|
2000
|
|
|
Ihes egitea zen geratzen zitzaiona: zuri beltzeko bulegoa utzi eta arrotza izango zen nonbaitera abiatzea, izkinako ilehoriarekin enrollatzea opatuko zion inor aurkituko ez
|
zuen
mendi partera, gizakiak bertan trumilka Txema aise irentsiko zuen New York, Bombay edo Mexikora. Oroitzera gonbidatzen zuten hormak botatzea geratzen zitzaion, kaleak apurtu, gomuta izpi bat ekartzen zioten oheak, hitzak, eskaparateak, katiluak, portuak, datak, hondartzak, prakak, ondoko herriko jaiak, abestiak... eta mundu bat eraikitzeko nahikoa ziren bost hizkiak ere erre.
|
|
2004
|
|
|
Egun horretan Bulneseko Naranjo mendiaren hegalera joan zen Di Ruggero, inguruko baserritar bati astoa eskatuta. Eta heldu zen, eta bizikleta bat topatu
|
zuen
mendiaren orkatiletan, haitzaren kontra jarrita. Di Ruggerok gora begiratu zuen, eta haitzean behera apurka apurka jaisten gizon bat ikusi zuen, eta Di Ruggero geldi, mutu, zur gizonari begira.
|
|
|
Ederki. Orain hobeki menderatzen
|
zuen
mendi mazela piko eta soila. Begirada goratu zuen:
|
|
2006
|
|
|
Gero, kafea berotu bitartean, kanpora atera zen. Hotzez dardarka, eguzkia sortzen ikusi
|
zuen
mendi isilen gainetik. Ez zuen zulorantz begiratu nahi.
|
|
|
Anek mapako marra beltz ia ikusezin hura jarraitu
|
zuen
mendien artean sigi saga. Azkenean, bere hatza izen baten gainean gelditu zen.
|
|
|
Ez zion grazia handirik egin dirua hala xahutzeak, baina ezin zen Internetik gabe bizi, aitortze hutsak ergel samarra sentiarazten bazuen ere. Sakelako telefonoak seinale ahula hartzen
|
zuen
mendi haietan, baina gehienetan ongi funtzionatzen zuen. Egia erran, ez zuen dei asko egiteko edo jasotzeko asmorik.
|
|
|
Argazki batean, aitonak zahatotik edaten zuen. Beste batean, ikurrina zabaltzen
|
zuen
mendi tontor batean. Ez zekien aitona mendizalea zenik.
|
|
2009
|
|
|
Errepideak goranzko joera zuen, baina ez aldapa handirik. Errepidearen ezkerretara gorantz egiten
|
zuen
mendiak, eta eskumatara, berriz, beherantz. Errepidearen alde bietan larreak, behiak, zuhaitzak, basoak?
|
|
|
Dei horren biharamunean, ertzaintzak beste dei bat egin zion izebari. Aitonak istripua izan
|
zuen
mendian zebilela, Otxandio aldean gaztainak biltzen ari zela. Labain egin eta hogei metro egin zituen irristan pagadian behera, enbor zabal batek erorikoa gelditu zuen arte.
|
|
|
basoen gainetik egunaren argia bat batean gelditu eta borobildu bezala egiten da, zabal handituz, epel epel jabalduz. 1780ko irailean Goethek aldi bat Kickelhahn bei Ilmenauen pasa
|
zuen
mendian, gauak oholezko txabola batean emanez. Eta han, txabolako ohol batean, poematxo biribil hau idatzi zuen (pena bat da nire itzulpena!), alemana ikasi berritatik asko inpresionatu ninduena:
|
|
|
–Istripua izan
|
zuen
mendian, erran zuen Oskarrek, mojaren espantuek harriturik.
|
|
2010
|
|
|
edo biok ederki sentitzen genuena, hobeto, kode sekretu hura sentimenduei lotua baitzegoen, azken batean. Horregatik jakin
|
zuen
Mendik ni kanpora nindoala goizean goiz agertu nintzaionean: agurtu ere, agurtu nuen agertu orduko, jakina, erarik amultsuenean, laztan eta fereken artean?
|
|
|
Sasi eta Mendiren arteko harremanetan, ordea, Mendi zen menderatzailea, eta hargatik gelditzen zen Sasi beti, halakoetan, bigarren planoan. Sasik ez zuèn sena
|
zuen
Mendik, gainera?
|
|
|
kode sekretu bat, Mendik eta biok ederki ezagutzen genuena, ez txakurrak eta ez nik ezagutzen ez genuen arren —galdetuko bazenit zein ziren kodearen zeinuak, ez nizkizuke zehatz mehatz mugatu ahal izango—.. edo biok ederki sentitzen genuena, hobeto, kode sekretu hura sentimenduei lotua baitzegoen, azken batean. Horregatik jakin
|
zuen
Mendik ni kanpora nindoala goizean goiz agertu nintzaionean: agurtu ere, agurtu nuen agertu orduko, jakina, erarik amultsuenean, laztan eta fereken artean... baina orduan, ohi ez bezala, Mendi negarrez hasi zitzaidan, maletarik ez neraman arren.
|
|
|
Sasi eta Mendiren arteko harremanetan, ordea, Mendi zen menderatzailea, eta hargatik gelditzen zen Sasi beti, halakoetan, bigarren planoan. Sasik ez zuèn sena
|
zuen
Mendik, gainera...
|
|
2012
|
|
|
Egun hartan bertan eta hurrengoetan, Kepa animalia bezatzen saiatu zen, ohituraren ohituraz etxeko bilakatzen. Sarritan eraman
|
zuen
mendira, kateaturik emandako urte haiek ahaztu eta askatasuna goza zezan, zakurrak etxe ingurua nahiago zuen arren. Izebak mespretxua zion, Mirenek beldur apur bat eta Alaznek barre egiten zion, itsusia baitzen.
|
|
|
Erakutsi zidan lekura begiratu nuen, eta han ikusi nuen mamu ikaragarri hura, hondartzatik gertu zegoen lehoitzar beldurgarri bat, gainean
|
zuen
mendi irtenune baten itzalpean etzanda.
|
|
2014
|
|
|
Euria goian behean ari
|
zuen
mendian, eta blai eginda itzuli zen etxera. Miren eta haurrak atari aurrean topatu zituen, zain.
|
|
|
Klik. Argazkilariaren flashak irrealtasunez tindatzen
|
zuen
mendi tontorra.
|
|
|
–Nekazaritza eta Ingurumen departamentuaren arabera, erran zuen Asiainek?, elurtea orain dela hamar egun hasi zen, urtarrilaren 23ko iluntzean. Gau hartan hogeita hamar bat zentimetro elur bota
|
zuen
mendian. Orduz geroztik, joan den osteguna arte, gogotik egin du elurra.
|
|
2015
|
|
|
Beleak esan
|
zuen
mendiaren beste aldean sumatzen zuela musika, baina Aroari goitik zetorrela iruditu zitzaion, zerutik. Txoriak ez zuen sinistu:
|
|
|
Albisteak sortu zidan ideia eta irudi zurrunbiloan, ez nintzen gauza ezer garbirik bereizteko. Goizean goiz aurkitu omen
|
zuen
mendi buelta bat egitera ateratako gizon batek, pago baten adarretik zintzilik, betiko arropa bera jantzita, beroki beltza goraino lotuta. Errota zaharra arakatzen ere ibili omen ziren, baina ez omen zuten ezer apartekorik aurkitu, ezta tximinoaren arrastorik ere.
|
|
|
Eta begira geratu zitzaizkion denak, komodara joan eta tiradera txikiak bata bestearen ondoren zabaltzen zituela, arin arin, baina ezer egokirik aurkitu ez eta bere xala erantzi eta harekin bildu zuen kaskezurra, erabat estali arte, eta ondoren Camengana itzuli eta ia erabat etzan zuen burua haren burkoan, esanez zer itxura ederra zeukan orain; zenbat gustatuko zitzaien iratxoei; txori habia bezalakoa zela; berak atzerrian ikusi bezalako mendi zoragarri bat zela, ibarrak eta loreak eta ezkila hotsa eta txoriak kantari eta antxumeak eta antilopeak... Hitz haiek erritmoan esan ahala, Camen gogoan ikusi zituen oihartzun egiten, eta Camek errepikatu
|
zuen
mendi baten antzekoa zela, txori habia, lorategia, eta antilope txikiak zeudela, begiak ixten eta irekitzen zitzaizkiola, eta Ramsay andreak esaten jarraitu zuen, gero eta monotonoago, erritmo gehiagoz eta zentzu gutxiagoz, begiak itxi behar zituela eta lo hartu eta amets egin mendiekin, eta ibar eta izar uxo eta loro eta antilope eta lorategiekin, eta ederra zen guztiarekin, esan zuen, emeki eme...
|
|
|
Baso artea atzean utzia zuten, eta harri arteko belar motzak argi azaltzen
|
zuen
mendiaren garaiera. Halako batean, hegi zorrotz batera iritsita, alde baterantz ikusi zuten igo beharreko tontorra, eta aurrean, berriz, Hegoaldera zabal etzanik, Arabako lautada, bere soro, herri eta bideekin.
|
|
|
Musulmandarren mitologiak dioenez, Adanek, paradisutik bidali ondoren, 200 urtez egon behar izan
|
zuen
mendi horretan oin bakar baten gainean zutik, harik eta Gabriel aingeruak Ararat mendira eraman zuen arte, eta han sortu omen zuen Eba Ala Jainko bakarrak.
|
|
|
Aurreko hamarkadan Regis Debrayk Revolución en la revolución liburuan atera zuenaren antzeko zerbait zen Etxabek proposatzen zuena, fokismoaren bidetik, baina hiri girora egokitua, eta kaleko gerrilla proposatzen
|
zuen
mendikoaren ordez. Lehenengo eta behin, propaganda armatuaren bitartez, diktaduraren kontrako operazio pedagogikoak egin behar ziren baldintza subjektibo egokiak sortzeko, eta euskal herri langileak horrela, mobilizatuta, gero eta gehiago hartuko zuen ekintzetan parte.
|
|
|
Ostatu eta jatetxe haiek, usu, marry mill bihurtu ziren, neskame single haien eta artzainen arteko ezkontetxe. Angelek, baina, ez
|
zuen
mendira joan nahi; han bizi ziren emakume askok sekulako bakardadea bizi izana deskribatzen dute, eta berak hirira joateko aukera zuen, lehengusinaren etxean lekua egingo baitzioten.
|
|
|
Ume koxkorra zenetik gustatzen zitzaion Erramuni baso eta oihanetan barrena ibiltzea. Egun osoa ematen
|
zuen
mendietako sasi, zuhaitz, bazter guztiak miatzen. Beste edozein gauza baino askozaz gehiago nahi zuen hark errekako arrainak, baratzeko landareak, airetik dabiltzan txoriak ikustatu, arakatu, geldiro aztertu.
|
|
|
Galera dakar aukerak, eta bizimodu iraultzailearen ordain mingotsaren adierazpenak aberatsagoa bilakatzen digu haren figura. Nahiago
|
zuen
mendian etzanda erleen burrunba entzun, alderdiko bilerarik erabakigarriena baino. Baina justiziaren grinak bizi zuen, eta hil.
|
|
2016
|
|
|
1969an, Baionako Comptoir du Sud Ouest izeneko elektrika etxean sartu nintzen, bertan lan egiten zuen Pettan Elizalde lagunaren bidez. Artetik kontatzeko, arras ongi oroitzen naiz ere, nola Pettanek eta biek parte hartu genuen, Azkaineko plazatik Larrungo kaskora eta berriz plazarainoko lasterkaldian. Orduan herriko auzapez zen Andde Luberriagak lehen aldikoz antolatu
|
zuen
mendi lasterkaldia izan zen. Berak bere liburu batean kontatzen duenez, irrintzi ozen bat bota nuen herriko plazara heltzean!
|
|
2017
|
|
|
Kanpora oldartu zen, hartu
|
zuen
mendiko bidea eta ilunpetan desagertu zen.
|
|
|
Bederatziak jo berriak zituen, pixka bat beherago, elizako ezkila dorreak, eta jadanik nabari zen egun beroa heldu zela. Apiril goizeko eguzkiak emekiro zerabiltzan bazter atzarri berriak, eta postaleko paisaia eraikitzen ibarra mendebaldetik zedarritzen
|
zuen
mendi bizkar gaitzean. Herrixkatik kasko garaieneraino, 1000 metro, Pirinioetan bezainbateko desnibela.
|
|
|
Gizasemeari minutu batean ahitu zitzaion furfuria, urratsa hasierakoaren erdira mantsotuta. Hala ere, kolpe bakarrean egin
|
zuen
mendi leporainoko tartea, etenik gabe batetik bestera.
|
|
|
Txuekak irudia handitu eta hegan egin zuen etxeen gainean. Asiainek etxetxo bat seinalatu
|
zuen
mendi magal oihantsu batean.
|
|
|
Ez
|
zuen
mendia gustuko. Jendeak bakea eta naturarekiko hurbiltasuna bilatzen zituen tontorretan, baina berak bakardadea eta arriskua besterik ez zuen ikusten toki haietan.
|
|
|
Urtebete lehenago, haur baten desagerpena ikertzen ari zela, zerbait entzun
|
zuen
mendi batean. Bakarrik zegoen eta haurraren gorpua aurkitu berri zuen:
|
|
|
Kilometro bat ibilitakoan, Irulegik porlanezko pista bat hartu
|
zuen
mendiko hegian gora egiten zuena. Bidea etxe baten aurrean amaitu zen.
|
|
2018
|
|
|
PKKn arau bat zegoen, familia berean bi hildako baino gehiago egotea debekatzen zuena. Denizek ez
|
zuen
menditik alde egiteko asmorik, baina alferrik izan zen. PKKko administrazioak ez zuen salbuespenik egiten:
|
|
|
Surrealista zen guztiz. Ezerk ez
|
zuen
mendian gertatutakoa iragartzen. Ez, behinik behin, momentuz.
|
|
2019
|
|
|
Bada, Txefek ere antzeratsu hezi zuen pointerra txiki txikitatik, hartarako elastiko eta galtzerdi txuri gorri batzuk erosten zizkiola. Gero, sartzen zuen automobilean Josetxo; eramaten
|
zuen
mendira. Igeldora, San Markos edo Txoritokieta aldera?, eta hantxe ibiltzen zitzaion, jantzi txuri gorri haiekin xaxaka eta zirika, Goldwinen izena behin eta berriro oihukatzen ziola, Telmo eta Genoren katuarena, haren aurkako gorrotoa eta ezinikusia belarrietatik ere sar zekion. Baita sudur zuloetatik ere, antza:
|
|
|
–Listo, heldu gara
|
zuen
mendi gailurrera, iragarri zuen, zeozer esateagatik.
|
|
|
Zaparradak atertu gabe zirauen arren, Trikik Uliako kosta begiztatu ahal izan zuen. Ondo ezagutzen
|
zuen
mendi hura, eta bazekien bazirela aingura botatzeko moduko zenbait kala. Halako momentuetan, euskal itsasertzeko forma gorabeheratsuak abantaila handia ziren.
|
|
2020
|
|
|
Ia beti izaten zuen burua lainotuta botak jantzi behar zirenean. Hiruron artean berak izango
|
zuen
mendia maiteen, baina susmoa dut aita semeak bakarrik utzi nahi zituela ahuntz bideetan gora, loturak estutu genitzan. Lehenago ez bazidan birika batek eskapo egiten ahotik.
|
|
2021
|
|
|
–Ez zuen etorri nahi. Ihes egin
|
zuen
mendira. Bart harrapatu dugu Jakobek eta biok.
|
|
2022
|
|
|
Taldean ume konplikatu bat suertatu zitzaion, multzotik aparte ibili ohi zena eta ez ziena helduen aginduei jaramonik egiten. Makila bat hartzen
|
zuen
mendira joaten ziren aldi oro, eta lurra edo zuhaitzak jotzen zituen ondotik pasatzerakoan.
|
|
|
" Hauek ere ez dute aspaldi korrikarik egin". Halako batean, ezustean, Erkudenek plakaketa bat egin eta baso bidetik atera
|
zuen
mendian behera. Aldapan behera erori ziren biak.
|
|
|
Ba ote dakite Arantxak eta Iñakik Limaren benetako gurasoak nortzuk diren? Zein bihozgabek abandonatu
|
zuen
mendian. Malko bat irristatu zaio Limari burkoraino.
|
|
2023
|
|
|
Aiora berriz hasi zen makilatxoak lantzen eta Haize isilik egon zen, hari so. Pentsatu
|
zuen
Mendik ohar ezatseginak eginen zizkion hurrengo aldian karramarro baten gisa irudikatuko zuela, pintza lodiz eta begi ttipi irrigarriz horniturik. Bat batean, atera zitzaion:
|
|
|
Modus operandiari dagokionez, txakurren erasoa ere komunean dute hiru kasuetako bik: Rodrigo Villanuevaren hilotzak hozka zauriak ditu, hil aurrean eginak; eta Sara Zaldaizek bi mastinen erasoa jasan
|
zuen
mendian.
|
|
|
–Ba... iritsi zen. Eta urre guztia eta bono guztiak eraman zituen, eta amona, berriz, hiru seme alabak hartuta, erresistentziak atera
|
zuen
mendiz mendi. Belgikaraino ailegatu eta han hartu zituzten vascoei laguntzen ibiltzen zirenek.
|