|
2000
|
|
|
" Niri", saiatu zen Xan," inork ez dit esan... nik... toki jakinik ez nuen..."; argudio haiek ordea, hain ziren ahulak, hain ziren lekuz kanpokoak, Xanen boza motelduz joan baitzen, azken hitzak berak ere apenas entzun ahal izateraino. Ez
|
zuen
behinik behin Bonifazio komentzitu. " Agian alferra izango haiz", esan zuen hark," edo agian babua; kezkatu egiten naik", erantsi zuen," hire nortasunaren alderdi horrek".
|
|
|
Igaro ziren minutu batzuk, osatu
|
zuen
behinik behin zerrenda gaitz hura; despeditu zuen ahotsak. Kezkaz begiratu zion zerrendari Xanek:
|
|
|
" Ez nuen hori esan nahi", esan zuen. " Noski", esan zuen Elik;" inork ez du ezer esan nahi"; Xan mutututa zegoen; bista jaistean, ohartu zen zapatetako lokarriak askatuta zeuzkala; lotzekotan eseri egin zen; Elik esnea baso bitan zerbitu, gainean kafe sorta bana isuri, gero, ostatura behako bat emanik Xanen parean, hankak zabalik zituela jarri zen; minduta bazegoen ere, ez
|
zuen
behinik behin ematen; koilaratxoarekin azukrea disolbitzen ari zelarik: " ikusi dut", esan zuen," lo gelditzen ari zinela barran".
|
|
2002
|
|
|
Arratsaldean, aurreko egunean ezer gertatu ez balitz bezala mintzatu zitzaion Emma. Irribarreak hori erakutsi gura
|
zuen
behinik behin.
|
|
2006
|
|
|
Suhartasun handiarekin hitz egingo nuen, Andreasek barre egin
|
zuen
behinik behin. Kolpe adeitsu bat eman zidan bizkarrean:
|
|
2008
|
|
|
berak ere ez zuela hartan errurik, baina ai, nola nabaritzen zuen, aldi berean, errua berea balu bezala eta jatorrizko bekatuaren beste bertsio baten aurrean balego bezala! Antzinatik baitzetorren euskara ere, Adan eta Ebaren garaitik ausaz, herriko erretore don Rokek hala esan
|
zuen
behinik behin bere sermoietako batean, paradisuko hizkuntza izan zelako ustean. Adan eta Ebak, ordea, paradisuan zeudela egin zuten bekatu eta, ikuspuntu horretatik, bekatuaren hizkuntza ere bazen euskara:
|
|
|
Aurrekari horiekin edonork jo dezake hura gizon erlijiogabetzat edo erlijioaren aurkakotzat, baina berak sinestuntzat zuen bere burua. Voltaire bera ere antiklerikala zen, baina kristautzat zuen funtsean bere burua, kristautzat edo? mundua esplikatzeko Jainkoaren kontzeptuaren beharra
|
zuen
behinik behin: –Si Dieu n, existait pas, il faudrait l, inventer??, edo sinestun sinesgabetzat, hobeki, sinestun eszeptikoa sutsua baino gehiago, guztiaz ere?, nahiz eta gero, itxura egin behar zuen bakoitzean, bizi zèn inguruan katoliko praktikatzailea zela erakutsi behar?
|
|
|
absentaren mundutik zetorren hodeietako bat, malenkoniaren lurrun ikusezinak egituratua izan zitekeena, eta zigarroenetik bestea, gero eta trinkoagoa eta ikusgarriagoa; bi hodei haiek, baina, ez zihoazen jada zein bere bidetik, gero eta nahastenago baizik, kontsularen baitan biek bat egin zuten arte: absentak eta zigarroak, penak eta amorruak, puruari kendutako xurgada amorruz egotzi
|
zuen
behinik behin?, sentipen ia irreal batean; eta orduan esan zuen:
|
|
|
eta kokaina erabiltzen zuena anestesiko bezala, praktika hartan bakarra edo bakarrenetakoa bazen ere; gainera, kokaina hartzen zuen arren? edo kokaina hartzen zuelako hain zuzen, medikuak berak, bere burua kristau suhartzat zuenak, hori ziurtatzen
|
zuen
behinik behin?, ezin argiago zituen ideiak, eman ere, ematen baitzuen hitzez hitzeko argudioa, bere jokabidearen arrazoi gisa: –Kristok sufritzen dutenen mina laztantzen du, eta Kristoren laztana da anestesia?.
|
|
|
Ulertezina zirudiena ulertu ondoren, baina, hura ez zen ikusten zuèn lehenengo argazkia, azken batean?, guztia ulertu zuen izeba Ursulak, itxuraz, baita huraxe zela dentistaren aholkua betetzen hasteko ordua ere, nola ez, bada, ardo hura edan, baldin eta, dentista jaunaren gomendioaz gain, aita santuaren bulda eta baimena bazituen, ardo tantarik ez dastatzera behartzen zuèn zina haustea zilegitzen ziona: izebak berak egindako zina, uholdeak aitona eta astoa eraman zituèn egunean!?, eta hala, hari zurrutadatxo bat eskatu eta Marchais jaunak ardoa zerbitzatu zion kopa txiki txiki batean; eta izebak kokazko ardoa probatu, hagin ingurua harri bihurtua sentitzen bazuen ere (izeba Ursulak simil hura erabili
|
zuen
behinik behin, asentesia k eragin ziòn sentipena deskribatzeko), ez zitzaion tragoxka hura hartzeko eragozgarri gertatu?, eta beste bat eskatu zuen, hainbeste gustatu zitzaion ardo berezi hura, egin ere, egin baitzuen onarpen keinu nabarmen bat, ezpain bilduak aurreratu eta burua goitik behera behin eta berriz higituta.
|
|
|
Bazirudien, beraz, zentzua berreskuratu eta berriro zentratu zela markes jauna; etxetik hiru bat ordu lehenago irten zèn markes jaunaren antz handiagoa
|
zuen
behinik behin, kontsul jaunaren etxetik irten berri zenarena baino.
|
|
|
Are gehiago: onartu ere, onartu zuen, antza, bere bizitzaren azkeneko hiru urteetan, itxura hura ematen
|
zuen
behinik behin, gai hura burmuinetako tolesdura baten itzalean aparkatu eta gaiarekin lotutako gorabeherak jada interesatuko ez balitzaizkio bezala. Baina, itxurak itxura, hori besterik ez zitzaion Rufinori interesatzen, agidanez, bestela ez baitago ulertzerik nola atera zitzaion gai hura, erreakzio normal bat ere izan zitekeen, beste ikuspegi batetik, bere egoera anormalaren erdian, zeren gaixotasunak gorputz arimen ahalmena agortu eta aldartea aldatu baitzion egunez egun eta minutuz minutu?, hain era indartsuan eta hain era oldarkorrean atera ere, itzaletik argirako bidea eginda, heriotzako orduan!
|
|
|
Bazirudien, beraz, zentzua berreskuratu eta berriro zentratu zela markes jauna; etxetik hiru bat ordu lehenago irten zèn markes jaunaren antz handiagoa
|
zuen
behinik behin, kontsul jaunaren etxetik irten berri zenarena baino.
|
|
|
Bere jarrera ez zen, haatik, planteamendu teoriko baten ondorio –nekez bizi zezakeen hizkuntzarena arazo intelektual bat balitz bezala–, baina Regina ez zen, ezta gutxiagorik ere, adimenik ez zuèn emakume ergela, eta bere gogoetak egiten zituen, berak zeuzkàn edo berak zekizkièn datuen araberakoak, modurik elementalenean; Reginak, ondorioz, bazekien –bazekikeen– berak ere ez zuela hartan errurik, baina ai, nola nabaritzen zuen, aldi berean, errua berea balu bezala eta jatorrizko bekatuaren beste bertsio baten aurrean balego bezala! Antzinatik baitzetorren euskara ere, Adan eta Ebaren garaitik ausaz, herriko erretore don Rokek hala esan
|
zuen
behinik behin bere sermoietako batean, paradisuko hizkuntza izan zelako ustean. Adan eta Ebak, ordea, paradisuan zeudela egin zuten bekatu eta, ikuspuntu horretatik, bekatuaren hizkuntza ere bazen euskara:
|
|
|
Markes jauna liberala zen, baita haren familia ere, eliz ondasunak salgai jarri zituèn Mendizabal ministroaren desamortizazioaren garaian aberastua. Aurrekari horiekin edonork jo dezake hura gizon erlijiogabetzat edo erlijioaren aurkakotzat, baina berak sinestuntzat zuen bere burua –Voltaire bera ere antiklerikala zen, baina kristautzat zuen funtsean bere burua, kristautzat edo... mundua esplikatzeko Jainkoaren kontzeptuaren beharra
|
zuen
behinik behin: " Si Dieu n’existait pas, il faudrait l’inventer" –, edo sinestun sinesgabetzat, hobeki –sinestun eszeptikoa sutsua baino gehiago, guztiaz ere–, nahiz eta gero, itxura egin behar zuen bakoitzean –bizi zèn inguruan katoliko praktikatzailea zela erakutsi behar– itxura egiten zuen, hipokrisia bere neurrian baloratzen zuèn gizona baitzen, azken batean –xelebrea ere izan zitekeen, bai, baina ongi neurtzen zituen bere xelebrekeriak... hartarako hiru galdera zituèn neurgailua erabiltzen zuela:
|
|
|
Are gehiago: onartu ere, onartu zuen, antza, bere bizitzaren azkeneko hiru urteetan, itxura hura ematen
|
zuen
behinik behin, gai hura burmuinetako tolesdura baten itzalean aparkatu eta gaiarekin lotutako gorabeherak jada interesatuko ez balitzaizkio bezala. Baina, itxurak itxura, hori besterik ez zitzaion Rufinori interesatzen, agidanez, bestela ez baitago ulertzerik nola atera zitzaion gai hura –erreakzio normal bat ere izan zitekeen, beste ikuspegi batetik, bere egoera anormalaren erdian, zeren gaixotasunak gorputz arimen ahalmena agortu eta aldartea aldatu baitzion egunez egun eta minutuz minutu–, hain era indartsuan eta hain era oldarkorrean atera ere, itzaletik argirako bidea eginda, heriotzako orduan!
|
|
|
Ulertezina zirudiena ulertu ondoren, baina –hura ez zen ikusten zuèn lehenengo argazkia, azken batean–, guztia ulertu zuen izeba Ursulak, itxuraz, baita huraxe zela dentistaren aholkua betetzen hasteko ordua ere –nola ez, bada, ardo hura edan, baldin eta, dentista jaunaren gomendioaz gain, aita santuaren bulda eta baimena bazituen, ardo tantarik ez dastatzera behartzen zuèn zina haustea zilegitzen ziona: izebak berak egindako zina, uholdeak aitona eta astoa eraman zituèn egunean! –, eta hala, hari zurrutadatxo bat eskatu eta Marchais jaunak ardoa zerbitzatu zion kopa txiki txiki batean; eta izebak kokazko ardoa probatu –hagin ingurua harri bihurtua sentitzen bazuen ere (izeba Ursulak simil hura erabili
|
zuen
behinik behin, asentesia k eragin ziòn sentipena deskribatzeko), ez zitzaion tragoxka hura hartzeko eragozgarri gertatu–, eta beste bat eskatu zuen, hainbeste gustatu zitzaion ardo berezi hura... egin ere, egin baitzuen onarpen keinu nabarmen bat, ezpain bilduak aurreratu eta burua goitik behera behin eta berriz higituta. Are gehiago, Ursula hain pozik ikusi zuenean, botila oparitu zion dentistak, baita aholku zorrotza eman ere:
|
|
2009
|
|
|
iruditu zitzaidan, bai, trena eliza bihurtu eta arrosarioa errezatu genuèn hartan mirariaren atarian geundela, eta horratx, azkenean sendatu egin zaigu Domingo!, zeren Reginak ez baitzuen zalantzarik egiten mirari bat izan zela, Jainkoak egina eta zeruko Ama Birjinaren bidez lortua? esan, hura esaten
|
zuen
behinik behin, sabelak buruak baino gehiago erabakitako hitzetan: Villalbako markesa andereak ere lagunduko zigun zertxobait zerutik, ziur nago!, nahiz eta Reginaren nortasunak bazuen beste ezaugarri bat, egun batean biribil ikusten zuena hurrengoan ez hain biribil ikustera zeramana, noiz eta sabelaren aldiari buruarena nagusitzen baitzitzaion.
|
|
|
Ada, beraz, gaizki zegoen, baina arestian baino hobeto zegoen, aldi berean, ekaitzaren unerik gogorrena atzean utzi balu bezala: esan nahi baita, bere sufrikarioaren zerumugan, zeru urdin puska txiki bat ikusi zuela, ausaz, behar adina indar izan
|
zuen
behinik behin buruko keinuaz ezezko hura adierazteko?, begitartean ere halako aldaketa minimo bat eragin ziona: hain minimoa, non nekez esan baitzitekeen ezpainen edo begien zabaltze bat izan ote zen aldaketaren eragilea; bazirudien, beraz, bere autoestimua berreskuratzeko bidean zegoela, harrotasuna ere bai, Adak besterik ez baitzien adierazi nahi, beharbada, han bildutakoei, aldaketa sumaezin haien bidez:
|
|
|
Senarrak emandako erantzunak pozik utzi zuen Regina, itxuraz, irri ezin zabalagoa egin
|
zuen
behinik behin; hura, beraz, alabarekiko jarrera aldatzeko parada egokia zuen, istantean baliatu zuena, Teofilo Mariak kolpekatutako masaila ferekatu eta honela mintzatu baitzitzaion:
|
|
|
Bukatu zen bazkaria, joan ziren gurasoak egongelara, joan ziren mutilak kalera, joan zen Maria Bibiana ahizpen logelara, non baitzuen, antza, jolaserako soka, mahaitik alde egiterakoan. Sokasaltoan ibiliko naiz!? esan
|
zuen
behinik behin?, joan zitzaion atzetik Ada muturturik, abiatu zen bi nesken atzetik izeba Ernestina erabakitasun handiz, iritsi zen Maria Bibiana logelara, ireki zuen atea, hartu zuen ohe gainetik soka, baina une berean Ada gelan sartu eta honela mintzatu zitzaion:
|
|
|
Arrazoi zuen arren, Regina Aldasorori beldurgarri egin zitzaion, aurpegia zurbila bezain zurruna
|
zuen
behinik behin, odola ere orduantxe izoztu balitzaio bezala, hitz hura senarraren ahotik entzutea, huraxe zelako, beharbada, hari sekula entzun nahi izango ez ziona.
|
|
|
Teofilo Maria txorien atzetik ibiltzen zen; Domingok, berriz, bere historia hura zuen, bere aitzakia, nondik begiratzen den?, bere jaiotegunean txoria leihotik etxera sartu zenekoa, txoriei sinpatiaz eta begi onez begiratzera bultzatzen zuena; horregatik ez zitzaien jazartzen, berak hala esaten
|
zuen
behinik behin, nahiz eta sentimendu haren azpian beste batzuk egon zitezkeen, ez hain lirikoak eta poetikoak, nola izan baitzitekeen Teofilo Mariaren aurkako lehiazko grina sutsua; horregatik, Teofilo Maria txorien ehizan ikusten zuenean, tiragomarekin edo karabinarekin?, Domingok uxatu egiten zituen, anai arrebetan zaharrena haserrearaziz, etorkizun eskasa zuèn haserrean, jauregian guztiak bait... ni ez naiz ehiztaria, eta hor konpon?
|
|
|
–Zuek ere, tuberkulosiak jotakoak, zatozte hona, atsedena eta arnasa nire baitan aurkituko duzue-eta!?; halako zerbait behar zuen Maria Bibianak buruan? ostia irentsi eta aurpegia estaltzen ziotèn eskuak aurpegitik kendu ahala irri ezin adierazgarriagoa egin
|
zuen
behinik behin, begiak goi argi batek ukituak iduri.
|
|
|
...e egin zitezkeela, baita beste mila modutan ere, hemen xehetasun bat aldatuz eta han beste bat; ez zeuden, ez, pozik, eta, hala eta guztiz ere, aita kalonjea pozik zegoela esan zitekeen, poz pozik ere bai, beharbada, gazteagoa ere ematen zuen, zimurrak lehen argiaren argitan ezabaturik?, jakin ez bere betebeharra ongi bete izanaren sentipena orduantxe bereganatu zuelako, isipua primeran dantzatzen
|
zuen
behinik behin, gotzain baten solemnitatearekin?, edo oroimenean, artean ere, dir dir egiten sumatu zuelako haurra agurtu aurreko esaldia, dikzio onaren perla eta goi oratoriaren altxorra?, bere burua inkontzienteki gorestera eraman zezakeena. Amak ere. Reginak?
|
|
|
Kontsolagarri gertatu beharrean, baina, are gehiago estutu zuten beilakidearen hitzek Domingo, honen betarte ilunak are ilunagora egin
|
zuen
behinik behin: hainbeste estutu zuten, antza, non bihotza lehertu ez lehertu eta burua galdu ez galdu egon baitzen une batez:
|
|
|
kaltea, baina, egina zegoen, Damasok ikusi zuena ikusi baitzuen, eta irudia buruan itsatsia geratu baitzitzaion; Damasok, beraz, ikusi berri zuèn irudiaren erasoa sentitu zuen, begietatik hezur muinetaraino hedatutako erreakzio batean, hezur muinetan nabaritu baitzuen, ongi nabaritu ere, begietan segundo batez pilatutako energia negatibo guztia, halako eran, non hezurrak bat batean ahuldu, hautsi eta berak. Damasok? barnealdera eta bere baitara erortzen ariko balitz bezala sentitu baitzuen, bizkar ohi baino konkorragoa zuenak halako zerbait aditzera ematen
|
zuen
behinik behin?, etxe bat barnealdera eroriko litzatekeen moduan, zurezko habeak eta gapirioak pipiatu eta zuhirindu bezain laster; gero, baina, adimenak gidatutako kontraerasoan, indignazioa eta sumina piztu zitzaizkion, harik eta indignazioak hitz bakarreko pentsamendu baten forma hartu zuen arte, berehalako batean: –Erokeria!?, hitzarekin batera gorputz eroriaren suspertzea eta goraldia sumatzen zuela, bere onera itzulita:
|
|
|
ikaskideek ez bezala, zeinek. Hemen, jauna!? erantzuten baitzuten beren izenak entzun ahala, Ligoriok ez zuen hitzik esaten, noski, baina belarriak itxuragabeki tentetzen bai, Ildefonsok berak hala kontatzen
|
zuen
behinik behin, auskalo?; esan nahi baita guztiek maite zutela eta guztiek zaindu nahi zutela Ligorio, eta, jakina, nola untxia lasaia baitzen eta nola egun osoan jaten egoten baitzen, ikaragarri gizendu zen azkenean; eta orduan, gertatu beharrekoa gertatu zen, zeren, maisua ikasleei kapelupeko untxiaren ohiko saioa erakustera zihoakièn egun haietako batean, saio bakoitzean berritasunen bat sartz... –Neska mutilak, ongi konturatuko zineten bezala, mahukapean ez dut untxirik, eta kapelupean ere ez dago??; hura esan ahala, ordea, kapeluan kabitzen ez zelako edo, untxiak kapelua astindu eta isatsa atera zuen, maisua nabarmen utziz; han izan ziren barreak eta irri karkailak!; maisuaren hitzak aintzakotzat hartuz gero, gainera, badirudi orduantxe bururatu zitzaiola Ildefonsori, estutasunetik ateratzeko edo, astebete lehenago Charles Chaplinen City Lights filma ikusi izanak ere izango zuen nolabaiteko eragina?, onddo kapela buruan jartzea eta Charlot imitatzen hastea, neska mutilen algaren artean:
|
|
|
Buddy Holly. Pastazko betaurrekoak beti aldean zituen gazte hark musika aldatu zuen, edo aldaketaren metxa piztu
|
zuen
behinik behin. 50eko hamarkadan, 20 urterekin, rockabilly doinuak albo batean utzi eta garai hartan entzun gabeak ziren doinu sofistikatuagoak lantzeari ekin zion Hollyk.
|
|
|
Ada, beraz, gaizki zegoen, baina arestian baino hobeto zegoen, aldi berean, ekaitzaren unerik gogorrena atzean utzi balu bezala: esan nahi baita, bere sufrikarioaren zerumugan, zeru urdin puska txiki bat ikusi zuela, ausaz –behar adina indar izan
|
zuen
behinik behin buruko keinuaz ezezko hura adierazteko–, begitartean ere halako aldaketa minimo bat eragin ziona: hain minimoa, non nekez esan baitzitekeen ezpainen edo begien zabaltze bat izan ote zen aldaketaren eragilea; bazirudien, beraz, bere autoestimua berreskuratzeko bidean zegoela, harrotasuna ere bai, Adak besterik ez baitzien adierazi nahi, beharbada, han bildutakoei, aldaketa sumaezin haien bidez:
|
|
|
Senarrak emandako erantzunak pozik utzi zuen Regina, itxuraz, irri ezin zabalagoa egin
|
zuen
behinik behin; hura, beraz, alabarekiko jarrera aldatzeko parada egokia zuen, istantean baliatu zuena, Teofilo Mariak kolpekatutako masaila ferekatu eta honela mintzatu baitzitzaion:
|
|
|
Arrazoi zuen arren, Regina Aldasorori beldurgarri egin zitzaion –aurpegia zurbila bezain zurruna
|
zuen
behinik behin, odola ere orduantxe izoztu balitzaio bezala– hitz hura senarraren ahotik entzutea, huraxe zelako, beharbada, hari sekula entzun nahi izango ez ziona. Egia da senarrak eten puntu batzuk erantsi zizkiola esaldiari, ondorio huts biribiltzat har zitekeenak zalantzatik edo galderatik ere zerbait balu bezala, baina egia da, halaber, senarraren jarrera hura lotuagoa zegoela gizonak ezerezetik esperantzak eraikitzeko izan ohi duen joerarekin –bihotzaren arrazoiekin, beraz– buruaren benetako arrazoiekin baino; gauzak zeudèn puntuan, ordea, hura ez zen engainuetarako eta iruzurretarako ordua; esan nahi baita Reginak garbi ikusi zuela une hartan senarrak irekitako bidean barrena egin behar zuela, halako eran, non esan nahi ez zituenak ere esan baitzizkion, harengandik entzun nahi ez zituenak entzunda gero:
|
|
|
Kontsolagarri gertatu beharrean, baina, are gehiago estutu zuten beilakidearen hitzek Domingo, honen betarte ilunak are ilunagora egin
|
zuen
behinik behin: hainbeste estutu zuten, antza, non bihotza lehertu ez lehertu eta burua galdu ez galdu egon baitzen une batez:
|
|
|
hain untxizale bihurtu ziren hauek, non, berandu gabe, maskotatzat hartu, kaiola batean sartu eta eskolan –gelan, alegia, gela bakarreko eskola baitzen, sei eta hamalau urte bitarteko umeak hartzen zituena– zaintzera obligatu baitziren, batean batek belarra ekartzen ziola eta bestean beste batek azenario pare bat... honek kaiola garbitzen zion eta horrek ura ematen; izena ere jarri zioten –Ligorio–, baita gelako zerrendan sartu ere... eta are gehiago, zerrenda irakurtzerakoan harena ere irakurtzen zuen maisuak, untxia ikasle bat gehiago balitz bezala: ikaskideek ez bezala, zeinek" Hemen, jauna!" erantzuten baitzuten beren izenak entzun ahala, Ligoriok ez zuen hitzik esaten, noski, baina belarriak itxuragabeki tentetzen bai, Ildefonsok berak hala kontatzen
|
zuen
behinik behin, auskalo...; esan nahi baita guztiek maite zutela eta guztiek zaindu nahi zutela Ligorio, eta, jakina, nola untxia lasaia baitzen eta nola egun osoan jaten egoten baitzen, ikaragarri gizendu zen azkenean; eta orduan, gertatu beharrekoa gertatu zen, zeren, maisua ikasleei kapelupeko untxiaren ohiko saioa erakustera zihoakièn egun haietako batean –saio bakoitzean berritasunen ba... " Neska mutilak, ongi konturatuko zineten bezala, mahukapean ez dut untxirik, eta kapelupean ere ez dago..."; hura esan ahala, ordea, kapeluan kabitzen ez zelako edo, untxiak kapelua astindu eta isatsa atera zuen, maisua nabarmen utziz; han izan ziren barreak eta irri karkailak!; maisuaren hitzak aintzakotzat hartuz gero, gainera, badirudi orduantxe bururatu zitzaiola Ildefonsori, estutasunetik ateratzeko edo –astebete lehenago Charles Chaplinen City Lights filma ikusi izanak ere izango zuen nolabaiteko eragina–, onddo kapela buruan jartzea eta Charlot imitatzen hastea, neska mutilen algaren artean:
|
|
|
pobreak eta fortuna gaiztoak bazter utziak, ezinduak eta legenardunak... baita tuberkulosoak ere?; irakurketa sinboliko baten arabera, besterik ez zitzaien esaten ari, ausaz, Jainkoa munduko tuberkuloso guztiei: " Zuek ere, tuberkulosiak jotakoak, zatozte hona, atsedena eta arnasa nire baitan aurkituko duzue-eta!"; halako zerbait behar zuen Maria Bibianak buruan... ostia irentsi eta aurpegia estaltzen ziotèn eskuak aurpegitik kendu ahala irri ezin adierazgarriagoa egin
|
zuen
behinik behin, begiak goi argi batek ukituak iduri.
|
|
|
bakarrik egon nahiago zuela, alegia, inguruarekiko eta besteekiko ardura gehiegizkoak buruko astuntasunaren astunagotze bat balekarkio bezala; esan nahi baita muinoian sentitzen zuèn mina minagotu egin zitzaiola Domingori, mina gainditzeko moduan zegoen arren, gainditu!; orbetarrak, izan ere, bere lekuan egon ziren, istripua gertatu zenetik Domingori eta Domingoren osasunari begira gau eta egun, eta bera ere bere lekuan egongo zen, etxekoei hura zor zien, zer gutxiago!; Domingok, beraz, ez zuen hitz egiteko gogorik –lasaigarriek ere sorgortasunaren eremura zeramaten–, eta irriak banatzen zituen batez ere, bere minaren gaineko irriak, orbetarren berbaroa entzuten zuen bitartean, amaren ahotsa erdigune eta ardatz: iruditu zitzaidan, bai, trena eliza bihurtu eta arrosarioa errezatu genuèn hartan mirariaren atarian geundela, eta horratx, azkenean sendatu egin zaigu Domingo!, zeren Reginak ez baitzuen zalantzarik egiten mirari bat izan zela, Jainkoak egina eta zeruko Ama Birjinaren bidez lortua... esan, hura esaten
|
zuen
behinik behin, sabelak buruak baino gehiago erabakitako hitzetan: Villalbako markesa andereak ere lagunduko zigun zertxobait zerutik, ziur nago!, nahiz eta Reginaren nortasunak bazuen beste ezaugarri bat, egun batean biribil ikusten zuena hurrengoan ez hain biribil ikustera zeramana, noiz eta sabelaren aldiari buruarena nagusitzen baitzitzaion.
|
|
|
...la, baita beste mila modutan ere, hemen xehetasun bat aldatuz eta han beste bat; ez zeuden, ez, pozik, eta, hala eta guztiz ere, aita kalonjea pozik zegoela esan zitekeen, poz pozik ere bai, beharbada –gazteagoa ere ematen zuen, zimurrak lehen argiaren argitan ezabaturik–, jakin ez bere betebeharra ongi bete izanaren sentipena orduantxe bereganatu zuelako –isipua primeran dantzatzen
|
zuen
behinik behin, gotzain baten solemnitatearekin–, edo oroimenean, artean ere, dir dir egiten sumatu zuelako haurra agurtu aurreko esaldia –dikzio onaren perla eta goi oratoriaren altxorra–, bere burua inkontzienteki gorestera eraman zezakeena. Amak ere –Reginak– egiteko haiek guztiak muga bat bezala hartu zituen –berak bakarrik zekien zenbat sufritu zuen afera harekin! –, bere bizitza birkonpontzeko eta bere egunerokotasunari aire berri bat emateko garaiz baitzebilen, ausaz, senarrak inoiz esan eta Reginari buruan iltzatuta geratu zitzaiòn esaldiaren gainetik:
|
|
|
Teofilo Maria txorien atzetik ibiltzen zen; Domingok, berriz, bere historia hura zuen –bere aitzakia, nondik begiratzen den–, bere jaiotegunean txoria leihotik etxera sartu zenekoa, txoriei sinpatiaz eta begi onez begiratzera bultzatzen zuena; horregatik ez zitzaien jazartzen, berak hala esaten
|
zuen
behinik behin, nahiz eta sentimendu haren azpian beste batzuk egon zitezkeen, ez hain lirikoak eta poetikoak, nola izan baitzitekeen Teofilo Mariaren aurkako lehiazko grina sutsua; horregatik, Teofilo Maria txorien ehizan ikusten zuenean –tiragomarekin edo karabinarekin–, Domingok uxatu egiten zituen, anai arrebetan zaharrena haserrearaziz, etorkizun eskasa zuèn haserrean, jauregian gu... ni ez naiz ehiztaria, eta hor konpon... konparatuko didazu niri gizonen arteko gerra eta gizonen eta animalien artekoa!
|
|
2013
|
|
|
Ikasleontzat handikeriarik eta gorrotorik gabea. Hala iduri
|
zuen
behinik behin. Berarekin solas egiteko erraten zigun, geure opinionea emateko, eta ados jarriko ginela.
|
|
2014
|
|
|
Eta ez dut uste ordu horietan lekukorik egongo zenik... Anbulantzia deitu
|
zuen
behinik behin; beno, deitu zuena bera izan bazen.
|
|
2015
|
|
|
Hamar minutu gehiago, eta autobusaren geralekuan zegoen. Arin ibili ez zen arren, edo hala uste
|
zuen
behinik behin, arnasa pixka bat pasatuta zeukan.
|
|
|
Teresari barrenean kabitzen zitzaion mundua. Gizarteko injustiziek azala urratuko baliote bezala jokatzen
|
zuen
behinik behin. Ez zien aterperik ematen besteengan ametiezinak iruditzen zitzaizkion kontuei.
|
|
2017
|
|
|
Agertu berriak ez zuen barkamenik eskatu, baina ahotik urrundu
|
zuen
behinik behin. Gizona baino 10 urte gazteagoa zen, gutxienez.
|
|
|
Zer egin pentsatzen ari nintzen bitartean neska esnatuko zela bururatzen zitzaidan, seguru nengoen horretaz, nire presentziaz ohartzeko adur izugarria baitzuen, hala egiten
|
zuen
behinik behin lo zegoela gelara sartzen nintzen bakoitzean, eta, zer zabiltza ordu hauetan hemendik??, galde ziezadakeen, begiak zabalik eta gorputza ia batere mugitu gabe, beharbada oraindik ondoan bi maitale zituela ohartu gabe, eta kasu horretan nik, zer egiten duzu bi hauekin ohean??, galde niezaiokeen, galdera alferrikakoa, bistakoa baitzen zertan aritu berriak ziren, eta orduan bera jauzi b...
|
|
2018
|
|
|
Ikusten duzuenez, xehetasun guztiekin egina da muñekoa. Silikonarekin, dirudienez, egindako muñeko bikain hobeezina omen da; hainbat diru ordaindu
|
zuen
behinik behin panpinagatik.
|
|
2022
|
|
|
A aukera: Benito Sukia, izen hori erabiltzen
|
zuen
behinik behin, langabetua zen baina ez zitzaion dirurik falta. Ingeniaria.
|
|
2023
|
|
|
Itsusia zen. Halaxe uste
|
zuen
behinik behin beste emakumeak, Margaridak; haren ondoan zegoen, zumezko kadira batean eserita, eskuak gonari eusten eta hatz lodiei eragiten.
|