|
2013
|
|
|
Antonio Bourbonekin berarekin izan zuen ezkontza, neurri batean, bere burugogorkeriari zor zaio, aita (Henrike Albret, Nafarroako erregea) oso kontra jarri baitzen eta alabaren beraren deliberamendu irmoa eta Frantziako erregearen erabakimen dudagabea behartu zuten. Baina, paradoxak, ezkondu eta berehala Antoniok pozik bereganatu
|
zuen
bere aitaginarrebaren joera nafarzalea, betiere botere joko dinastikoen klabean ulertuta. Joanak, aldiz, erabakimen osoz protestantismoa besarkatu zuen, publikoki eta baldintzarik gabe, amak bere sasoian (Margarita protestanteen babesle nabarmena izan zen, baina inoiz ez zuen azken urratsik eman) edo senarrak gero ez bezala.
|
|
|
192) amatasunaren aldeko eta aurkako diren idazleak aztertu ditu 1990etik 2001era Espainian, emakume idazleek idatzitako lanak hartuta parametro gisa. Gema Lasartek (2011) antzeko ikerketa egin
|
zuen
bere doktorego tesian: amatasuna euskal narratiba garaikidean, 1979tik 2009ra aztertuz.
|
|
|
Erkiagak irudikatutako Loli Menak Etxeparek bere zerrendara eraman ez zuen, opari? bat gehitzen du; izan ere, emaileak berak aitortutakoaren arabera, Araibar zalduna berrerosteko eskaini
|
zuen
bere bizitza.
|
|
|
Heriotzarekin ordaintzen du hutsegitea eta, aldi berean, bere buruaren sakrifizioa Manu Araibar berrerosteko eskaintzen. Araibarrekin birjintasuna galdu zuenak, heriotzaren atarian aitortzen zuenez, Araibarren ibilera makurrak zuzentzearren eskaini
|
zuen
bere bizia.
|
|
|
Hortik aurrera, ostera, dena joan zen guztiz ondo,, arima bikiak? ginela esaten
|
zuen
berak.
|
|
|
Hitzaurrean esaten duenez, XVII.a eta jarraian zetozen deboziozkoak ez ziren gaztetakoak, hirurogei urteak atzean utzita zituen gizon batenak baino. Nahiz eta hirurogei urteak bete ondoren argitaratu
|
zuen
bere euskal idazlana, hitzaurrean jakinarazitakoaren arabera, XVII. poema honen aurretik zetozen hamaseiak gaztetan moldatutakoak ziren. Hortaz, gaztetakoez eta zahartzarokoez osaturik egonagatik, hartzaileak eskuratzen duen lehen informazioan, izenburuan, aipurik ere ez, zahartzarokoei?.
|
|
|
Poesia Vasca de los años 90 (DVD poesia, 2006) epe bereko sei idazleren azterketa sakonagoa eskaini zuela, postmodernitatearen poetiken esparruan kokatuz. María Jose Olaziregik Six Basque Poets (Arc, 2007) olerki hautatuen eta itzulien argitalpenetan sei egiletara murriztu
|
zuen
bere aukera. 1975az geroztiko olerkarien testuak soilik hautatu zituzten biek, baina ez datoz erabat ados euren kanona eraikitzean:
|
|
|
Uriarte komentu batetik bestera ibili zen. 1856 urtean hasi bide
|
zuen
bere bilduma eta bizitza osoan osatzen joan zen (Kortazar. Billelabeitia 1987: 9), baina ez zuen argitaratzeko prest utzi.Gainera, 1856az geroztik, Bibliaren itzulpen lanek hartuago zegoen Uriarte poesia bilduma argitaratzeko ardurak baino.
|
|
2014
|
|
|
Guztiok erran dut, baina gure amak otto Laurenz funtsgabe hordi bat zela zioen beti, ganorabako bat. Eta amak ezagutzen
|
zuen
bere neba, naski. [Denboraren mugan, Jose Angel Irigaray (Pamiela, 2005) Or.:
|
|
2015
|
|
|
Horrela bi eremu agertu ziren non bere burua engaiatzeko beharra ikusi zuen. Lehenik, Hegoaldetik heldu ziren errefuxiatuen laguntzeko alde batetik, ondorioz Anai Artea sortu
|
zuen
bere laguna bihurtu zen Teleforo de Monzonekin eta bigarrenik, Enbata talde politikoa sortuz.
|
|
2016
|
|
|
Konstelazioa. Odiseok erabili
|
zuen
bere burua gidatzeko.
|
|
|
Era berean, ezinezkoa izango zen Donostia edo Bilbo bezalako hiri erdaldunetan ekintza osoa antolatzea. Hori zela eta, Loidik alegiazko herri txiki bateko mikrokosmosa aukeratu
|
zuen
bere istorioa kontatzeko. Garaiko irakurleek ontzat eman zuten eleberriaren kokagunea, euskal mundu bat bertan islatuta ikusten baitzuten.
|
|
|
Amaiera zoriontsua, beraz, detektibe nobela klasikoetan bezala. Loidik klase ertaineko gizarte euskaldunaren apologia egiten du bere nobelan, hain zuzen ere, lan zintzoa eta balio tradizionalak azpimarratuz, hilketarik gabekoa balitz bezala.16 Diglosia bortitzean bizi zen euskal irakurleari errealitateko giroa inolaz ere erakutsi ezin zitzaionez, Loidik genero irreal batez jantzi
|
zuen
bere mundu euskalduna.17
|
|
|
lehiaketa baten ondorioz, mimetismoari erantzunez sortu zen. Euskarazko lan bat idatzi eta genero poliziakoa lantzeko gogoa uztartuz, Loidik Euskaltzaindiaren lehiaketaren aitzakia aprobetxatu
|
zuen
bere lana balioztatzeko. Jon Etxaidek irabazi zuen lehenengo saria, eta Loidiren eleberriak merezimenduzko aipamen bat jaso zuen.
|
|
|
Ardura ez da berria. Euskaltzaindiak ere 2014an antolatu
|
zuen
bere XIX. Jagon Jardunaldia Euskararen biziberritzea Euskal Herriko hiriburuetan lemapean. Eta noski, hiriak irabaztea ere Patxik proposaturiko bidean ez da izango/ ezin da izan egun batetik besterako kontu.
|
|
|
– % 58,48k aitortzen
|
zuen
bere burua ulertzaile edo, zeinen artean:
|
|
|
– % 31, 90k euskaldun aitortzen
|
zuen
bere burua, eta
|
|
|
– % 41,51 herritarrek berriz beste gabe aitortzen
|
zuen
bere burua erdaldun.
|
|
2017
|
|
|
Notario gisan segitu
|
zuen
beraz bere lana, baina aldaketa sakona gauzatu zuen 1861ean. Utzi zuen Bastidako kargua eta jabetu zen Baionakoaz.
|
|
|
Dasconaguerrek, bai politikari bezala, eta bai idazle bezala,, euskaldun fededun? prototipoa bezala ezagutarazi
|
zuen
bere burua. Bere atxikimendua fede katolikoarekin oso nabarmena zen.
|
|
|
1884an, 33 urterekin, ezkongabea zen. Aitaren ihesaldiak eragina izango
|
zuen
berarentzat. Nor ezkonduko zen berarekin orain?
|
|
|
Hain ongi babestu
|
zuen
bere burua, non orain arte bere aztarna guztiak galdu baitziren.
|
|
|
Geroxeago, dena den, Erresuma Batuan, Ingalaterran zehazki, kokatu
|
zuen
bere bizilekua, Caroline emaztea, Gabrielle alaba eta Alfred semearekin batera.
|
|
|
1) a mugatzailea argumentu funtzioko sintagmetan sortu zen, nonbait erakusle atxikigabea izenari erantsita. Atxikitze horretan, galdu egin
|
zuen
bere deixi funtzioa.
|
|
2018
|
|
|
Auzia abiatuta, Joan Zudaire eskribauak, besteak beste, Pierris Zozaia 40 urteko lekuko oieregitarra galdekatu zuen, egun hartan elizan gertatutakoa kontatzeko, bertan baitzen meza entzuten. Bigarren aldiz galdekatu zuenean, 1606ko azaroaren 21ean, aurretik esandakoa berretsi zuen, baina Joanes ‘Joanko’ Iturraldek Bikuñari elizan zein hitz esan zizkion gaineratu
|
zuen
bere aitortzan. Zoritxarrez, irakurgaitza da testua, eta ez da interpretatzen erraza.
|
|
|
Izan ere, izena Melchor Ornat erronkariarrari zor dio, bere osaba eta bataioko aitabitxiari, eta bera izan zen Independentzia Gerran Napoleonen armadarekin kapitulazioa negoziatzeko arduraduna, eta Gerra Errealistan Nafarroako erresumako Errege Ogasunaren administrari orokorra izendatu zuten behin behinean (Martm, 1825). Aurrerago ikusiko dugun moduan, I. Karlistaldiak ere markatu
|
zuen
bere bizitza.
|
|
|
Zentsoreen ezagutza mugei erronka egitea bilatu zuen, haien lana zailtzea eta begi lausoa sortzea, baina baita errealitatearen konplexutasuna eta bere baitan sumatzen zituen paradoxak adieraztea ere. Izan ere," gehiengo zabala" rentzat eginiko poesia bazen ere, Arestik ez
|
zuen
bere testu hoberenetan poesia merkea egin. Celaya edo Oterok bezala, errealitateari erreparatzerakoan ez zeukan begirada ironikoa ekiditerik, eta bere irudimen poetikoak poema landuak, estetikoki iradokitzaileak eta kultuak idaztera eraman zuen, zaletasun sinbolista anglo saxoiaren miresmenak luzaz iraun baitzuen bere baitan.
|
|
|
205). Aldiz, Primo Levi idazle italiarrak lekuko izandako Auschwitzeko bizikizun ikaragarrien berri ematea hautatu
|
zuen
bere lanetan, eta bereziki adierazgarri dira Vivir para contar. Escribir tras Auschwitz:
|
|
|
Horietan turindarrak dioenez, bizi izandakoaren lekuko izateko atera zuen bizirik irauteko kemena. Arestik zeharka planteatu
|
zuen
bere testuetan idaztea bizitza konpromiso zela beretzat, bizitzea ala idaztea hautatu behar denean berak idaztea hautatzen zuela, eta horren adierazpen dira" Aberri ilunaren sonetoak" edo" Gizonaren ahoa" (biak zentsurak eragotziak 1967ko Euskal Harrian).
|
|
|
Zentsurak, hamarkadaz hamarkada, eboluzioa jasan zuen jokabidean; kleroari eta ordezkaritzetako arduradunei eskumenak eskainiz hasi
|
zuen
bere ibilbidea Hego Euskal Herrian, lehen urteetan. Erregimenaren sendotasuna gainbehera etorri zenean, aldiz, zentsurak debekuak gehitu eta estutu zituen.
|
|
|
Izan ziren salbuespenak Bizkaiko kostaldean2, baina tropa nazionalak gobernura heltzearekin, festa giroko elkarretaratzeak amaitu ziren urte batzuez eta, euskal teatroaren eginkizunerako bederen, antzokiak itxi egin zituzten. Francok gerra irabazi bezain pronto, zentsura taldea sortu
|
zuen
bere legeak eta morala ezartzeko, eta probintzia bakoitzean egoitza zabaldu zuen. Hala, 1939ko azaroaren 9an Donostiako La Voz de Españak honakoa kaleratu zuen" Cine y Teatro" sailean:
|
|
|
Ahaide adixkideek, bixtan da, beltzuri egin zioten. Ez zituela bada arima ahul edo minberak nahasi edo zaurtu behar, miriku gazteak etxen bahitu
|
zuen
bere liburu ozarra, nehori bakar bat saldu gabe. Haatik adin batetako eskualtzale batek doiaipatzen bazion, hitz pollit batekin zart!
|
|
|
Gizarteari dagokionez, Jon Etxaidek desgiro bezala deskribatu
|
zuen
bere garaiko gizarte hura. Zergatik?
|
|
2019
|
|
|
Euforbo (Euopoç). Troiarra, Pantooren semea; Patroklo zauritu zuen eta Menelaok hil
|
zuen
bera.
|
|
2020
|
|
|
Teresak herriko plazan haurra zela txurreroa pixa egiten zelatatzen zuen bezala ikusten du herria nola konkistatu zuten gerra garaian. Martiñarentzat ere portuak badu bere esanahi propioa, askatasunaren eta maitasunaren espazioa baita hura beretzat, hor maitemindu zen Eutimiorekin, eta hor erabaki
|
zuen
bere buruaz beste egitea. Eulalirentzat bere gorputza da erosoen sentitzen den espazioa, eta sormena baliatzen du errealitateari begiratzeko eta hura sentitzeko.
|
|
|
Arrakala horren baitan, ordea, eleberrigintza bere testuingurura moldatu zen, nahiz eta horrek Mendebaldeko eredu hegemonikotik kanpo utzi zuen hein handi batean, eta bazterrean jarraiarazi. Hala ere, hiri ertainen konplexutasuna erakutsi
|
zuen
bere lehen irudikapen urbanoetan, landa eremuko testuinguruarekin harremanean betiere. Hor kokatzen dira Saizarbitoriaren lehen eleberriak, izan Egunero hasten delakok atzerrian kokatutako hiri ertainak baliatzean eskaintzen duen trantsizioaren bidez, izan Ehun metron Donostia nobelatzean nazio gatazkaz gain hiriaren konplexutasun soziala (egoera diglosikoa, turismoaren eragina, etab.) adieraztean.
|
|
|
Hala ere, euskarak, edo hobeto esanda, euskarazko giro ikasi eta intelektualak ez
|
zuen
bere lekua aurkitzen hiri eremuan. Izan ere, Unamunok 1901ean Bilbon ospatutako Lore Jokoetan egindako hitzaldiak(" El vascuence se extingue sin que haya fuerza humana que pueda impedir su extincion; muere por ley de vida.
|
|
|
11 Egitasmoa abiatzean, hau da 2016an, Padura Taldearen lekua Aixerrota Boleibol Taldeak (Getxo, Bizkaia) zuen. Lehenengo fasea amaituta Aixerrotak bertan behera utzi
|
zuen
bere parte hartzea. Era berean, lehenengo urte horretan Zarautz Kirol Elkarteak ere parte hartu zuen, baina fase hori amaitzean bere parte hartzea egitasmoaren helburuetarako egokia ez zela pentsatu genuen, kirol klub horretan euskararen erabilera ia erabatekoa baita.
|
|
|
Bestetik, ereduko kirola egitasmo horren eraketa prozesuaren eta bertan parte hartuko zuten eragileen ahots ezberdinen gaineko ikerketa egitea: helduena (gurasoak, ikastetxeak, udalak, klubak...) eta, batez ere, haur eta gazteena (jardueretako partaideak zein entrenatzai9 Egitasmoaren lehenengo urtean (ikasturtea) Euskaltzaleen Topaguneak hartu
|
zuen
bere gain esku hartzea gauzatzeko ardura. Bigarren urtean, aldiz, ikerketak eta esku hartzeak bat egin zuten eta EHUko kideek hartu zuten horiek kudeatzeko eta gauzatzeko lana.
|
|
|
Kanpoko eragina nabaria da Direccion General del Instituto Geograficoko topografoak 1928an egindako mapan. Madrilen sinatu
|
zuen
berak, apirilaren 20an, eta Madrilen ere onarpena eman zion maiatzaren 14an bigarren brigadako ingeniari buruak.
|
|
2021
|
|
|
Gisa berean, nabaria da oso poema pertsonala dela eta asko ematen diola idazteak. 2018an Miren Agur Meaberi eta Itxaro Bordari egin zitzaien elkarrizketa batean, Meabek esaten
|
zuen
berarentzat" idaztea dela munduan egoteko modu bat eta nire bizitza intentsitate handiagorekin bizitzeko baliabide bat. Idazteak laguntzen dit ni izaten eta ni aldatzen".
|
|
|
102). Juan Bonillak hezur haragizko emakume bat irudikatu
|
zuen
bere" Oferta de empleo" izeneko poeman. Lan eskaintza baterako proposamena egiten du bertako baldintza denak betetzea ezinbestekotzat hartzen duen neurrian.
|
|
2022
|
|
|
Batzorde horrek egin zuen lehen gauzetariko bat izan zen Martm O Murchu Dublineko Trinity Collegeko hizkuntzalariari txosten bat eskatzea. Hizkuntzalariak serio hartu
|
zuen
bere lana, eta J. Fishman, J. Gumperz eta ospe handiko beste soziolinguista batzuen ekarpenak bildu ondoren, Language and Comunity txostena idatzi zuen. Argi adierazi zuen irlandera menpekotasun linguistiko egoera garbian zela eta horri buelta emateko urratsak egin behar zirela.
|
|
|
Goi Amerika artan(.) erlijioko izakietan ezer sinesten eztuena. Itzur bezela (maximatzat) know nothing (nau nacin esaten
|
zuen
berak) omen dute: euskeraz ‘ezer eztazagut’ esatea bezela (274).
|
|
2023
|
|
|
Horien inguruan garatu
|
zuen
bere lan mamitsu eta zehatza. Euskararen balioaren ikuspegia azaldu ondotik, aurkeztu zuen Elizak nola balioetsi zuen euskara aitzineko mendeetan eta, ondoren, nola balioetsi zuen azkeneko urteetan.
|
|
|
Watzlawickek (1983: 116) komunikazioa definitzeko, giza jarrera oro komunikazioa direla azaldu
|
zuen
bere lanean. Hau da, autore horren arabera ez da inon" ez komunikazioa", beti komunikatzen gara.
|
|
|
Hala, 90eko hamarkadatik 2006 urtera arte bizi izandako gorakadak, puntu oso bat baino gehixeago egin
|
zuen
bera 2016 urtean(% 13,7tik% 12,6ra); eta 2021ean egin zen azken kaleko neurketan, ehuneko orokorra mantendu bazen ere(% 12,6), eremu euskaldunak jaitsiera nabarmena izan zuela ondorioztatu zen (Altuna et al. 2021). Eskola eremuko erabilerari erreparatu nahi izanez gero, berriz, Arrue Proiektuak3 2017an egindako ikerketa daukagu.
|