|
2010
|
|
|
" Min pixka bat hartzen dut mugimendu azkarrak egitean. Gorputza ez zait erabat ohitu herrena izatera, eta protestatu egiten du." Estatua bat bezala gelditu zen, itxita begiak, mina baretu zain, eta leihoko gortina zeharkatzen
|
zuen
argiak sabela eta izterrak nabarmendu zizkion: bere azalaren zuritasuna bizia zen, areago marmolarena esnearena baino, eta bere lerroak, lepotik belaunetaraino, erabat harmonikoak.
|
|
|
Baietz egin zuen buruaz, eta mahai gaineko kandela urrutiratu
|
zuen
argiak enbarazu egiten ziolako. Arto zopak jaten jarraitu zuen.
|
|
|
" amaitzen ari da arriferaren Hiztegi lodi bat". Fitxategi oparo eta baliotsu hori Misioko nagusiak Aita E. Ibañezen eskuetan utzi zuen, A. Sarrionandiaren afizioen jarraitzaile urruna; eta honek, arintasun ulertezin eta deskuidu gaitzesgarriarekin, fitxategi hori desagertaraztearekin batera, eman
|
zuen
argitara Diccionario Español R.feño (Madrid, 1944), ikertzaile eta egile nagusiaren izenaren ordez antolatzaile eta proben zuzentzailearen izenez sinaturik. Misioak gaitzetsi behar du desobedientzia eta deitoratu behar du fitxategiaren galera; nahiago baitzukeen harribitxi eder gisa gordetzea A. Lerchundiren Vocabulario Español Ardbigo liburuaren apunteak gordetzen diren bezala.
|
|
|
Kabiliako literaturarik hoberena frantsesez idatzi zen luzaroan, 1072 eleberriak behintzat: Mouloud Feraounen Lefils du pauvre, La Terre et le Sang, Mouloud Mammeriren La colline oubliee... 1073 Mouloud Mammeri berak eman
|
zuen
argitara Tajerrumt n tmazight (tantala taqbaylitr) 1976an, kabilieraz idatziriko amazigeraren lehenengo gramatika.
|
|
|
1982an eman
|
zuen
argitara bere lehenengo liburua: Mugarria, eta 2009an bere:
|
|
2012
|
|
|
Hodeiei zegokienez, metafora ausartago batekin esanda, presarik gabeko baporeak ematen zuten zeruan. Zeru hartan bertan, eguzkiak leuntasunez egiten
|
zuen
argi.
|
|
2013
|
|
|
Zerua urdin zegoen. Eguzkiak garbi egiten
|
zuen
argi, gandurik gabe.
|
|
2015
|
|
|
Kontuak badu bere transzendentzia, zeren eta, omen, Galapagos irletako txori aldra horrek ulertarazi baitzion Darwini eboluzioaren zer nolakoa. Hau da, Damaskorako bidean Sauloren antzera, Darwinek Galapagos irletan ikusi
|
zuen
argia, edo, hobeto, delako txori horiek ikusi zituen, eta eboluzioaren egiaz kargutu ei zen. Eta izan ere, hain munta handikoa izan zen behaketa hori, gerora biologoen artean pinzones de Darwin esango zitzaiela Galapagos irletako txori erabakigarri haiei.
|
|
|
Egan aldizkariaren zuzendaria, Aingeru Irigarairekin eta Koldo Mitxelenarekin batera, artikulu ugari idatzi zuen euskaraz garaiko euskal aldizkarietan. Jan Edanak liburua, sukaldaritzari buruzko artikuluak biltzen zituena, eman
|
zuen
argitara. Gabriel Arestiren lehen laguntzaile eta bultzatzaileetakoa izan zen".
|
|
|
Amaren oroitzapen hark segituan piztu zuen beregan aspaldi itzali eta erdi ahaztuta utzia
|
zuen
argi gorri bizi indartsua.
|
|
|
Azkenaren buruan, obrak 1974an ikusiko
|
zuen
argia, Ediciones y Libros S.A. n, Diario de Navarra ren argitaletxean hain zuzen, arrakasta nabariaz, bigarren edizioa berehala ezagutu baitzuen.
|
|
|
807. EAJ eta EArekin hitzartutako akordioa atera
|
zuen
argitara ETAk, alderdiok agindutakoari huts egin ziotela frogatzeko; EAJ zein EAk ukatu egin zuten, ordea, testu hura sinatu izana. ETA eta gobernuaren artean bitartekari lana egina zuen Uriarte gotzainak batzuen pazientzia eta besten malgutasun faltari botako zien porrotaren ardura (Gara,).
|
|
|
Lizarra Garazitik kanpoko eragile nagusia —ETA Lizarra Garaziren alboan, edota gainean, zegoela esan baitaiteke— eta, aldi berean, aurkaririk behinena, Espainiako gobernua izan zen, berak gidatu baitzuen Lizarra Garaziren aurkako frontea. ETAk su etena iragarri orduko utzi
|
zuen
argi Madrilgo exekutiboak bakearen truke presoen egoeraz baino ez zuela hitz egingo; hitz egin ere, ETAren armak uzteko erabakia atzerakorik gabea zela ziurtatu ondoren; erabat ixten zion bidea, beraz, estatus politikoarekin zerikusia izan zezakeen edozein elkarrizketari.
|
|
|
Euskararen norabideaz euskaradunen komunitatearen ikuspegitik pentsatzen kanpotar batek erakutsi
|
zuen
argi hoberenekin: Jose Maria Sanchez Carrion Txepetxek.
|
|
2016
|
|
|
Marmolezko mahaia apur bat txukunduta utziz, Carlosek egur mordoxka bat sartu zuen ohol itxiturara, eta kanpora abiatu zen. Gora eta behera errari dabil nire arima, irakurri
|
zuen
argia itzali aurretik.
|
|
|
—Alferrik ari haiz, Carlos entzun
|
zuen
argi interruptoreari emanka ari zela. Ugarteren ahotsa lehen eskailburutik zetorren.
|
|
|
Kirikiñok bizi zela liburu bakarra eman
|
zuen
argitara, 21 ipuin biltzen zituen Abarrak alegia (Abando, 1918). Hil ondoren Bigarrengo abarrak agertu ziren (Zornotza Amorebieta, 1930), aurretik Euzkadi-n ateratako 46 ipuinekin.
|
|
|
Berrikiago ere, 1994.ean hain zuzen," La npresentacion del tiempo en el verbo vasco" artikulua agerrarazi du gai bertsuaz. Euskal filologian ere, eta Lakarra Kortazarren ikerketa agertu zen urte berean, 1983.ean alegia, Barrutiaren antzerki lanaren faksimilea eman
|
zuen
argitara Tolosan.
|
|
|
Ez baita orain arte taxutu duen lan orohartzaile bakarra. Duela urte gutxi euskal elizaren bibliografia eta historia eman
|
zuen
argitara, egun humanitateen inguruan gaia Euskal Herrian kokatzen duten edozein ikerketetarako erabilgarri suertatzen den liburua. Gezurra dirudi nola denbora laburrean bi liburu hain oparo idatzi ahal izan dituen.
|
|
|
Lexikografian ere" Azkueren iztegi berritu eta osoturako: Joakin Lizarraga Elkanoko apaizaren liburu argitara gabekoetatik ateratako itz sailla" izenburu interesgarriko artikulu mamitsua eman
|
zuen
argitara 1959.eko Euskera aldizkarian. Azkenik, eta eskakizun praktikoagoetara moldatu beharrez, euskal katekesietan erabilgarria suertatuko zen Lenbiziko yaunartzerako kristau ikasbidea izenburuko lana prestatu zigun.
|
|
|
Abbadie zuzendari lanetan 1891.era arte arizan zen, ardura horren lekukoa Joannategik hartu ziola horra hor, beraz, ezinbestean Eskualduna ren zuzendaria ez izateko zinezko arrazoi pisuduna, bada, gaitz baitzukeen bi paperen lema kudeatzaile jardutea. Laborantza alde batera utzirik, erlijioa berebiziko izkiriabide izan zuen Abbadiek, ez bakarrik Fedeco propagazioneco hartan; Hazparneko Kalbarioa eta Kantikak eskuaraz deitu 1892.eko liburuan prediku bat eman
|
zuen
argitara," Jesus Kurutzeari iltzatua", eta lan solte moduan Aphezac soldado idazkia atera zuen Baionako Lasserre baitan 1890.ean lan horren berrargitarapena Euskera aldizkarian atera zen Piarres Xarritonen eskutik, Frantziako gobernamenduak apezgaiek ere soldadutza egin zezaten onarturiko lege berriaz luze taxuturiko testua daukaguna:
|
|
|
Ahitzeko, benetan interesgarriak diren Aranatz aldeko hiztegi laburra eta hainbat esaldi nahiz elkarrizketa eskaini zizkigun, azken orrialdeetan agertzen diren dotrina kontuak, zenbait ipuin eta Aralarko San Migelen omenezko kantekin batera. Lan ezagun horretaz gainera, eta Urdiaingo parrokian zegoela," Elizaguindeen zuzenguin kontuskua" izenburupekoa eman
|
zuen
argitara 1904.ean Iruñeko apezpikutegiaren aldizkarian. Hori Urdiaingo misioen erreseina dugu, laburra izanagatik ere, interesekoa dena, non bi orrialde eskasetan 1903.eko bukaeraldean Orkin eta Erbiti aita erredentoristek Urdiainen eginiko misioaldien aipua ekarri baitzigun.
|
|
|
Mendiague Lapurditik aldendu baino lehen, kanturako zaletasuna eratxiki ziezaiokeenik ezagutu zuen, Gratien Adema Zaldubiz eta Mixel Elizanburu Inocentius anaiaz ari gara hain zuzen ere. Horrezkero Uruguain eta Argentinan zegoela Iparragirre, Otxalde eta Pedro Mari Otaño Barriola ezagutuko zituen zizurkildarrak ere, Mendiaguek egin antzera, kantu liburua eman
|
zuen
argitara Buenos Airesen 1904.ean, Alkar izenburupean. Aldudekoa garai hartan kaleratzen ziren euskal argitalpen ugaritako kolaboratzailea izan genuen:
|
|
|
Alexis Mercy praticien ak Andere Dona Maria Scapularicouaren Confrariaco bulla decreta statutac eta maniac edo chediac Esquiulaco Parropia Eliçan haren Conceptionnecouan eçaria izenburuko liburua eman
|
zuen
argitara Pauen J.P. Vignancour baitan 1780.ean," franceseti uscarala utçuliac Jaun Directorraren eta beste Officieren manuz". Honako Mercy hau ere, dirudienez," Benoit hamalaurden goure Ayta Saintiaren Bullareky eta Oleronco Jaun Aphezcupiaren manu eta baymentieki" atera Sacramentu Saintiaren Aurhidegouaco Maniac eta Chediac Esquiulaco Parropia Eliçan Andre Donamariaren Conceptionecouan eçaria lanaren itzultzailea zatekeen.
|
|
|
Iraolaren antzerki lanak oro alaiak eta umoretsuak ditugu, barre eragile bezain arin, Soroa maisuak hasitako ildotik, eta zerrenda luze baten osatzaile. ...karekin; tankera horretakoa zen Karmen gaztain saltzallea eta zeladore baten estuasunak; 1888.ean Sarriegik musikatu Pasayan zarzuela saritu zioten lore jokoetan; 1889.ean Xordo bakarrizketa taularatu zuen estreinakoz Donostian, 1890.eko Euskal Esnalea n argitara emanen zuena; 1891.ean Emiliano Sanchez Pastorren zortzikotik eginiko Leokadia esangia edo zarzuelachua egintza batian egokitzapena eman
|
zuen
argitara Barojatarren etxean N. Luzuriagaren musikarekin; 1892.ean Txomin Donostiyan errebista Luzuriagak musikatua eta Pulpuba bakarrizketa; 1894.ean Navarreteren Percances de un apellido lanean oinarria zuen Onentzaro gaba egintza bakarreko komedia aurkeztu zuen, baita Bilboko Euskaltzalekoek sariturik gai bertsuko Gabonetan zarzuela ere; 1900.ean Ulijakuak agertu zuen Donostian; 1902.ean Ergob...
|
|
|
Iraolaren antzerki lanak oro alaiak eta umoretsuak ditugu, barre eragile bezain arin, Soroa maisuak hasitako ildotik, eta zerrenda luze baten osatzaile. ...ak musikatua eta Pulpuba bakarrizketa; 1894.ean Navarreteren Percances de un apellido lanean oinarria zuen Onentzaro gaba egintza bakarreko komedia aurkeztu zuen, baita Bilboko Euskaltzalekoek sariturik gai bertsuko Gabonetan zarzuela ere; 1900.ean Ulijakuak agertu zuen Donostian; 1902.ean Ergobiyan akto bakarreko komedia Donostian estreinakoz jokatu zen; 1909.ean Ixkina Mutrikun bakarrizketa eman
|
zuen
argitara Donostian; bakarrizketak ere Joxemaritarrak, Xardiñak, Zinean eta Txokolo lanak izan ziren, gehienetan Pepe Artolarentzat idatzi zituenak.
|
|
|
Bosgarren edizioa, berriz, Adrien Plantek frantsesera eginiko iraulketa izan zen, 1886.ean ageri zena Adrien Plante hau Orthezeko alkatea eta Behe Pirinioetako diputatua izan zen. Garai horretan ere, 1891.ean hain zuzen, F. Briek Considerations sur l' emigration basque h Montevideo izenburuko ikerketa eman
|
zuen
argitara Baionan, antzeko helburuekin. Colaren liburuaren azken edizioa, seigarrena alegia," Klasikoak" sail horixkan agertu zen 1988.ean Inazio Mujika Iraolak paraturik.
|
|
|
Honezkero oso famatua da Iztuetaren idazkitxoa, famatuegia apika. Zaldibiakoak Ignazio Ramon Barojaren moldiztegian atera
|
zuen
argitara 1824 urtean lehenbiziko aldikoz dantza giputzaren katekismoa: Guipuzcoaco dantza gogoangarrien condaira edo historia, beren soñu zar, eta itz neurtu edo bersoaquin baita berac ongui dantzatzeco iracaste edo instruccioac ere.
|
|
|
Ostera, ber edizioan aurkeztu" Itsu bat" ez
|
zuen
argitara eman. Beste testu bat da 1875.eneko" Kantari bat".
|
|
|
Horiez gainera euskara gaztelania hiztegi bat ondu zuen. Argentinatik bueltan, adinean sartuta eta sorterrian behin betikoz kokaturik, Erlezaintza izenburuko saioa eman
|
zuen
argitara 1988an, 2000 orrialde baino gehiagoko liburutzarra, Kardaberaz Bazkunekoek atera ziotena. Txomin Jaka Kortajarena 1993an hil zen, eta azken egun arteraino izan zitzaigun euskal idazle, ekintzak lekuko:
|
|
|
barre ipuiñak Bermeo, Gaubeka, 1930hiruretan ezagunena dateke" Klasikoak" sailean arragertu zitzaigunetik. Aurretik ere Zaparradak eta euskaltzaleen atseginerako egindako lan alayak eman
|
zuen
argitara Bilboko Emeterio Verdesen irarkolan 1926.ean. Horretan, besteetan bezala, euskara kezka iturri sakon zuela erakutsi zigun, nahiz eta, bere arrangura papereratzeko, drolekeriatan labaintzen zela beti iduri:
|
|
|
Urte horretan halaber, Mirenen senargeya idazlana eman
|
zuen
argitara Bermeoko Gaubeka etxean, egiazko jazoera batean oinarriturik, berauk asmatu eleberri antzekoa. Markina ezkutatzen duen Basaibar izeneko herria da jazoeraren agertoki hauta Mogelen eragina, hortaz, ezin arraro gertatu.
|
|
|
Idoyak ez digu esaten, berriz, zein argitalpenetan atera zituen Azkaratek bere lanak; pentsatzekoa da argitalpen jeltzaleetan idatziko zuela, eta halaxe izan zen, bada, Iruñean ateratzen ziren bai La Voz de Navarra egunkarian eta bai Amayur astekarian fitean bite bere idazkiak agerrarazi baitzituen euskaraz zein gaztelaniaz. 1931ko azaroaren 28ko Amayur aldizkariaren XXVII. zenbakian" Nere euskera mordollean" izenburuko ipuintxo propagandistikoa eman
|
zuen
argitara, bere enantzuaren erakusgarri aparta daitekeena:
|
|
|
Atera zen lehenbizikoa arras ezaguna zaigun Tratado de como se ha de oir misa dugu, 1621.ean Iruñeko Karlos Labaienean moldekatu zena Nafarroako erret kontseiluaren baimenarekin. Bigarrena, aldiz, 1626.ean eman
|
zuen
argitara, eta Doctrina christiana bat da.
|
|
|
Aixko parlamentuko kontseilaria zen Nicolas Fabri de Peiresc Proventzako humanista ezaguna 1637.ean hil zenean, Urbano VII.a aita santuak berak jakintsuaren omenezko hileta bertso bilduma handia eman
|
zuen
argitara Erroman 1638.ean, Monumentum Romanum Nicolao Claudio Fabricio Perescio senator Aquensi doctrinae virtutisque causa. Berrogei hizkuntzatan taxutu Panglossia honen bertsoen artean, egile ezezagun baten euskal bertsoak ere egon badaude," LElogium cantabricum", bizkaitar batenak diratekeenak:
|
|
|
Egun galdurik dugun hiztegi laukoitza ere eraman zuen Agustinek, Larramendik berak begi aitzinean eduki ahal izan zuena. Eskuizkribu horiek Biltzarrean aurkezteko, Etxeberrik Lau Urdiri gomendiozco carta edo guthuna ezaguna eman
|
zuen
argitara Baionan," Apumayurco carrican" moldetegia eta liburu denda zeukan Mateo Roquemaurelen etxean, 1718an. Etxeberriren lanak 1727ko azaroan iritsi ziren Biltzarrera, Dolhabide sindikoaren agintegopean hain zuzen.
|
|
|
Militarra izan zen Perotxegi, beraz, berrogeita hamaika urteko bulta luzez, eta guda zelaian bizitakoek eraginik edo, hagitz ezaguna ez den honako beste lan hau ere eman
|
zuen
argitara Iruñean 1752.ean, Reflexiones curiosasy notables sobre la ciencia y el valorpara la guerra; Juan Frantzisko Okanpo agustindarraren eta Tomas Mata domingotarraren onarpenekin ateratako 115 orrialdeko testuan munduko heroien ekintza militarren berri jaso zigun, berauk ulertzen zituen hiru baloreen arabera sailkatuta: balore suharra edo berezkoa, ohoreak eta amodioak sorturiko balore artifiziala, eta azkenik Jaungoikoarengandik jasotzen den berezgaindiko balorea.
|
|
|
Hiztegia bizitzaren azken urteetan moldekatu zuen Mauricek, Haltsun zegoela; ez
|
zuen
argitara eman nahi izan, eta hil ostean, eskuizkribua inprentarako prest bazegoen ere, Larresoroko apezgaitegiaren liburutegian geratu zen. 3536 orrialdeko lan mardoa ez zuen Azkuek profitatu, bai ordea Lhandek, askotan hitzez hitz Harrietek dioena kopiatuz.
|
|
|
Jules Moulier, euskal letretan Oxobi bezala ezagunagoa dena, XX. mende honetan euskaraz eginiko literaturak izan duen poetarik hoberenetarikoa dugu; hizkuntza formak arras kezkaturik, euskara ederki maneiatzen zekien idazle honek lau liburu eman
|
zuen
argitara bizi zeno.
|
|
|
1926.ean La iglesiay eleuskera: obligacion de hablar alpueblo en su lengua nativay de cultivarla izenburuko saiakera eman
|
zuen
argitara. Pezeta bakarra balio zuen lan hori Iruñeko gotzain zegoen Mateo Mujikari eta Nafar Aldundiari eskaini zien.
|
|
|
Eliz liburuak ere utzi zizkigun, hobesten zuen hizkuntzaren eredu bereziki: Gurutza deunaren bidea, Amorebietan 1917.ean atera zen; eta 1909.eko Euskal Esnalea zein 1913.az gerozko Euzkadi aldizkarietan Kenpisen Kristoren antz bidea eman
|
zuen
argitara. Bigarren horretaz, Villasantek aditz sintetikoaren neurriz gaineko erabilera aipatu zigun lanaren itsusgarri, eta Eleizaldek aitzinarazten zituen berrikuntza aunitzen artean, horixe zatekeen, dudarik gabe, egun bitxien jazo dakigukeena.
|
|
|
Bonaparteren itzalpean burutu zuen Lizasoko Pedro Tornariak Asteteren itzulpena: Astete añadido por Luarca traducido al dialecto de Lizaso eta abar; halaz guztiz, printzeak ez
|
zuen
argitara eman, eta hortaz, Ibarrarena estreinako edizioa dugu. Lehen hezkuntzako irakasle Iraizotzen ziharduen Tornariaren lana 1863 urte inguruan egina da, eta bestelako itzulpenak ere ondu bide zituen Lizasokoak Mateoren Ituna, Apokalipsia, Kantiken kantika, Ruthen liburua eta Jonasen profezia, Bruno Etxenikek printzeari 1869.eko apirilaren 8an igorri gutunean esanikoaren arabera; haatik, urdazubiarrak aipatu lanen berri ez zaigu iritsi, eta ezin zehaztu eginak eta galduak diren, ala egin gabe geratu zirenetz.
|
|
|
Julien Laplaceren hutsunea ere tamalgarria da. Laplacek Chikito chikitokan hiru ekitaldiko komeria eman
|
zuen
argitara Oloroen 1909an, inon aipatua ez bada ere, Mitxelenaren Orotariko Euskal Hiztegia ren iturrien artean kurioski baduguna. Aitzina goazi, zalantzarik gabe, baina koordinazio falta ikaragarriegia da oraino, tamalez ere
|
|
|
Neurriztia izenburukoa" Kardaberaz" bilduman atera zen 1972an Gasteizen, Caracasko Andima Ibinagabeitia saria aurreko urtean jaso ostean. Lan horren bigarren aldaera idatzi zuen geroago, haurrentzat moldatua, Neurrizti txikia izenburukoa, eta haurrentzat ere Ume txikientzako soinketa eman
|
zuen
argitara 1972an" Kardaberaz" bildumaren barruan halaber. Ajebra izenburuko liburuarekin Andima Ibinagabeitia saria erdietsi zuen bigarrenez 1974an.
|
|
2017
|
|
|
Mugimendu hark musika estilo batzuk eta gaztelania izan zituen erdigune. Errealitate hori nabarmendu
|
zuen
Argiak 1986an:
|
|
2018
|
|
|
Goi mailako olerkari lirikoa genuen gainera, gaur guztiz (bidegabeki) ahaztua. 1967an Tarde Gris (Iruñea, Gomez arg.) eman
|
zuen
argitara eta bi urte geroago Yoerias pensamientos poeticos (1969, Iruñea, Gomez arg.). Berak esaten zuen bezala, bertan aurkituko genituzke" las cosas raras de mi yo parlante". Ezagutu zutenek puruak erretzen zituela eta iraultzailea zela zioten.
|
|
|
Idazle bezala, 60ko hamarkadan Lucero y otros cuentos idatzi zuen. 2001ean El tren blanco narrazio liburua eman
|
zuen
argitara. Pregon aldizkariaren ohiko kolaboratzailea zen.
|
|
|
1950ean senarra hil ostean hasi zen idazten terapia gisa, horregatik ageri dute bere lehen ipuinek horrenbesteko indarkeria, horregatik dira horietan protagonista pertsona konplexuak eta zitalak. Madrilen eta Donostian idatzi zuen, eta 1959an Ligeramente negro izenburuko liburua eman
|
zuen
argitara. 1964an, Con suave horror liburuarekin irabazi zuen Leopoldo Alas sari ezaguna.
|
|
|
Asmoa, hala ere, arrazoi ugari direla medio, ez zen gauzatu eta, egitasmoak egitasmo, liburuak ez
|
zuen
argia ikusi. Geroztik, urteak eman dituzte ponentzia horiek ordenagailuetako karpetetan gorderik.
|
|
|
Ekoizpen propioari dagokionez, hedapen handiena lortu zuen argitalpena dugu, Principe de Vianak zuen aldizkaria258 baliatuz egin baitzen Euskera Gehigarria. Aldizkari horrek 1966ko otsailean ikusi
|
zuen
argia Roncesvalles izenarekin. Hurrengo zenbakiak ez dira izen horrekin agertuko, Principe de Viana.
|
|
2019
|
|
|
Par un petit matin d’ete, quand le soleil vous chante au coeur. Banan banan hitz guztiak ulertzen zituen, baina ez
|
zuen
argi ikusten esaldi osoaren esanahia.
|
|
|
Burua atzera bota eta zerura begira jarri zen. Ilargiak indar handiz egiten
|
zuen
argi. Zirrara batek hartu zion gorputz osoa, eta azal pinporta jarri zitzaion.
|
|
|
Jendartearen auto antolakuntza bidez estatuaren eta jendarte zibilaren arteko banaketa deuseztatzean soilik desagertuko da alienazio politikoa. Marxek ez
|
zuen
argi adierazi hau nola gertatuko zen 1871 urtea arte, hau da, Pariseko Komuna arte. Orduan konturatu zen ez zela beharrezkoa existitzen ziren estatu motak (bereziki estatu Bonapartista bezain kontzentratua, zentralizatua eta autoritarioak zirenak) erabiltzea emantzipazioa lortzeko; menperakuntza organoak zirela.
|
|
2020
|
|
|
Hizkuntza sakratu hori erabili zuen, idatziz, nagusi zen injustizia eta miseria errealismo zuzen eta gordinez salatzeko, hitz jaso kultuak kaleko bilauenekin nahastuz. Ogi hutsa eleberriak, arabieraz baino lehen, beste hiru hizkuntzatan ikusi
|
zuen
argia: ingelesez lehenengo, itzulpena Paul Bowlesek prestatuta 1973an; gero frantsesez, Tahar Ben Jellounek prestatuta 1980an; gaztelaniazko bertsioa Abdellah Djibilouk argitaratu zuen 1982aren hasieran.
|
|
|
Hurrengo argitaratu zuen poema liburuak ere 1992an ikusi
|
zuen
argia, Biziaren ikurrak izenburupean. Urrats desbideratuak (1981) bere azken poesia liburua argitaratu zuenetik hamaika urte pasatu ondoren, ia bata bestearen segidako liburu bi idatzi zituen Xabier Letek.
|
|
|
Azken hiru liburuen aurretik argitaratu zuen Urrats desbideratuak (1981), eta ordurako jada baditu pertsonalagoak diren poemak, intimoagoak eta subjektiboagoak, batez ere pentsamendu eta gogoetaz osatutakoak. Hamaika aldiz abestua entzun izan dugun Neguaren zai hagitz poema pertsonalak, adibidez, liburu horretan ikusi
|
zuen
argia. Hasia zen jada bere urraduren kontzientzia hartzen eta barnekoitasun batetik idazten.
|
|
2021
|
|
|
(Bota omen zion eskua eta ezagutu
|
zuen
argirik gabe zerbait gaitz handi bazuela.)
|
|
|
Alexandriak izan nahi zuenaren sinboloa: faro hiria, koordenatuen ardatzaren erdigunea, mundu zabalduaren hiriburua, nabigazio guztien ibilbidea gidatzen eta zuzentzen
|
zuen
argi seinalea. Eta, X. mendetik XIV.era bitarteko lurrikaren astinduek suntsitu zuten arren, haren arrastoa antzeman dezakegu handik aurrerako itsasargi guztietan, eredu arkitektoniko horri jarraitu baitiote.
|
|
2022
|
|
|
amatasun kontzientea, kontrazepzioa, amodio librea, eta abar. 1908an eman
|
zuen
argitara Baionan L’amour infecond, limitation raisonnee des naissances liburuxka, zeinak makina bat gorabehera ekarri baitzizkion justiziarekin, bi hilabeteko kartzelaldia barne. Liburua Sauveur Harruget (18511952) uxer framazon garaztarrak euskaratu omen zuen: 24 nik neuk ezin gusturago exhumatuko nuke Harrugetek egindako itzulpen hori, baina non ote da?
|
|
|
Ez piztu argiak leihatilak itxita daudela egiaztatu arte, ez zabaldu atea ezezagunei, ez erosi tinta beti leku berean, ez bota paperak zakarrontzi arruntera, sutara baizik. Berrikusten ditu gurasoak atzeko kalera ematen zuen gela hartan lanean, gauez gehienetan eta zeinen lasaigarri zitzaizkion lo hartzeko orduan handik zetozen ahotsen marmar apala eta gelako ateko zirrikituetatik ihes egiten
|
zuen
argi gorria. Berrikusten ditu tarteka etxera zetozen neska eta mutil gazteak, gurasoengandik ikastera etorritakoak.
|
|
|
Hala eta guztiz ere, bazekien ez zuela betiko neskame izan nahi. Hortik aurrerakoa, ordea, ez
|
zuen
argi. Bazekien ez zuela amaren bidea jarraitu nahi, ezta izebarena ere, baina erantzunik gabe gelditu zen Karlosen galderaren aurrean.
|
|
2023
|
|
|
Katalina Erausoren izena handik eta hemendik barreiatutako agiri batzuetan ageri da, baina batez ere berari buruz dakiguna da Katalinak berak idatzita utzi bide ziguna. Autobiografia horren arabera, Katalinak 1585ean ikusi
|
zuen
argia lehenbizikoz, baina bataio agiriak, ordea, 1592ko data dakar. Egiatan, noiz jaio zen?
|