2015
|
|
Ixtorio horrek biziki korda luzea omen dauka. Guduka frantsesek irabazi
|
zuten
bainan untsa gostarik. Frantses I (edo Frantxua, emozue nahi duzuen izena) zen orduan Frantziako errege.
|
|
Presidentbozak ukanak dituzte beraz iragan hilabete hortan, joanden astean kondatua izan den bezala.. Goodluck Ebele Jonathan, bost urte huntan kargutan zena, berriz hautagai
|
zuten
bainan partida galdu du eta lendakari berria dute Muhammadu Buhari jeneral ondoa, ez dena haatik maiatzaren 29 an baizik plantatuko herrialdearen buru. 72 urte ditu.
|
|
François edo Pantxoa, hura berriz, 1945eko otsailean, gauaz kontrabanduan ari zelarik, muga zaintzen zuten Maquisards taldeko senpertar gaztetxo batek, beldurrak harturik, tirokatu zuen Larrungo Zizkoitz bentaren ondoan. Larriki zauritua, delako talde hartako gizonek Darricau klinikara eraman
|
zuten
baina gau hartan berean hil zen.
|
|
Finalean sartzeko, Lambert anaiek partida hau irabazi behar
|
zuten
baina ez da holakorik gertatu. Aitzineko igandean nekez arizanak ziren Ospital eta Ducassou, aldi huntan deliberatuak, morala azkar eta ongi prestatuak etorriak ziren.
|
|
Bestalde idazle gaitza zena. Denek Fénelon deitzen
|
zuten
bainan bere izen osoa hauxe zuen, François de Pons de Salignac de La Mothe Fénelon. Izen luzeegia alde bat burutik buru erraiteko...
|
2016
|
|
Xabi eta Oihanak beren ama galdu
|
zuten
baina beren benetako aitaren ezagutza egin. Hortik aitzina beren aita detektibearekin oso zoriontsu bizi izan ziren.
|
|
Hegazkina itsasorat erortzen da zerbait gisaz. Azkarki xekatu
|
zuten
bainan behinere ez kausitu. Itsasoak nunbait beretuak dauzka hegazkina eta hegazkinean ziren bospasei lagunak...
|
|
Parisen joanden abenduan iraganiko COP21 goibiltzarrak zabaldu dituen gomendioen kontra zoan Paueko goibiltzarra, Gaskoiniako Golkoan besteak beste petrolio ustiatze berriak egiteko baimenak ardietsi dituztela. Gure gobernantek Parisen bide bat erakutsi
|
zuten
bainan errealki bertze bat dute urratzen, aitzinekoaren ildo berdinetik doana. Ortzegun huntan, apirilak 21, Parisen da iragaiten Pauekoaren mota bereko goibiltzarra, International Oil Summit...
|
|
Ez alemanak gisa guziz, guduka hastean baino gibelaxago gelditu baitziren, lekuka bospasei kilometro gibelago eta lekuka dotzena bat kilometro. Han hemenka gibelerat gehixago ere egin
|
zuten
bainan beren baitarik, egokiagoa iduritzen zaioten tokian plantatzeko. Frantses eta inglesak irabazle beraz?
|
2017
|
|
Ororen buru, ez zuten hil bainan giltzaturik atxiki Madrilgo presondegi batean. Han minbizia zitzaion lotu eta horregatik 1940an libratu
|
zuten
bainan 1943an azken hatsa eman zuen Madrilen berean, 60 urte beteko zituen urtean.
|
|
Untsa berri txarra kuraia handiz hartu zuena. Ahal bezen untsa tratatu
|
zuten
bainan gaitzak gaina hartu! Handik bi urte gabe Bourvil pausatu zen, oraino arras gaztea...
|
2018
|
|
Doi doia oroitaraziko 14ko gerlan ere parte hartu zuela, gerlatokietarik hein bat urrun haatik, osagarriak ez baitzuen laguntzen eta ez baitzuen aski pisu (zonbait kilo eskas omen). Berak galdeturik, soldado nahi zuela izan errepikatuz, puskaketa ari ziren kamiun batzutarat igorri
|
zuten
bainan laster eritu zen eta armadatik libratua izan zen... Gerlatik landa ere, arrangurak ukan zituen osasunaren aldetik.
|
|
Xardina jate horiek badute beti gaitzeko arrakasta. Lehena joanden larunbatean
|
zuten
bainan beste lau izanen dira ondoko egunetan, hoiek beti ortziralearekin: uztailaren 27 an, agorrilaren 10 ean eta 24 an, azkena irailaren 7 an.
|
|
2004 an bozkatze bat izan zen. Beregaintasun osoaren aldekoek partida irabazi
|
zuten
bainan doi doietarik eta erabakia etzen gauzatu denen buru, Dinamarkako gobernua mehatxuka bezala arizanik, beren gain jartzen baziren etziotela gehiago diru laguntzarik emanen. Auzia berriz piztu da berrikitan.
|
2019
|
|
Kaputxinoetan sartu zen bainan etzuen segitu, osagarriak ez laguntzen eta. 1939 an, gerla jin zelarik, soldado altxatu
|
zuten
bainan ondoko urtean libratua izan zen, eritu zelakotz hain xuxen. Grenoble aldeko parropia batetarat izendatua izan zen.
|
2020
|
|
Joanden astean pausatu da Marcel Gaicoetchea, Usteleiko nagusi xaharra. Zonbait egun lehentxago alditxarturik, ospitalera altxatua
|
zuten
bainan hobetzerik gabe pausatu da 87 urte zituela. Bost seme alaben aita, laborari zintzoa zen Marcel, kabalakina, zuhurtziaz betea eta konpainia goxoko gizona.
|
|
Olivier k eta Paxkal-ek egin ahala egin
|
zuten
baina hango pilotariek ez dute ez amaturren ez berezkoen beldurrik hain ongi ezagutzen duten Tuyehalco n eraikia den trinketean.
|
2021
|
|
Hauteskunde hori egiazki erreferendum bat izan zen armistizioari buruz. Erregetiarrek bakea defendatu zuten eta herri osoan aise irabazi
|
zuten
baina ez Parisen non bakearen kontra ziren Guardia Nazionalekoek (ez ziren desarmatuak izan) federazio bat sortu zuten. Federatuak(" Les federes") deituak izanen ziren.
|
|
Horren orde, tortura psikologikoa usu erabilia zen, tortura fisikoa erabiltzeko mehatxuarekin. Elizako Inkisidoreek inkesta luzea eramaiten zuten, jujatzen eta kondenatzen
|
zuten
baina kondenaren gauzatzea botere zibilari uzten zioten. Inkisizioak (edo Ororen gaineko kontseiluak) galdeketa xehe bat eraiki zuen eta inkisidoreek prozesu hori behar zuten segitu.
|
|
Horretarako, irailean, Henrike IV.ak bere tropak gibelera ekarri behar zituen. 1591n, Henrike IV.aren tropek Chartres eta Noyon hartu
|
zuten
baina 1592an Rouen-en aitzinean huts egin zuten. Ber momentuan, Aita Sainduak Henrike IV.a eskumikatu zuen.
|
|
Bi garrena ukan eta bospasei hila beteren buruan. Orain arte ere hori holaxe erraiten
|
zuten
bainan bakarrik 65 urtez goitikoeri edo bestalde zerbait eritasun badute neri. Gero eta gehiago entzuten da dei hori deneri zabaldua dela, hortan dela aterabide egokiena.
|
|
sustengatu zuten eta oso gutiz galdu zuen. Komunistek aliantza horretan punduak irabaziko zituztela pentsatu
|
zuten
baina ez zen batere hola pasatu, eta 1976az geroztik, hauteskundeetan sozialisten gibelean izanen ziren (lehen aldikotz bigarren gerla ondotik). Orduan, Marchais ek estrategia berriz kanbiatu zuen eta ezkerreko bateratzea hautsi.
|
|
Marchais ek Mitterrand kritikatzen zuen erranez eskuineko politika eginen zuela eta berak bakarrik egiazko aldaketa bat proposatzen zuela. Bereizketa eta kritika horiek, alde batetik, Mitterrand ahultzen
|
zuten
baina beste aldetik, bere kandidatura moderatuagoa agertzen zen, eta ondorioz, zentroko bozkatzaileak aiseago konbentzitzen ahal zituen. Gainera, eskuineko alderdiak ere bereiztuak ziren, Giscard en (UDF) eta Chirac-en (RPR) alderdien artean.
|
|
Pixka bat berantago, arratsaldeko 5etan, Montmartren, erotu jendeketa batek Lecomte jenerala eta Clement Thomas, Guardia nazionalaren lehengo buruzagia, hastiatu zena, fusilatu zituen. Guardia nazionaleko ofizierek jeneralak salbatzeko dena entseatu
|
zuten
baina ezin izan zuten ezer egin. Pariseko Komuna eta Versailles-eko gobernuaren artean, egiazko gerla zibila hasi zen.
|
|
Leon Blum, gobernuko presidentea bilakatu zen (sozialistak komunisten aitzinean egon ziren halere) eta gizarte aitzinamendu anitz bozkatuak izan ziren (40 orduko astea, opor ordainduak...). Komunistek gobernua sustengatu
|
zuten
baina gobernuan sartu gabe. Baina, 1938an, erradikalek Fronte Popularra utzi zuten eta eskuinarekin aliatu ziren.
|
|
Ezbeharra gertatu zenetik, sortu diren beharren arabera egokitu dituzte hastapeneko baitezpadako neurriak, desagertu ziren bi langileak aurkitzea lehentasuna izanik. Alberto Sololuzeren gorputza 2020ko agorrilean aurkitu
|
zuten
baina Joakin Beltran ezin atzemanez etsitu eta bilaketak gelditzea erabaki zuten, joan den maiatzaren 14an.
|
|
Oposizio baten existentzia Blanquisten eta Proudhonen segitzaileen artean. Biek justizia Komunako buruzagiak soziala eta sozialismoa defendatzen
|
zuten
baina bi sozialismo desberdin. Blanquistak funtsez hauteskundeen kontra ziren eta diktadura sozialista bat inposatu nahi zuten," Estatu burgesaren" eta Elizaren kontra.
|
|
" Ikusten zaitut!" Ikusten zu bakarra (unique) Jainkoaren begietan! Behin beren arteko bat hiltzera kondenatu omen
|
zuten
bainan gero ez hil. Haatik nehork ez zuen agurtu behar eta gure gizona laster zendu omen zen.
|
2022
|
|
2012an, François Hollanderen kanpaina sostengatu zuen eta lider sozialistak irabazi zuelarik, Eliseoko idazkari nagusi bilakatu zen, ekonomia ministro bilakatu aitzin 2014an, Manuel Valls-en gobernuan. Fama ona zuen eta batzuek presidengo anbizioak bazituela erraiten
|
zuten
baina Macronek, 2016ko martxoan," zurrumurru" horiek gezurtatu zituen, François Hollande" hautagai bidezkoa" zela erranez eta haren kandidatura" desiratzen" zuela adieraziz. Baina apirilean, alderdi berri bat sortu zuen(" En Marche") eta agorrilaren 30ean, bere ministerioko kargua utzi zuen.
|
|
Sozialistek irabazi
|
zuten
baina MFAk, kapitainen taldeak, zuen egiazko boterea begiratu eta Gonçalves, komunistetarik hurbil zena, lehen ministro gelditu zen. Gobernu berrian bakarrik bi sozialista baziren.
|
|
Baina japonesek 6 hegazkin ontzi bazituzten batailarentzat eta amerikanoek bakarrik bi Yamamotoren ustez, baina egiazki hiru. Japonesek USS Yorktown hegazkin ontzia suntsitu zutela uste
|
zuten
baina egiazki bakarrik hunkitua izan zen. Amerikanoek erreparatu zuten hiru astez, usaiako prozedurak errespetatu gabe, eta haren erabiltzea Midwayko batailarentzat deliberatu zuten, arrisku guziak hartuz.
|
|
Lehen itzulian ez bezala, Frantzia osoan ibili zen eta zentroaren eta ezkerraren bozak lortzea xerkatu zuen. Bigarren itzulian, sozialista batzuek (baina ez gehiengoak) Poher entzat bozkatu
|
zuten
baina Duclos eta komunistek abstentziora deitu zuten, beren ustez," biak elkar iduri" baitziren(" Blanc bonnet, bonnet blanc" afixa komunistetan idatzia zen bezala). Deia segitua izan zen (bigarren itzulian, abstentzio azkarra izan zen, %30).
|
|
Estatu Batuek Turkiatik beren misilak kentzea onartu zuten (leku horretatik, Sobietar Batasuna hunkitzen ahal zuten). Orduan, errealki, Estatu Batuek eta Sobietar Batasunak ber balioko kontzesioa egin
|
zuten
baina bat publikoa zen eta bestea ez. Horregatik, Krutchev beso borrokako galtzailea bezala ikusia izan zen (eta bi urte geroago boterea galduko zuen).
|
|
Handik pasatzen ziren bi lagunek aurkitu zuten, hilzorian. Ospitalera eraman
|
zuten
baina zenbait orenen buruan azken hatsa eman zuen.
|
|
Urriaren 23an, britainiarrek Lightfoot operazioa hasi zuten. Hamar egunez, alemaniar eta italiarrek britainiarreri buru egin zieten eta minez beteriko landek britainiarren aitzinamendua trabatu
|
zuten
baina azkenean, azaroaren 4an, britainiarrek urratze erabakigarria kausitu zuten. Hitlerrek, gutunez, Rommeli ez gibelera jotzea manatu zion(" garaipena edo herioa") baina alemaniar marexalak ez zuen beste hauturik ukan (bakarrik 11 tanke gelditzen zitzaizkion).
|
|
Nafartar armadak, Asparrozeko jaunak manatzen zuenak, Donibane Garazi eta Goi Nafarroa osoa berriz hartu zituen baina gaztelar armada berriz osatu zen, gizon gehiagorekin, eta Noain-en, 1521eko ekainaren 30ean, nafartar armada garaitu zuten. Amaiurren, 10 hilabetez, edo Hondarribian, hiru urtez, nafartarrek gaztelar armadari buru egin
|
zuten
baina ez zuten irabazi ahal izan. 1523an, Nafarroako Estatuak Donapaleun antolatuak izan ziren.
|
|
Alderantziz, Estatu Batuak gero eta gehiago agertu ziren Kubako erregimenaren kontra. 1961eko apirilean, Estatu Batuek Castroren kontrako lehorreratze militar bat sostengatu eta armatu
|
zuten
baina erasoak huts egin zuen. 1962ko otsailean, amerikarrek enbargo bat inposatu zuten Kubari.
|
|
Italiar dibisio blindatuak kuraia handiarekin defendatu ziren baina beren tanke gehienak galdu zituzten. Alemaniar panzerrek usaiako eragina erakusten
|
zuten
baina britainiar artilleriak golpe gogorrak probokatzen zituen. Rommel blokatua zen, baina britainiarrek ez zuten irekidura erabakigarririk kausitu ere.
|
|
El Alameineko batailaren lehen partea hola bukatu zen, uztailaren 28an, nehork desberdintasunik egin gabe. Lehen aldikotz, britainiarrek Rommelen indarreri buru egin
|
zuten
baina Churchillentzat ez zen aski. Orduan, Auchinleck ek bere armada gibeleko egongune batean nahi zuela utzi erran zionean, bere indarrak berritzeko, Churchillek ez zuen zuhurtzia hori prezatu eta Auchincleck kargutik kendu zuen, jeneral berri bat hautatzeko, famatua bilakatuko zena, Montgomerry.
|
|
1954ko azaroaren 1ean, Aljeria osoan, baina partikulazki Aures eta Kabiliako lurraldeetan, FLNak 70 atentatu egin zituen. Atentatu gehienek ontasuneri kalte egin
|
zuten
baina halere, orotara, hamar bat jende hil izan zen. Ber egunean, FLNak" Aljeriar populuari deia" hedatu zuen, bere eskabideak eta helburuak jakinarazteko.
|
|
Behar ziren hitzak ezkerreko populua mobilizatzeko, lehiakide bat baitzuen bere ezkerrean, Jean Luc Melenchon (inkesta batean %17tan zen). Ezkerreko bozak ukaiteko, 2007an bezala, sozialistek" bozka baliagarriari" dei egin
|
zuten
baina Hollandek neurri batzuk ere aitzinean ezarri zituen (fortuna handien %75eko zergak adibidez). Eskuinean ere," bozka baliagarriari" dei egin zen eta Sarkozyk, bere pertsonalitatearekin eta bere diskurtsoekin, eskuin muturraren bozkatzaileak erakartzen zituen, baina 2007an 2012an baino gehiago (eskuin muturrak kanbiatu baitzuen ere bere hautagaia, Le Pen alabak aitaren lekua harturik).
|
|
Batzuek 40 urtez errepresioa bizitu zuten, orduan haien erreakzioa izugarri azkarra zen". Guardia zibileko agente zenbaitek ikurrina kendu nahi ukan
|
zuten
baina ofizier batek(" besteak baino gehiago pentsatzen zuenak" Iriartek erran bezala) ez mugitzea ordenatu zuen. Donostiako gobernadorea informatua izan zen eta ezer egitea manatu zuen ere.
|
|
Haien tenpluen behe erliebeak Egiptoko tenpluetakoen idurikoak ziren. Galiarrek bezala Erromako inperioaren denboran, Nubiako biztanleek beren konkistatzaileen kultura hartu
|
zuten
baina, Piankhy erregearen epopeiarekin, desberdintasun handi batekin, menderatu zituztenen lurra konkistatu baitzuten.
|
|
Kapitainek aste batez borrokatu zutela boterea hartzeko pentsatzen
|
zuten
baina, azkenean, egun batez bakarrik mendebaldar Europako diktadura zaharrena (48 urte iraun zena) erorrarazi zuten. Gaueko 8etan, MFAk erregimen kanbiamena proklamatu zuen.
|
2023
|
|
Lau hilabetez, haien erresistentzia izigarri azkarra izan zen. Ber mementoan, urtarrilaren 22an, Anzio aldean, Gustav lerroaren iparrean eta Erromatik hurbil, aliatuek lehorreratze bat egin
|
zuten
baina alemaniarrek fite kontraeraso azkarra eta eraginkorra eraman zuten. Vichyko erregimenaren propaganda ironiaz mintzatu zen aliatuen aitzinamendu urriaz.
|
|
Bi hilabete lehenago, martxoaren 24an, Erroman, alemaniarrek 335 italiar bahitu fusilatu zituzten (ber maneraz, agorrilean, SS talde batek 560 italiar fusilatu zituen Toskanako herri batean eta 955 Marzabotton, Bolonia ondoan). Ekainean, aliatuek Erroma libratu
|
zuten
baina ez zuten oraino Italia osoa konkistatu. Florentziara eta Arno ibarrera bakarrik agorrilaren 4an heldu ziren.
|
|
1942ko azaroan, aliatuak Marokon eta Aljerian lehorreratu ziren. Ipar Afrika kontrolatzen
|
zuten
baina amerikanoek ez zuten batere De Gaulleren bidezkotasuna ezagutzen. Alderantziz, lehenik Darlan amirala (Vichy erregimeneko buruzagietarik izan zena) Afrikaren Frantziako goi komisario gisa izendatu zuten eta Darlanen heriotzatik landa (abenduaren 24an), Giraud jenerala zuten, 1943ko urtarrilean," komandante buru zibil eta militar" gisa izendatu.
|
|
1940an, Espainiatik landa gerla Europa osora hedatu zen. Udan, Frantziako bataila irabazi eta, Naziek, haien aliatuekin, kasik Europa osoa okupatzen
|
zuten
baina Erresuma Batuak, bakarrik izanez ere, guduka segitzea erabaki zuen. Borroka horretan, Orwellek bere herria defendatzea hautatu zuen.
|
|
La Nueve ko gizonak abandonatuak izan ziren. Frantzia libratu
|
zuten
baina haien ametsa, haien sorlekua libratzea, ez zuten sekula lortuko.
|
|
Helburu hori lortu eta, alemaniar XI. armadak, Luftwaffaren hegazkinekin eta 1.300 kanoiekin, Sebastopol gogorki bonbardatu zuen. Sobietarrek hiria heroikoki defendatu
|
zuten
baina azkenean, uztailaren 4an, zitadela, ezin hartuzkoa izatea fama zuena, erori zen. Alemaniarrek Sebastopol hartu zuten eta Hitlerren planak ordu arte funtzionatu zuen.
|
|
Frankismoaren ondokoek zituzten Estatuko kargu gorenak okupatzen eta oposizioko alderdiek ez zuten segurki aski indarrik, baina batzuetan ere ez nahirik, haien eskakizunak lortzeko. Arrazoi politikoengatik kanporatuak izan ziren pertsonen berriz hartzea eta ETAko preso politikoen amnistia lortu
|
zuten
baina Union Militar Democratica ko (UMD) kideen amnistia osoa ez. Militar horiek, frankismoaren azken urteetan demokraziarentzat engaiatu zirenak, ofizialki amnistiatuak ziren baina ez ziren haien etorkineko gorputzean berriz hartuak izan (gobernuko presidente-ordea, Gutierrez Mellado, eta armadako buruzagien presioengatik).
|
|
Solonen erreformek demokrazia posible egin
|
zuten
baina 508 Clisthenen erreformek zuten demokrazia sorrarazi Atenasen. Ohiz kanpoko iraultza izan zen.
|
|
Tentsio anitz izan zen kanpaina denboran, manifestazio anitzekin, zeinetan manifestari zenbait erailak izan ziren poliziaren errepresioarengatik. Ezkerreko alderdiek (Platajuntan elkartuak zirenak) abstentzioa eskatu
|
zuten
baina, abenduaren 15ean, herritarrek legea gehiengoan onartu zuten, bozkatzaileen %94ak bai bozkatu baitzuen. Parte hartzea aski inportanta izan zen ere (%77.7).
|
|
1969an, berriz bere lehen bozka eremuan (Chiloe, Aisen, Magallanes," el matadero electoral" deitua zena) hautagai presentatu zen. Anitzek Allendek galduko zuela pentsatu
|
zuten
baina berriz irabazi zuen. Anartean, 1966an, Senatuko presidente bilakatu zen.
|
|
22an, islaren ipar mendebaldean, amerikanoek Palerma hartu zuten eta Pattonen gizonak lehenak izan ziren Messinan, agorrilaren 17an. Aliatuek Siziliako kontrola hartu
|
zuten
baina ez galtze gaberik (4.900 hil eta 19.500 kolpatu). Italiarren galtzeak izigarriak izan ziren (170.000 gizon), preso anitz eginak izan baitziren.
|
|
Aliatuen lehorreratzeak faxismoaren kontrako oposizioa iratzarri zuen Italian. Populuan, baina ere buruzagi politiko eta militarretan, anitzek gerlaren bukaera nahi
|
zuten
baina denek bazakiten Mussolinik ez zuela erabaki hori hartuko. Uztailaren 19an, Erroma bonbardatua izan zen eta eraso horrek zarrasta handia hedatu zuen erromatarren artean.
|
|
Hilabete zenbait lehenago jada Stalinek bigarren fronte baten idekitzea eskatu zuen, Europa mendebaldean, sobietar armada, ekialdean borrokatzen ari zena, sostengatzeko. Erabaki horrekin, amerikanoek eta britainiarrek Stalinen eskabidea onartu
|
zuten
baina neurri batean bakarrik, sobietar liderrak lehorreratze hori 1943ko eskatzen baitzuen. Baina amerikanoek eta britainiarrek, ber konferentzian, beste lehorreratze bat, Sizilian, erabaki zuten eta hori 1943ko udarako.
|
|
Frantses gobernuarentzat (Daladier erradikala zen gobernuburua), memento horretan, non bake hauskorra ahal bezala atxiki nahi zuen Hitler-ekin, errepublikano errefuxiatuak" behargabeko kanpotarrak" ziren. Errefuxiatuentzat bizi baldintzak zinez gogorrak ziren eta herri mina zinez azkarra
|
zuten
baina Errepublikaren alde borrokatu zirenek ez zuten haien zorteaz auhenka ari izan nahi, Antonio Vilanovak, errefuxiatu horietan zenak," Los olvidados" (ed. Ruedo Iberico, 1969) liburuan kondatu zuen bezala:
|
|
Nanterreko bidea berehala hartu zuen eta, estudianteen aitzinean, bere arrastatzearen kontakizuna egin. Libratze horren ondotik okupazioa gelditu
|
zuten
baina, aitzin, 142 estudiantek manifestu bat idatzi zuten eta argitaratu, Estatua abisatuz: " Errepresioaren etapa bakoitzean, manera erradikalagoaz ihardetsiko dugu".
|