|
2008
|
|
|
Eta azkenik erakutsiko duguna berriz, 20 bat urtekoentzat, Baionako semenario haundian, harrizko errabotea zelaiaren erdi erdian zaukana: apal aire bat bazuela onetsirik, kondatzen du beti A. Etchegorry apezak, nola
|
zuen
beste harri lerro batez goratu jaun ekonomak jo murrua gure denboran. Han zituen egia erran lukuztarrak beste lagunak ere, Erramouspe, Salette, Etchegaray, Apaule, Diharce, Lekuona, Camino pilotarigaiak eta abar... hoberen batzu baizik ez aipatuz.
|
|
|
Amerika han utzirik horra nun
|
zuen
beste suhuskundar laguna, Peio Etchemendy, hunekin berriz irabazteko Ouretek F. Forgues kopa Aiherran hazpandarren kontra. Bat irabaz, bestea gal, galduko dute ere hiru tantoz, Garatekin Bidarrin Larresohoarrek (Ouret Garat) Urrutia Duhalden kontra, luzaz irabazia zaukatena (25).
|
|
|
Nahiz emaztea gutiagotzen zuen jarrerak indarrean segitzen
|
zuen
beste aren ondoan (Malenfant 2003, 46 or.), Marcyk (2006), garai hartako genero auziari buruzko literatura aipatuz, azpimarratzen du XVI. mendearen biga rren hamarkadatik aitzina, emaztearen faboratzen zuen jarrera izan zela zabal duena deklamazio jokoetan:
|
|
|
Azkueren izaera erromantikoa azaldu ostean, hura baldintzatu
|
zuen
beste ideala aipatu beharra dago: positibismoa.
|
|
|
Hizkuntzalaritzaren munduan iraultza ekarri
|
zuen
beste liburu bat, Saussure-ren Cours de linguistique générele 1920an eskuratu zuen Azkuek, Broussaini eskatu eta hark Paristik lortuta94 Irakurketa horietan formatuta eta Azkuek euskararen gainean zuen ezagutza enpiriko sakonaren laguntzaz, Morfología vascak atzean utzi zuen Izkindeko eredua. Ostera ere Tovarrek azaltzen du hau ondo:
|
|
|
Nahiz Azkuek espero
|
zuen
beste batzuk sortuko zutela Donostian euskarazko egunkaria (Arin eta Zuaiztik edo), asmo hark antza aurrera egiten ez zuenez, euskaltzainburu bera inplikatu zen proiektuan. Hola 1919 urte amaieran Azkue Rafael Pikabea gipuzkoar enpresariarekin (Donostiako El Pueblo Vasco egunkariaren zuzendari zenarekin) harremanetan ibili zen euskarazko egunkaria sortzeko496 Azkuek Broussain ere inplikatu zuen, honen gutunean ikus daitekeenez:
|
|
|
Obispo resuelva lo que en su alto criterio crea más conveniente en presencia de los informes. ...do todos los sucesos, y el prejucio que se seguía a la instrucción doctrinal, se acordó que antes de contestar a Vitoria procedía preguntar a otros Arciprestes si en sus Arciprestazgos había novedad, así me dirigí a ellos y aun no he recibido otra contestación que del de Mondragón que me dice no hay novedad, y continuan enseñando en vascuence lo mismo que antes.» Ikusten denez Elizak ez
|
zuen
beste gabe onartu nahi gaztelaniazko irakaskuntza hutsa, eta arlo batzuetan behintzat euskarari eutsi nahi zion. Baina kargutu bere motibazio nagusia praktikoa zela («el prejucio que se seguía a la instrucción doctrinal»), eta batez ere euskaldun elebakarren egoerari aurkitu nahi ziola irtenbidea («el modo de instruir convenientemente en el catecismo a los que ignoren la lengua castellana»).
|
|
|
Egun batzuk geroago. Mortoa? sinatzen
|
zuen
beste batek Akademiarekiko atxikimendua agertu zuen euskaraz. ' Mortoa?
|
|
|
Akademiaren alde, baina arrazoi praktikoagoak emanez idatzi
|
zuen
beste jeltzale batek, Augustin Anabitarte donostiarrak («mientras no me demuestren lo contrario» argudio antiakademiakoaren antzutasuna salatuz) 325.
|
|
|
Azkuek bere helburuak lortzeko baliatzen jakin
|
zuen
beste ezaugarri bat malgutasun pertsonala zen. Harremanak eta kontaktuak egiteko pertsona irekia zen, eta aski trebea behar ziren ateak jo eta entzuna izateko.
|
|
2009
|
|
|
Urte hasierako bileran, urtarrilaren 26an, Gabriel Arestik euskararen batasunaren gaia proposatu zuen. Aurretik hiztegiaren gaia atera
|
zuen
beste batek. Arestiren ustetan ordua zen batasuna serioski hartzeko, eta Biltzar Nagusian euskararen batasunak behar zuen gaia.
|
|
|
Osoki aldatu zen Euskaltzaindia. Hartu
|
zuen
beste bide bat, bai ikerketen aldetik eta bai administratiboki.
|
|
2010
|
|
|
Gure hautua Eracusaldiac> (1850) aztertzea izan da, sermoi dotrinalez osaturiko trilogia bat. Albo batera uzten dugu publikatu
|
zuen
beste obra (bizitzan publikatu zuen bakarra), Confesioco> (1803). Bi arrazoi izan ditugu hautu hau egiteko:
|
|
|
Obra mardul hau (3 liburuki), Agirre hil eta 27 urtera argitaratu zen, Tolosan. Ez
|
zuen
beste argitalpenik izan 1978 urtera arte, Hordagok edizio haren faksimila egin zuen arte, euskal klasikoen bilduman. Gaur egun zaila da Agirreren obra osoa paperean lortzea, baina eskuragarri dago sarean (www. armiarma.com/klasikoen gordailua).
|
|
|
Hizkuntzazko egokitze lan handia eskatu zuen horrek, besteak beste. Erdaraz ahalik eta ondoen ikasi, euskara alde batera utzi eta gaztelaniazko kale giro horretan murgil egin zuen zeharo, hori dela-eta, batek baino gehiagok24 Euskaldun aktibo izaten jarraitu ahal (eta nahi) izan
|
zuen
beste zenbaitek. Jatortasun etnokulturalari eta euskaltasun linguistikoari bizirik eutsi zion halakok, erdarazko bizimodu berriaren hainbat ezaugarri soziokultural bereganatuz bide batez.
|
|
|
Andereño berri haiek irakasle ikasketak eginak behar zituzten halabeharrez. Eta, lanean hasi aurretik, urtebeteko praktikak egin behar zituzten eskarmentua edo esperientzia
|
zuen
beste andereño baten alboan. Halaber, andereñogai haietako asko Zipitriarekin alfabetatu ziren euskaraz.
|
|
|
Ikastola Batzordearen hausturaren ondotik, ikastolen legeztapenaren aldekoak Donostian biltzen hasi ziren. Zailtasunak zailtasun, Urretxun elkartzen jarraitu
|
zuen
beste talde batek, baina jada ez zen lehenago bezala.
|
|
|
Eta alemana ere irakasten da ikastola batzuetan. Ikastolen taldeak, beraz, aitzindaritza erakutsi
|
zuen
beste behin, gaur egun bolo bolo entzuten den eleaniztasuna praktikara aspaldian eraman baitzuen.
|
|
|
Seaskako 50 irakasle estatuko langile gisa ordaintzeko konpromisoa hartu zuen Hezkuntza Nazionalak. Baina ministerioak hitza jan
|
zuen
beste behin, eta, azkenean, akordioak Iparraldeko Ikastolen Elkarteko zortzi langileri baino ez zien eragin.
|
|
2012
|
|
|
Jainkoaren hitzarekiko fideltasun irizpideak ezartzen zizkion mugez gain, Bonaparte printzeak jarritako beste baldintza batzuk ere errespetatu behar zituen Duvoisinek, hala nola Lapurdiko hitzak soilik erabili beharra eta antzinako esamoldeez baliatzeko debekua. Hori dela eta, Bibliaren itzulpenean ez bide
|
zuen
beste itzulpen batzuetan bezain aske jokatu. Honela jarraitzen du eskutitz berean:
|
|
|
Charles Baudelaire da Miranderen lanetan eragin handia izan
|
zuen
beste idazle bat. Mirande bizi zela haren lanen itzulpenik argitaratu ez bazuen ere, Andima Ibinagabeitiaren paperen artean. Mozkor zaite?
|
|
|
140 Ikusi 3.1.4 atala, non Sarrionandiak espainieraren bitartekaritza orokorraren arriskuaz ohartarazten duen. Hasier Etxeberriak egin zion elkarrizketa hartan (Sarrionandia 2002) esaten
|
zuen
beste literaturetako obrak jatorrizko hizkuntzetan irakurtzen ahalegintzen zela, eta ez espainieraz, baina askotan ez du espainieraren bitartekaritzaz baliatu beste aukerarik izango, harrobien azterketak erakutsiko digun legez.
|
|
2013
|
|
|
Jean Saint Pierrek 1915eko azaroan azpimarratu zuen Omiasaindu inguruan, hilak zituztela gogoan, bestenaz ere urte hartan, familia gehienek bazutelarik hurbileko bat hila. Gauza bera adierazi
|
zuen
beste artikulu batean ere, erakustera emanez Omiasainduko mezako negarrek agerian uzten zutela gerlak eragiten zuen sufrimendua, familia gehienetan bazelako hil bat. Jarrera hori orokorra zen Annette Beckerren arabera.
|
|
|
Gisa berean, laster Verdunera igorriko zituztelako solasaz idaztean, nora joanen ziren ez zekitela, baina irakurleek haientzat otoitz egin zezaten galdegin zuen. Ez zuen dudan ezartzen alemanei nagusitzeko tresna guztiak bazituztela, baina azken hitza Jainkoak zuela erranez, otoitz egiteko eskatu
|
zuen
beste behineta berriz. Gerlaren azken urratsetan, lau urte lehenago hasi zela idatzi zuenean, ez zela bukatzekotan eta otoitz egiteko eskatu zuen.
|
|
|
Hori ez zen Saint Pierrek aipatu zuen kasu bakarra. Belokeko fraidetegitik «Espainiara» igorri zuten Landetako fraide bat hil zela idatzi
|
zuen
beste behin.
|
|
|
Fort deitura zuen bat. 1917ko maiatzaren 21ean utzi zuen kargu hura, eta Baionako suprefetak ez
|
zuen
beste nehor izendatu haren ordez.
|
|
|
«Sei, zazpi kilometretan» kokatu zuen bere burua. Zehazki non zegoen ez bazuen argitu ere, garai hartan Alsazia aldean zegoela aipatu
|
zuen
beste artikulu batzuetan. Baina bereziki interesatzen zaiguna da ez zela suaren erdian, baina hala ere kanoikaden azantza gogor egiten zitzaiola.
|
|
|
Gisa hartan, hastapenean eskualde beretako soldaduak elkarrekin baziren ere, denborarekin beste eskualdeetakoekin nahasten hasi ziren eta bakoitzak bere eskualdekoak aurkitzea zailago zen. A.I. ren kasuan, soldadu zuberotarrak ez
|
zuen
beste euskaldunik ikusi Serbia aldera igorri zutenean:
|
|
|
Saint Pierrek, artikulu horietan erakustera eman nahi zuen, nahiz eta Italiaren aldezen, Italia ez zela Frantzia bezain ongi ari gerlan, edo Frantzia zela egoerarensalbatzailea. Gauza bera egin
|
zuen
beste batean, Grezia, Errumania eta horiekgutxiesteko:
|
|
|
Zauriturik egon ondoan gerla itzuliko zenean etsaiari berriz lotzeko xedea agertu zuen, etsaiekin ukanen zuen borroka pilota partida bat izanen balitz bezala kontatuz. Beste gisa bateko konparaketa egin
|
zuen
beste behin Zerbitzari k, pilotaren erreferentzia erabiliz. Kanoikadak pilota partida batekin konparatu zituen:
|
|
|
Gauza bera egiten zuen Blaise Adémak ere, bere editorialetan. Batzuetan hil ziren pertsona berezi batzuez artikulu oso bat egiten zuen, edo oro har euskaldun anitz hil zela erraten
|
zuen
beste batzuetan. Hil horiek heroi gisa aurkeztu nahi zituen, adibidez, Jean Baptiste Erreca aldudar apaizaren herioaz artikulu bat idatzi zuen, zeinetan haren bizia eta gerlako balentriak aipatu zituen.
|
|
|
Eskualduna k ez. Izatekotan, Stéphane Audoin Rouzeauk aipatu
|
zuen
beste elementu batek ukan zezakeen oihartzuna, hala nola permisionetik itzultzea bera izan zitekeen etsipen faktore, edo gutun bat berantegi heltzea. Baina ez zuten aipatzen soldaduak, edo berriemaileak berak, etsipenean sartzen zirela.
|
|
|
Baina ezin zuen ukatu, eta lerroen artetik ihes egiten zion informazio horrek. Norbaitek desertore ez izateko hautua egitea azpimarratzeanerakusten
|
zuen
beste anitzek kontrako hautua egin zutela, bestela ez zuten desertoreen aipamena hala eginen:
|
|
|
Duhalderi buruzko berrian idatzi zuen alemanei tiro egin nahi ziela, eta frustratua zela ezin izan zuelako egin, kapitainak gelditzeko erran baitzion. Euskaldunak gerlari onak zirela, eta ez ihes egin
|
zuen
beste pilotari hura bezala, idatzi zuen:
|
|
|
Desertore izatea zerbait ahalkegarri zela idatzi
|
zuen
beste artikulu batean Jean Saint Pierrek, non emazte batek zioen nahiago zuela senarra permisionerik gabe geldi zedin, desertore baten emaztea izatearen ahalkea ukaitea baino.
|
|
|
zaharrenak Arras hiritik gora, beste batzuk Reims eta Soissons artean, beste multzo bat Lorrena eskualdean eta beste batzuk Alsaziako mendietan. Andereen Bidearen Hegoaldean, pausalekuetan, Beaurieux eta Maisy herrien inguruan euskaldun anitz bazela idatzi
|
zuen
beste behin, zehaztuz Zerbitzari, Chiquito pilotaria edota Etxeber apaiza ere inguru haietan zebiltzala. Ororen buru, talde giroa edo lagunak?
|
|
|
Gerlara joan eta errabiaturik abiatzen zirela etsaiaren gibeletik? Gauza bera egin
|
zuen
beste behin, gudu batetik landa euskaldunen balentriak aipatzean, zein gerlari ederrak ziren erranez. Gudua aitzin ere ibili zen euskaldunen goraipatzen, erranez edozein leku edo edozein gudu izan, euskaldunak denetan bikainak zirela:
|
|
|
Eta, kasu horretan, «ez aipatzekorik» jartzeak erakusten zuen hilak ukaiteari garrantzia kentzen ziola, hil kopurua ez bazen bereziki handia bederen. Haien arteko galtzeak gutxiesteko joera erakutsi
|
zuen
beste artikulu batean ere. 1917ko maiatzaren 4ko gauean Craonne herria hartzeko operazioaz ari zenean, lurrean ziloak egin zituztela etsaien kanoietatik babesteko idatzi zuen, eta ez zutela galtze handirik izan zehaztu.
|
|
|
Alemanek Amiens inguruan, ingelesei lur eremu zabal bat hartu zietela ere aitortu
|
zuen
beste aste batez. Haren azalpenen arabera, gudua lau hilabete haietan prestatua zuten, eta 1918ko martxoaren 21ean eraso egin zuten, eta apirilaren 15 eta 20 artean Bailleul eta Ypres artean ibili ziren erasoka.
|
|
|
Gizonak galdu izana aitortu
|
zuen
beste borroka bati buruzko artikuluan ere. Zegoen eskualdeko oldarra hasi zutenean, lehenik beltzak eta gero euskaldunak atera zirela ziloetatik zehaztu zuen.
|
|
|
Hori ez zen Adémak aipatzen zuen eszena bezalakoa, suntsiketa are handiagoa zen. Beste herri suntsitu bat aipatu
|
zuen
beste noizbait:
|
|
|
Ez zuen zehaztu zein zen herri hori, baina ohikoa bihurtzen ari zen argazki bat zen. Zerbitzari k egin
|
zuen
beste deskribapen bat aipatu dugu lehenago, Fleury herrikoa. Kronika egin zuenean, oraino etxe hondarrak gelditzen ziren.
|
|
|
Kanoien eraso gogorretatik ere nola babesten ziren kontatzen
|
zuen
beste behin Saint Pierrek, gisa horretan kanoikaden eragina gutxietsiz. 1915eko azaro bateko asteazkenean kanoien orro handiak entzuten omen zituzten, baina zuloan sarturik, musean ari ziren, babesean.
|
|
|
Zerbitzari k ere usu aipatzen zuen lohia, errateko bazterretan lohi anitz bazutela, edo leporaino putzuan sartuak zirela. Somme eskualdeaz aseak zirela idatzi
|
zuen
beste batean, lohiari buruzko artikulu ezkor batean:
|
|
|
Kontrastea garbiki erakutsi
|
zuen
beste artikulu bat ere aipa dezakegu, aldi honetan Zerbitzari rena. Verdunetik landako atsedenaren deskribapenak biziki garbiki adierazi zuen zein kontraste latza zen gudu lekuen eta pausalekuen artean.
|
|
|
Baina baita Jean Saint Pierreren gutunetan ere. Verdunera abiatu aitzineko lasaitasunak ez
|
zuen
beste une batzuetako lasaitasunaren gustu bera, pasarte horretan ageri zenez:
|
|
|
Astekari hark ekartzen ziena idatzi
|
zuen
beste behin, soldaduen euskarazko astekari baten sortzeko ahalegina egin zutela baina ideia bere gisa utzi zutela kontatu zuenean:
|
|
|
Aitzineko hamarkadetan sekulako berrikuntzak izan ziren prentsaren munduan, eta aldaketa haien testuinguruan kokatzen zen Eskualduna astekaria ere. Besterik da ea astekari hori zenbateraino sartu zen aldaketa haien ildoan eta zenbateraino jarraitu
|
zuen
beste eredu bat. Garrantzitsua da testuinguru hori kokatzea, batetik, garai hartan egiten zen kazetaritza eredua eta Eskualduna ren berezitasuna ulertzeko eta, bestetik, gerla lehertu ondoan prentsan zein behin behineko aldaketa handi gertatu zen aztertzeko.
|
|
2016
|
|
|
Engaiamendua antzerkiaren bitartez, herriari loturik pentsatu zuen. Ez
|
zuen
beste helbururik gazteek testua eskatzen ziotelarik, erantzuten zuen eskatzen zitzaionari, testua partaideei egokituz. Bestalde, idatziak literatura mundukoak ziren, herriarekiko komunikazioan, bere burua ezagutzeko publikoari tresna eskainiz.
|
|
|
Baina komediatik urruntzen joan zen eta beste obra batzuk eskaini zituen. Antzerkiaz hitz egiten
|
zuen
beste sailkapenik egin gabe. Pastorala sakondu nahi izan zuen.
|
|
|
Erran behar da, Lehen Gerla aitzin, gehienetan, antzerkiak frantsesez ematen zirela eta aldaketa etorri zela gerla bukatu eta gero. Hobeki errateko, antzerkia frantsesez emateak ez zuen debaterik sortu, bi hizkuntzetan aritzeak ez
|
zuen
beste gogoetarik sortu, ez baitzitekeen lanjerrik sumatu, hizkuntzaren galtzeko arriskurik alegia. Erran nahi baitu euskararen gizartearen barnean eta harremanetan desagertzen zenaren sentimendu edo aurreikuspenik ez zen aipatzen.
|
|
2019
|
|
|
hiztegigintza, gramatika, atlasa, onomastika eta, azkenik, literatura. osoki aldatu zen Euskaltzaindia. Hartu
|
zuen
beste bide bat, bai ikerketen aldetik eta bai administratiboki.
|
|
2020
|
|
|
Farmazia saltoki baten jabe, salmentatik eta bezeroen zerbitzutik libre zituen orduetan idatzi omen zuen Hamabost egun Urgainen. Eleberri hori idatzi ondoren, José Antonio Loidik ez
|
zuen
beste obra literariorik egin.
|
|
2021
|
|
|
Hartan, Lhandek adierazi zuen euskaldunek ez zutela beren tradizioa ezagutzen. Urrunago joanez, idazten
|
zuen
beste eremu kulturaletan zer egiten zen ez zekitelakoan, euskaldunek ez zezaketela konpara euskal kultura besteekilan. Ondorioz, ez zuten sumatzen ahal xuxen zer zen haren balioa.
|
|
|
Menturaz, ohar interesgarrienak XX. mendeari buruz egin zituen, batez ere Euskal Ikerketak aipatzen zituelarik sorkuntzarekin batean. Euskal Ikerketen garapena eta literaturaren indartzea elkarri lotzean, garbiki erakutsi
|
zuen
beste garai batean sartua zela euskal literatura XIX. mendeaz geroz. Eta ez da ahantzi behar horren berri bazuela orduan, goi maileko euskaltzaleen mugimendu horretan parte hartzen baitzuen buru belarri, bai Euskaltzaindian idazkari eta euskalzain bezala baita ere agerkarien bitartez, RIEV, Gure Herria, Euskal Esnalea aldizkarietan parte harturik.
|
|
|
Baskoien lurraldean hizkuntzaren aldetik ezberdinak ziren hiru barruti bereizten dira erromatarren garaian: pertsonen eta haien lurren izenetan eragin indoeuropar nabaria erakusten duen alderdia (Lizarrerria), hizkuntza iberiarra zuen eta idazkera iberiarra zerabilen Ebroren erdiko eta beheko arroko jendearekin kultur harremana
|
zuen
beste eremu bat, eta, azkenik, erdiko gunean batik bat, mintzairaren aldetik euskal sustraikoa zen hirugarren barruti bat (cfr. Gorrotxategi 2002b:
|
|
|
Egunkaria irakurtzeaz aparte ez
|
zuen
beste eginkizunik.
|
|
|
Ondore perpauseko adizkiei dagokienez ere aukera oso zabala da, eta ohikoena oraina erabiltzea izan arren, aldi iragana ere ager daiteke, menturazko modua partizipio prospektiboa erabiliz adierazi nahi denean: Mikel gaur nirekin zinemara badator, ez
|
zuen
beste aukera handirik izango.
|
|
|
Leku kasuetan zeinean agertzen batzuetan singularrean, baina zeineko, zeinetik edo zeinera nekez kausi daitezke literaturan izenordain erlatibo gisa erabiliak: Franziskok[...] sendatu
|
zuen
beste bat biotzezko miña egiten zizaiona bular gañean jarriaz larru orri bat, zeñean izkribatu zuen orazio bat (Antia). Lekuzkoetan, hain zuzen, non saileko izenordainak erabiltzen dira gehien gehienetan:
|
|
2023
|
|
|
Etienne Dolet28 egon zen eta Parisa itzuli zen. Ez
|
zuen
beste askok bezala zorterik izan eta heriotza zi go rra jasan zuen, erre egin zuten.
|
|
|
Ausardia, kuraia, adorea erakutsi zuen bidaia osoan. Denbora gutxi zen senarra galdu zuela, ez
|
zuen
beste premiarik, eta sekulako grina sortu zitzaion anaiarengana heltzeko. Anaiarekiko zituen sentimenduak azkarrak, sakonak, paregabeak, bereziak ziren.
|