|
2000
|
|
|
Gauza onak gogoratu eta aurrera! Baina horrek ez
|
zuen
jada ezertarako ere balio: ordurako Txemak bazekien bere neskari buruzko pentsamendu baikor gehienak usteldu egiten zirela errealitatearen ukitu soilarekin, nola erditik ebakitako sagarrak kolore marroia hartzen duen airearen kontaktuan.
|
|
|
Killarney hiri polita da, pentsatu zuen Txemak haraino eraman zuen autotik irten ahala. Hiri horri buruzko informazio zabala
|
zuen
jada, autoetako gidari guztiek aipatu baitzioten zerbait bertan ikusi edo egiteko. Bistan denez, ez zuen lortu gidariak isiltzea.
|
|
|
Eta hark ez
|
zuen
jada erremediorik, mirakuluz edo baizen, eta Mattin heriotzako hersturan jarri zen.
|
|
2001
|
|
|
Gari bakarrik geratzen zen baina berarekin ezin zen kontatu. Izugarrizko atxurra zuen eta ez
|
zuen
jada ondo asmatzen hitz egiterakoan. Dantza egiteaz, beraz, atera kontuak.
|
|
2002
|
|
|
Esan orduko damutu zen, bai baitzekien barne barnetik jalgi zitzaizkiola hitz ausart bezain zuhurgabe haiek, Emmanueli zuzendutako mezua gordetzen zutenak eta zeharkako gonbita, etxera lagun ziezaion. Eta are gehiago damutu zen, bere perspektiben zerumugan Segiorekin bizi izandako porrota berriro azaldu zitzaionean, izar beltz finko bat balitz bezala, ortzian ainguratua... baina hark ez
|
zuen
jada atzerabiderik. Eta alferrik izan zen Soniaren protesta:
|
|
|
" Aita hil zitzaion, eta Malagan dago", erantzuten zien Sarak. Baina erantzun hark ez
|
zuen
jada balio. Horregatik gutiziatzen zuen izaki ikusezin bat izan, inori azalpenak ematen ibili behar ez izateko.
|
|
2003
|
|
|
Maréchal nous voilà! himnoak ez ote
|
zuen
jada La Marseillaise odoltsua ordezkatua. Euskal Herriko elizetako ateetan ez ote ziguten Domingo Soubelet kalonjearen euskarazko Pétain Marexala eskaintzen urririk?
|
|
2004
|
|
|
Denbora, espazioa, energia... Betikoak ez
|
zuen
jada balio, eta Einsteinek iraultza koroatu zuen errege berri gisa. Baina iraultzaren iraultzari uko egiteko gero.
|
|
2006
|
|
|
Boteretsuak ez zuen aske utzi, kartzelan sartu zuen. , bizia salbatua
|
zuen
jada igarleak.
|
|
2007
|
|
|
lurrean erregeak ziurtatzen du justizia, bakea, ordena,, erregeari desobeditzea Jainkoari berari desobeditzea da? , hala irakasten
|
zuen
jada X. mendean Fleuryko abade Abbonek. Shakespeare-k ilelazgarriki pintatu digu errege gabeko gizartearen egoera ilun terrorezkoa:
|
|
|
askatasunaren bilaketan ageri den, askatasun zibilen mugaketa eta kontrol beharraren paradoxarekin. Kant-ek erabiltzen
|
zuen
jada herri gogo edo izpirituaren espresioa(. Geist des Volkes?) 218, eta askoz gehiago kontzeptua bera beste hitz batzuekin (aiurria, etab.). Ameriketako indioen izpirituaz mintzo da219, etab. Izpiritu espainolaz, esate baterako, esaten du bere Antropologian, hura aldarte erromantikokoa dela(, von romantischer Stimmung des Geistes?), ankerra, lan izua, harroa, arrotzengandik ezer ikasi gura ez du... Kant ez da bereziki erromantikoa kontsideratzen.
|
|
2008
|
|
|
Baina eta gauzak ez
|
zuen
jada erremediorik, Natividadek lurrera jaurti baitzuen Gerardoren orria, paperezko pilota bihurtua, jarraian gelatik alde egiten zuela, bere buruaren desjabe.
|
|
|
Eta eternitateak bizi zuen Nazario, haurtzaroa burbuila bat da, noiznahi leher daitekeena?, baina denborak bizi
|
zuen
jada.
|
|
|
Baina eta gauzak ez
|
zuen
jada erremediorik, Natividadek lurrera jaurti baitzuen Gerardoren orria, paperezko pilota bihurtua, jarraian gelatik alde egiten zuela, bere buruaren desjabe.
|
|
|
Eta eternitateak bizi zuen Nazario –haurtzaroa burbuila bat da, noiznahi leher daitekeena–, baina denborak bizi
|
zuen
jada.
|
|
2009
|
|
|
Ehiztariak begiratu egin zion segundo batez, eta otsoari ezaguna egin zitzaion. Baina apenas
|
zuen
jada gizonen memoriarik, eta gizonen hizkuntza ere ia ia ez zuen ulertzen.
|
|
|
Behera begiratu nuen, Zarautza. Itsasoan euria ari
|
zuen
jada, lodi, eta bizkor zetorren airean zaldiz. Iturrian geratzeko tentazioari eutsiz, bira eman nuen.
|
|
|
Domingok gutxi behar zuen berak asmatutako historian sinesteko, historiak, irudimenaren esparrutik harat, gertagaitza zirudien arren: gauzak zeudèn puntuan egonda, gainera, zerbait sinesten
|
zuen
jada, eta zerbait baino gehiago ere bai, ausaz, halako eran, non, denbora iragan ahala, don Zoilok esandakoaren ondotik, egongelan bildu ziren anai arrebak, guztiak ere buru makur, bera izan ezik?, behar adinako indarrarekin sentitu baitzen, berriro erasoari ekiteko:
|
|
|
Domingok guztiz sinesten
|
zuen
jada bere historian?
|
|
|
Domingo ongi ohartzen zen anai arreben egoeraz, baina egoera hura ez
|
zuen
jada poz iturri, berak, une hartan, bere kausarako irabazi nahi baitzituen bostak, kosta ahala kosta, eta hala, berriro ere fantasiaren eskutik abiatzen zela, esan zuen:
|
|
|
Hots: Gabinok ez
|
zuen
jada haurtzaroan babesterik, aro axolagabe hartan, zeinean xalotasuna edozein jokabideren zuribide gerta baitzitekeen, baita ongia eta gaizkia bereizten zituèn jokabide helduago baten zuribide ere, xalotasunak bereiztezin bihurtzen baitzuen, batzuetan bai bederen, kontzientziak bereizia?, poema haren berri jakin ondoren nekez; poema, izan ere, salbazioaren negozioaz mintzatzen zen, eta negozio h... ongia eta gaizkia, alegia, bizitza ez baitzen, ez, jolas bat, itxura batean, jokatu beharreko joko hil edo biziko bat baizik; horregatik lehertarazi zuen Gabinok, horregatik ere bai?
|
|
|
Gertatu zen, bada, lurrikara, arauz kanpoko formak arauzkoetan oldarka sartu izanaren ondorioz eragindakoa, eta hark ez
|
zuen
jada erremediorik. –Hiru egun?, esan zuen Reginak, halere, ahapeka.
|
|
|
–Baina armadan egon berria zara, eta ulertu zenuke?, aitak esaldi harekin inflexio puntua markatu balu bezala, Domingori askotan etortzen baitzitzaion sarjentu putakumearen irudia, harena kasurik nabarmenena bazen ere, bide bertsutik zebiltzan ofizial eta subofizial gehienak?, eta aitak halako enplegatu leialak nahi baitzituen, antza, ez al zion aitari berari entzun gizon zital bat gizon are zitalago batek bakarrik zuzen zezakeela, lantegiarena bezalako giro gogorretan, Jainkoak zuzen idazten baitzuen, baina lerro okerretan??, kargutxo baten ordainean langileen eta azpikoen mugimenduak kontrolatzen zituztenak, haiek guztiak menderatzeko asmotan; esan nahi baita Domingok horrelako ondorio batera iritsia behar zuela: . Aitak sarjentu putakume hura bezalakoa nahi nau neure egitekoetan, baina hori bai ezetz?!?; hitzak, beraz, ez
|
zuen
jada Domingo behartzen, baina, hitza jateko behar adina arrazoi izan arren, ez zuen hori askitzat jotzen, gauza bakoitzak baitu bere mementoa eta bere abagunea, eta bera. Domingo, berearen zain baitzegoen; mutila isilik zegoen, beraz, egunerokotasunaren errutinak ezinbestean aspertzen zuen arren. Domingok berak gerora aitortuko zuen, behin baino gehiagotan, zeinen itogarria gertatzen zitzaion bulegoko espazio hertsia, halako eran, non, erreakzio gisa edo, portuko belaontziak edo Lobos de mar pelikulako hainbat eszena etortzen baitzitzaizkion gogora ia modu automatikoan, askatasunaren bela zuria eta itsasoaren zerumuga amets?, errealitateak noiznahi asaldatzen zuela eta deseroso sentiarazten; Domingok, ondorioz, disimulatu egiten zuen, haren barruan ekaitza osatuz zihoan bitartean, berandu gabe lehertuko zena:
|
|
|
edo itsasontzi batean zeharkatuko zuen mundua, airez egin ezin izan zuena urez egin zezakeelakoan, etxeko beste ardi beltzak utzitako arrastoaren bidetik, edo Albertorengana joango zen, lurra zeru bihurtzeko esperantzan, iraultzaren bidez; eta, hala eta guztiz ere, mutilak bere aukera egina zuen ordurako, bertatik bertara jakin baitzuen, fabrikan lehentxeago bizi izandako esperientziaren ondotik, bera nekez izan zitekeela proletario bat: haien alde zegoen, hartan ez
|
zuen
jada zalantzarik?, haiekin bat egiteko moduan ere egon zitekeen une jakin batzuetan, halaxe erakutsi zuen, istripua izan zuèn langilearen alde lerratu zenean?, baina bazekien, halaber, ezin zitekeela haiek bezalako langile bat izan, langile haiek, oro har, fabrikaren errealitatea hartzen baitzuten abiapuntutzat?, gehienak familia baten erantzukizunaren pean!?, nondik beren solidaritatea eta beren borrokak planteatzen baitzituzten, fabrikatik ihes egin gabe; Domingok, aldiz, familia baten erantzukizunik ezean, behin egin zuen ihes fabrikatik eta mila aldiz egingo zuen, solidaritatea eta borroka baino lehenagokotzat jotzen baitzuen arnasa, eta fabrikak, bere giro ezin arnastuzkoarekin, arnasarik gabe uzten baitzuen:
|
|
|
–Domingo maite dut, segidan, baina, bere buruari entzun ziona izugarrikeria bat iruditu balitzaio bezala, hitzezko estalki batekin estali nahi izan
|
zuen
jada nekez estal zitekeena?: Baina ez da berorrek pentsatzen duena.
|
|
|
hots egin zuen? ...tzetik abiatzen zen bitartean, giharretan pilatutako tentsioari ere ihesbidea emanez, harik eta, azken pausoa eman zuenean, ukabila jaso zuen arte, garaipen sinbolo gisa; gero, bat batean, Domingok bere bihotza aurkitu zuen, oharkabean aurkitu ere, pozezko taupadak bular kaiolan taup eta taup, airea bezain aske sentitzen zelarik, tiro hotsetatik ihes egitea lortu duen erbiaren antzera; Domingok ez
|
zuen
jada dudarik: aita espiritualak iragarri bezala, pilotua izango zen noizbait, izango ez zen, bada?!; gero, pilotuak airean bizpahiru bira egin ondoren, orbetarrek behetik agurtzen zuten eskuz, mila garrasiren artean?, pista berean lur hartu zuen; Domingok bazekien, bai, lur hartzea aireratzea baino arriskutsuago zela, pilotuak ere ederki baieztatu zion hura ordu laurden bat lehenago, baina lur hartzerakoan ez zuen antzeko emoziorik sentitu, aireratzerakoan emozio guztiak sentitu zituelako, beharbada; azkenik, monoplaza gelditu eta pilotua aparatutik irten zenean, orbetar guztiak inguratu zitzaizkion txaloka eta bibaka, pilotuak eskua jaso eta buruarekin esker oneko keinuak egiten zituen bitartean; gero, abioiari begiratu eta guztiek entzuteko moduan esan zuen:
|
|
|
Tasio Loidik, beraz, Jainkoa nazionalen alde eta bere alde lerratu zela sinesten zuen; Tasio, baina, haserre bizian zegoen, Itun Zaharreko Jainkoa bezalaxe, hartutako kolpeari beste kolpe batez erantzuten ziona, begia begi truk eta burua buru truk, bere legea, behin betikoa, definizioz? ezartzeko bidean; esan nahi baita berandu gabe errotu zela mutilaren baitan halako mendeku gose bortitz bat, aise bai aise mozorrotu zezakeena. Tasio Loidik letra larriz idatzitako hitzetan bakarrik sinesten
|
zuen
jada?, Jainkoaren Justiziapean: Jainko garbiak garaipena eman digu, eta orain garbi ditzagun Jainkoaren lurrak, lore arteko irakak eta sastrakak errotik kenduz, baita gure martirien odolaz ureztatuz ere, garaipenaren loreak ahalik eta ederren haz daitezen?
|
|
|
Ordurako, Nicolasaren eta beste hainbesteren heriotzaren lekukoa izan zen horma bera, fisikoki, ez zen existituko. Gumersindok kontatu
|
zuen
jada 1938ko bukaeran, fusilatzeen balen ondorioz, erortzen hasia zela. Oholez egindako pareta berria altxatu zutela hormaren aurretik, eta tartean lurra jarri zutela.
|
|
|
Gertatu zen, bada, lurrikara, arauz kanpoko formak arauzkoetan oldarka sartu izanaren ondorioz eragindakoa, eta hark ez
|
zuen
jada erremediorik. " Hiru egun", esan zuen Reginak, halere, ahapeka.
|
|
|
Domingok gutxi behar zuen berak asmatutako historian sinesteko, historiak, irudimenaren esparrutik harat, gertagaitza zirudien arren: gauzak zeudèn puntuan egonda, gainera, zerbait sinesten
|
zuen
jada, eta zerbait baino gehiago ere bai, ausaz, halako eran, non, denbora iragan ahala –don Zoilok esandakoaren ondotik, egongelan bildu ziren anai arrebak, guztiak ere buru makur, bera izan ezik–, behar adinako indarrarekin sentitu baitzen, berriro erasoari ekiteko:
|
|
|
Domingok guztiz sinesten
|
zuen
jada bere historian...
|
|
|
Domingo ongi ohartzen zen anai arreben egoeraz, baina egoera hura ez
|
zuen
jada poz iturri, berak, une hartan, bere kausarako irabazi nahi baitzituen bostak, kosta ahala kosta, eta hala, berriro ere fantasiaren eskutik abiatzen zela, esan zuen:
|
|
|
–Domingo maite dut –segidan, baina, bere buruari entzun ziona izugarrikeria bat iruditu balitzaio bezala, hitzezko estalki batekin estali nahi izan
|
zuen
jada nekez estal zitekeena–: Baina ez da berorrek pentsatzen duena.
|
|
|
Hots: Gabinok ez
|
zuen
jada haurtzaroan babesterik –aro axolagabe hartan, zeinean xalotasuna edozein jokabideren zuribide gerta baitzitekeen, baita ongia eta gaizkia bereizten zituèn jokabide helduago baten zuribide ere, xalotasunak bereiztezin bihurtzen baitzuen, batzuetan bai bederen, kontzientziak bereizia–, poema haren berri jakin ondoren nekez; poema, izan ere, salbazioaren negozioaz mintzatzen zen, eta... ongia eta gaizkia, alegia, bizitza ez baitzen, ez, jolas bat, itxura batean, jokatu beharreko joko hil edo biziko bat baizik; horregatik lehertarazi zuen Gabinok –horregatik ere bai– bere burbuila, haurtzaroaren habiatzat ere har zitekeena, eta horregatik jakin nahi zituen bere gaitzaren xehetasunak:
|
|
|
" Baina armadan egon berria zara, eta ulertu zenuke", aitak esaldi harekin inflexio puntua markatu balu bezala, Domingori askotan etortzen baitzitzaion sarjentu putakumearen irudia –harena kasurik nabarmenena bazen ere, bide bertsutik zebiltzan ofizial eta subofizial gehienak–, eta aitak halako enplegatu leialak nahi baitzituen, antza –ez al zion aitari berari entzun gizon zital bat gizon are zitalago batek bakarrik zuzen zezakeela, lantegiarena bezalako giro gogorretan, Jainkoak zuzen idazten baitzuen, baina lerro okerretan? –, kargutxo baten ordainean langileen eta azpikoen mugimenduak kontrolatzen zituztenak, haiek guztiak menderatzeko asmotan; esan nahi baita Domingok horrelako ondorio batera iritsia behar zuela: " Aitak sarjentu putakume hura bezalakoa nahi nau neure egitekoetan, baina hori bai ezetz...!"; hitzak, beraz, ez
|
zuen
jada Domingo behartzen, baina, hitza jateko behar adina arrazoi izan arren, ez zuen hori askitzat jotzen, gauza bakoitzak baitu bere mementoa eta bere abagunea, eta bera –Domingo– berearen zain baitzegoen; mutila isilik zegoen, beraz, egunerokotasunaren errutinak ezinbestean aspertzen zuen arren –Domingok berak gerora aitortuko zuen, behin baino gehiagotan, zeinen itogarria gertatz... lan istripu baten kariaz izan zen, langileetako bati balbula bat lehertu eta lurrun beroak begiak erre zizkionean, goizeko lehen orduan, Nazario Orbe bulego buruarekin eta Domingorekin bilduta zegoèn une haietako batean, astean behin hirurak biltzen baitziren, aitak semearen jarraipena bertatik egiteko asmotan; are gehiago:
|
|
|
edo itsasontzi batean zeharkatuko zuen mundua, airez egin ezin izan zuena urez egin zezakeelakoan, etxeko beste ardi beltzak utzitako arrastoaren bidetik, edo Albertorengana joango zen, lurra zeru bihurtzeko esperantzan, iraultzaren bidez; eta, hala eta guztiz ere, mutilak bere aukera egina zuen ordurako, bertatik bertara jakin baitzuen, fabrikan lehentxeago bizi izandako esperientziaren ondotik, bera nekez izan zitekeela proletario bat: haien alde zegoen –hartan ez
|
zuen
jada zalantzarik–, haiekin bat egiteko moduan ere egon zitekeen une jakin batzuetan –halaxe erakutsi zuen, istripua izan zuèn langilearen alde lerratu zenean–, baina bazekien, halaber, ezin zitekeela haiek bezalako langile bat izan... langile haiek, oro har, fabrikaren errealitatea hartzen baitzuten abiapuntutzat –beharko, gehienak familia baten erantzukizunaren pean! –,... bera, izan ere, txori bat zen –txolarre bat–, zoritxarrak hegalgabetua, bai, baina txolarre bat, azken batean, karnaba edo kanarioa ez bezalakoa, kaiolara ezin molda zitekeena.
|
|
|
esan nahi baita tentsioa metatuz eta metatuz joan zitzaiola Domingori –haren aurpegierak ez zuen zalantzarako tarterik uzten–, giharrak eta zelula guztiak elektrizatuz, gorputzaren berezko erresistentzia gutxiagotuz... abioia, bat batean, abian jarri zenean, gero eta azkarrago, gero eta azkarrago –lehertzera ere bazihoala iruditu zitzaion Domingori, une batez–, harik eta, hiruzpalau jauziren ondotik, hegan egin zuen arte; bazihoazen, halatan, hotsak eta harrabotsak, eta, joan zihoazen neurrian, Domingok espazio bat aurkitu zuen, non arnasa hartu baitzuen, gero eta arnasaldi beteagoetan: ...tzetik abiatzen zen bitartean, giharretan pilatutako tentsioari ere ihesbidea emanez, harik eta, azken pausoa eman zuenean, ukabila jaso zuen arte, garaipen sinbolo gisa; gero, bat batean, Domingok bere bihotza aurkitu zuen, oharkabean aurkitu ere, pozezko taupadak bular kaiolan taup eta taup, airea bezain aske sentitzen zelarik, tiro hotsetatik ihes egitea lortu duen erbiaren antzera; Domingok ez
|
zuen
jada dudarik: aita espiritualak iragarri bezala, pilotua izango zen noizbait, izango ez zen, bada...!; gero, pilotuak airean bizpahiru bira egin ondoren –orbetarrek behetik agurtzen zuten eskuz, mila garrasiren artean–, pista berean lur hartu zuen; Domingok bazekien, bai, lur hartzea aireratzea baino arriskutsuago zela, pilotuak ere ederki baieztatu zion hura ordu laurden bat lehenago, baina lur hartzerakoan ez zuen antzeko emoziorik sentitu, aireratzerakoan emozio guztiak sentitu zituelako, beharbada; azkenik, monoplaza gelditu eta pilotua aparatutik irten zenean, orbetar guztiak inguratu zitzaizkion txaloka eta bibaka, pilotuak eskua jaso eta buruarekin esker oneko keinuak egiten zituen bitartean; gero, abioiari begiratu eta guztiek entzuteko moduan esan zuen:
|
|
2010
|
|
|
–Ama Birjinari egunero eskatzen diot Domingo etxera itzuli, aitaren aurrean belaunikatu eta barkamena eska diezaion. Eta inoiz agertzen bazait, hori bera eskatuko diot lehenengo gauza?; Benjamin Mariak bere buruhausteak ekarri zizkion amari, baina hark ez
|
zuen
jada erremediorik: Domingorenak bai, ordea, Ama Birjinak etxera baitzezakeen politika giroak eta inguru sozial nahasiak galdutakoa.
|
|
|
Amaiak, Carlos Agirre, McKenzie irakaslea, bi sasi kazetari ilehoriak eta ahots misteriotsua buruan izan arren, sakon sakonean bere ama hartzen zuen gogoan etengabe. Ezin zuen jakin ze ordu zen baina, eguzkiaren egoeragatik, amak altxatuta behar
|
zuen
jada. Beraz, aurreko gauean bere ihesaldiaz konturatu izan ez balitz ere, jakinaren gainean egongo zen orain.
|
|
|
Norak ez
|
zuen
jada eraso seinalerik egiten. Neskak jarraitu egin zuen hasitakoa.
|
|
|
" Ama Birjinari egunero eskatzen diot Domingo etxera itzuli, aitaren aurrean belaunikatu eta barkamena eska diezaion. Eta inoiz agertzen bazait, hori bera eskatuko diot lehenengo gauza"; Benjamin Mariak bere buruhausteak ekarri zizkion amari, baina hark ez
|
zuen
jada erremediorik: Domingorenak bai, ordea, Ama Birjinak etxera baitzezakeen politika giroak eta inguru sozial nahasiak galdutakoa.
|
|
2011
|
|
|
Han erantziko ote ziren? Amamak kendua
|
zuen
jada txanoa, sokak bildu, eta bakoitza orratz batez lotu ondoren, eseki zuen txanoa. Zetak bezala distiratzen zion ile zuriak; sare beltz batek estaltzen zion atzeko motots txikia.
|
|
2012
|
|
|
Sartu zirenean PowerPoint baten lehenengo orrialdea ikusi zuen ordenagailuko pantailan. Andreas harrituta gelditu zen, aurkezpen oso bat egina
|
zuen
jada. 10 minutuz Johannesen azalpenak entzuten eta PowerPointeko orrialdeei so egon zen, isilik.
|
|
|
Ahaztuta
|
zuen
jada. Baina Johannesek ez, antza.
|
|
|
Orduz geroztik ez ginen elkarrekin itzuli izozki dendara afaltzera geratzen ginenean, nahiz eta neskak udako kanpainaren amaieratik ez
|
zuen
jada lan egiten bertan. Hurrengo enkontruetan, bokadiloaren osteko kafearen orduan, bere abenturaren detaile gehiago eman zizkidan, batzuetan luze, gehienetan labur, baina, egia esan, interes berezirik gabekoak:
|
|
|
Bere haurraren arnasa arina entzun uste izaten zuen. Orain hazten joango zen; urtaro bakoitzak, laster, aurrerapen bat ekarriko zuen, ikusten
|
zuen
jada arrastirian eskolatik itzultzen, irribarretsu, soinekotxoa tintaz orbandurik, eta besoan bere otarretxoa zeramala; gero barnetegian sartu zuten, hori asko kostako zen; nola moldatu. Orduan gogoetan aritzen zen.
|
|
|
Rodolphek ez
|
zuen
jada hitz egiten. Elkarri begira ari ziren.
|
|
|
Bere gaixoaldiaren gogorrenean, hilzorian zegoela uste izan zuen egun batean, jaunartzea eskatu zuen; eta, bere gelan sakramenturako prestakuntzak egiten ari ziren eran, jarabez jositako komoda aldare gisa antolatzen zuten bitartean eta Felicite dalia lorez lurra ihaurtzen ari zen heinean, zerbait indartsua sentitzen zuen Emmak bere gainean pasatzen, zeinak baitzuen libratzen bere oinazeetatik, hautemate orotatik, sentimendu orotatik. Bere haragi arinduak ez
|
zuen
jada pisatzen, beste bizitza bat hasten zen; iruditu zitzaion ezen bere izatea, Jainkoarengana igoaz, maitasun hartan deuseztatzera zihoala, lurrunetan suntsitzen den intsentsu piztua bezala. Ur bedeinkatuz ihinztatu zituzten oheko maindireak; apaizak erretiratu zuen kopoi santutik hostia zuria; eta bozkario zerutiar batez aurreratu zituen bere ezpainak aurkezten zitzaion Salbatzailearen gorputza onartzeko.
|
|
2013
|
|
|
Docteur d' Alembertek begiak gorri gorri zeuzkan. Amaitua
|
zuen
jada bigarren cognac kopa. Hizketan jarraitzen zuen, Esteban zutik zegoen lekurantz begira, baina bazirudien begirada ez zitzaiola haraino iristen, nonbait salaren erdian galduta geratzen zela.
|
|
|
Hamzak, beraz, leherketa hura
|
zuen
jada buruan: izango ez zuen, bada, puntuari begira zegoela musika hura etorri bazitzaion, bamm bamm bamm?
|
|
|
Hamzak, beraz, leherketa hura
|
zuen
jada buruan: izango ez zuen, bada, puntuari begira zegoela, puntua eguzki bihurtu eta eguzki haren orbitan ibiliko ote ziren anaia bikiak, batean, sekulorun sekulatan??, musika hura etorri bazitzaion, bamm bamm bamm?
|
|
|
berehala etorri zitzaion erromeroarena; jarraian, berriz, musikarien musikaren usaina bereganatu nahi izan zuen, baita helburua erdietsi ere, begiak itxi eta bertze hogei urrats egin ahala; ondoren, hamar urrats egin ez bertze atzeman zuen amaren dantzaren usaina; ilargiaren usaina bakarrik falta zitzaion? eta orduan, begiak ireki, olibondo saila gibelean utzia
|
zuen
jada?, zeruraino zabaldu eta betean hartu zuen arnasa, eskuak eta besoak ere zerura zabalik?, bertze urrats geldo bat egin eta zeruko atea irekitzear zuela nabaritu zuèn une berean?
|
|
|
Eguraldi ona egin zuen egun hartan, baita hotza ere: horregatik zihoazen biok berokia jantzita; eguzkiak ostertzeko amildegian behera egina
|
zuen
jada, eta han, zeruko urrunik urrunenean, zerrenda urrekara bat zen nagusi, gero eta gorriago egin zena, baita gero eta ubelago eta grisago ere, erabat amatatu baino lehen.
|
|
|
Mundu islamiar erradikalago hark menderatzen zuen heinean, argi ikusten
|
zuen
jada indarrari aurre egiteko modu bakarra indarra zela, zenbat eta handiagoa, orduan eta hobeki?, isilago bihurtu zen Hamza etxean, itxiago; amak argi eta garbi adierazi zion sentimendua, itxura handirik egin gabe:
|
|
|
Hamzak, beraz, leherketa hura
|
zuen
jada buruan: izango ez zuen, bada, puntuari begira zegoela –puntua eguzki bihurtu eta eguzki haren orbitan ibiliko ote ziren anaia bikiak, batean, sekulorun sekulatan? –, musika hura etorri bazitzaion, bamm bamm bamm... musika hartan baitzegoen sartua jada, musika hark hartua:
|
|
|
Hamzak, beraz, leherketa hura
|
zuen
jada buruan: izango ez zuen, bada, puntuari begira zegoela musika hura etorri bazitzaion, bamm bamm bamm... musika hura, bai, gorputzean ere sentitzen zuena, bere gorputza zuhaitz bat balitz bezala, zainak adartzat zituena eta bere bihotz hura fruitutzat; bihotz hura, soka bakarreko lautak bezala, bamm bamm bamm egiten zuena, sistoleak eta diastoleak bat eginik; musika hura, segundo gutiren buruan erabateko bakera eraman zuena:
|
|
|
Eguraldi ona egin zuen egun hartan, baita hotza ere: horregatik zihoazen biok berokia jantzita; eguzkiak ostertzeko amildegian behera egina
|
zuen
jada... eta han, zeruko urrunik urrunenean, zerrenda urrekara bat zen nagusi, gero eta gorriago egin zena, baita gero eta ubelago eta grisago ere, erabat amatatu baino lehen.
|
|
|
Mundu islamiar erradikalago hark menderatzen zuen heinean –argi ikusten
|
zuen
jada indarrari aurre egiteko modu bakarra indarra zela, zenbat eta handiagoa, orduan eta hobeki–, isilago bihurtu zen Hamza etxean, itxiago; amak argi eta garbi adierazi zion sentimendua, itxura handirik egin gabe:
|
|
2014
|
|
|
...Deustutik bertatik honaino iritsi arteko bidean erabili nauen modu esan dezagun aseptikoak zer pentsatua emango didate etxera bueltako ordubete luzeko bidaian, zer esanik ez jarrera horiez gain aintzat hartzen badut zelako umore txarrez erantzun dion nire iratzargailuari (Pixies aluak!); eta egarri nintzela esatean zelan xaxatu nauen sukaldera joan nendin albait azkarren eta itzuli naizenean zelan
|
zuen
jada erabat berarentzat hartuta ohe osoa eta zelan bota didan azkenik: –Orain ezin zara atzera sartu, puzker ia solido bat egin berri dut-eta, baina egongelako sofa oso erosoa da eta beste pisukideek berandu arte egingo dute lo beraz ez duzu zertan kezkatu; bide batez, zer ordutan pentsatzen duzu martxa egitea??.
|
|
|
Baina botere horiek ez dira ez naturalak ez ezinbestekoak, eta gure morrontza hein handian boluntarioa da(, servitude volontaire? zer den Étienne de La Boétiek esplikatu
|
zuen
jada XVI. mendean), geure baitan gauzatzen da onarpena ala erresistentzia. Beste aukerarik ez dagoela diote, baina jakina mundua modu demokratikoago eta igualitarioagoan antola daitekeela, eta lotsagarria litzateke gauzak aldatzen ez saiatzea.
|
|
|
Beldur bera etortzen zitzaion bisitan astero. Andereñoa zain izaten
|
zuen
jada odolez zikindutako musuzapi harekin. Inozentzia gainezka, eta egia esaten zioten atsoari.
|
|
|
1709 R. Fernández Carvajalek salatua
|
zuen
jada, ik. RENAN, E., ¿ Qué es una nación?, trad. y estudio preliminar de R. Fernández Carvajal, Madril 1983, LX LXI:
|
|
|
–Nous disons les choses en François, goratzen
|
zuen
jada Diderot guztiz ilustratuak?, comme l, esprit est forcé de les considérer, en quelque langue qu, on écrive. Ciceron a, por ainsi dire, suivi la syntaxe Françoise, avant que d, obéir à la syntaxe latine.
|
|
|
(singularrean esatera etorria) basamortu kulturala bihurtzen da. . Paris, réunissant dans son sein l? élite de l. Empire, ôte tout intérêt à tout le reste?, ohartzen
|
zuen
jada Madame de Staëlek, Frantzia eta Alemania kontrastatuz. –En France on ne s, intéresse qu? à Paris, et l, on a raison, car c, est toute la France? 2383.
|
|
2015
|
|
|
Orduko hartan bai. Ez
|
zuen
jada borrokan jarraitu beharrik. Aurrera begiratu zuen, sugarretara.
|
|
|
Berdin
|
zuen
jada. Berdin laguntzak, eta minak ere.
|
|
|
Agur. Dikearen parera iritsi eta itsaso zabala urratzen
|
zuen
jada ontziak. Besoari eragin zion Teodorak ere, gero eta txikiago.
|
|
|
–Jarraitzeak maite duzuna galtzeko arriskuan ipiniko balu ere bai? , bihotza eztarrian sentitzen
|
zuen
jada Kepak, mingainetik gertuegi?. Etxera itzultzeko aukera galtzea ekarriko balu?
|
|
|
Kameraren mugimendua, zinema mutuaren garaian Karl Freund zinemagileak martxan jarri
|
zuen
jada Murnauren film batean (Der letzte Mann, 1924), eta 30eko hamarralditik aurrera orokortzen eta konplexuago egiten hasi zen mugimendu hau, eremu sakontasuna irabaztearekin batera. Horrek, enkoadrearen hondorantz fokatzeko ahalmena esan nahi zuen, eta ez soilik alboetarantz (ordura arte, aurreratu dugun bezala, antzerki eskemei jarraituz, pertsonaien joan etorria erabat laua eta errepikakorra zen:
|
|
|
Kontuak kontu, 1982 hasieran bide dezentea egina
|
zuen
jada Radio Adour Navarrek; hara zelan mintzo ziren bertako kideak (Enbata, 705 zenbakia, II):
|
|
|
Txomin Hegik eta Marta Ithurbidek hamar urte geroago ziotenez (1979: 30), hamar urtetan bide dezentea egina
|
zuen
jada:
|
|
2016
|
|
|
Han jaio ginen Rebeca eta biok, 1950eko maiatzean. Elikagaiak banatzen zituen enpresa baten biltegian egiten zuen lan aitak sasoi hartan; zakuak eta kaxak kargatzen ematen zuen egun osoa, eta iluntzean, etxera itzultzean, ez
|
zuen
jada ezertarako gogorik eta indarrik izaten: parean jartzen ziotena afaldu, eta lotara joaten zen, hurrengo goizera arte.
|
|
|
Aurpegian eta ezpainetan musuka hasi zitzaidan, eta haren ahotik sekula entzuterik pentsatzen ez nuen hitzak esaten zizkidan. Sagardo kiratsa zerion, eta haren aurpegiak ez
|
zuen
jada atseginetik ezer. Desira eta indarkeria besterik ez zegoen haren begietan, eta beldurtzen hasi nintzen.
|
|
|
Talan entzun zuen Nestorrek elizako kanpaia, hego haize zoroaren nahieran dantzan. Haizeak gurutze zuria desegina
|
zuen
jada, gurutzea osatzen zuten hezurrak erramu artean nahastu ziren, eta klax klax egiten zuten haizeak elkarren kontra kolpatzen zituenean.
|
|
|
Motzarenera joan zitekeen, azkenengoa hartzera. Ez, erabakia hartua
|
zuen
jada. Berriro belaunikatu zen.
|
|
|
Urteak ziren ez zuela eskuetan ez aitzurrik ez palarik hartzen. Ez
|
zuen
jada garai bateko gaztetasuna; joana zuen sasoia. Kanpoan zen garezurra sartu zuen zabor poltsan aurrena.
|
|
|
Egoera hark gain hartu zion. Zorionez, ihesbidea martxan jarria
|
zuen
jada.
|
|
|
pasaportea ere nazioartean onartu gabeko euskal gobernuak emana baldin bazuten, konponduko ziren ezkontzaren agiriekin, halaxe pentsatuko zuten seguruena; eta Mexikora iritsitakoan, arazo hura garbitzeko unea izan zitekeenean, zer eta auto istripu madarikatu hura gertatu zen, ezkontza balioztatzeko tramiteak zaildu ez ezik, horretarako gogoak eta asmoak ere ahantzaraziko zizkiona seguru asko. Hartaz gogoratu ahal izateko garaia iritsi zenean, berriz, paper hark ez
|
zuen
jada izango inongo balio praktikorik, eta bai ordea ezten baten punta zorrotza, betiko itxi nahiko zukeen zauri zaharrean mokoka egiten ziona. Azalpen horixe eman zion Alsinak amaren paperetan Begoña Arroita beti ezkongai agertzeari.
|
|
|
Begoñako zuhaitz zaharrari hartutako hazietatik, arte gazte indartsu eta betierekoa landatua
|
zuen
jada Joaquinek berrogeita hamabian etxe aurreko belardian, urrun zen alabak hamar urte bete zituela ospatzeko. Beste bi ere landatu zituen maletan ekarritako hazi beretatik:
|
|
|
Hori baino okerrago: ez
|
zuen
jada autobus urbanorik hartzen, ustekabean aurkituko zuelakoan. Zer egongo zen berari buruz pentsatzen deitzen ez ziola ikusita?
|
|
2017
|
|
|
Ez zen bere lekutik mugitu. Kontuak, ordea, ez
|
zuen
jada bueltarik.
|
|
|
Kasurako, Frederique Espagnac PSko senataria Espainiako enbaxadara deitu zuten, eta Paul Molac diputatua ere bai, konferentziaren egunean bertan. Baina Madril beranduegi zebilen, eta Frantziak ezin
|
zuen
jada eragotzi.
|
|
|
Hotza sentitu zuen barea bere ahoko beroan. Gizonak ez
|
zuen
jada minik sentitzen, hilda zegoen. Neska gazteari hiru urte lehenago eskultore ospetsua bereganatu zuen irribarrea marraztu zitzaion ezpain haragitsuetan.
|
|
|
Alderdiak ezabatua
|
zuen
jada haren lana, kendua zuen jendearen oroimenetik.
|
|
|
Lehenbiziko ordua amaitzerako, ezabatua
|
zuen
jada testuaren erdia. Apenas zuen batere zentzurik geratzen zen testuak, baina bera ez zen horretaz arduratzen.
|
|
2018
|
|
|
Espantu hura ez zidaten emakume hari buruz esaten ari naizen gauza horiek sortzen, haren aurpegiak, haren zoriontasun jiteak, haren edertasunak, baizik eta ordezkapena gertatu zen unean emakume hura nire ama zegoen lekuan eserita ikusteak, nik bai bainekien ama eta ez beste inor zegoela han eserita; desagertu egin zen, ordea, beste inork ordezka ez zezakeen nortasun hura, eta nik ez nuen inolako baliabiderik ama itzularazteko, itzultzen hasiarazteko. Ez
|
zuen
jada deus egiten irudi hartako partaide izaten jarraitzeko. Neure onean nengoela erotu nintzen.
|
|
2019
|
|
|
Aitari soldatatik hilero zerbait hartzeko baimena eskatu zion. Aukeratua
|
zuen
jada berokia, hitz eginda zegoen dendakoekin. Eta egun batean, aitak haren lata ireki, dirua hartu, eta eskopeta berri bat erosteko erabili zuen.
|
|
|
Liburuaren sarrera besterik ez zen, baina Asierrek amaiera zein izango zen susmatu
|
zuen
jada. Irakurtzen jarraitu zuen.
|
|
|
Nagusia kanpoan zegoen, erretzen. Mirenek txanda amaitua
|
zuen
jada. Kontuz gerturatu zen.
|
|
|
Klarak itsu sinesten
|
zuen
jada bere zortean: hain itsu, non, beste lau urte iragan ziren arren, bereari eutsi baitzion, inoiz baino burugogorrago eta tematiago.
|
|
|
haietako batek, hirurogei bat urteko gizona, Aristeo Sagardui, Artxanda aldekoa? hilabete zeraman ohetik jaiki gabe, bihotzekoa izan ostean, baina, jakin zuenean Zarra heldu zela, ohetik jaiki zen nola edo hala, zaintzen ari zitzaiòn emazteak lagunduta, zeren Zarra ukitu nahi baitzuen, ez
|
zuen
jada beste desiorik, eta zeren, Jesukristoren garaiko gaixoak Jesukristo ukituta sendatzen ziren bezala, Zarraren garaikoak ere Zarra ukituta senda baitzitezkeen. Eta ez zen gizon hura bere sinesmenean bakarra, ez horixe!
|
|
|
Beste behin, kanpora irtetea eskertu zuen. Ez zen ohartu arestian, baina gautu
|
zuen
jada. Euria ari zuen gainera, gero eta mardulago.
|
|
|
Haurrak ez zirela motibatzen ere aipatu zuen; eskolak imitazioari bakarrik ematen ziola garrantzia eta haurrek ez zutela hiztegiaren posibilitate aberatsik jasotzen. Gero eta espresibitate gutxiagoko hizkuntza mintzatzen zela aipatzen
|
zuen
jada eta erreferentzia mundu berririk ez ginela sortzen ari.
|
|
2020
|
|
|
Eta agian jendarteak —gobernuek— hartuko dituzte beharrezko neurriak hurrengorako hobeki prestatuta iristeko, osasun zerbitzuak indartuta, babes sozialerako baliabideak gehituta, ardura gehiago jarrita jendartearen ongizatea bermatzeko, eta zientzialari eta teknikariek egiten dituzten ohartarazpen eta arrisku seinaleei jaramon eginez. Weisek aurreratu
|
zuen
jada" politikarien ezjakintasunak, ukazioak eta egoskorkeriak larriagotu baino ez ditu (ela) egiten GIEn arriskuak" (Nature Med., 2004), eta orain, COVID, Trump, Johnson edo Bolsonaroren adierazpen eta jarrerak horren adibide garbia ditugu. Baita hurbilagoko batzuk ere.
|
|
|
Janirek lo egin nahi
|
zuen
jada baina gizonak ez zuen etxetik alde egingo ase arte eta eskuarekin amaitu behar izan zion lana, loa ahal zuen moduan uxatuz. Azkenean lortu zuen.
|
|
|
Ez zegoen zalantzarik, amaren eta gizon ezezagun baten ahotsak eta barreak ziren. Hasperen egin
|
zuen
jada lasaiago; ez zekien nor etorri zen ama bisitatzera baina bazekien itxurak mantendu eta manera onak erakutsiko zituela alabarekin.
|
|
2022
|
|
|
Biderik motz eta zuzenena beste bat izan zitekeelakoan, bestalde, egina
|
zuen
jada sartu irten bat alderdi politiko nagusiaren barrunbetan. Supituan eta itxaropena galduta egin zuen ospa, agintariekin egin beharrean egiazko boteretsuen mandatariekin egin baitzuen topo.
|
|
|
Denek esaten duzuenez, harreman hori ageriko sekretu bihurtu zen Urdaibain. Beharbada, Nataliak lau haizetara zabaldu nahiko
|
zuen
jada ez ziola senarrari adarrik jartzen.
|
|
|
Argitzen ari
|
zuen
jada; gabarra, uretako zume zuhaixkak eta olatuak garbi marrazten ziren, eta atzera begiratuz gero, labar buztintsua ikusten zen; honen azpian lasto marroixkaz estaliriko izba, eta handik goraxeago herrixkako izbatxoak zeuden pilaturik. Herrixkako oilarrak ordurako kantuan zebiltzan.
|
|
|
Ez zen sekula agertzen bere hitzaldietara" asko sufritzen zuelako" bera urduri ikusita," katedran". Baina batzuetan bila joaten zitzaion ekitaldia amaitzen zenean, ordukoan bezala, nahiz eta Elenak ez
|
zuen
jada gogoratzen noiz izan zen azkeneko aldia. Oso aspaldi, hori seguru.
|