|
2008
|
|
|
c. Ume> ez da
|
zurea
, eta beragatik ondu, edo pagatu bear diozu beiak dauzkanari (J. B. Agirre, Erakusaldiak> II, 192)
|
|
|
(a). Zuk barriz nigaz> ez daukazu/ bapere memoriarik? (30r),. Bestela bere nigan> ez dago/
|
zurea
ez dan gauzarik (30r),, zugaz> amoraduagaiti? (30r),, zugaiti> kruel dala beregana?
|
|
|
(23r),, ene laztanak gurarik eta/ neurk> ala trabajadurik? (27r),. Ene bearra da, ezta
|
zurea
,/ neurk> konfesatzen dot au a la clara? (39v);, eze an gura dot neuronek> emun zuk agindu deustazun sobrea?
|
|
|
se han transcrito los cambios eufónicos del choque de vocales (por ejemplo, zuria y zurie y zurii por
|
zurea
; besoa y besua y besue y besuu por besoa, etc. etc.), como si tales cambios no existieran. Dos razones á cual más poderosa me han movido á ello:
|
|
2012
|
|
|
Eserlekurik ederrena, juezarena, zuretzat gorde dugu. Eta azken hitza
|
zurea
da orain. (MEIG I:
|
|
2013
|
|
|
Ez dakizu noiz artio iraunen dautzun zure aterbeak. Orobat bertze zilho batek iretsiko du
|
zurea
, obus handi bat aldean erortzearekin: ezen lurra harat hunat badabila, itsasoko ur handien pare, atzemanak oro uzkailirik ehortzen dituela.1108
|
|
2016
|
|
|
Bai, anderea. Nik ene burua jaun daukat, zuk
|
zurea
andere bezenbat. Ez ote gira biak gizon arraza bereko?
|
|
2021
|
|
|
Partizipio burutuaren ordez aditzoina ere aurki daiteke dadin eta dezan laguntzaileekin: Asma ahal baneza, erran beharraren gaitzetik begiratuko zintuzket (Jon Muñoz); Hango lurralde ederra, hango mendialdea eta Libano ikus ahal ditzadan (Elizen arteko Biblia); Froga bat ekar diezadakezun orduko, zatoz, eta
|
zurea
izanen naiz (Jon Muñoz). Partizipio burutua eta aditzoina forma berekoak direnean ez dago bereizterik bietatik zein ageri den:
|
|
|
Adjektibo predikatiboa: Gure etxea
|
zurea
bezain iluna da; izenondoa: Zurea bezain etxe ilunean bizi naiz; partizipioa:
|
|
|
Izenondo denean adjektiboari dagokio morfema konparatiboa(
|
zurea
bezain [etxe iluna]). Sintagmaren ordena aldatuta, bezain morfemaren ondo ondoan ematen da zenbaitetan adjektiboa, ko morfema erantsita duela:
|
|
|
* Ezen ez arrazoi txar bat ematea, hobe zela poto egitea; morfema bera perpausaren hasieran da, baino ez bezala: Nahiago dut neure lana{ ezen ez
|
zurea
∼ zurea baino} 14.
|
|
|
* Ezen ez arrazoi txar bat ematea, hobe zela poto egitea; morfema bera perpausaren hasieran da, baino ez bezala: Nahiago dut neure lana{ ezen ez zurea ∼
|
zurea
baino} 14.
|
|
|
Predikatu funtzio honetan bezala soila ere erabiltzen da inoiz: Asko du dizipuluak bere maistrua bezala den (Leizarraga); Ene [molde] haur ez baita
|
zurea
bezala (Axular); Zer nahi duzu, Kattalin. Bakoitza den bezala da (Manezaundi); Terex gaixoa, gaztea landare bat bezala da (Larzabal); Landare bezala gara:
|
|
|
– Maizenik eratzen den egituran termino biak daude batetik, eta haiei dagokien konparazio gaia bestetik. Nire etxea
|
zurea
bezain handia da esaldian, adibidez, ‘nire etxea’ eta ‘zurea’ dira konparatzen diren termino biak —‘nire etxea’ lehena eta ‘zurea’ erreferentziazkoa—, eta haiei dagokien ‘handitasun maila’ da konparazio gaia; ‘nire etxearen handitasun maila’ eta ‘zure etxearen handitasun maila’ konparatzen dira.
|
|
|
Orobat erabil daiteke are adberbioa erreferentziazko terminoa beste bat baino areagokoa dela esana denean: Nire etxea lagunarena baino handiagoa da;
|
zurea
, berriz, nirea baino are handiagoa. Esan bezala, are forma ago mailakatzailea daraman sintagmarekin lotua dago, eta ezin da haien artean etena egin:
|
|
|
32.1.2.3a Konparazio gaia zein den kuantifikatzailearekin doan osagaiak seinalatzen du funtsean; osagai hori da konparazioaren ardatz edo oinarria. Nire etxea
|
zurea
baino handiagoa da adibidean, handi da konparazioaren ardatza, ago mailakatzailearekin doana, eta berak seinalatzen du zein den konparazioaren gaia, ‘etxeen handitasun maila’, alegia.
|
|
|
konparazioaren ardatzarekin mailakatzailea, eta erreferentziazko terminoarekin konparazio morfema. Nire etxea
|
zurea
baino handiagoa da adibidean, esate baterako, handiago dugu batetik eta zurea baino bestetik. Lehenbizikoak multzo kuantitatibo konparatiboa eratzen du (handiago), eta bigarrenak haren osagarri den konparazio sintagma (zurea baino); multzo kuantitatiboaren osagarria da multzo hau, ‘handiago’ izateak ‘beste zerbait baino handiago’ izatea eskatzen baitu.
|
|
|
konparazioaren ardatzarekin mailakatzailea, eta erreferentziazko terminoarekin konparazio morfema. Nire etxea zurea baino handiagoa da adibidean, esate baterako, handiago dugu batetik eta
|
zurea
baino bestetik. Lehenbizikoak multzo kuantitatibo konparatiboa eratzen du (handiago), eta bigarrenak haren osagarri den konparazio sintagma (zurea baino); multzo kuantitatiboaren osagarria da multzo hau, ‘handiago’ izateak ‘beste zerbait baino handiago’ izatea eskatzen baitu.
|
|
|
Nire etxea zurea baino handiagoa da adibidean, esate baterako, handiago dugu batetik eta zurea baino bestetik. Lehenbizikoak multzo kuantitatibo konparatiboa eratzen du (handiago), eta bigarrenak haren osagarri den konparazio sintagma(
|
zurea
baino); multzo kuantitatiboaren osagarria da multzo hau, ‘handiago’ izateak ‘beste zerbait baino handiago’ izatea eskatzen baitu.
|
|
|
Maila adierazten duten perpausetan bezain da aldi berean kuantifikatzaile eta osagarriaren bideratzaile dena. Pentsa daiteke baino... ago morfemaren pare hemen bez... (h) ain formak ditugula(
|
zurea
bezain handia multzoan, esate baterako, hain handia izango litzateke multzo kuantitatiboa eta zurea bezkonparazio sintagma), baina morfema biak batean urtu direnez, esan dezakegu bezain morfemak osagai bien lana egiten duela, eta, hortaz, multzo aniztuna osatzen duela, ezkerrean erreferentziazko eta eskuinean konparazio ardatza dituena: zurea bezain handia.
|
|
|
Maila adierazten duten perpausetan bezain da aldi berean kuantifikatzaile eta osagarriaren bideratzaile dena. Pentsa daiteke baino... ago morfemaren pare hemen bez... (h) ain formak ditugula (zurea bezain handia multzoan, esate baterako, hain handia izango litzateke multzo kuantitatiboa eta
|
zurea
bezkonparazio sintagma), baina morfema biak batean urtu direnez, esan dezakegu bezain morfemak osagai bien lana egiten duela, eta, hortaz, multzo aniztuna osatzen duela, ezkerrean erreferentziazko eta eskuinean konparazio ardatza dituena: zurea bezain handia.
|
|
|
Pentsa daiteke baino... ago morfemaren pare hemen bez... (h) ain formak ditugula (zurea bezain handia multzoan, esate baterako, hain handia izango litzateke multzo kuantitatiboa eta zurea bezkonparazio sintagma), baina morfema biak batean urtu direnez, esan dezakegu bezain morfemak osagai bien lana egiten duela, eta, hortaz, multzo aniztuna osatzen duela, ezkerrean erreferentziazko eta eskuinean konparazio ardatza dituena:
|
zurea
bezain handia.
|
|
|
Nire etxea
|
zurea
baino handiagoa da
|
|
|
Nire etxea handiagoa da
|
zurea
baino
|
|
|
Handiagoa da nire etxea
|
zurea
baino
|
|
|
32.1.2.2b Adibideetan ikusten den moduan, konparazioaren bigarren terminoak paralelotasun kontzeptuala eta funtzionala du lehen terminoarekin (nire etxea —
|
zurea
; guk — zuek; edaria — janaria; bigarrenari — lehenari; haurrekin — zuekin; aurten — iaz; zikindu — apaindu; aspergarria — lodia; garestia — erabilgarria; neska — mutiko). Kategoriari dagokionez ere maiz paraleloak dira termino biak, baina ez beti (Lehengo lagunekin baino zuzenago dabil orain).
|
|
|
– Bigarren moldea, galdegai bat ezeztatuz eta haren lekuan beste bat baieztatuz gauzatzen da: Ez da nire nahia, baina/ baizik/ ezpada
|
zurea
; Ez da nire nahia, zurea baizik/ baino. Euskalki diferenteetan juntagailu desberdinez bideratzen da:
|
|
|
– Bigarren moldea, galdegai bat ezeztatuz eta haren lekuan beste bat baieztatuz gauzatzen da: Ez da nire nahia, baina/ baizik/ ezpada zurea; Ez da nire nahia,
|
zurea
baizik/ baino. Euskalki diferenteetan juntagailu desberdinez bideratzen da:
|
|
|
Bihar eguraldi ona egiten badu, hondartzara joango gara. Era berean, gerta daiteke norbaitek esatea nire anaia Londresera joango da ikastera, eta beste norbaitek jarraian gehitzea, nirea, Erromara; bi informazioak txanda bakarrean biltzeko emendiozko parataxia erabil dezakegu, eta Nire anaia Londresera joango da ikastera, eta
|
zurea
, Erromara esan. Oinarrizko erlazio semantiko pragmatikoak elkarrizketa txanden artekoak izango lirateke, eta ondoren, txanda edo testu bakarrean ematean, sintaktikoki juntadura edo menderakuntza erabiliz bateratuko genituzke.
|
|
|
Partitibo marka duen sintagma duela ondoren: Ezer gauza onik nigan bada, egiaz, Jauna,
|
zurea
da (Kardaberaz); Ezer ondorenik edo irabazirik bakoan (Erkiaga); Ezer azaldu beharrik baduzu?; Hemengo etxe onenari ere ezer zorrik ez diona; Ezer lanik bazenu...
|
|
|
Hala ere, batez ere, izen sintagma agertu behar lukeen izena isilpean gordea badago, erakuslea agertzeko inongo trabarik ez dugu: Mesedez, eman iezadazu handien hori!; Han goian dagoen zikinen hura
|
zurea
da. Hauetan ere, jakina, aposizio bidea beti dago irekirik:
|
|
|
Edo harekin, nahiz lakoan perpausarekin, kontrastean denean: Gutik lan gaitzagorik dute besarkatu, ez gaitz delakotz hainbat kanten ematea, baina minbera baita egia maitea (Hiribarren);[...] otso batek bildots gazte bat jan zuela, gose baitzen eta ez bildotsa baino azkarragoa zelakotz (M. Elizanburu);[...] kartsuki miresten ninduzula zeruko aingeruen gisan, ez aingeru bat nintzelakoan, baina
|
zurea
bainintzen (Xalbador).
|
|
|
– Izan dadin A, (juntagailua) izan dadin B,+ P. Nagusia: Izan dadin egunez, izan dadin gauez, iristen zarenean kasu egin; Zeren,
|
zurea
balinbada, semea izan dadin, edo izan dadin alaba, ez baitu aitaren egiterik (J. B. Elizanburu).
|
|
2023
|
|
|
Eta zergatik beraz ez zenuke ongi maitatuko, Horrenbeste
|
zurea
berea baino gehiago baldin bada?
|