlandarekiko lotura hori etengabea da Rekalderen ipuinetan, hango paisaia, pubak, musika eta borroka istorioak.
|
|
|
Esan bezala, bildumaren egitura hamar narraziok osatzen dute, luzera, taiuera eta gai ezberdinekoak dira. Amaieran egileak
|
berak
ipuinen gainean eginiko oharrak agertzen dira," irakurlearentzat erreferentzia literarioen azalpen gisa" erantsiak. Azkenean, Potten kide zuen Bernardo Atxagaren" Jean Baptiste Hargous" ipuinak ixten du liburua.
|
|
|
Berak lagundu zuen mende amaierako modernitatea euskal literaturara ekartzen.
|
Bere
ipuinak ipuingintza modernoaren lehenengo erakusgarri gisa hartuko ditugu.
|
|
|
Ipuin antzeko alegi mingotsak. Berez, alegi bilduma da, baina alegiok mingotsak dira," gaurko idazgiro mingotsa lakoak" liburuaren sarreran Zaratek berak azaltzen duen moduan, eta era
|
berean
ipuin antzekoak, hau da, ez dira alegi hutsak. Bada alegia generotik haratago joateko asmoa, generoa gaurkotzeko.
|
|
2015
|
|
|
Horietako batean, Izagirrek trufaz idazten du Donostian kanpotarrekin ligatzeari buruz, garaiko topikoetako bat. Catalunya for you izeneko horretan kataluniar batzuekin ligatzeaz ziharduen, urte batzuen ondoren
|
bere
ipuin batean, Mendekuakeko Petite Bohêmen idatziko zuen modu aski antzekoan. Ildo horretan koka daiteke halaber serie guztiko testu dibertigarrienetako bat, bi zatitan emana:
|
|
|
Pseudonimoz idatziak izanagatik, lehena Atxagarena da eta gerora Obabakoaken sartu zuen; bigarrena ere asteasuarrarena dela esango nuke. Ipui bat bost minututan izkribatzekon idazle narratzailea ageri zaigu hain justu izenburuan aditzera ematen zaiguna egiteko aholkuak emanez eta aldi
|
berean
ipuin bera osatuz. Atxagaren garai hartako hainbat konstante dira presente, bada:
|
|
2017
|
|
|
Hala eta guztiz ere, Obabakoak, denok suma dezakegunez, literaturaren onartze tinko, sinestun eta itxaropentsua da. ...tsua den harekin jokatu" ohi dute, heriotza, maitasuna edota bakardadea bezalako" gai eternalen inguruan", alegia, gure bizi esperientzia argituz, gure aurreiritziak kolokan jarriz, gure obsesioak leunduz, poza, harridura zein kontsolamendua ekarriz... 137 Hitzen ahalmena, izan ere," infinitoa da, nahi den guztia egin liteke beraiekin", Azken hitzaren bila ko narratzaileak
|
bere
ipuinetako batean dioenez.138 Baina Atxagak eginiko onartze esplizitu horretatik haratago, esanguratsuagoa iritzi behar zaio Obabakoak ek gauzatu onartze inplizituari, literaturaren izateko baldintzaren beraren onartzea baita, literatura posible egiten duen indarrarena berarena, alegia, zeinak gertaleku baldintzatua eratzen duen literatura jardun aldi berean ezindu eta ahaldun modura erne dadin.... Literatura, azken batean, esanahi sorkuntza baita, eta ondorioz, esanahi sorkuntza oro ahalbidetuaz batera baldintzatu ere egiten duen dyferentziaren indarrera makurtu beharra dauka, dyferentziak esanahian eragiten duen ezberdintzeeta geroratze mugimendu etengabera, alegia.
|
|
2019
|
|
|
Bestalde, Jorge Luis Borgesek ere erabili zuen" Hombre de la esquina rosada" narrazioan (Historia universal de la infamia, 1935). Borgesek berak aitortu zuen" Las ratas", José Biancoren eleberriaren hitzaurrean,
|
bere
ipuin ospetsueneko kontalaria Roger Ackroyden hilketa narrazio gogoangarritik hartu zuela.
|
|
|
Euskal narratiba kriminala eredu literario kultuetatik abiatuko da Miranderen lumaren bidez: Poe, Kafka eta H. H. Monroe bezalako egileak itzuli zituen eta
|
bere
ipuinetan eragin hori nabari da, haien moldeko argumentu izugarriak osatuz. Esan bezala, euskal narratiba kriminalari hasiera eman dioten Miranderen lau ipuinek ez dute zerikusirik J. A. Loidi edo Mariano Izetak sorturiko pertsonaiekin, funtsean barne gatazka moralik gabeko pertsonaiak baitira azken horietan agertzen zaizkigun protagonistak, krimen edo heriotza kasuak argitu beharrean suertatzen diren ikerlariak.
|
|
|
Ereduaren erakarmena gorabehera, ez da dudarik Miranderen narratiba horretan giro hiritarra eta garaikidea sartzen direla lehen aldiz euskal narratiba euskaldunean, musika, alkohola edota lehenago inoiz modu agerian aipatu gabeko sexualitatearen zantzuen bidez, literatura kriminalaren eta fantasiazkoaren arteko giroak geureganatuz.
|
Bere
ipuin horietan bikote hautsien arteko harremanak, indarkeria eta kriminal patetikoak gai literario gisa agertzen dira lehen aldiz. Bereziki azpimarragarri da protagonistek ez daukatela moral
|
|
2021
|
|
|
Kontuan hartu luzera finkorik ez dagoela mikroipunak sortzerakoan, baina ikusi dugun legez, gehiegizko ezer ez da ekarri behar testura. Hasiera irakurriko dizuet, eta oraintxe hasiko da pentsatzen eta sortzen nor
|
bere
ipuina. Aurreko asteetan egin dugunaren antzera, bosnaka aurkeztuko du bakoitzak bere sorkuntza, baina, aurrekoetan ez bezala, sorkuntza hutsa izango da, eta ez dugu azalduko edo justifikatuko.
|
|
|
Saio honetarako errezitatutako testua ekarriko dugu berriz ere, baina, oraingoan, ipuina izango da. Eider Rodriguezen Bihotz handiegia ipuin liburuko izen
|
bereko
ipuinaren amaiera irakurriko diegu.
|