|
2000
|
|
|
Eta asko lasaitu ninduen beste zerbait ere egin zuen, ordurarte ez Rocíok, ez Jabik, ezta Txemak berak ere hain era benetakoan lortu ez zuten zerbait: nire izena aipatu zuen behin eta berriro, bost hizki horiek gozatuz bezala, Eider hitzaren txoko guztiak deskubrituz bezala, eta Eider, Eider esaten zuen bitartean egia bor borka jaurtitzen
|
zuten
bi begi horiekin egiten zidan so.
|
|
|
Eta ni, azkenean, haserretu egiten nintzaion, ulertzen ez nuenez gero nola na has zitezkeen zer ikusirik ez
|
zuten
bi mundu haiek —indiarrena, alde batetik; eta giristinoena, bertzetik— hain bidegabeki eta hain modu arbitrarioan.
|
|
|
Iragaitzez izan zen, baina aski Ttipiren buru azkarrarendako; kontuak agudo aterako zituen, niri zuzenean xehetasunik eskatzeko premiarik gabe. Itxoinaldiak hartaratua, Ttipi idurikatu nuen," S" handi kiribilduko karpeta multzo marduletik kanporatzen, eta nire mundualdia laburbiltzen
|
zuten
bi hiru orrialdeen akabailan bere ohiko kaligrafia ponpoxoaz jakingarri berria eransten: " 1999an banandua".
|
|
2001
|
|
|
Ikusleak erakarri, iltzatu, urtu eta zorabiatu arte. Mariak prest zituen xanpaina kopak ekarri zituen sukaldetik eta topa egin
|
zuten
biek, elkarrekin pasatako urte zoragarrien eta urte are hobeen zubia egingo zuen bufandaren omenez. Egongelako sofan eserita, Alesek kopatik edaten zuen bakoitzean Mariak bira egiten zuen, oinen gainean hegan egiten jakingo balu bezala.
|
|
|
Eroski ondoan eraiki berri zituzten etxeetako batean apartamentu txiki bat erosteko adina. Aurki han bizitzen jartzeko asmoa omen
|
zuten
biek. Arantxak, ikaslea izaki, ez zuen diru sarrera handirik baina, Tasiok jakin ahal izan zuenez, altzariak jartzen lagundu omen zuen gurasoek emandako diruarekin.
|
|
|
Zer egina
|
zuten
bi ahizpok. Ez zen agertu herritar bat ere ahizpak lizunkerian edo jokabide gaiztoan ikusi zituenik.
|
|
2002
|
|
|
Arnasestuka amaitu
|
zuten
biek.
|
|
|
Mirari Alazneren alboan jarri zenean, garai bateko adiskidantzaren izenean edo, adur txarra sumatu zuen berriro haren eta Imanolen artean. Alazne eta Imanol elkarren aurrean zeuden, eta heldu gisa jokatu nahi zuten –horrela esatea zilegi baldin bada, behintzat– Baina ikusiezin nabaria igortzen
|
zuten
biek.
|
|
|
Horrela iraun
|
zuten
biek, Pintto atzera ere Hernanira eraman arte.
|
|
|
Deustuko Unibertsitatean ere ezagutu ditugu ikasle bera maite
|
zuten
bi irakasle, betiko etsai bihurturik.
|
|
|
Bisita haiek ohikoak izaten ziren, zeren, Dionik eta Soniak beren esku lanak Sergio eta Sararen dendatik bideratzea erabaki zutenetik, noiznahi etortzen baitziren bata edo bestea bisitan, edo biak batera, beren produktuekin. Sonia bakarrik joaten zenean, gainera, kafetxo bat hartzeko ohitura
|
zuten
biek, herriko taberna batean. Egun hartan ere hala esan zion Soniak:
|
|
2003
|
|
|
Kamareroak ez zuen astirik izan ezer erantzuteko. Berehala gerturatu ziren argindar zutabeen planta
|
zuten
bi gizon.
|
|
2004
|
|
|
Han egin nuen lehendabiziko aldiz gaztelaniaz eurekin, euskaraz bakarrik hitz egingo nuela esateko?. Gaztelaniaz hitz egiteko agenteen agindua ez betetzeagatik atxilotu eta iraindu zutela dio Kastresanak, Euskaldunon Egunkaria, 2003/1/25 Bittor Hidalgoren kasuan, ondoko iritzia agertu
|
zuten
bi euskaltzaleok: Andolin Eguzkitza:
|
|
|
Gero isilune bat sortu zen, eta aurrera segitu
|
zuten
biek, tropela ehun eta hamar metrora zutela. Romanek apurtu zuen isiltasuna:
|
|
|
Igande goiz hartan," Burusoilaren" kamioi kaskarraren atzetik abiatuta, Donibane Garazitik hiru bat kilometrora zegoen herrixka bateraino heldu ziren Del Valle eta Hans. Bertan ere zortea izan
|
zuten
bi agenteek. Herriko taberna bakarrean hartutako baso bana ardo aski izan zen jakiteko gazte euskalduna basomutil aritzen zela inguruko basoetan.
|
|
|
Deiak eginda, Oskar sartua zen hoteltxora jo
|
zuten
bi agenteek. Zuhurrena hotel hartan bertan ostatu hartzea izanen zen, euskalduna bertatik bertara zelatatzeko.
|
|
|
Igande goiz hartan begiak zabaldu zituenean, Del Vallek ikusi zuen lehenbiziko gauza Hansen Luger automatikoa izan zen. Arma lo egin
|
zuten
bi ohe estuen arteko mesanotxe gainean zetzan, beltz eta itsusi, eta Del Vallek pentsatu zuen traste hark itxura ezin egokiagoa zuela heriotza emateko. Pistola itsusi bat hotel itsusi bateko gela itsusi batean.
|
|
|
Guztiek harrituta begiratzen zituzten Gödelen eta von Neumannen keinu eta zurbiltasunak. Ondo ezagutzen
|
zuten
bi elementu haien gaitasun matematiko mitikoa. Von Neumannek edozein kalkulagailu elektroniko baino azkarrago kalkula zezakeen, edozer gara zezakeen kliska laburrena amaitzerako.
|
|
|
Gogorregia iruditu zitzaion Josebari aita hil eta hurrengo egunean ama bakarrik uztea. Baina hilabetera, lana zela eta, alde egin behar izan
|
zuten
biek. Hutsik sentitu zuen orduan Luisak etxea.
|
|
2005
|
|
|
Arrebari begira gelditu zitzaion, erantzun gabe. Eta horrela jarraitu
|
zuten
biek, elkarri begira eta isilik luzaroan.
|
|
|
Baina ez zegoen zer epaitu han. Konpetizioa egiteko bi behar dira gutxienez, eta bakarra egin
|
zuten
bien artean. Konturatzen zara, señe:
|
|
2006
|
|
|
Tarik eta Musa ibn Nusayr zituzten buruzagi. Borrokak amaitu ondoren, 714 urtean bertan, Damaskora joan behar izan
|
zuten
bi agintariek, kalifaren aurrean kontuak ematera –itxuraz, kalifa ez baitzegoen oso gustura han urrutiko lurretan gerlari haiek egiten zituztenekin– Penintsulako lur berriak gobernatzeko, Musaren semea –Abd al Aziz– geratu zen agintean.
|
|
|
Horien artean ezin ahaztu Bretainia Handian heriotza zigorra kentzearen aldeko eskakizun ugari sortu
|
zuten
bi kasu.
|
|
|
Gaztetxoak erantzuten zion –maitasun ero haren azpilduretan galduta– edozein izugarrikeria egiteko prest zegoela, ez zituela inoiz inork bereiziko, bi bihotz biki zirela, elkarrekin eta batera taup egiten
|
zuten
bi bihotz gizartearen hipokrisiak bereiziak, eta maitasunak lotzen zuena ez dutela itxurakeriak eta gizarte aurreko lotsak etengo, horretarako hautsi behar ziren kateak hautsi behar baziren ere.
|
|
|
Maltzurkeriarik gabeko eskua eskatzen
|
zuten
biek kartak partitzeko, baina zein zen maltzurkeriarik gabeko eskua itsaslapur eta beltz tratularien herri hartan. Zeinek emango zituen kartak etxeko ugazabaren edo kanpoko tratulariaren haserreak piztu gabe?
|
|
|
" Nik badut alaba txiki bat". Hitzik gabeko baiezkoa eman
|
zuten
bi gizonek. Alaba lo zegoen txokoraino joan zen Rigaud.
|
|
|
Beatriceren kondairak dioenez, Klemente VIII.aren zigorra betearazi
|
zuten
bi borreroek akabera gaiztoa izan zuten: Maese Alexandro Bracca zeritzana Cencitarren heriotzatik hamahiru egunera hil zen, gauero gauero amesgaiztoetan etortzen zitzaion mamu beldurgarriak eragindako izu ikararen ondorioz.
|
|
|
Barre egingo
|
zuten
biek.
|
|
2007
|
|
|
Eta hona itzulita, euskal kultura aztertzeari ekin zion Barandiaranek Wundten Völkerpsychologie k markatzen zuen bidetik. Eskutitz bidez harremanetan segitu
|
zuten
biek, baina zoritxarrez, 1936ko gerra zela eta, Barandiaranek galdu egin zituen Wundten eskutitzak? 673.
|
|
|
Ez dakit pozik ote nengoen, baina Elisa eta Argiñe, pozik baino gehiago zeuden. Distira egiten
|
zuten
biek ala biek, argiak bazter guztiak bustitzen zituen etxe hartan. Mundu honetakoa ez zen distira zela esango nuke, jakingo ez banu mundu guztiak mundu honetan egon daitezkeela eta eguzki guztiak gela batean gorde daitezkeela, irribarre guztiak aurpegi batean lora daitezkeen bezala.
|
|
|
Ez zuen zentzurik otsailean egiteak: Oslorainoko bideak izoztuta zeuden, arriskutsua izan zitekeen eta, gainera, lana
|
zuten
biek, eta ez zuten margolana miresteko astirik izango. Horregatik aukeratu zuten 2004ko abuztuaren 22a, uda zelako eta Amandari ilusioa egiten ziolako bere urtebetetze egunean Oihua etxera ekartzeak.
|
|
2008
|
|
|
aitzitik, abenturazale amorratua ere bazen?, eta hain zen kontsula, bestetik, gitarrista trebea bezain kantari gain gainekoa? halako eran, non biek ala biek sentitu baitzuten hasieratik bertatik afinitate moduko bat. Andaluziako herri kantak ez ezik, pintura inpresionista ere atsegin
|
zuten
biek?, haien gustuen munduek euskarri bera balute bezala, hots eta kolore konbinazio bertsuen sintonian. Urtebete lehenago, gainera, kontsula alargundu eta, adisketasunak hartara bultzatzen zituelako edo, gero eta maizago biltzen hasi ziren, hilean behin edo, arratsaldeko lehen orduan neguan, eta beranduxeago uda partean.
|
|
|
giro barne barnekoa bai hura!, kafearen aromak ez ezik, absentarenak ere are barnekoago egiten zuena? absenta edatea erritual bat baitzen, azken batean, eta ikustekoa baitzen nola zaintzen
|
zuten
bi gizonek erritual hura, baso edo kopa handi bat eskatzen zuena, non isurtzen baitzen likorea, bere neurrian; koparekin batera, koilaratxo zulodun bat, koparen gainean jartzen zena eta azukre koskor bati eusten ziona, nora isurtzen baitzen ur hotza, azkenean kopara egiten zuena, absentaren alkohol maila diluitzeko. Ikustekoa zen, zinez, han sortzen zèn giro etereoa, agerkorra bezain desagerkorra, iheskorra, argigarriak izan daitezke Oscar Wildek bere garaian esan zituèn hitzak, likoreak(, maitagarri berdeak?) edaleari eragin ziezazkiokeèn ondorioei buruzkoak:
|
|
|
Eta berriro egin
|
zuten
biek irri, eta Beñardok orduan esan zuen:
|
|
|
Honorato eta Beñardo, Beñardo eta Honorato, hain mutil desberdinak itxura batean, baina hain berdinak funtsean? Ez ote
|
zuten
biek, bada, beren baitaren baitan, geneetan, norgehiagokarako joera bertsua errotua?
|
|
|
Arrazoi zuen amak. Zer erru
|
zuten
bi ahizpek, ordea, baldin eta bataren aldarteak, emozioekin zein osasun gaixotasunen gorabeherekin lotua zegoenak, bestearengan eragin zuzena bazuen, haien gorputz arimak ontzi komunikatuak balira bezala, bi ontzietatik, bi munduetatik, bat eta bakarra egiten zutenak?
|
|
|
Eta Ernestina salmahaitik atera, eta gogoz bai gogoz besarkatu
|
zuten
bi emakumeek elkar.
|
|
|
–Imajinatzen al duzu zer izango litzatekeen zu egun batean ispiluaren aurrean jarri eta beste aldean errege baten koroarekin azalduko bazina??), bostak hormetatik zintzilik, eta are gehiago, zeren, hamar armairu eta ehun ispilu izan balitu, guztiak sartuko baitzituen gelan, batzuk besteen gainean ere bai, behar izanez gero, horror vacui batek hartua balego bezala?, eta Ernestinak, aldiz, soberan zituen, horma zuri garbi biluziak baitzituen atsegin, gurutze apal batek presidituak: horregatik egiten
|
zuten
bi ahizpek lo gela bitan, hain ziren ezberdinak, umetan gela berean lo egin zuten arren. Reginak bere gorputzaren mugimenduekin eta bere hitz jarioarekin betetzen zuen espazioa, bere ahotsarekin, bere kantekin eta bere dantzekin, eta Ernestina, aldiz, diskrezioaren irudia zen, beti oin puntten gainean balebil bezala, edo belusezko oinetakoekin, ahotsa ere belusezkoa zuen?, zarata eta zalaparta orotatik urrun.
|
|
|
–Hori, hori, bota! , erantzun
|
zuten
bi edo hiruk.
|
|
|
Azken hamabostaldiko gertakizun ilunak eta egunerokotasunak sortzen eta eskaintzen dituen gorabeherak ahotan zituztela utzi
|
zuten
bi emakumeek kalea, maldan gora baserrietako bidea hartuz. Kontu kontari zihoazela, konturatu gabe ia, bidegurutzeak bide desberdinak hartzera behartu zituen auzokide ziren Urkulako eta Alustizako emakumeak.
|
|
|
Eta begiratzeak bakarrik Nadiaren galerak eragindako mina baretu egiten zidala ohartu nintzen. Nekearekin baina, lortu
|
zuten
bi emakumeek ontzia hilobi ertzeraino eraman eta ate ondoan uztea.
|
|
|
Beranduegi zen elkartzeko. Gisa horretan jarraitu
|
zuten
bietako bat, gizonezkoa, hil zen arte.
|
|
|
Eta Ernestina salmahaitik atera, eta gogoz bai gogoz besarkatu
|
zuten
bi emakumeek elkar.
|
|
|
Kontsulak bazuen, gainera, bihotzeko gelarik gordeenean beste sekretu bat, zazpi giltzaz itxia, baina 1903ko otsaileko egun eguzkitsu eta ez hain hotz batean –berogarriak jantzita zebilen kaleko jendea, halere– irekitzera ausartu zena: giro barne barnekoa bai hura!, kafearen aromak ez ezik, absentarenak ere are barnekoago egiten zuena... absenta edatea erritual bat baitzen, azken batean, eta ikustekoa baitzen nola zaintzen
|
zuten
bi gizonek erritual hura, baso edo kopa handi bat eskatzen zuena, non isurtzen baitzen likorea, bere neurrian; koparekin batera, koilaratxo zulodun bat, koparen gainean jartzen zena eta azukre koskor bati eusten ziona, nora isurtzen baitzen ur hotza, azkenean kopara egiten zuena, absentaren alkohol maila diluitzeko... Ikustekoa zen, zinez, han sortzen zèn giro etereoa, agerkorra bezain desagerkorra, iheskorra –argigarriak izan daitezke Oscar Wildek bere garaian esan zituèn hitzak, likoreak(" maitagarri berdeak") edaleari eragin ziezazkiokeèn ondorioei buruzkoak:
|
|
|
Eta berriro egin
|
zuten
biek irri, eta Beñardok orduan esan zuen:
|
|
|
Arrazoi zuen amak. Zer erru
|
zuten
bi ahizpek, ordea, baldin eta bataren aldarteak, emozioekin zein osasun gaixotasunen gorabeherekin lotua zegoenak, bestearengan eragin zuzena bazuen, haien gorputz arimak ontzi komunikatuak balira bezala, bi ontzietatik –bi munduetatik– bat eta bakarra egiten zutenak?
|
|
|
Honorato eta Beñardo, Beñardo eta Honorato, hain mutil desberdinak itxura batean, baina hain berdinak funtsean... Ez ote
|
zuten
biek, bada, beren baitaren baitan –geneetan– norgehiagokarako joera bertsua errotua. Bi gizakiren artean beti baitago distantzia bat, bien arteko bereiztasuna dakarrena automatikoki –ni eta zu, zu eta ni–, baita, ondorioz, mota guztietako konparazioak dakartzana ere, fisikoak nahiz psikikoak; eta, behin konparazioetara jota," nik zuk baino gehiago izan behar dut", jakina...
|
|
|
" Imajinatzen al duzu zer izango litzatekeen zu egun batean ispiluaren aurrean jarri eta beste aldean errege baten koroarekin azalduko bazina?"), bostak hormetatik zintzilik, eta are gehiago, zeren, hamar armairu eta ehun ispilu izan balitu, guztiak sartuko baitzituen gelan, batzuk besteen gainean ere bai, behar izanez gero, horror vacui batek hartua balego bezala–, eta Ernestinak, aldiz, soberan zituen, horma zuri garbi biluziak baitzituen atsegin, gurutze apal batek presidituak: horregatik egiten
|
zuten
bi ahizpek lo gela bitan, hain ziren ezberdinak, umetan gela berean lo egin zuten arren. Reginak bere gorputzaren mugimenduekin eta bere hitz jarioarekin betetzen zuen espazioa, bere ahotsarekin, bere kantekin eta bere dantzekin, eta Ernestina, aldiz, diskrezioaren irudia zen, beti oin puntten gainean balebil bezala, edo belusezko oinetakoekin –ahotsa ere belusezkoa zuen–, zarata eta zalaparta orotatik urrun.
|
|
2009
|
|
|
eraikineko superintendentearen ohiko kontrolak eta bulegoetako galderak, enkargatutako kafe, donuts edo hamabietakoak heldu, berandutu edo galdu ote ziren itaunduz?. Telefonoa eta bisita liburua ziren atezain hura ateondoko ugazaba, boss a, egiten
|
zuten
bi tresnak.
|
|
|
Honek uste du ziria sartuko digula! esan zion nagusiak, eta delinkuentearen bila atera behar izan
|
zuten
biek. Agatek, atzetik, gainbegiralearen laurogei kiloak ikusten zituen, bilintzi balantza.
|
|
|
esan zion Norari eskegi eta berehala, nola nahiko naute zuzendari ni? Jakina, barrea eragiteko modukoa zen eta barre egin
|
zuten
biek, turista guztien atzetik Reichstag, gobernu jauregia ikusi zutenean. Barre egin zuten eta muxu eman zioten elkarri eta kristalezko kupulak argiak zituen barrutik eta behin harresiak banatu izan zuen hiria zen Berlin baina orain ez, orain Norak ez zuen harresirik sentitzen.
|
|
|
Eliasi idatzi zion, azken aldiz. Kokolo, magoarekin ezkondu naiz baina errua zeurea da, zure magia beltzak ekarri baitu niganaino, zure ipuinek sorgindu baitute nirekin. Lorik ezin hartuta, Ezinen Ostatuaren portxera agertu zen eta Rosarekin eserita entzun
|
zuten
biek otsoaren ulua urrunean.
|
|
|
Gauza beldurgarria, erizain berbalapiko horietako bat, amerikarrek ezezagunekin hitz egiteko duten erraztasuna zeukan. Kamioiaren kontra jo
|
zuten
biek esan zidan, eta metalezko xaflak burua ebaki zion andreari. Haurdun omen zegoen, gainera.
|
|
|
Fabrika bateko enkargatu gisa egiten zuen lan Mielek, Hotel Internacionalen zerbitzari andreak. Nahiko diru irabazten
|
zuten
bien artean, hortaz. Bakazio on batzuk egin ahal izateko adina bai gutxienez.
|
|
|
bertan egon baitzen? baita Lourdesera joan ere hurrengo egunetan, hain
|
zuten
bi emakumeek Lourdes bihotzean sartuta. Geroztik, markesa andereak behin baino gehiagotan hitz eman zion Reginari, kartazko harremanak zituzten urtean bizpahiru aldiz, markesa andereak telefonozkoak baino benazkoagoak baitzituen kartazkoak?
|
|
|
Eta, orduan, markesa anderea eta Regina serio jarri, eta barrua husten hasi ziren, hainbestekoa
|
zuten
biek hustualdi eta asaskaldi haren beharra, antza.
|
|
|
ibili ere, itsasertzean ibiltzen baitziren biak batera eta bestera, zangoak belaunetaraino sartuta; orbetarrek bazuten, hortaz, kontu hartan ere beren marra, zilegizkotasunaren marra?, moduzkotasun itxurako baten lumak trazatua eta zehaztua; arlo hartan, hura zen, beraz, Regina eneko emakumeen jokaera arautzen zuèn irizpidea, Adak aintzakotzat hartzen zuena: horregatik, etxera iritsi, iritsi orduko jakin
|
zuten
bi ahizpek ama izebak hondartzan zeudela, neskameek esanda?, eta ohartu zenean ezen Maria Bibiana, hondartzarako prestaketetan, ezin motelago zebilela, Adak halaxe esan zion, halako batean:
|
|
|
–Gure artekoa gure artean beti! , esan
|
zuten
bi ahizpek ia batera.
|
|
|
edo bai, gustatzen zitzaion alde batetik, inor bere federa erakartzea atsegin izateaz gain, tentagarria ere bazelako etxeko bi arrebak bere alde jartzea, aitaren aurka piztu zuèn gerran?, baina ez bestetik, zeren aitaren aurkako gerra amaren eta izebaren aurkakoa ere bai baitzen, maila batean, baita bere buruaren aurkakoa ere, ondorioz, hain bere baitaren baitan sentitzen zituen Domingok garai hartan ama izebak, izeba batez ere, eta zeren, ororen buruan, arrebak babesteko sentimendua nagusitzen baitzitzaion: hobeto zaudete, neskak, etxean goxo goxo, bide honek auskalo nora eramango nauen eta?; baina, arrazoi haiek guztiak bazter utzita, beste arrazoi ezkutu bat ere bazegoen, Domingori berandu gabe agerian jarriko zitzaiona; Alberto hil baino lehenago izan zen, aurreko igandean?, bi mutilak bakarrik geratu, eta Alberto, zinerako bidean behar
|
zuten
bi arrebek une hartan, Albertoren etxean limonada bana hartuta gero, honela mintzatu zenean, begiak dir dir:
|
|
|
Domingo Regina eneko kanpoaldeko atera iritsi, tinbrea jo, eta berandu gabe ireki zion Damasok atea. Gero, elkar agurtu, besarkatu, behin bakarrik ikusi
|
zuten
bi anaiek elkar, Domingok etxetik alde egin zuenetik?, eta berehala jarri zuen Damasok etorri berria jakinaren gainean: nola gauez ez ziren aita eta anaia etxera iritsi, nola goizean etxeko abokatuari deitu eta abokatuak. Barandiaran jaunak?
|
|
|
Iritsi ziren, jo zuten atean behin, jo
|
zuten
bi aldiz, jo zuten hiru aldiz, eta barrutik ahots bat:
|
|
|
Bada, zelakoak diren gauzak, nik horretan mendekuaren antzeko zerbait sumatu nuen, onartu nahi ez banuen ere. Hain antz handia
|
zuten
bi anaiek, pentsatu nuen Isidrorekin ezkonduta zegoela amesteko ezkondu zela haren anaiarekin. Edo agian Isidro gertuago izateko.
|
|
|
Barre egin
|
zuten
biek batera. Lasai egin zuten barre, gogoz.
|
|
|
biek ala biek aitortzen zuten, don Zoiloren aholkuei jarraituz, itsasoko ura zutela barizeen aurkako erremediorik behinena... ibili ere, itsasertzean ibiltzen baitziren biak batera eta bestera, zangoak belaunetaraino sartuta; orbetarrek bazuten, hortaz, kontu hartan ere beren marra –zilegizkotasunaren marra–, moduzkotasun itxurako baten lumak trazatua eta zehaztua; arlo hartan, hura zen, beraz, Regina eneko emakumeen jokaera arautzen zuèn irizpidea, Adak aintzakotzat hartzen zuena: horregatik, etxera iritsi –iritsi orduko jakin
|
zuten
bi ahizpek ama izebak hondartzan zeudela, neskameek esanda–, eta ohartu zenean ezen Maria Bibiana, hondartzarako prestaketetan, ezin motelago zebilela, Adak halaxe esan zion, halako batean:
|
|
|
Iritsi ziren, jo zuten atean behin, jo
|
zuten
bi aldiz, jo zuten hiru aldiz... eta barrutik ahots bat:
|
|
|
–Gure artekoa gure artean beti! –esan
|
zuten
bi ahizpek ia batera.
|
|
|
edo bai, gustatzen zitzaion alde batetik –inor bere federa erakartzea atsegin izateaz gain, tentagarria ere bazelako etxeko bi arrebak bere alde jartzea, aitaren aurka piztu zuèn gerran–, baina ez bestetik, zeren aitaren aurkako gerra amaren eta izebaren aurkakoa ere bai baitzen, maila batean, baita bere buruaren aurkakoa ere, ondorioz, hain bere baitaren baitan sentitzen zituen Domingok garai hartan ama izebak, izeba batez ere, eta zeren, ororen buruan, arrebak babesteko sentimendua nagusitzen baitzitzaion: hobeto zaudete, neskak, etxean goxo goxo, bide honek auskalo nora eramango nauen eta...; baina, arrazoi haiek guztiak bazter utzita, beste arrazoi ezkutu bat ere bazegoen, Domingori berandu gabe agerian jarriko zitzaiona; Alberto hil baino lehenago izan zen –aurreko igandean–, bi mutilak bakarrik geratu, eta Alberto –zinerako bidean behar
|
zuten
bi arrebek une hartan, Albertoren etxean limonada bana hartuta gero– honela mintzatu zenean, begiak dir dir:
|
|
|
Domingo Regina eneko kanpoaldeko atera iritsi, tinbrea jo, eta berandu gabe ireki zion Damasok atea. Gero, elkar agurtu, besarkatu –behin bakarrik ikusi
|
zuten
bi anaiek elkar, Domingok etxetik alde egin zuenetik–, eta berehala jarri zuen Damasok etorri berria jakinaren gainean: nola gauez ez ziren aita eta anaia etxera iritsi, nola goizean etxeko abokatuari deitu eta abokatuak –Barandiaran jaunak– bere estrategia diseinatu zuen, erabateko diskrezioan eta isilpeko lanean oinarritua, eta nola, halere, eguerdian Markos Ostolaza izeneko enpresari baten ezusteko deia izan zuten –badaezpadako edo konplimenduzko dei bat zen, enpresariak Nazario eta Teofilo Maria onik ote zeuden, ez baitzuen besterik jakin nahi–, zeinean, haritik tiraka, Maria Bibianak –hark hartu zuen telefonoa– gertatutakoaren berri jakin baitzuen:
|
|
|
...ezkondu zirenetik, ez zen 1921eko hura –Limpiasko Kristo gurutziltzatuaren irudiak sekulako zalaparta sortu zuen jendearen baitan, izerdiaren, negar malkoen eta odolaren mintzoaz mintzatzen hasi ote zen– markesa andereak Regina enean egingo zuèn lehen aldia, 1905eko udan ere –hamasei urte lehenago, beraz– bertan egon baitzen... baita Lourdesera joan ere hurrengo egunetan, hain
|
zuten
bi emakumeek Lourdes bihotzean sartuta. Geroztik, markesa andereak behin baino gehiagotan hitz eman zion Reginari –kartazko harremanak zituzten urtean bizpahiru aldiz, markesa andereak telefonozkoak baino benazkoagoak baitzituen kartazkoak– ezen berriro etorriko zitzaiola bisitan... baina, batean arrazoi bategatik –Regina enea haurrez betetzen zen bitartean, markes jaunak eta markesa andereak Zaldiaingo jauregia saldu zuten azkenean, beren bizimodua Madrilen eta Andaluziaren artean antolatzen zutela–, bestean beste bategatik –lehen Mundu Gerra ez zen Lourdesera joateko abagunea, Frantzia gerran sartuta zegoenez–, markesa andereak ez zuen berandu arte hitza bete:
|
|
|
Eta, orduan, markesa anderea eta Regina serio jarri, eta barrua husten hasi ziren, hainbestekoa
|
zuten
biek hustualdi eta asaskaldi haren beharra, antza.
|
|
2010
|
|
|
Egiguren ez dago ados ETAren irakurketarekin, Oslon hitzartutakoaz eman duen azalpenarekin. Bere arabera, bai ETAren su eten adierazpenean eta bai Rodriguez Zapateroren deklarazio politikoan hitzez hitz zer esan behar zuten hitzartu
|
zuten
bi aldeek, baina hitzartutako pasarteez gain, bakoitzak bere erara egin zezakeen adierazpena. –ETAk, hitzartutako gauzak errespetatuz gero, su eten adierazpena bere modura egiteko libertatea zuen modura, Gobernuak ere bai, berea egiteko?.
|
|
|
zela adieraziko zuen. ...ainiako Gobernuko lehendakariak, Rodriguez Zapaterok, euskal herritarrek erabakitakoa errespetatuko zuela aginduko zuen, alderdien arteko elkarrizketari bedeinkazioa emango zion eta ETArekin elkarrizketa formalak hasiko zituela jakinarazi; dena, bi aldeek hitzez hitz hitzartutako adierazpenaren bidez. Su etenarekin eta Rodriguez Zapateroren adierazpenarekin, bi mahaiak abiatuko zirela ere hitzartu
|
zuten
bi aldeek, Anoetako proposamenak zehaztutako moduan: batetik, ETA Gobernua mahaia, gatazkaren ondorioez hitz egiteko, eta, bestetik, euskal alderdi politikoen mahaia, esparru politiko berrirako akordioa negoziatzeko.
|
|
|
Lurraldetasunaren auziarekin zerikusia
|
zuten
bi arazo garrantzitsuri irtenbidea emateko moduan diseinatu behar zen Konferentzia: batetik, Euskal Autonomia Erkidegotik kanpoko alderdietako kideek parte hartzeko bidea egin behar zen, baina sozialistek onartzeko moduan; eta bestetik, bi mahai izango baziren, Batasunak onartzeko moduko formula bilatu behar zen, ezker abertzaleak mahai bakarraren eskema defenditu baitzuen beti.
|
|
|
O TSAILA. Oslon hitzartutako akordioa berretsi
|
zuten
bi aldeek, Henri Dunant Zentroaren bitartekaritzaren bidez, ETAk proposatutako aldaketa batzuk egin ondoren.
|
|
|
–Euskarazkoak, ez? berretsi
|
zuten
biek. –Eta latinezkoak ere ez?
|
|
|
Latinezko idazkunen faltsutasunaz ere zalantza izpirik ez zuela esan zuen. Adituek adierazi
|
zuten
bi pertsonak baino gehiagok manipulatu omen zituztela idazkunak, eta faltsutzaileek ez zituztela euskara eta latina ondo menperatzen. Juan Santos Yanguas historialariak ere ezinezkotzat jo zituen idazkunak.
|
|
|
Horrela jaio zen unitate batu berri bat, Condor Legioa izenekoa, su magikoan tresnarik eraginkorrena izanen litzatekeena. Bide militar eta teknologikoa abiarazita, beranduxeago akordio politiko eta ekonomikoa sinatu
|
zuten
bi gobernu totalitarioek, justu Ipar Frontea bizkortzear eta Durangoko eta Gernikako sarraskiak sorrarazteko zorian. 1937ko martxoaren 21ean Espainia nazionalkatolikoak eta Alemania naziak protokolo isilekoa sei puntutan burutu zuten:
|
|
|
Zaharra izanagatik, dir dir egin zuen eguzki izpiek bete betean jo zutenean. Barre egin
|
zuten
bi ilehoriek, esku artean zuten altxorra ezin sinetsita.
|
|
|
Agindutakoa bete behar izan
|
zuten
bi gizonek, beste erremediorik gabe. Beren oinetan utzi zuten maskara berdea, eta eskuak altxatu zituzten gero.
|
|
|
Agendaz oroituta, bertan leku nabarmena
|
zuten
bi emakumeak etorri zaizkio gogora, Aitziber eta Ixone. Hor apuntatuta dauzka zenbakiak, eta deitu edo ez egon da hausnartzen, pisatzen:
|
|
2011
|
|
|
Lehengusua lehenago ere ibilia zen txatar biltzen. Eskola itxi zutenez, egun osoa
|
zuten
bi gazteek, muezzinaren otoitz deia huts egin gabe, halere, aldirietako zabortegiak miatzen ibiltzeko, eta, haietan barreiaturiko burdina puskak bilduz, ordainean hartutako txanponekin etxeratzeko.
|
|
|
Handik gutira, kapitainak bere aginduak eman, eta motor hotsak aditu genituen; gero, aitzina egin
|
zuten
bi kamioiek, auskalo nora, viva España eta viva Cristo Rey?
|
|
|
Edonola ere, Luigi Anselmik Lilian Weissekin alde egin zuen. Indianako Grown Point etxaldean esposatu ziren eta Michigango lakuetako hoteletan iragan
|
zuten
bi astez eztei ondoa, paradisutik jadanik hurbil baleude bezala.
|
|
|
bere komunitatean zeuden bospasei partaidez inguraturik, eta berak harako bidea egin bitartean zakur multzokada ugari batek zaunka egiten zion txaletaren alanbrezko hesiaren bestaldetik. Zakur gehienek, arraza nahastukoak, ez zioten kezkarik sortzen, baina taldeko buru egiten
|
zuten
bi dobermanek oso arriskutsuak ziruditen. Hortzak erakusten zizkioten, eta jauzi egiten zuten bere aurka hesia puskatu beharrean.
|
|
|
Uzta biltzeko garairik egokienean zeuden landareak, kukulu trinkoak eta usaintsuak baitzituzten. Susmagarriari esku-burdinak jarri eta autoaren miaketa sakonagoa egiten jarraitu
|
zuten
bi ertzainek, delitu izan zitekeen beste zantzurik atzeman gabe, baina ikerketarako aski esanguratsua izan zitekeen agiri bat aurkituz. Agiri hori gida-baimenaren antzeko txartel bat zen, non susmagarriaren argazkiaz gain Abdulaye Kédougu izena eta deitura agertzen baitziren.
|
|
|
Susmagarria patruila autora sartzerakoan, bihurguneko inguru ilunenetik, Nagelen eskulturaren atzetik seguru asko, makila sendo batez armatutako norbait beraiengana etortzen ikusi
|
zuten
bi ertzainek. Gizon bat zen, edadetu samarra, arropa pilda zaharrekin jantzia eta bizar luzekoa.
|
|
|
Ezuste batean, irrist egin eta patruila autoaren paratxokea jo zuen buruarekin. Kolpeak sortutako aztoramendutik bere onera iritsi aurretik neutralizatu
|
zuten
bi ertzainek.
|
|
|
Marrazketari lotua jardun zuen, eta 1952an Euskal Herrira itzuli zen, emaztearekin. Arantzazuko Basilikan aritu zen lanean, Jorge Oteizarekin, eta frantziskotarrekin izandako istiluen ostean, Irungo tailer batean bukatu
|
zuten
bi adiskideek, halabeharrez. –Kontua da, dio Basterretxeak?
|
|
|
–O bai, eskerrik asko! , esan
|
zuten
biek.
|
|
|
Urtebete lehenago denda bat lapurtzen harrapatu zituzten gaueko ordu bietan. Korrika atera ziren eta lagunetako bat baino ez zuten harrapatu. West?, baina honek, estutu zutenean, Tuercasen izena eman zuen; geroztik, hamabost egunetik behin epaitegira joan beharra
|
zuten
biek, sinadura bat egitera.
|
|
2012
|
|
|
Garagardoa edan ondoren kanpora atera ziren. Jose Antonioren begiradatik kanpo egon nahi
|
zuten
biek. Restoparen kanpoan, plastikozko hozkailuak ireki zituzten, bazkaltzen hasteko.
|
|
|
Bigarren zerrenda batetik, abertzale epela? aukeratu
|
zuten
biek. Poliziak denbora eman zien gurasoei zerbait esan zezaten, baina ez zuten gauza handirik esan.
|
|
|
Martinia eskatu
|
zuten
biek.
|
|
|
Gutxi gorabehera gauza berdinak oroitzen zituzten, baina orain ez zuten zentzurik, ez gertatzen ari zirenean zuten koherentzia, behintzat. Gizon bati eraso ziotela oroitzen
|
zuten
biek, agian hori tripien efektua zen, baina euren oroitzapenak eta auto barruan zeuden armak, odolez zikinak, lotuz, bazekiten ez zela ametsa izan.
|
|
|
Amaren jarrera jasotzaile eta konformearekin eroso zebilen. Isiluneetan hasperen egiten
|
zuten
biek, Sisifok bezala harri eroria berriro altxatu nahian. Eskerrak sakelakoak jo zuen.
|
|
|
Ezkerreko irteerara bideratu zituzten pausoak. Hitzik esan barik jarraitzen
|
zuten
biek.
|
|
|
Barre egin
|
zuten
biek, lasaituta.
|
|
|
Bata lodia eta bestea haurdunaldiaren azken txanpan, han agertzen ziren biak lorategian, euren gorputzei heldu ezinik, oinez baino gehiago alde batera eta bestera kulunka, portuan itsasontziak bezala. Poliki poliki gerturatzen ziren, eta gorputza bankuaren gainera jaurtitzen
|
zuten
biek, ahal zuten bezala. Esertzea lortzen zutenean hasperen egiten zuten batera, eta hankak zabal zabalik uzten zituzten.
|
|
|
teila asko pitzaturik zeuden eta zirrikituetan haizeak ekarritako lur sokiltxoetan sustraiak eginak zituzten landare ugarik arra bi gora egiten zuten; txoriek ere txitatze aroan habia leku gisa erabilia bide zuten teilatu hura, han hor hemen zeuden habia puska zaharrek salatzen zutenez. Fatxadari zegokionez, kontraleiho guztiak itxita zeuden, iparraldera ematen
|
zuten
bi leihorenak izan ezik. Lorategi handi samarra zeukan, erabat zaindu gabea; zuhaitz exotiko batzuek, hala nola lau palmondo ederrek eta sekuoia lirain batek erakusten zuten oso aspaldi landatuak zirela antzina oihana zatekeen eremu hartan, eta sastrakaren gainean bandera gisa ageri ziren, esanez bezala:
|
|
|
–Hemen gaituk hamaika mila Gilen! , esan
|
zuten
biek batera, ondoren algarari emanda.
|