|
2019
|
|
|
Araudiak aipatzen zuen" Comité de Estudios" delakoa ere sortu gabe zegoen. A. Arrue abokatua uztailean bildu zen adiskide
|
zuen
J. M. Caballerorekin SFVJUz hitz egiteko.978 Abuztuan I. M. Echaide eta A. Arruerekin bildu ondoren, GPDko presidentea prest zegoen 100.000 pezetako aurrekontua onartu eta L. Michelena SFVJUn nolabait integratzeko. A. Irigaray euskaltzainak berrargitaratu nahi zituen euskal literaturaren" klasikoak" ere ontzat ematen zituen.979
|
|
|
F. Rodríguez Marín liburuzain eta J. Casares idazkari ohiak Madril errepublikanoan zeuden artean eta ezin zituzten kargu horiek bete. Gainerako prentsak ez bezala, Bilboko egunkariak jaso
|
zuen
J. Urquijo euskaltzain sortzailea RAEko idazkari (akademia bateko bigarren postu garrantzitsuena) izendatu zutela (La Gaceta del Norte). Hilaren bukaeran, berriz eman zuten izendapenaren berri, fotografia eta guzti.
|
|
|
M. Azkue eta M. Machado. Azkenak hartu
|
zuen
J. Urquijoren idazkari zeregina.111 J. Urquijok batzarrean egotekoa asmoa izan zuen, baina badirudi ezustekoren bategatik ezin izan zuela joan.112 Hezkuntza Nazionaleko ministerioren apirilaren 11ko aginduz IdeE ren eskuliburuak (RAEren gramatikak barne) nahitaezko ikasliburutzat ezarri ziren lehen hezkuntzan, eta edizio berriak berrikusi beharraz mintzatu ziren.113Are garrantzitsuago zena, maiat... Estatu totalitarioko kultura eta ikerketa, unibertsitatearekin elkarlanean, zuzentzeko asmoarekin, historia eta filologiarekin lotutako zentro eta mintegi hauek sortu ziren:
|
|
|
8). F. Krutwigek, bere burua politikoki zuritzearren, gero adierazi
|
zuen
J. M. Seminario A. Irigarayk proposatu zuela, baina ondoren ikusiko dugun gutunaren arabera, proposamena Bilbotik zetorren eta F. Krutwig izan zen Euskaltzaindiaren ordezkaria J. M. Seminariorekin harremanetan jartzeko (cf. Iztueta & Iztueta 2006:
|
|
|
355 F. Krutwig euskaltzain gaztearengan ere, Bizkaiko oligarkiaren elitismo kulturalaren oihartzuna sumatzen zen: " ¡ Cuando Bilbao era Atenas!" errepikatzen
|
zuen
J. Ybarrak behin eta berriz Política nacional en Vizcaya (1947) liburuan, eskuin muturreko intelektualak goratzeko.
|
|
|
374 Difusionismoak, halaber, eragin handia izan
|
zuen
J. M. Barandiaran eta J. Carorengan. Barojatarra gainditzen hasia zen ikuspegi zurrunegia, bereziki funtzionalismoaren bidez. F. Krutwigek, orobat, R.
|
|
|
1166 N. Ormaechearen Aitorkizunak itzulpenak ere 1956ko apirilera arte itxaron behar izan
|
zuen
J. L. Ansorena eta J. C. Sudupek sinatutako elizbarrutiaren baimena lortzeko (Ruiz Arzalluz 2003: 51).
|
|
|
Baina 1919an monarkiko espainolistak BPDn nagusitzearekin bat, gatazkak sortu ziren. Hain zuzen, 1921ean J. B. Egusquizak" Eŕi Irakaskuntza Batzorde" berrituaren gaitzespen botoa jaso
|
zuen
J. Altunaren eskuliburu" separatista" saritzeagatik (Akesolo & al. 1989: 64).
|
|
|
Euskaltzainburuak ez zuen politikarik aipatu, bere bilduma etnografikoa baino ez. Bidean ikusitako milizianoak zer ziren ere ez omen zekien, eta lehendakariarekin izandako bileran ezeroso egon zen, umea zenetik ezagutzen
|
zuen
J. A. Aguirre gazteari zein tratamendu eman ezin asmatu zebilelako (Ibarzabal 2001: 31). 67
|
|
|
Akademiaren agerikotasunak istiluak sortu eta Euskaltzaindia babes ofizialik gabe geratzen ari zen. Hain zuzen, agintari frankisten ordezkari lana egin behar
|
zuen
J. M. Seminario ezinduta zegoen, Akademiaren bizitzatik aldenduta. Idazkariak I. M. Echaideri adierazi zionez, 1951ko apirilean CE PVren zuzendariordea Donostiako klinika psikiatriko batean zegoen, haren osasunak okerrera egin zuenaren froga nabarmena.619 Bestalde, JCVren maiatzeko batzarrean J. M. Ruiz Salas, F. Echegaray, J. B. Merino, F. Ygartua eta E. Calle bildu zirenean, gogor kritikatu zuten Euskaltzaindiaren funtzionamendua.
|
|
|
Arrazoibide bera oinarri hartuta, 1949ko urtarrilean euskaltzainburuak JCVri diru laguntza handitzea eskatu zion.221 E. Calle Iturrino JCVko idazkariak 1949ko otsaileko batzarrean eman zuen eskariaren berri, baina geroratu egin zuten erabakia: " Se dio cuenta de una comunicación de la Academia de la Lengua Vasca, solicitando aumento de la subvención y se acordó esperar a conocer el resultado de las actividades editoriales para decidir lo precedente". 222 Euskaltzainburuak ez zuen etsi eta apirilean berriz jo
|
zuen
J. Ybarra BPDko presidentearengana:
|
|
|
Eskuindarren arteko tirabiretan, agian jaimismoaren jeltzaleekiko hurbiltasuna leporatu zion E. Esparza sektarioak. Ezinikusia berriz askatu
|
zuen
J. Urquijok 1932an RIEVen argitaratutako idazlan bat ere barregarri utzi nahi izan zuenean Príncipe de Vianan. J. Urquijoren gisakoentzat, antza," todo hallazgo ha de participar, para ser interesante, del sensacionalismo del de la bomba atómica" (Esparza 1945:
|
|
|
Madrilen jaiotako Julio Caro Barojak() hogei urte zituenetik ezagutzen
|
zuen
J. Urquijo, honek RIEVen iruzkin positiboa egin ziolako etnografo gazteari. Besteak beste, J. Carok Tres estudios etnográficos relativos al País Vasco (1934) liburua bidali zion Donostiara, J. M. Barandiaranen hitzaurrearekin, nahiz eta egileak edizioaren zati handiena suntsitu zuen, inprenta arazoengatik.295 J. Urquijo entzuleen artean zegoela, 1936ko uztailaren 17an J. Carok sorgintzaz eman zuen hitzaldia EI SEVen Donostiako udako ikastaroetan.
|
|
|
F. Krutwigek memorietan kontatzen zuenez, J. Solaunek eman zion N. Ormaechearen lehen berria, Euskaldunak argitaratzear zegoelako, egile hura F. Mistral eta Homeroren pare jarrita. Ohi zuen harrokeriaz gaitzetsi
|
zuen
J. Solaunen maila intelektuala, baina uste dut klandestinitateko EAJ PNVrekin izandako harreman hauek, F. Krutwig bultzatu egin zutela Euskaltzaindia eta bera nor zirela frogatzera. Nobela autobiografikoan, R.
|
|
|
143). 643 C. C. Uhlenbeck-ek ere bazuen J. Urquijoren berri G. Lacomberen bidez, baina lankide ohien arteko susmoak gailentzen ziren.644 Dena dela, RSVAPek prestatutako omenaldiaren harira, 1948an korrespondentzia eta argitalpen trukea berreskuratu zuten. Besteak beste, horren ondorioz abiatu
|
zuen
J. Urquijok Holandako Lingua aldizkari berriaren harpidetza.645 Ahalegin handia egin zuen Homenaje a D. Julio de Urquijo e Ybarra liburuan parte hartzeko. Azken urteetako argitalpenak iruzkindu, eta euskal purismoaren aurkako jarrera agertu zuen.
|
|
|
José M.ª Ruiz Salas() BPDko presidente berriak ez
|
zuen
J. Ybarra historialariaren pareko kezka kulturalik. J. Urquijoren iloba zena kargugabetu zutenean, Euskaltzaindia bera ere babesgabeago geratu zen JCVren eta G. Riestra gobernadore zibilaren aurrean.
|
|
|
Sevillako prentsaraino iritsi zen RAEko kidearen gaixoaldi luze eta larriaren berri. 1950eko udan kalean azken aldiz ikusi
|
zuen
J. Artecheren arabera, kosta egiten zen adinak eragindako hizketa totela ulertzea. Antza denez, ezin zuen irentsi M. Menéndez Pelayoren Historia de los Heterodoxos españoles() delakoaren edizio berrietan (azkena 1946, CSICen eskutik) bere ekarpen historiografikoaz ezertxo ere ez esatea (ABC; La Voz de España; cf López Antón 1996). 543
|
|
|
Nafarroako medikuak (ala I. M. Echaidek?) zuzen zioenez, ordurako N. Ormaechea Ameriketan zegoen, Euzko Gogoa zuzentzen
|
zuen
J. Zaiteguik erakarrita. Handik eraso bortitzak zuzendu zizkion Euskaltzaindiari.
|
|
|
548 1943an idatzitako testu autobiografikoan, esaterako, hitz bihozgabe hauekin amaitu
|
zuen
J. Ariztimuño" Aitzol" ekin izandako tirabira pertsonalen azalpena: " Esas y otras pequeñeces humanas las pagó bien al fin de su vida" (Iztueta & Iztueta 2006:
|
|
|
Euzkadiko Jaurlaritzaren Parisko Euzko Deyaren gehigarri informatibo gisa, Oficina Prensa Euzkadi (OPE) argitaratzen zen 1947az geroztik. Oficina Prensa Euzkadi zuzentzen
|
zuen
J. M. Lasartek Pauen bizi zen C. Jemeini galdetu behar izan zion Euskaltzaindiarekiko harremanaz. Ez zuen barnealdeko informaziorik, ezta S. Altuberena ere.
|
|
|
Uztaritzeko alkateak birritan idatzi zion F. Krutwigi ekitaldiaren antolaketaz, eta uste zuen guztia konponduta zegoela.634 Akademiaren egoera tamalgarria ematen zuen aditzera ekitaldiaren fiaskoak. P. Lafittek zuzentzen zuen aldizkariak astebete lehenago iragarri
|
zuen
J. Saint Pierreren sarrera ekitaldia (Herria). Badirudi zenbait euskaltzain beldur zirela Akademiaren ekitaldi publikoa ez ote zen erbesteko abertzaleen aldarri antifrankista bilakatuko.
|
|
|
Dena dela, GPDko artxibozainak adierazi
|
zuen
J. M. Urrutiak ez zuela euskara irakasle izaten jarraitzeko asmorik. F. Arocenari eskatu zioten Buen Pastor eko kanonigoarekin hitz egitea, erabakian atzera egin zezan.
|
|
|
Artean lapurtera klasikoa onartu
|
zuen
J. Mirandek, hori irakurri ondoren eta L. Michelena miretsi arren, protesta egin zion adeitsuki 1954ko otsailean: " Batasunera eltzen ez geran artean, ondore guti ekarriko dute gure aaleginek —eta Euskaltzaindiak erabaki sendoak arrtu bearr lituzke orrtarako, azkenekotz" (Mirande Aiphasorho 1999:
|
|
|
Hurrengoak, J. M. Lojendio legegizonak, 1953ko uztailaren 30ean hitz egin
|
zuen
J. A. Moguelez(), bizkaierazko (eta gipuzkerazko) idazle kontrairaultzaile ospetsuaz. Euskaltzainburuordearen arabera, probintzia jauregiko aretoa jendez beteta egon zen egun horretan.1020 Bistan dago S. Aranak eragindako iraultza linguistiko bezain politikoaren aurreko muga ezarri nahi zela literatura kanona finkatzean (Lojendio 1954).
|
|
|
1953ko ekainaren 26ko batzarrean, Bilboko egoitzaren arduradun izan behar
|
zuen
J. Gorostiagak bere azken idazlanaren ale bat eman zion Akademiari: Salamancako Unibertsitateak argitaratutako Vocabulario del refranero vizcaino de 1596 (1953).
|
|
|
Gainera, L. Michelena berehala hasi zen bere autoritatea markatzen. BRSVAPen kritika zorrotza argitaratu
|
zuen
J. Gorostiagaren zabarkeria filologikoa nabarmenduz (Michelena 2011d: 127).
|