|
2000
|
|
|
Eta, ohitura edo arau haietan zimendaturik, berak bere jokoa jokatzen zuen, eta entseiatzen zen, halatan, bere lekuan egoiterat: erran nahi baita ezen distantzia batetik neurtzen eta juzkatzen zituela bere harremanak, edo berak ezarri urruntasun batetik, baina ulerturik ezen urruntasun gero eta urrunago hartan
|
berak
ez zuela nehoiz ere desagertzeraino eta aienatzeraino egiten, bere jokamolde harekin mezu eta mandatu bikoitz bat zabaldu nahiko balu bezala, zeren eta urruntasun hark, alde batetik, arras bereizten baitzuen ama bertzeenganik, kasik jainkosa helezin eta eskuraezin bat bilakatzeraino, guztiak zekizkiena eta guztiak zekuskiena, eta zeren, bertzetik, nola berezia denak baizik pizten ez duen bertzeen... Eta hala bizi izan zen gure ama bertzeon baitan, bere ausentzia iduriko hartan, zeina baitzen, aldi berean, etengabeko presentzia, eta hala ezartzen zituen bertzeen aitzinean bere autoritatea eta bere eragina urruntasun hartarik.
|
|
2001
|
|
|
Hantxe bertan, gauez strass soinekoz apaintzen ziren iragarkien aurrean, aurrez aurre neukan emakumea besoetan hartu eta ahoan musu eman nion.
|
Berak
ez zuen ezer egin, ez zuen ezer esan. Begietara begiratu zidan eta nire esku handia bere bularraren gainean pausatu zuen, ezkerrekoan.
|
|
|
Bonolotoa tokatu ezean, noski. Eta
|
berak
ez du jokatzeko ohiturarik ere.
|
|
|
Han dena ixten ari zirela eta etxerako bidea hartzeko garaia iritsi zitzaigun azkenean. Hasiera batean beldur pixka bat banuen, Armendariz gidatzeko ondo egongo ote zen zalantzan baina, dena esateko,
|
berak
ez zuen nik edan nuenaren erdia edan, eta gainera autoarekin oso serioa zen. Ez genuen arazorik eduki.
|
|
|
Nahiko etsia jada. Alde guztietan
|
berak
ez duen maila eskatzen baitute. Gutxienez urtebeteko esperientzia.
|
|
|
Bezperan, ukiezinek, goseak eta miseriak eraginik,
|
berea
ez zuten lur sail batean uzta bildua zuten. Goi kastakoek eskarmentu ederra eman behar zietela erabaki zuten.
|
|
2002
|
|
|
Larrainean bost katu daude, ia aldi berean sortuak. Hiru amek ematen diete titia bostoi,
|
bereak
ez dituztenei ere bai.
|
|
|
|
Bereak
ez zituela ez igartzeko, etorri berriak eta bertakoak kolonia berarekin igurzten zituen. Horrela amak ez zuen igartzen kanpotik etorriak zein ziren, bere umeek ere usain bera baitzuten.
|
|
|
Handik aurrera, telefonotik zintzilik egon zen Sara, Sergiok noiz deituko, baina orduan ere alferrik. ...joan ziren bi hilabete, eta Sarak gutun bat jaso zuen, non Sergiok jakinarazten baitzion, lehenik, amak eskatu ziola etxean gelditzeko, etxeko inor ez baitzegoen soberan aitaren negozioak aitzinatzeko; bigarrenik, beste neska bat ezagutu zuela, eta...; eta hirugarrenik eta azkenik, Alpujarretako denda, zeramika egiteko labea eta beste jabego guztiak berarentzat geratzen zirela, Sararentzat jakina,
|
berak
ez baitzuen Alpujarretara itzultzeko asmorik...
|
|
|
Ipuina nahiko pertsonala da, eta lotsa ematen dit –eta erantsi zuen–: Irakurriko dizu gero aitak,
|
berarekin
ez dut-eta sekreturik.
|
|
2003
|
|
|
–Bigarrenekorik, bere Enorantziaren kontrako gerlan Joanes Etxeberri medikuak
|
berak
ez zituela aipatzen ere politika gaiak, haren adiskide aita Larramendi jesuitak mendekatzen zituelarik, bizkitartean, beldurrrik gabe, euskal herrietako lege zahar eta foruak.
|
|
|
Eztabaida zakarra izan genuen.
|
Berak
ez genuela beste irtenbiderik esaten zuen, ez genuela" gure" nobelarik atzerriko hizkuntzetara itzultzerik lortzen, arazo legalak tarteko, eta" gure" horrek egundoko mina eman zidan; diru iturriak murrizten ari zirela erantsi zuen, eta denborarekin, hemendik urte batzuetara, itzulpenak bideratuta zeudenean, obra horien egiletza neureganatzeko aukerarik izango nuela, ordurako b... Nik arrisku handiak ikusten nizkion operazioari.
|
|
|
–Karlak beti hitz egiten zuen zoriontasunaz. Akaso
|
berak
ez zuelako zoriontasunean sinesten, atentzioa ematen zion bere inguruan zoriontsua zela esaten zuen jendea egoteak.
|
|
|
Ezkondutakoan, ohiturak aldatu nituela.
|
Berak
ez zuela ostiralero Greta nola garbitzen nuen ikusten geratu nahi. Uste dut garai hartan ez nuela imajinatu ere egiten noizbait ezkontzea onartuko nuenik.
|
|
2004
|
|
|
Jakina, egiten ari garen hautu honetan, euskararen nagusitasuna dugu xede eta helburu, besteek euskal lurraldearen eremuan izan ditzaketen eskubideak zapuztu gabe. Hegemoniaren aldeko aukera, hortaz, azken buruan, herri orok bere nortasun jakinaren arabera bizi ahal izateko eskubidean datza, ez inori bere etxean
|
berea
ez duen nazio nortasuna zapuzteko jokabide doilorrean. Totalitarismoaren aurkako estrategia dugu hemen hegemoniaren auzi hau; nolabait esan, herrian herriko, lurraldean lurraldeko eta historian historiako izateko funtsezko giza eskubideak legitimatzen du gure hautuaren izaera etikoa eta politikoa.
|
|
|
Hizkuntza ez da gainaxaleko komunikabidea, jadanik sortua dagoen mundu sinbolikoa transmititzekoa, giza mundu hori eratzen duen bitartekaria baino. Erabileraren izaera adierazten digu definizio horrek; ikasteak, besterik gabe, inondik inora
|
bere baitan
ez dituen tasunak eta ezaugarriak ditu hark.
|
|
|
gutasun kontu horiek, herri nortasunen araberakoak izan ohi direnez, alde bateko gu k bereago sentitzen du euskararen patuari doakiona. Beste aldeko gu k ez luke, nire ustez, batere arazorik izan behar
|
berea
ez duen gutarren nortasun sisteman ere bizitzeko, euskaldunak aspalditik bizi baitira besteen araberako nazio identitatean. Labur beharrez:
|
|
|
Nik ez nuen semerik izan, baina iloba bat oroitarazten didazu, seme semetzat hartu izan nuena garai batean... –eta, bere begiei zerièn malenkonia beste irri batez estaltzen zuela, erantsi zuen– Baina
|
berak
ez ninduen aitatzat hartu, eta hor bukatzen da historia...
|
|
2005
|
|
|
Olgak niregana begiratzen zuen, eserita jarraituz bere lagunak etzanda zeuden bitartean. Eskua jaso nuen agurtzeko, baina
|
berak
ez zuen zirkinik egin, ez zen niregana begiratzen ari, begirada galdua zuen.
|
|
|
Osaba Simonek gauza bera esan zion:
|
berak
ez zuela gogoratzen, umea zela bera konpetizioa egin zenean, baina don Juanek jakingo zuela hori, abadeak. Baina Mateok ez zuen don Juan ezagutzen eta erreparoa ematen zion.
|
|
|
Oraindik bizi da don Juan... Eta don Juanek esan zion
|
berak
ez zuela arrosarioa ikusten armairu horretan, berak deabrua ikusten zuela han. Esan zion misterio bat sobran zegoela eta ze sakrilegio klase zen hura.
|
|
|
–.. eta Irlandan jaioa denez, ondo ulertzen du hemen pairatzen ari garen egoera, han beraiek ere borroka gogorra baitute independentzia lortzeko –beste harritxo bat entzun nuen leihoaren kontra, eta indartsuago eta azkarrago jarraitu nuen– Baina
|
berak
ez du Irlandara itzuli nahi, amarekin haserretuta omen dago, aita kartzelan egon zenean beste batekin ibili omen zelako. Badakizu nolakoak diren kontu horiek.
|
|
2006
|
|
|
Alde eginez gero, ordea, munduko koldarrik handiena sentituko zen. Eta
|
berak
ez zuen koldarra izan nahi. Aldatu egin nahi zuen.
|
|
|
Anek burua astindu zuen.
|
Berak
ez zuen inolako eskubiderik familia haren samina berriz ere pizteko.
|
|
|
–Eta
|
bererik
ez duenak? –ozendu nuen boza lehen aldiz hainbat hilabetetan.
|
|
2007
|
|
|
Arrazoimenak, aldiz, egitate bera, nahimenaren gertakari gisa pentsatuko du. (Zuzenean nahimena
|
bera
ez dugu inon hautematen, baizik haren ondorioak; hots, efektu bat da, zuzenean hauteman eta interpretatzen duguna kausa haren obratzat, hura zergatiko libre legez ulertuz edo ezinbestekotasun naturalaren menpegabekotzat). Kausalitate naturala, batetik, eta kausalitate librea, bestetik, munduan eragintza pentsatzeko bi modu da.
|
|
|
Astea igaro zen eta hiru dei soilik izan genituen. Bata, ea mutil euskalduna berdin ote zen,
|
berak
ez zuela presarik, neska koskortutakoan ikusiko zuela zer egin berarekin. Bigarrena, euskaraz ikasten ari zela eta ea utziko ote genion neskarekin euskaraz, mintxatxen?.
|
|
|
Tristatu egin zen pauso gorrien artean zeuden pauso zuriei begiratu zienean. Bazekien milaka gizonezkok diru asko ordainduko zuketela tango hura bere gerritik zintzilik dantzatzeagatik, ohartu gabe
|
berak
ez zuela zintzilik geratuko zitzaion inor nahi, ohartu gabe Gretak berak zuela nonbaitetik zintzilik geratzeko beharra, hegoaldera begira dagoen terraza batean izara zuriak bezala.
|
|
|
Bera saiatuko da bere mina ezkutatzen, neska gogorra izaten jarraitzen duelako, horretaz ez dut zalantzarik, eta zigarro bat eskainiko dit, baina nik esango dut, beti esaten dudan moduan, ez, mila esker, ez dut erretzen. Eta
|
berak
ez du ezertxo ere erantzungo, irribarrerik gabe gerturatuko du bere zigarreta ezpain artera, eta isilik eta bakarka erreko du, ni begira gelditzen natzaion bitartean.
|
|
2008
|
|
|
Batez ere, pausajea aldatu zuelako, jabearen usaina sumatzen duenean txakurrek egiten duten modura.
|
Berak
ez zuen basatiaren herria zitekeenaren aztarnarik ikusten. Oihan bera iruditzen zitzaion.
|
|
|
Beñardo, beraz, txundituta eta hunkituta gelditu zen emanaldiarekin, baina arantza harekin irten zen tabernatik, burumakur, bertsolaritza jendaurrean erakusteko ikuskizuna da, eta
|
berak
ez zuen ezertxo ere erakutsi?, hain egin zitzaizkion txalo bero haiek beharrezko??(?) Txalo batzuek zenbat/ egin dezaketen! / Ni neu behintzat ederki/ alaitzen ninduten(?)??
|
|
|
Kalonje jaunak esaldia bukatu ahala, lur matxinatuaren beste oihu bat sentitu zuen Natividadek, lehorrak zartatutako lur gogortuaren hutsunean?
|
berak
ez baitzuen lurra salgai zeruaren truke, ez horixe!, bere lurtasunari eustea lurra zeru bihurtzeko modu bakarra balu bezala.
|
|
|
aitaren mespretxu hura orban bat bezala sentitzen baitzuen, nola egin zion, izan ere, aitak irain hura, baldin eta berak (Reginak) onena opa bazion hari, halako eran, non errege irudikatzen baitzuen ispiluaren bestaldean noiznahi, koroa eta guzti??, edo petrolio mantxa bat bezala, odolean zehar sakabanatu eta odola zikintzen ziona, baita izen ona ere, ondorioz.
|
Berak
ez zuen hartan errurik, zer kulpa izan zezakeen berak, bada, baldin eta neska jaio bazen, halabeharrez, eta baldin eta aitaren abizena, inoiz ezkondu eta seme alabak izatekotan, ezin erakutsiko bazion gizarteari, aitak berak nahi zuen moduan: perla biribil distiratsuak erakusten diren moduan, alegia, bitxi dendetako erakusleihoen apaletako lehen lerroan dir dir??; ez, ez zuen hartan errurik, bistan da, baina errudun sentitzen zen, halarik ere, hori baizik ez baita, ausaz, jatorrizko bekatua, egin ez den hobenaren errudun sentitzeko joera hori:
|
|
|
Hura esanda, kabinako eskaileretan behera jo nuen ahalik eta hotsik handiena atereaz; gero oinetakoak erantzi, galeriatik isil isilik korrika joan, brankako eskaileretan gora igo eta kubierta gainera atera nuen burua. Banekien
|
berak
ez zuela ni han azaltzerik espero izango; baina hala ere ahal bezain zuhur jokatu nuen; eta egia esan behar badut orduantxe egiaztatu ziren nire susmorik txarrenak.
|
|
|
Baina txakur zaunkak entzun dituenean, senak eraginda, handik lehenbailehen hanka egitea deliberatu du. Izuturik dago, ez daki zeren beldur izan daitekeen,
|
berak
ez baitu okerrik egin; hala ere, ahalean jaitsi da maldatik behera, dagoen argi eskasarekin behin baino gehiagotan estropezu eginda. Atzean ahotsak, argiak, zaunkak?
|
|
|
Dagoeneko etxean egongo zen, taburetearen gainean biolinaren sokak tenkatzen edo sofaren gainean fakir baten antzera liburu bat zangoen artean zuela.
|
Berak
ez zuen oraindik haragiaren behera beharrik sumatzen, ez zuen gainbeheraren kontaduriarik egiten, bizitza bere edertasun antzuan bizi zuen. Eserita nengoen lekutik altxatuta haren bila joateko irrika sentitu nuen eta presaka nintzela esan nion Garibaldiri.
|
|
|
Kalonje jaunak esaldia bukatu ahala, lur matxinatuaren beste oihu bat sentitu zuen Natividadek, lehorrak zartatutako lur gogortuaren hutsunean...
|
berak
ez baitzuen lurra salgai zeruaren truke, ez horixe!, bere lurtasunari eustea lurra zeru bihurtzeko modu bakarra balu bezala.
|
|
|
Beñardo, beraz, txundituta eta hunkituta gelditu zen emanaldiarekin, baina arantza harekin irten zen tabernatik, burumakur –bertsolaritza jendaurrean erakusteko ikuskizuna da, eta
|
berak
ez zuen ezertxo ere erakutsi–, hain egin zitzaizkion txalo bero haiek beharrezko –"(...) Txalo batzuek zenbat/ egin dezaketen! / Ni neu behintzat ederki/ alaitzen ninduten(...)" – eta hain sentitu zen haietaz gabeturik!
|
|
|
Eta Reginak ahaleginak egiten zituen itzala burutik uxatzeko, baina ezin itzal hura burutik kendu... aitaren mespretxu hura orban bat bezala sentitzen baitzuen –nola egin zion, izan ere, aitak irain hura, baldin eta berak (Reginak) onena opa bazion hari, halako eran, non errege irudikatzen baitzuen ispiluaren bestaldean noiznahi, koroa eta guzti? –, edo petrolio mantxa bat bezala, odolean zehar sakabanatu eta odola zikintzen ziona, baita izen ona ere, ondorioz.
|
Berak
ez zuen hartan errurik –zer kulpa izan zezakeen berak, bada, baldin eta neska jaio bazen, halabeharrez, eta baldin eta aitaren abizena, inoiz ezkondu eta seme alabak izatekotan, ezin erakutsiko bazion gizarteari, aitak berak nahi zuen moduan: perla biribil distiratsuak erakusten diren moduan, alegia, bitxi dendetako erakusleihoen apaletako lehen lerroan dir dir? –; ez, ez zuen hartan errurik, bistan da, baina errudun sentitzen zen, halarik ere, hori baizik ez baita, ausaz, jatorrizko bekatua, egin ez den hobenaren errudun sentitzeko joera hori:
|
|
2009
|
|
|
Abrahamen bidea (fede modu honena), diosku Hegelek, etxea galtzea da, eta ez mundura joateko, baina sorterri arrotz konkistatu batera. Israelek, naturalki
|
berea
ez zuen lur hau, konkistatu eta menderatu, azpiratu beharra izango du, berea bihurtzeko: basamortua da, lurralde etsaia; edo zuk bera menderatzen duzu, edo berak zu.
|
|
|
Gero Euskal Herrian erlijioa baztertu duten gehienek, beharbada erlijioak ezer esaten ez zielako egin dute, eta ez erlijioak problema intelektual handirik sortzen zielako. Erlijioak batez ere egitura sozial eta politiko batean integratzen zuen euskalduna, zein ere
|
berak
ez baitzuen batere maite; edo moral bat esijitzen zion, berak onartzen ez zuena, besterik ez. Minutu bat ere ez du pentsatu, seguruenik, berez erlijio hark eta moral hark agian ez zeukatela zerikusi gehiago garagardoak kafesnearekin baino, biak etxe berean zerbitzatuak.
|
|
|
Filosofo edo zientifiko modernoa, gizasaldotik bereizia bere berezitasunaren uste burgoiaz eta bere begikotasun ilustratuaz gutxiengo selektoentzat, oso goitik sentitzen da herri xumetik eta horren premietatik.
|
Berak
ez du erlijio herritarraren beharrizanik, berea erlijio goragoa da. Azpimarratu behar da Gandiagaren herri xumea ez dela herri idealizaturen bat:
|
|
|
Berak bere burua poliziari eman eta aitortu ditu gaiztakeriok. Hura defenditzen duen James Eagar legegizona, ordea, aske utziko dutelakoan dago,
|
bere
ez duen kulturan sartzeko eta etxekoen bizimodua errazteko egiten zituelako ebasgo hauek.
|
|
|
hagapurua non zuen.
|
Berak
ez zuela hagapururik. Poliziek hasieran sinetsi ez.
|
|
|
Uste dut gehiegi zigortzen ari zarela zeure burua. Bai, Ana engainatu zenuen, baina
|
berak
ez du eskubiderik zu hala tratatzeko.
|
|
|
Kontua zen
|
berak
ez zuela ezer aitortzeko.
|
|
|
–Zergatik eginen zuen halakorik?
|
Berak
ez du ezertxo ere zure kontra. Ia ez zaitu ezagutu ere egiten.
|
|
|
Ondoko etxetik gizon bat irten zen eta, bigarren ilaran zegoen autoak
|
berea
ez zuela ateratzen uzten ohartu zenean, Tomengana itzuli zen. –Oraintxe aurreratuko dut?.
|
|
|
Kezkatzeari uztea erabaki du Diegok. Gaurko lana berea da azken finean,
|
berak
ez du inoiz esan aktore profesionala zenik, eta gainera emakumeak ez du orain autotik botako, eskualde errepide honen erdian. Eta onik ateratzen bada, gehiagotan deituko diote.
|
|
|
|
Berak
ez zuen kotxerik. Bai, ordea, bakarrik egoteko premia.
|
|
|
armadaren egitura bertikal hierarkikoaz, azken batean; Domingok bazekien, edo sumatzen zuen, sumatu baino gehiago ere bai, beharbada?
|
berak
ez zuela agintzeko balio, are gutxiago agindua izateko, eta bazekien, ondorioz, handixe etor zekizkiokeela problemak eta buruhausteak; ez zebilen oker, bere gainean baitzuen konpainiako sarjentua, gizon estu bezain arbitrarioa, soldaduak lehertu arte derrigortzen zituena; gorpuzkera lerdena zuen, bizkar zabal zutekoa eta lepo sendokoa, burua ere tente?, aste gorrian behar bezala zaintzen zuena, a... Putakumea, maiuskulaz?, haren izaera eta haren nortasuna hitz bakar batez definitzeko ez baitzegoen, antza, hitz egokiagorik hiztegian; hain zuen espiritu militarra barneraturik, non, konpainiaren kargua eta ardura hartzen zuenean, egunaren hogeita lau orduetan egoten baitzen soldaduei begia gainetik kendu gabe, haien potroei atxikitako potrozorri bat bezala, haien akatsak azpimarratzen? ¿ qué modo de desfilar es ése?, ¡ el pecho fuera, como María Guerrero, y la cabeza como Juan Oropesa, que la tenía siempre tiesa!?
|
|
|
fakturek eta kontuek, sarrerek eta irteerek, zorrek eta hartzekoek? atseginegiak ere ez zitzaizkiòn kontzeptu haiek, alegia, harrapatuko ez ote zuten beste sare batean, armiarmak eulia harrapatzen duen bezala,
|
berak
ez baitzuen hegaldi motzeko eulia izan nahi eta, are gutxiago, euliak bezala bukatu nahi.
|
|
|
Mutilek are barre handiagoak egin zituzten, harik eta neskak kutsatu zituzten arte; hura zen, beharbada, Reginarentzat, bere lekuan zegoela erakusteko mementoa: ez,
|
berak
ez zuen barrerik egingo, are gutxiago Domingo deabru alaenak bere erantzunarekin errespetuari faltatu ziola ohartuta, auskalo zer lurrezko eltze erruduntzat hartuta; aldamenera begiratu eta Ernestina barrez hasi zela ohartzean, ordea, bera ere barrez hasi zen, berak zuen, bai, gertatutako guztiaren errua, inork izatekotan, bere lekuan egon ez zelako, baina berdin zitzaion jada, barre hura baitzuen, olatu handiz osatutako itsaso bat bezala, errudun uste eta ezuste guztiak ahanzturaren kostaldera lehorreratzen zizkiona, kar kar kar, kar kar kar?
|
|
|
Badakizu zer esan zien, baina, aitak? Bera enpresaria zela eta ez politikaria, eta, enpresari bezala, argi eta garbi ikusten zuela Espainia Euskal Herria baino handiagoa zela, baita Espainiako merkatua Euskal Herrikoa baino handiagoa ere, eta
|
berak
ez zuela bere enpresarentzat halako mugarik nahi, benetako eta behar bezalako enpresaria izan nahi zuelako, ahalik eta handiena. Eta nazionalistek burla eta barre egin zioten.
|
|
|
Nazario Orbek, gainera, bere bizitzako beste memento bat oroitu zuen orduan, beharbada;
|
berak
ez zuen Hobbesen libururik irakurri, baina bai Machiavelloren Printzea. Mateo Sukunza ingeniari lagun minak ez zion besterik aholkatu, irakur zezala eta irakur zezala liburu hura?, eta garbi zituen, beraz, aginteari buruzko ideiak, seme alabei jakinarazten zizkienak modu ezin garbiagoan:
|
|
|
Nazario Orbek, gainera, bere bizitzako beste memento bat oroitu zuen orduan, beharbada;
|
berak
ez zuen Hobbesen libururik irakurri, baina bai Machiavelloren Printzea –Mateo Sukunza ingeniari lagun minak ez zion besterik aholkatu, irakur zezala eta irakur zezala liburu hura–, eta garbi zituen, beraz, aginteari buruzko ideiak, seme alabei jakinarazten zizkienak modu ezin garbiagoan:
|
|
|
Pinu batzuen artean zegoèn kanpamentu militarrera iritsi zenean, sentipen bikoitz bat izan zuen Domingok... alde batetik abioiak ikusten baitzituen –dozena erdi bat edo–, eta bestetik soldaduak eta ofizialak; hauek –kanpamentuan sartu ahala ohartu zen– arauez eta aginduez mintzatzen zitzaizkion: armadaren egitura bertikal hierarkikoaz, azken batean; Domingok bazekien, edo sumatzen zuen –sumatu baino gehiago ere bai, beharbada–
|
berak
ez zuela agintzeko balio, are gutxiago agindua izateko, eta bazekien, ondorioz, handixe etor zekizkiokeela problemak eta buruhausteak; ez zebilen oker, bere gainean baitzuen konpainiako sarjentua, gizon estu bezain arbitrarioa, soldaduak lehertu arte derrigortzen zituena; gorpuzkera lerdena zuen –bizkar zabal zutekoa eta lepo sendokoa, burua ere tente–, aste gorrian behar bezala zaintze... Putakumea –maiuskulaz–, haren izaera eta haren nortasuna hitz bakar batez definitzeko ez baitzegoen, antza, hitz egokiagorik hiztegian; hain zuen espiritu militarra barneraturik, non, konpainiaren kargua eta ardura hartzen zuenean, egunaren hogeita lau orduetan egoten baitzen soldaduei begia gainetik kendu gabe, haien potroei atxikitako potrozorri bat bezala, haien akatsak azpimarratzen – ¿ qué modo de desfilar es ése?, ¡ el pecho fuera, como María Guerrero, y la cabeza como Juan Oropesa, que la tenía siempre tiesa! –, edo haiei burla egiten – ¡ con maricas así, hasta los moros nos darán al fin por culo! –, biraoka noiznahi, bere burua katoliko apostoliko sutsutzat bazuen ere, ultrakatoliko ultraespainartzat, alegia; sarjentua, beraz, soldaduen gainetik sentitzen zen nor, eta soldaduak izorratzen gozatzen zuen; eta ez zuen, jakina, bere gorputz lerden hura –gihartsua bezain arina– ezkutatzeko; aitzitik:
|
|
|
nola ez zuen, bada, mutilak hegan egin nahi izango, espazioaren eta denboraren muga haiek guztiak –fabrikarenak ere bazirenak, maila batean– hausteko besterik ez bazen ere!; bai, egia zen bera –Domingo– bulego lanei ekiteko asmotan zebilela, baina egia zen, halaber, bere zalantzak zituela: fakturek eta kontuek, sarrerek eta irteerek, zorrek eta hartzekoek... atseginegiak ere ez zitzaizkiòn kontzeptu haiek, alegia, harrapatuko ez ote zuten beste sare batean, armiarmak eulia harrapatzen duen bezala,
|
berak
ez baitzuen hegaldi motzeko eulia izan nahi eta, are gutxiago, euliak bezala bukatu nahi.
|
|
|
Mutilek are barre handiagoak egin zituzten, harik eta neskak kutsatu zituzten arte; hura zen, beharbada, Reginarentzat, bere lekuan zegoela erakusteko mementoa: ez,
|
berak
ez zuen barrerik egingo, are gutxiago Domingo deabru alaenak bere erantzunarekin errespetuari faltatu ziola ohartuta, auskalo zer lurrezko eltze erruduntzat hartuta; aldamenera begiratu eta Ernestina barrez hasi zela ohartzean, ordea, bera ere barrez hasi zen... berak zuen, bai, gertatutako guztiaren errua, inork izatekotan, bere lekuan egon ez zelako, baina berdin zitzaion jada, barre hura baitz...
|
|
|
Badakizu zer esan zien, baina, aitak? Bera enpresaria zela eta ez politikaria, eta, enpresari bezala, argi eta garbi ikusten zuela Espainia Euskal Herria baino handiagoa zela, baita Espainiako merkatua Euskal Herrikoa baino handiagoa ere, eta
|
berak
ez zuela bere enpresarentzat halako mugarik nahi, benetako eta behar bezalako enpresaria izan nahi zuelako, ahalik eta handiena. Eta nazionalistek burla eta barre egin zioten.
|
|
2010
|
|
|
–Alferrik??; ahalegindu nintzen, bai, anaiari ikusarazten, Susana enera joan nintzaiòn hartan, zuek ere zeuen arrazoia izan zenezaketela; esan ere, esan nion, halako batean, zer nolako poza hartuko zuen Bibik, baldin eta haren ezkontza onartzen bazuen? hausturaren errua
|
berea
ez zuen arren errudun sentitzen baitzen Bibi, beti saiatu izan zena etxekoen elkartasunari eusten, hain zen, eta hain da, bakezkoa eta hain bake eragilea gure arreba hori:
|
|
|
Gainera, balak femurraren haustura eragin dizu, bai, baina hezurra ezpaldu gabe, hortxe gelditu baitzaizu, hezurraren atarian??. Morfina eskatu nion gero, baina
|
berak
ez zuela morfinarik; are gehiago: izan balu ere, ez zidala emango esan zidan, berak anaia morfinomano bat zuela, eta ez nekiela zer zen hura:
|
|
|
Eliseok amaitu du adieraziz taldean konfiantza osoa daukala, baina argitu du
|
berak
ez duela dena %100 kontrolatzen, gehituz ezin duela azaldu nola iritsi den egoera honetara. [Lurmen] Enpresaren borondate ona berretsi du beste behin, eta Batzordekideei bere txostenaren 29 orria aipatu die, eta ondoren irakurri du hor agertzen den oharra:
|
|
|
Baina Frederickek ez du itxaropena galdu(
|
berak
ez du inoiz itxaropena galtzen, horrek egiten du bidaide paregabea, oi, ene Frederick maitea!). Adierazi didanez, ez da erakusketaren arduradunaz fido.
|
|
|
Ez erantzute hori erantzun mota bat zen, nik ulertzen nuenez:
|
berak
ez ninduen era berean maite eta ez ninduen horretan engainatu nahi, baina bere estimazioa eta laguntasuna eskaintzen zizkidan. Eta, tarteka, baita bere gorputza ere.
|
|
|
–Baina
|
berak
ez du zurekin hitz egin nahi, ez al duzu ulertzen?
|
|
|
Teofilo Mariak Regina enetik Susana enera joatea erabaki zuenetik, urtean behin joaten nintzaizuen bisita egitera, herriko jaietan, sanjuanetan; Susana eneak bazeukan, bai, bere kapera, eta hantxe ematen nuen meza; aurrerago, zuek —Bibik eta zuk— Teofilo Mariarekin hautsi eta zeuen bideari ekin zeniotenean, istantean lerratu nintzen zuen alde;" Laster dira sanjuanak, eta hitz egingo diot Teori..." esan nion Bibiri, Elorrietara egin zidàn bisitan, eta berak: " Alferrik..."; ahalegindu nintzen, bai, anaiari ikusarazten, Susana enera joan nintzaiòn hartan, zuek ere zeuen arrazoia izan zenezaketela; esan ere, esan nion, halako batean, zer nolako poza hartuko zuen Bibik, baldin eta haren ezkontza onartzen bazuen... hausturaren errua
|
berea
ez zuen arren errudun sentitzen baitzen Bibi, beti saiatu izan zena etxekoen elkartasunari eusten, hain zen —eta hain da— bakezkoa eta hain bake eragilea gure arreba hori: hain da horrelakoa, non, Elorrietara etorri zitzaidàn hartan ere, honela esan baitzidan, elkar agurtu baino lehen:
|
|
|
‘Balak egin dizun kaltea egin dizu, eta horrek ez du erremediorik... baina zu bizirik zaude gutxienez, eta askok eta askok ezin esan dute hori! Gainera, balak femurraren haustura eragin dizu, bai, baina hezurra ezpaldu gabe, hortxe gelditu baitzaizu, hezurraren atarian... ’ Morfina eskatu nion gero, baina
|
berak
ez zuela morfinarik; are gehiago: izan balu ere, ez zidala emango esan zidan, berak anaia morfinomano bat zuela, eta ez nekiela zer zen hura:
|
|
2011
|
|
|
Horrek ez du erran nahi, halarik ere, urgaindarrek automobilen berri ez zekitenik, herrian bai baitzegoen, konparazio batera, Penano Muzkiriz zeritzàn gizon bat, gai hartan aditua eta hartara zaletua zena, nahiz
|
berak
ez zuen motorrik ez automobilik, bai, ordea, bere ilobetarik batek. Alejandrok?, simó markako motozikleta bat zuenak, non paseatzen baitzuen, ahal zuenean, bere andregaia, atzeko jarlekuan, ez zangalatraba, gaur egunean gertatzen den bezala, baina alboka; Alejandrok, gainera, berea ez zèn kamioi bat zuen lan tresna, eta harekin ibiltzen zen herriz herri eta tabernaz taberna, zerbezak eta freskagarriak banatzen.
|
|
|
|
Berak
ez zuen ezer esan, lotsaren lotsaz zurbil, kanporantz seinalatu zuen baratze ia iluna besterik ikusten ez zen partera.
|
|
|
..., arima nirea, orduen alde, uneen alde; Ordu bakoitzak, une bakoitzak, asko eman dezake; Begiraiozu kapitain horri, begira nola biltzen dituen bere legio banatuak bataila jo eta gero, galdu baino lehen, begira zer festa antolatzen duen kanpamentuan; Badaki, ordea, zoritxarrak harrapatuko duela bera lurrera botaz eta bere banderak txirtxilatuz, badaki bere lur maite hori laster galduko duela; Baina
|
berak
ez du derrota horretan pentsatzen, eta eskura jarri zaion onarekin gozatzen du; Kanpamentuan, festa gero eta ederragoa da.
|
|
|
Ilea berdexka zeukan. Hor konpon,
|
berak
ez zuen ile berderik, eta kito. Hori gehiegi zen.
|
|
|
Kendu egin dut, maior bat, in F maior, vivace, agian ohartzen da zaila dela jakiten zergatik gauden gu biok hemen Landetako bidean, noizbait konpondu dute hau, eta Mikel kartzelan, agian norbait hil ondoren,, bertsio ofizialak sinesten dituzu??, agian gehiago beste bertsioen isiltasuna. Bidesariak amaitu dira azkenean, ez dut Aitorren beharrik, disgustuz ordain dezan lortu ondoren,
|
berak
ez du jada ezer eskaintzekorik narrazio honi dagokionez. Ez zaio iruditzen ezerekin zerikusirik duenik, eta izanik ere, agian ez luke damutzeko arrazoirik ikusiko.
|
|
|
Galdetu nahi nion ea ohartzen den Mikelek ez duela ziurrenik Cukor nerabezarorik, han geratu delako betiko. Geratu da hil duelako, han geratu delako senidea hil diotena bezain, eta
|
berak
ez du etorkizun gehiago, gizon haiek hil izana bakarrik. Txalotzen duenarentzat, higuina dionarentzat, bere obra absolutua da.
|
|
|
Dakigunez, gertakari horiek guztiak ez dira gainera nolanahi gertatu, gizalegearen aginduetara, bortizki baizik. Ez, alegia, inoren nortasuna behartu eta bortxatu gabe, baizik eta estatu etnozidak berez
|
bereak
ez dituen hiztun nazioak mendean hartuta. Hasieran, feudalismoan, erregetzari zerion erregimen zaharkituaren bidegabekeriak gainditzeko xede zuzenaz.
|
|
|
–Jatorrizko herritarra bere berezko nortasun etnikorik gabe geratuko da asmilazio prozesuaren ondorioz, baina berez
|
berea
ez duen identitateaz jabetzerakoan, bigarren mailako hirritarra bihurtzen da gizarte nazional berrian integratu ahala, zeren eta, jakina, integrazio hori ordena sozialaren gizarte maila baztertuenetan gorpuzten da?. Juan Carlos Moreno, El nacionalismo lingüístico, 2008, 113 or. Herritar izatearen kategoria, kategoria etnikoarekin eta nazionalarekin orpoz orpo doa, Txinako lekuko honek adieraziko digun moduan:
|
|
2012
|
|
|
Emazteak prestatuko zuen afaria, eta gero senarrak garbituko ditu ontziak.
|
Berak
ez du halakorik ikusi etxean. Juanek, afaldu ondoren, telebista ikusi ohi du.
|
|
|
Gau ederra egiten zuen. Emaztea lotara igo zenean,
|
berak
ez zuela logurarik esan eta kanpora atera zen. Coca cola lata bat hartu eta kanpoan zuten mahaian eseri zen, bazekien ohera joanda ezin izango zuela lorik egin.
|
|
|
Ez zegoen munduan berarentzat gauza nekagarriagorik eta beldurgarriagorik baina, hala ere, mutilarekin berriro hitz egin eta argi eta garbi galdetzeko prest zegoen. Egoitzek ezetz esango zion, ordea,
|
berak
ez zuela horrekin zerikusirik, eta bera zen erabat seguru egon. Oker bazebilen, bideoa telebista guztietan ikusiko zen eta bere semearen bizitza bukatuta egongo zen hasi baino lehen.
|
|
|
–Utzi bakean Joseba;
|
berak
ez du zer esanik auzi honetan.
|
|
|
Orain ez daukazunean, oso adeitsua zara nirekin?. Ondoren dio
|
berak
ez duela mahatma izan nahi, ez duela, arima handi, bat izan nahi.
|
|
|
Pakok perkala ikusi eta
|
berak
ez zuela ezer errezitatuko, gu musikariak ginela eta jakingo genuela nondik atera. Gauerdia.
|
|
|
Patioaren zati handi bat hartzen zuen Marianjelesen terrazak, eta han jolasten zen Leire haren alaba Miriamekin, arropa garbigailu eta lapiko usain artean. Baina beti pentsatu zuen bera ez zela hangoa,
|
berak
ez zuela halako patio bat merezi, ez zuela Marianjelesen amantalen eta etxeko zapatilen munduarekin zerikusirik. Eta Miriamekin jolasten zen, baina herri txiro batera joandako artista famatu bat hango umeekin jolasten den moduan.
|
|
|
Josuk azkenaldian behin eta berriz esan dio egunen batean ezagutu lukeela, baina Aniari pauso hori hain erabakigarria iruditzen zaio, beldurtu egiten baitu. Badaki, umea ezagutzen badu, bat batean ama sentituko dela, eta
|
berak
ez du inoiz ama izateko ez gogorik, ez asmorik izan.
|
|
|
|
Berak
ez zuen errurik. Leonek, esan nahi dut.
|
|
|
–
|
Berak
ez du egundo susmatu nor izan litekeen lagun bizarduna?
|
|
|
hasten den paragrafoa, L. Etoile n idatzia ageri den moduan, honelaxe egon zitekeen irudikatua idazlearen buruan: . Zentzurik ez du pentsatzeak, hilketa, baldin eta hil bazuten, hiltzaileek gauerdia baino lehenago gorpua ibaira jaurtitzeko aukera izateko bezain goiz egin zela; zentzurik ez du, diogu guk, hori guztia suposatzeak, eta aldi
|
berean
ez du zentzurik (guk horixe uste baitugu) gorpua gauerdiaren ondorena arte ez zutela ibaira jaurti suposatzeak?, berez aski esaldi ilogikoa, baina ez da ordea idatzirik dagoena bezain barregarria.
|
|
|
Ez nuela ogi bila joateko premiarik, berak ahal zuena egingo zuela niri laguntzeko, eta saiatuko zela goraipatzen zidan bizimodu horretan era erosoenean ni sarrarazten. Eta ez baldin banuen bizimodu lasaia eta zoriontsua lortzen, halabeharraren errua edo nirea izango zela, eta
|
berak
ez zuela haren erantzukizunik izango; izan ere, nire kalterako erabakirik har ez nezan aholku eman baitzidan, eta bere eginkizuna betetzat uzten baitzuen; hitz batean, laguntza emateko prest zegoela, berak agindu bezala, etxean geratzen banintzen, baina ez zuela zerikusirik izan nahi nire ezbeharretan, eta ez zidala alde egiteko baimenik emango. Eta hura dena amaitzeko, anaia zaharrena adibide gisa har nezakeela esan zidan, hari ere aholkuak eman zizkiola Herbehereetako guduetara ez joateko, baina ezin izan zituela menderatu hura armadara bultzatzen zuten gazte garaiko nahiak; eta hantxe hil zela.
|
|
|
Eta eskua pasatzen zion ile artetik, geldiro. Sentsazio honen eztitasunak astunago bihurtzen zuen bere tristura; bere izate osoa etsipenez lur jotzen sentitzen zuen galdu behar zuela pentsatuz, noiz eta Emmak, aitzitik, bereganako sekula baino maitasun handiagoa aitortzen zuenean; eta
|
berak
ez zuen ezer aurkitzen; berak ez zekien, ez zen ausartzen, berehalako irtenbide baten hertsamenduak azken erremateraino nahasten zuelarik.
|
|
|
Charlesek bat aukeratu zuen, zenbait zatitan moztu zuen eta beira puska batez leundu zuen, neskamea bendak egiteko izarak tarratatzen eta Emma andereñoa kuxinak josten saiatzen ari ziren bitartean. Bere jostun xixkua aurkitzerako denbora luzea eman zuenez, aita ernegatu egin zen;
|
berak
ez zuen ezer erantzun; baina, josten ari zen bitartean, bere behatzak xulatu eta berehala ahora eramaten zituen xurgatzeko.
|
|
|
Charles han zegoen, Emmak hauteman zuen; senarra mintzatu zitzaion,
|
berak
ez zuen ezer entzun, eta biziro jarraitu zuen mailak igotzen, hatsanturik, zoraturik, horditurik, eta betiere paper orri izugarri hari eutsiz, bere behatzetan klaska egiten ziola latorri batek bezala. Bigarren solairuan, gelditu egin zen itxita zegoen ganbarako atearen aurrean.
|
|
2013
|
|
|
|
Berak
ez zuen inor kanpoan, gutunik idatziko ziokeenik. Vesna desagertuta.
|
|
|
Buruaz baiezkoa eman zion zuzendariari. Lasai egon zitezkeen guztiak,
|
berak
ez zuen bazterrak nahasteko inongo intentziorik.
|
|
|
Zoriondu egin zuen. Harro zegoen Martin, ez zekien argi zergatik, azken finean
|
berak
ez zuen botorik eman ere egin, eta zinegotzi berriaren hezkuntzan ere ez zuen askorik lagundu, haren elikaduran ere ez, baina harro zegoen. Ez zion amaren inolako antzik ikusten, eta gauza askotan neskaren izeba oroitarazten zion, lehergailu batek txikitu zuen bere arreba txikia, egoskortzen zenean batez ere.
|
|
|
Politikoek ez dute ezer esan nahi eta egunkarietako berriak ere hipotesiz beterik daude, agian eta baliteke gehiegi. Ertzaintzan dudan kontaktu bati deitu nion eta
|
berak
ez zuela ezer entzun esan zidan, baina galdetuko zuela.
|
|
|
–Nik uste diat
|
berak
ez zuela inorentzako karga bilakatzea, jarraitu zuen Jonek?. Eta horrelakorik topatu bazioten, normala ikusten diat alde egitea.
|
|
|
hi osatarra haiz, bai, baina isasitarra ere bahaiz, eta gustura biziko haiz lehengusu lehengusinekin Ipurugoin? baina Dionixiok ezetz eta ezetz,
|
berak
ez zuela baserrian lan egin nahi; edo ezetz esan zien eta gero baietz, baina, lehenik eta behin, kontsulta bat egin gura zuela: Dionixiori, izan ere, haurtzaroa amaitu zitzaion, bai, baina ez barrutik bizi zuèn haurra, amets egiteko gai ere bazena, eta ametsaren esanetara ipintzea erabaki zuen?
|
|
|
Pankraxik, zegoèn eran zegoela?
|
berak
ez zuen itaun egiten, eta, denbora batean, inork ez zion minbizia zuenik esan?, sarritan zituen bere alaba ahizpak aipagai: nik ez dut esaten meriturik ez dutenik, baina joan ziren biak munduaren beste muturrera, eta bisitarik gabe gelditu naiz?
|
|
|
Renéek erotu beharrean sentitu zuen bere burua, eta ez zuen disimulatzeko lanik hartu. Dena eta xehe xehe ikasi nahi zuen, eta aldi
|
berean
ez zuen ezertxo ere jakin nahi; aitaren iragana axola zitzaion, jatorria, erroak, gaztaroa, atzean utzitakoa, inoiz kontatu ez ziona, sekretupekoa, baina era berean hor konpon esango zigukeen gustura, zutabeak pitzatuko zizkion lurrikara genekarrelako.
|
|
|
Cantavenerari Galdeanoren hilketagatik ordaintzea leporatzen zioten, eta beste hirurei, atentatuaren egileak izatea. Parmenteirrek eta Pinardek aitortu egin zuten eurek tirokatu zutela Galdeano, eta Foucherrek deklaratu zuen
|
berak
ez zituela tiroak egin, baina autoan zain egon zela, atentatua egin ostean berehala ihes egiteko.
|