2000
|
|
idazten bada, mendeetan egin den bezala, ezer gertatzen denik. Alfonso Irigoien zenak prestatu
|
zuen
aditzerako eredu batua hezkuntza sailak eskatuta. Lexikoan bakoitzak berea du, hor egon daitezke azpieuskalkietan dauden hitz bereziak, baina horiek erakustea besterik ez da, eta arazo bakarra da forma hori justu nola idazten den.
|
|
Baina aita Bartolomek ez zuen ikusten ari zena ikusi nahi, eta ez
|
zuen
aditzen ari zena aditu nahi... eta, eskuak eta hatzak begien aitzinean eta belarri zuloetan paraturik, dantzalekutik alde egin zuen, bakarrik uzten ninduela.
|
|
Josuren mintza doinu betiere neutroak begiak bihurrarazi zikidan, hain juxtu neskak kikara betetzen zidan unean. " Mila esker" edo erran nion, baina hark ez bide
|
zuen
aditu. Lehen hurrupadarekin, bihotzerreak eraso egin zion nire urdail hutsari.
|
2001
|
|
Nire buruak buila bertzerik ez
|
zuen
aditzen, mahaiburu batean Anjelitaren ondoan jarrarazi nindutenean. Soineko beltz distiratsua zuen, ongi lisatua eta goitituak iduri zuten bularrei itsatsia bezala, begiek ere dir dir egiten ziotela.
|
2002
|
|
Bertan, etxeko animaliak dituzten etxeetan sistema inmunologiko indartsuagoa eta eskola gutxiago falta dela erakusten da. Azterketa hau egin
|
zuen
aditu taldeak (June MCnicholas doktorea buru zela) 138 haurren listua aztertu zuen, eta konturatu zen etxeko animaliekin kontaktuan zeudenek sistema immunologiko sendoagoa zutela eta, beraz, infekzioak hartzeko arrisku gutxiago zutela. Animaliekin elkarbizitzaren onura horiek bost eta zortzi urte bitarteko haurrengan gertatzen dira batez ere, eta azterketa adierazi zuen.
|
|
Dokumentu estrategiko honetan agertuko diren berrikuntzen artean, flora programetan eragina izatea nabarmentzen da, “ekosistemak bere osotasunean erakusteko eta animalia isolatu bat aurkezteari ihes egiteko”, esan zuen Tomasek. Aplikazio gisa, espezie mehatxatu horien instalazioetan jatorrizko habitateko flora erreproduzitzen saia liteke, “herritarrei ikusarazteko badela erlaziorik eta ingurumena globala dela”, esan
|
zuen
aditu horrek. Tigrea salbatu Urtero, espezie edo ekosistema jakin baten aldeko kanpaina bat jartzen du martxan EAZk, eta horren barruan sartzen da “ingurune horri buruzko ikerketa sustatzea, zoo bakoitzeko bisitariak sentsibilizatzea edo hautatutako animaliaren instalazioak hobetzea, zooren bat badu”, adierazi zuen Tomasek.
|
|
Muñozek esan du IVIk duela urte batzuk inkesta bat egin zuela pazienteen artean etorkizuneko seme alaben sexua aukeratzeko aukerari buruz. Emaitzen arabera, “paziente gehienak teknika hori erabiltzearen alde agertu ziren” esan
|
zuen
adituak. Gainera, uste du “etorkizunean haurraren sexua aukeratzeko aukerak ez lukeela desorekarik sortuko Espainiako populazioaren generoari dagokionez”.
|
|
Bi urtez aulki erregulagarriak eta beren fisikora egokituak jarri zizkieten ikasle talde batek egindako jarraipenaren arabera, bizkarreko eta lepoko mina nabarmen hobetu zuen, lepoko eta gerriko muskulaturaren tentsioa gutxitu zuen, buruko minak gutxitu zituen, eskoliosia eta zifosia murriztu zituen eta ikasten hastean errendimendua hobetu zuen. “Gobernuak zenbakirik egingo balu, merezi izango luke, eta soberan, ikastetxe publikoetako altzariak modernizatzea”, esan
|
zuen
aditu horrek. Txostenaren beste datu batzuen arabera, lanerako ezintasun iragankorragatiko bajen %25 bizkarreko minak dira.
|
|
Hirugarren arrisku bat merkataritza elektronikoarena da; izan ere, enpresa batzuek “marketineko gehiegizko teknikak erabiltzen dituzte” adingabearen familiari buruzko datuak lortzeko, eta datu horiek komertzialki erabiltzeko, bideojoko bat deskargatzearen truke, edo publizitate subliminaleko teknikak erabiltzen dituzte, adierazi zuen Quintanak. Eta azkena da adingabeek Internet bidez delituak egiten dituztela ezjakintasunagatik, “jabetza intelektualaren aurka atentatuz, edo mehatxu anonimoak eginez antipatikoak jasaten dituzten irakasleei”, esan
|
zuen
adituak.
|
|
“2000 urtean harrapatutako 130 milioi tonetatik ia hiru laurden dagoeneko sarraskituta, gehiegi ustiatuta edo erabat ustiatuta dauden espezieetatik heldu ziren”, esan zuen Williamsek. “Espezie horietako asko ez dira ugaltzeko gai izango, ezta gaur egungo mailetan ere, eta are gutxiago urtean 90 milioi ahok baino gehiagok egiten duten eskaerari aurre egiteko”, azpimarratu
|
zuen
adituak. Horren ondorioak hauek dira:
|
|
Ia ia automatismo bat bihurtzen ari zen, parekoak delako Bonjour hura erran ez zion arte. Hitz horren zain zegoen platera hartu eta betikoa egiteko; baina ez
|
zuen
aditzen. Errota itzulika ari zen oraindik ere eta han segitzea errezagoa zen geldiaraztea baino.
|
|
Baserriko sukalde ondoko solairuan etzanda egoten zen. Inor sartuta ere, ez
|
zuen
aditzen. Solairuko oholak, ordea, dardarka higitzen ziren eta, lo bazen ere, norbait bazetorrela sumatzen zuen.
|
2003
|
|
Bide horretan argi emaile, beste zenbait diasporaren berri eman zuten hiru adituk: Irlandako diasporaz ari izan zen Patrick O' Sullivan; juduaz, Alberto Spektorowski, eta armeniarrez Razmik Panossian, hitzaldi argigarria egin
|
zuen
aditua.
|
|
Arrak sartuz gero, planak dituen lau emeak ugaltzeko behar diren baldintzak erraztuko dira. “Ezin gara nahastu bikoteak ezartzean, aleren bat oldarkor agertzeko eta beste ale batzuei kalte egiteko arriskua baitago”, ohartarazi
|
zuen
adituak. Katamotz iberiarra gatibutasunean hazteko plana 2001eko otsailean onetsi zuen Natura Kontserbatzeko Batzorde Nazionalak, espezie hori kontserbatzeko estrategia bat bultzatzeko lehentasunezko neurri gisa, azken erroldaren emaitzak ezagutu ondoren.
|
|
Ekimen horrek bat egiten du Espainian indarrean dauden elikadura segurtasuneko estandarrekin, Neiraren arabera oso altuak baitira. “Marka berria elikagaien segurtasunaren puzzlearen barruko tresna bat izango da, enpresek gida hobeak izan ditzaten lagunduko duena”, adierazi
|
zuen
adituak. Elikagaien Segurtasunerako Espainiako Agentziako lehendakariak eta AINIAko zuzendariak onartu zuten SALek aukera emango diela enpresei beren produktuak bereizteko eta merkatuan lehiarako abantaila lortzeko.
|
|
Giménezek joan den astean hitzaldi bat eman zuen Valladoliden, eta hanturaren kontrako botikariei eta lunbarretako minen aurkako bitamina konplexuei buruzko azken ikerketen berri eman zien. “Azken txostenek hobekuntza bermatzen dute eta berreskuratze prozesuak %50 laburtzen dituzte, antiinflamatorioei bitamina konplexuak gehitzen bazaizkie”, adierazi
|
zuen
adituak. Dosi altu egokietan, bitamina konplexuek (batez ere B12, B6 eta B1 konbinatzen dituztenek) “bereziki egokiak dira bizkarreko minari aurrea hartzeko eta hura tratatzeko, nerbio eta muskulu sistema indartzen baitute”, Espainiako hainbat probintziatan zehar dabilen proiektu farmakaktiboaren datuak adierazten dituzte.
|
|
Udan izerdi gehiegi jateak deshidratatzeko arriskua dakar, eta hori saihestu egin behar da dietan likidoa irenstean, Javier Ortiz doktoreak atzo adierazi zuenez, “Udako Palmolive NB Dekalogoa” aurkeztu zuen Madrilen. Deshidratatu ez zedin, egarri izan baino lehen edatea gomendatu
|
zuen
aditu horrek, “gorputzak %60ko ura duenez eta %2 eta %3 bitartean ur hori galduz gero, deshidratazioa dago”. Haren iritziz, egunean bi litro likido edan behar dira gorputzak behar duen ura ez galtzeko, nahiz eta kopuru hori aldatu egin daitekeen gorputzaren baldintzen, jarduera fisikoaren eta ingurumenaren arabera.
|
|
Harrapariak lantzak eta armarriak erabiliz hiltzen baziren, gaur errifleak eta pozoia erabiltzen dira. Kenyako Laikipia eskualdea arreta handiz aztertu
|
zuen
aditu taldeak dioenez, han dago gizakiak eta lehoiak batera bizi daitezkeela dioen froga, eta ganadua ondo zaintzen bada, hesi sendoak jartzen direla eta zakur zaintzaileak daudela, lehoi harraparien mehatxua murriztu egin daiteke. Baina Frankek salatu du “balak eta pozoia praktika onak baino merkeagoak direla”.
|
|
Ikertzaileek dagoeneko aurkeztu dute proteina berriaren patentea, “minbiziaren aurkako botika berriak ikertzeko giltza izan baitaitezke”. Ramon Areces Fundazioak finantzatutako lan honen emaitzekin, haren aurkitzaileek proteina berriaren patente bat aurkeztu dute, “jomuga terapeutiko gisa jardun baitezake” eta “minbiziaren aurkako botika berriak ikertzeko giltzarri izan”, azaldu
|
zuen
aditu horrek. Azterlanaren zuzendariak aurreratu zuen azterlanaren arduradunak interesa izan dezaketen hiru multinazional farmazeutikorekin negoziatzen ari direla.
|
|
Adibidez, lekale hori isoflabona iturri gisa identifikatu zuen, eta sojatik ateratako osagaiak dituzten edari, freskagarri edo jogurtak sustatu zituen, osagarri dietetiko gisa. «Ez dago elikagai osorik per se», onartu
|
zuen
adituak, «baina soja definiziotik oso gertu egongo litzateke». Marinék parentesi bat egin zuen janarien nortasun kulturala aldarrikatzeko.
|
|
Kristal ugarikoa, ate ugarikoa, ispilu ugarikoa; sofa bat ere bazeukan. Harro zegoen portala bere buruaz, edo hori eman nahi
|
zuen
aditzera.
|
2004
|
|
Espainiara. Gurutze Gorriak 1940an Frantzian bost milioi errefuxiatu zeudela eman
|
zuen
aditzera. Errefuxiatuak toki guztietakoak (espainiarrak, herbeheretakoak...) eta mota guztietakoak (soldaduak, antifaxistak, juduak...) ziren.
|
|
Horrez gain, transzendentaltasuna azken helmugaraino eramanez, baldin eta estatuaren boterea giza helburu horren aurka erabiltzen bada?, botere horrengainetik gizabanakoen askatasuna defendatuko du Tomasek. Horren ustez, lege naturalagiza legearekin bat ez badator, manupekoek Jainkoaren agindua bete dute eta, horrenbestez, giza legeei desobeditzeko eskubidea dute.Hobbesek ere, lau mende geroago, lege naturalen eta giza legearen arteko batasunaerdiesteko zegoen zailtasuna aprobetxatuz, Leviathan izeneko estatu absolutistaren ideiaeman
|
zuen
aditzera. Nahikoa errealista zen politikaren kontzeptuak erakustean, egia esan.Berpizkundean Machiavellik ere, politikaz mintzatzean, jarrera erabat errealista erakutsizuen.
|
|
FDAk, Estatu Batuetan osasun segurtasuna zaintzen duen erakundeak, duela hamar urte baino gehiagotik erabaki du silikonazko bular inplanteen gaineko debekua mantentzea. Bularra berreraikitzeko edo bularra handitzeko kirurgietan erabiltzea gomendatu
|
zuen
aditu talde batek, baina inplanteek ez dute azken azterketa gainditu. Estatu Batuetako agintariek ez dute ondorioztatu silikona inplanteak arriskutsuak direnik, baina ez dute uste nahikoa datu dagoenik produktu horien segurtasuna epe luzera egiaztatzeko.
|
|
Sánchez Asiaínen hitzetan, eta zehazki familiari dagokionez, erakunde hau “desorientazioa eta are zailtasunak eragiten dituen aldaketa prozesu bat garatzen ari da, bere hezitzaile lanean”. Eta hezkuntza jarduera hori, bai familiarena bai eskolarena, “oso baliagarria da drogazaletasunaren eta gure etorkizuna arriskuan jartzen duten bestelako gizarte jokabide irregularren aurkako antidoto gisa, hala nola indarkeria, intolerantzia, xenofobia edo elkartasun eza”, azaldu
|
zuen
adituak. FADek atera dituen ondorio horiek egin dituen azterketetan oinarritzen dira.
|
|
Martinonen arabera, urraduraren ondorioz hortzak higatu egin ziren; izan ere, indibiduo omniboroak ziren, gutxi birrindutako haragia jaten zutenak, eta lurrez eta hareaz egindako landareak, hortzen higaduran eragina zutenak. “Ezin da ziurtatu heriotza adin horretan gertatuko denik, baina, egia esan, oso zaila izango litzateke hortzik gabe bizirik irautea”, nabarmendu
|
zuen
adituak.
|
|
“Uretako arraina %100 osasuntsua eta osasungarria da, eta kalitate kontrol handiak behar ditu. Kontsumitzailearekin komunikazio handiagoa litzateke ideia negatibo horiek saihesteko”, esan
|
zuen
adituak.
|
|
Dietan sartzeari dagokionez, Vecino adierazi zuen izozkiak aukera ona izan daitezkeela postrerako, baldin eta gainerako otorduetan barazkiak nagusi badira, “baina ez du frutaren ordezko izan behar, hori baita, nutrizioaren ikuspegitik, aukeratzeko azkenburukoa”. Askarian, “esne baseko izozki batek galletak dituen edalontzi batek edo magdalena errazio batek baino kaloria gutxiago ematen ditu, kaltzioa ematen duelako abantailarekin”, azpimarratu
|
zuen
adituak. Dietan sartzea Bestalde, Abel Marinék azaldu zuen izozkien energia edukia ertaina dela, eta ez dela gauza bera izozki bat dietari eranstea eta bertan sartzea.
|
|
arrisku elementuak berdinak direla munduko eskualde guztietan. “Hori ohiz kanpokoa da, eta infartuaren prebentzioari buruz dugun ikuskera aldatu egingo da, horrek esan nahi baitu infartu gehienak adin txikikoetan prebenitzeko moduan egon genukeela”, esan
|
zuen
adituak.
|
|
Indonesian eta AEBn baino ez da lortu hori. “Duela hamarkada bat, herrialde hori izan zen espezie hori bere jaioterritik kanpo ugaltzen lehena”, nabarmendu
|
zuen
aditu horrek. Komodoko dragoiak “Reptilandia Park” delakoan daude.
|
|
Joan den urriaren 22an, Bartzelonako Unibertsitateko Nutrizio eta Bromatologiako katedradun María Carmen Vidalen hitzaldia izan zen Institut d’Estudis Catalansen, Ministerioak uxualeko oliba olioaren inguruan duen ekimenaren zehaztasun zientifiko eskasa salatzeko eta bentzopirenoek gizakien elikaduran eta osasunean dituzten arriskuak argitzeko. «Gertatu ohi denaren kontra, Osasun eta Kontsumo Ministerioak piztu zuen alarma ez zen oinarritu kasuistika klinikoan, ez ikuskapen baten emaitzan, baizik eta Nekazaritza Ministerioaren agiri baten sail arteko iragazketan, non adierazten baitzen hidrokarburo aromatiko poliziklikoak (HAPc) zeudela Andaluziako industriek egindako oliba patsaren olioetan», esan
|
zuen
adituak. Dokumentu hori 2001eko uztailaren 3an argitaratu zen, beste olio baten mamua (koltzarena) nagusi zen giro eszenikoan.
|
|
Manipulazio genetiko horren bidez, errazago eta azkarrago ebaluatu nahi dira birusaren kontrako medikamentu potentzialak, proba asko begiz egiazta baitaitezke. Lausanako Unibertsitateko Riccardo Wittek irakaslea buru
|
zuen
aditu batzorde horrek birusaren zati genetikoak emateko baimena ere eman zuen, diagnostiko test hobeak garatzeko. OMEko aholkulariek enbarazurik eta gehiegizko baimenik gabe banatzea gomendatzen dute, betiere 500 dna unitate baino gehiago ez dituzten zatiak erabiltzen badira.
|
|
Oskarrek ia ez zuen danbatekoa entzun: eztanda urrun baten burrunba besterik ez
|
zuen
aditu. Zetorren ekaitzak sortutako trumoiren bat ere izan zitekeen.
|
|
Ez zen egia, bestalde, Parmakoa hobesteko puntuan bainengoen. ABC k, gainera, euskal nazionalismoaren atzaparrak ikusi zituen kontu hartan, artikulu batean halaxe eman
|
zuen
aditzera behintzat," Euskal nazionalismoaren atzaparrak Espainiaren bihotzean" titulupean; honelaxe zioen zenbait pasartetan:
|
|
Desioa ttinttindu zitzaion; berehala ohartu zen, jada ez zela jaialdia antolatu zuten hartan Harakinekin, edo gero Takoneran, sentitu zuen desio oro bat eragile hura. Ez zuen erredura hura nabari, eta usain likits lodia ez
|
zuen
aditzen, baina utzi egin zion bere buruari atzekoak dantza irakats ziezaion. Ez duk berdin baina ez zegok gaizki.
|
|
Ferminek pentsatu zuen, Harakinek esanen liokeela Donostiara joatean uko egin ziela printzipioei; esanen liokeela Geston ez dela ari zerbaiten alde, zerbaiten kontra baizik, jatorriaren kontra, auskalo zergatik daukan konplexuren bat gainditzeagatik. Hi jota hago, besterik ez
|
zuen
aditu Ferminek. Sumina zizaka.
|
|
" Cancer". Medikuak esandakotik hori baino ez
|
zuen
aditu. " Gero mahai gaineko krisantemoei begira gelditu nintzen" esanen zion Marcki," ezer gertatu ez balitz bezala, zuri zikindutik hori nabarrera bitarteko kolore haiek guztiak mundu bat osatzen, giderren berdea eta beirazko lorontzia ur transparentez betea".
|
2005
|
|
Izan ere, hilaren 21ean beste topaketa bat egingo da, titulazioen mapa egiteko irizpideak zehazteko. Unibertsitateetako arduradunak ikasleei beren aldarrikapenetan entzuteko asmoa adierazi zuen, baina berriro esan
|
zuen
adituen batzordeek ez dutela planteatzen karrerak kentzea, titulazioen mapa berrantolatzea baizik.
|
|
Horretarako, saiakuntza aurre klinikoak egiten dira zelula eta saguetan. Lan horiek erakutsi dutenez, “proteina hori lehen jarduten zuen tumore batean adierazten ez denean, tumore zelulak mantsoago hazten dira eta kimioterapia dosi txikiagoekin hiltzen dira”, ondorioztatu
|
zuen
adituak.
|
2006
|
|
“Zenbat eta txikiagoa izan haurra, orduan eta arrisku handiagoa izango du gastroenteritisaren koadroak pisu txikiagoa duelako, likidoak galdu eta lehenago deshidratatzen delako”, azaldu zuen María Garcések, Espainiako Pediatria Elkarteko (AEP) Txertoen Aholku Batzordeko kideak. “Deshidratazioak shock hipobolemikoa eragin dezake, hirugarren munduko herrialdeetan deshidratazioagatiko heriotza eragiten duena”, zehaztu
|
zuen
adituak. Hain zuzen, garapen bidean dauden herrialdeetan, 5 urtetik beherako 450.000 haur hiltzen dira urtean patologia horrengatik.
|
|
Immunologian egindako aurrerapenei esker, “lupusa gero eta hobeto ezagutzen dugun gaixotasuna izaten lagunduko digun oinarri zientifikoa sortu ahal izan dugu”, esan zuen Sevillako Virgen del Rocío ospitaleko gaixotasun sistemikoen buru eta Lupuseko V. Biltzar Nazionaleko zuzendari zientifiko Julio Sánchez Románek. Sistema autoimmuneari eragiten dion gaixotasun hori zaila da zehazten “ez duelako diagnostiko elementu argirik eta multisistemikoa delako, hau da, sintomak leku askotan batera agertzen direlako”, azaldu
|
zuen
adituak, eta gaineratu zuen lupusak jatorri genetikoak eta beste ingurumen jatorri batzuk dituela, hala nola izpi ultramoreen eraginpean egotea, hormona tratamenduak edo botika biologikoekin, eta lan jarduera silizearekin. Sánchez Románek adierazi zuenez, horrelako beste patologia batzuek ez bezala, lupusa hanturazko gaixotasuna da, eta ez da ongi ezagutzen, sistema autoimmunearen funtzionamendu okerra eragiten baitu.
|
|
Gaur egun, ozono zuloaren tamaina “Estatu Batuetako azalera osoa eta zertxobait gehiago” da, eta Antartika inguruan kontzentratzen da, nahiz eta CFC gasak batez ere herrialde garatuetan emititu diren, latitude ertainetan, Crutzen nabarmendu zen. Izan ere, CFC gasen kloroa aktibatzen duten erreakzio kimikoek argia eta hotza behar dute ozonoa suntsitzen duten kloro gasak igortzeko, eta “bi osagaiak Antartikan daude”, azaldu
|
zuen
adituak.
|
|
“Zer gertatzen zaizu ama? ” ipuina sortzeko ideia, “tresna terapeutikoa” izan nahi duena, ama gaixoen eta seme alaben arteko komunikazioa sustatzeko helburu nagusiarekin sortu zen. Kasu zailetan, “amak ahaztu egiten du nola hitz egin semearekin; egin behar dena gogoraraztea da, berak ederki dakiela nola egin”, esan
|
zuen
adituak. Bestalde, ipuinaren ilustratzaileak, Meritxell Giralt haur hezkuntzako irakasleak, esan zuen “haurra gehiegi babesteko” joera orokorra dagoela.
|
|
“Giza burmuina organo preziatua eta zaurgarria da, eta, haren funtzionamendua organoaren osotasunaren araberakoa denez, edozein kalte, nahiz eta mugatua izan, ondorio larriak izan ditzake”, esan zuen Philippe Grandjean doktoreak, Danimarkako Hegoaldeko Unibertsitateko Ingurumen Medikuntza saileko buruak, Winslowparkenen. “Toxikotasuna frogatzeko dokumentazio nahikoa dagoen arren, produktu kimiko gehienak ez daude araututa garatzen ari den garuna babesteko”, esan
|
zuen
adituak. “Beruna eta merkurioa bezalako substantzia gutxi batzuk baino ez dira kontrolatzen haurrak babesteko”, adierazi zuen Grandjeanek.
|
|
Panamako Ikerketa Tropikaleko Smithsonian Institutuko William Laurance taldeak azaldu zuenez, zuhaitzen komunitateak oso azkar ari dira aldatzen. Bi hamarkadatan baino ez da izan ekosistemaren degradazio larria (zuhaitz zahar baten bizitzan bigarrena) ”, esan
|
zuen
adituak. “Zatikatzeak modu askotara eragiten die oihanei.
|
|
Puntual iritsi zen Coelho, eta komunikabideentzat izan zituen lehen hitzak, kazetariok hala eskatuta. Oso gustura dagoela eman
|
zuen
aditzera: " Ikaragarri gustatzen zait Euskal Herria, eta lagun asko ditut bertan.
|
2007
|
|
Horixe da zientzialari talde baten helburu nagusia. Atzo eman
|
zuen
aditzera hamar animaliaren hasierako zerrenda, eta orain arte laguntza gutxi edo batere ez dute jaso. Espezie horien artean daude, besteak beste, musaraña erako izaki pozoitsu bat, arrautzak erruten dituen ugaztuna eta munduko saguzar txikiena.
|
|
Gainera, proiektuak berak bide berri bat irekitzen du, Internet erabiltzen baitu arriskuan dauden haurrak nabarmentzeko eta kontserbazioa babesteko. “Hau publiko orokorrari eskatzea da, gaiaren inguruan gutunak hartzeko eta espezie harrigarri horien hondamena leheneratzeko”, adierazi
|
zuen
adituak. Desagertzeko zorian dauden 100 espezieri lagundu nahi die proiektuak; besteak beste, Yangtsé ibaiaren izurdea (ziur aski desagertua), elefanteak edo panda hartzak.
|
|
“2000 urtea ez da beharrezkoa Estatu Batuetan eta munduan arazoak sortzeko”, nabarmendu zuen Phil Bondek, Information Technology Association of America ko lehendakariak. “Enpresek galera handiak izateko arriskua dute prestatuta ez badaude”, esan
|
zuen
adituak. Ordenagailuak egiaztatzea pentsatzen ari da, baina “zer dago telefono mugikorretatik, laguntzaile pertsonaletatik, faxetatik, bideratzaileetatik? ” galdetu zuen Deborah Halek, SANS Internet Storm Center ikerketa informatikoko taldekoak.
|
|
“Gaur haur horiek tratatzeko teknologia asko hobetu da. Gaur, duela hamar urte bizirik iraun ez zuten haurrak salba ditzakegu”, esan
|
zuen
adituak.
|
|
Petok adierazi zuenez, zurginak, ontzioletako langileak, metalurgikoak eta 1945 eta 1950 artean jaiotako argiketariak dira ezagunenak. Minbizi zerbikalak baino bi aldiz pertsona gehiago hil ditu mesoteliomak, esan
|
zuen
adituak. Biriketako Fundazio Britainiarraren arabera, 2.000 pertsona baino gehiago diagnostikatzen dira urtero, eta pertsona bat bost ordutik behin hiltzen da gaixotasun horretatik Erresuma Batuan.
|
|
“Sumatraren endemikoa da, eta duela ia mende bat hilda jaso eta hainbat museotan gordetzen diren zortzi ale besterik ez dira ezagutzen”, azaldu zuen. “Kuku espezie hori duela urte gutxi arte desagertutzat jotzen zen”, esan
|
zuen
aditu britainiar horrek, eta ehiztari batek nahi gabe harrapatutako ale bat tranpa batean harrapatu zuela eta 1997an aske utzi zuela argazkia egin ondoren. Hala ere, kukua ez zen zabaldu duela hiru urte arte, norbaitek ehiztariaren argazkia ikusi zuenean, hegaztia ezagutu eta komunitate zientifikoa ohartarazi zuenean.
|
|
Jarduera fisikorik ezak eta esnekirik gabeko dieta txarrak hezurrak ahultzen dituzte. Hala adierazi
|
zuen
adituak 30 urte igaro ondoren hezur masa galtzen hasi dela. Gazte batek kaltzio eskaera bete dezan, edalontzi bat esne hartu luke gosaritan, irabiaki bat goizean, jogurt bat hamaiketakoan, gazta ogitarteko bat arratsaldean eta edalontzi bat esne berria gauean, azaldu zuen Manuel Díaz Curiel Jiménez Días Fundazioko Barne Medikuntzako Zerbitzuko buruak.
|
|
Txertoa hartu duten haurren kopurua %50 ingurukoa dela kontuan hartuta, horri buruzko datu ofizialik ez dagoen arren, Casadok azaldu zuen jaitsiera espero baino handiagoa dela, txertoaren inguruko pertsonak ere immunizatzen dituen txerto horren “artaldearen efektua” dela eta. Meningitisaren larritasuna nabarmendu
|
zuen
adituak. Espainian, meningitisaren heriotza tasa %8, 5ekoa da, eta %45ek ondorioak ditu.
|
|
Hasierako azterketa hori baieztatzen bada, antigorputzak “pandemiaren kasuan tratamendu terapeutiko eta profilaktiko garrantzitsua” izan litezke, Estatu Batuetako Alergien eta Gaixotasun Infekziosoen Institutu Nazionaleko (NIAID) zuzendari Anthony Fauci medikuak esan zuenez. “H5N1 birusak edo gizakiek babes naturalik ez duten beste birus batek eragindako hegazkin jatorriko gripearen pandemia izateko aukera da osasun publikoko agintariek munduan duten kezka handiena”, gehitu
|
zuen
adituak. Ikertzaileek zehaztu zuten aurkitutako antigorputzak kantitate handitan ekoitzi zirela lau heldu vietnamdarren odol laginetan, H5N1 birusarekin gripe infekzioa izan ondoren bizirik iraun zutenak, eta 2004ko urtarriletik 2005eko otsailera diagnostikatu zituztenak.
|
|
Horrek nahasketa sor dezake kontsumitzaileen artean. Ildo horretatik, eta herritar guztiek eta, bereziki, gazteek horrelako edariak eskatzen dituztenez, Europako Batzordeak 2002ko uztailaren 18ko 2002/ 67/ EE ZUZENTARAUA eman
|
zuen
aditzera, kafeina duten elikagaiak eta elikagaiak etiketatzeari buruzkoa. Kafeina, errudun handia?
|
|
Planetako lurzoruen proportzio handi batek nitrogeno gutxi duela kontuan hartuta, azterlanak adierazten du atmosferako co2aren mailak “bat batean hazi daitezkeela landareek giza jarduerak sortzen duen karbono dioxido gehigarria aprobetxatzeko gaitasuna galtzen badute”. Atmosferako co2aren hazkundea berotegi efektuaren arrazoi nagusia dela kontuan hartuta, egoera horrek “berotze globala bizkortu lezake”, esan
|
zuen
adituak. Minnesotako Unibertsitateko lanetik lortutako datuak pinu sail batean bi urtez egindako beste azterlan batek jasotakoen antzekoak dira.
|
|
Hala ere, azken urteetan egindako zenbait ikerketak ahalbidetu dute animaliaren konektibitate neuronalaren mapa zehatza lortzea. “Beste talde batzuek lortutako datu esperimentalak hartu ditugu, eta Cajalen hipotesia matematizatu dugu neuronek non egon luketen aurresateko, kablearen kopurua minimizatzen dela pentsatuz”, zehaztu
|
zuen
adituak, eta adierazi zuen ondorioa kableatuaren ekonomia neuronen %85 dela. Aurkikuntza horrek nerbio sistemen egitura ulertzeko teoria eta metodologia ematen ditu, eta, horrez gain, sare neuronalak eta portaeraren patologiak, hala nola Alzheimerra edo autismoa, ulertzeko bidea irekitzen du, konektibitate akatsetan baitute jatorria.
|
|
Biodibertsitatea galtzea klima aldaketa bezain mehatxu garrantzitsua edo garrantzitsuagoa da, nahiz eta herritarrek ez duten arazoari buruzko kontzientziazio bera, aldaketak errazago antzematen baitira, esan zuen. “Normalean, jendea ohartzen da espezie handiak galtzen direla, hala nola ogiak edo elefanteak, baina kontuan hartu behar da desagertzen diren espezie asko ez ditugun mikroorganismoak direla, baina zerbitzu batzuk ematen dituztela, hala nola airea edo ura garbitzea”, esan
|
zuen
adituak. “Espezieen desagertze erritmoa iraganean baino ehun eta mila aldiz azkarrago ari da gertatzen”, adierazi zuen Loreauk, sinetsita baitago “mendearen amaieran biodibertsitatea galtzea klima aldaketa baino mehatxu handiagoa izango dela”.
|
|
Hala ere, arazo horrek ez dio Espainiari bakarrik eragiten, giza jarduerak planetaren itsas hondo osoaren isiltasuna eragotzi baitu. “Dagoeneko ez dago kutsadura akustikorik ez dagoen munduko txokorik”, esan
|
zuen
adituak.
|
|
Hala, belaunaldi berriko “zerbitzu mugikorrei ahalmen gehigarria emateko beharrezko baliabideak eskain litezke”, azaldu zuen Samik. Talde horrek, halaber, “komunikazio gehiago, batez ere hiriguneetan” esan
|
zuen
adituak. Bestalde, UERko zuzendari teknikoak, Lieven Vermaelek, adierazi zuen ezaugarri horiek hobeto erantzuten dietela Europako herrialdeen banakako beharrei; izan ere, herrialde horietan nazioarteko, nazioetako, eskualdeetako eta tokian tokiko kate ugari daude, eta haien kultura eta hizkuntza aniztasuna islatzen dute.
|
|
Olerkia tentsio altuko literatura iruditzen zitzaion eta, adibide gisa, bere azken lanaren berri eman nahi zion. Edozeinek bazekien milioi bat sei zerorekin idazten zela, baina hamarra sei aldiz berretuz gero, bat bateko goi argitasuna ematen
|
zuen
aditzera, eta bizitzaren barne muinetan biltzen zuen arima. Nolanahi ere, arrunt garai errebesak omen ziren olerkari batendako eta, atsekabean lagun azaldu zitzaion.
|
2008
|
|
Baina itzalik ez izatea oso susmagarria zen. Ematen
|
zuen
aditzera hil eta gero infernura joango zela hura ere. Horrexegatik, beste herri ipuin batzuetan esaten da Axularrek berreskuratu egin zuela azkenean ere bere itzala, halako eta bestelako probak gaindituz.
|
|
The Academy. London, 1880 Ortzi euskal ustezko jainkoari buruz aritzen da eta zenbait hitzen osagaia dela eman
|
zuen
aditzera.
|
|
Echeparek nehon ere ez
|
zuen
aditzera eman bere koplak euskaldun guti ikasien edo ikasigabeen arabera, edo haiek gogoan edo haien eredura, ondu zituela, kontraste garbia izanik horretan ondoko mendeko lapurtar idazleekin. Alderantziz, bere eskaintza hitzean letratu> aipatu zituen (dakigun bezala, Axularrek kontrakoa zehaztuko zuelarik, hots, ez zuela haientzat idazten), eta zalantzarik ez da, nire ustez, Bordaleko Parlamentuko bere adis kideari esker liburua moldiztegira eramaterakoan, haren kopla inprimatuen berri zuzenean izan zezaketen zientzia> guzietako> basko> ikasiak> zituela gogo an oroz lehen, haiek ere berdin egitera sustatu nahi zituelarik.
|
|
Beste lekuko baten testigantzak Mendizabalen jitea eman
|
zuen
aditzera.
|
|
Besteak beste, Telefónicak (mugikortasun taldeko kideak ditu) eta ONCEk (langileak ditu irisgarritasun taldean) parte hartzen dute. Industria agertzearen arrazoia ez da soilik legea betetzea, baizik eta parte hartze handiagoa izatea" esan
|
zuen
aditu horrek, eta nabarmendu zuen azken urteetan unibertsitateekin bat egiteko eta teknologia berriak lan eremuan eraginkortasunez sartzeko enpresek egin duten ahalegina.
|
|
Bihotz hodietako gaixotasunei aurrea hartzeko estrategiarik onenetako bat da jarduera fisikoa egitea, ariketa fisiko neurritsua eginez, hala nola egunean 30 minutu ibiltzea, Carmen de Pablo doktoreak, Bihotzaren Espainiako Fundazioko kardiologoak (FEC), Bihotzaren XXIV. Astea dela eta. Gure sistema kardiobaskularraren egoera baloratzeko probak egitea ere gomendatu
|
zuen
adituak. Proba horiek egiteko maiztasuna aldatu egiten da adinaren, gaixotasun kardiobaskularraren aurrekarien eta beste azterketa batzuetan lortutako aurretiazko zifren arabera.
|
|
Herri jakinduriak geneei egozten die dohain hori, “baina, egia esan, bizitza luzeraren %25 baino ez dira”, eta gainerakoa kanpo kausek eragiten dute, “bizitza txar deritzenak: estresa, tabakoa, alkohola, kutsadura, eguzki erradiazioak, elikadura desegokia”, zehaztu
|
zuen
adituak. “Etsaiak anitzak dira, eta min handiena duen tokian egiten dute eraso:
|
|
Urteko lehen seihilekoan, zortzi aldiz handitu dira Interneten iruzur egiteko saiakerak, 2007ko epe berarekin alderatuta, mehatxu mota horien aurka borrokatzen duten erakunde ofizialen eta elkarteen kalkuluen arabera. Datua Etelevina Andreu Kontsumoko zuzendari nagusiak eman
|
zuen
aditzera, ICPEN kontsumitzailea babesteko Europako erakundeak abuztuan Sareko iruzurra saihesteko programatutako kanpainaren aurkezpenean. Kanpaina honen arabera, hilabete hau “iruzurraren prebentzioaren hilabetea” izango da.
|
|
Hala, Espainian biztanleen %8 eta %10 artean diabetikoa dela kalkulatzen da, eta hirutik batek, edozein arrazoirengatik, gaixotasun hori du ospitale batean. Gainera, azken urteotan, “diabetesaren prebalentzia izugarri handitzen ari da”, ohartarazi
|
zuen
adituak. 2007an, mundu osoko 20tik 79ra bitarteko 246 milioi pertsonari eragin ziela patologiaren zenbatespena egin zen, eta espero da kopuru hori 380 milioiraino igotzea 2025ean; prebalentzia %6 handitu zen 2007an, eta %7, 3 2025ean, biltzarrean emandako datuen arabera.
|
|
Hala ere, berotzeari emandako erantzunak ez dira berdinak planetako eremu guztietan; izan ere, puntu batzuetan batez besteko tenperatura gradu erdi igo den bitartean, Iberiar Penintsulan azken hamarkadetan hiru gradu igo da, ñabartu egin du. Poloetako arriskua Hala, planeta osotik gehien berotu diren lekuak bi poloak dira, baina ez erabat, baizik eta leku jakin batzuetan, hala nola mendietan, non “izotz gutxi baitago”, zehaztu
|
zuen
adituak, eta kalkulatu zuen mende amaieran itsasoaren maila 30 zentimetro eta 1,10 metro bitartean handituko zela, nahiz eta ohartarazi zuen eremu batzuetan hazkundea bi metroraino irits daitekeela. Izan ere, poloetako izotza planeta osoko ur gezaren %90 da, eta Antartikokoa, berriz, Lurreko ur gezaren laurdena.
|
|
Herrialdeko eskola askotan ere ez dago behar adina hartune elektriko, eta gure sistemarekin horrek ez du axola. Energia alferrik gastatzea saihestuko dugu”, erantsi
|
zuen
adituak. Duela sei hilabetetik esperimentu fasean dagoen sistema aldi berean konektatutako 70 ordenagailurekin probatu zen, eta ez zuen ez itzalaldirik ez akatsik izan.
|
|
“Streaming” ak datu fluxuak (normalean audioa eta bideoa) bidaltzeari eta jasotzeari egiten dio erreferentzia, aurrez deskargatu beharrik gabe, igorlearen eta hartzailearen arteko sinkronizazio bakar batekin. EXPESHAREk aukera emango du, besteak beste, erabiltzaile bakoitzak bere telebista mugikorreko kanala izan dezan, eta modu guztiz interaktiboan, blogak baino teknologikoki eta soziologikoki aurreratuagoa den urratsa, esan
|
zuen
adituak. UPV/EHUn EXPESHARErentzat garatutako prototipoak irudiak eta bideoklipak intuizioz denbora errealean atzeman eta bidaltzeko aukera ematen duen softwarea du.
|
|
Vienako Unibertsitateko Paleontologia Saileko Martina Pacher ek azaldu zuenez, “gure lanak erakusten du haitzuloetako hartza izan zela megafaunako osagaietatik desagertzen lehenetako bat”. “Gerora, beste desagerpen batzuk ere izan ziren azken 15.000 urteetan”, esan
|
zuen
adituak. Garezurraren anatomiaren, hezur kolagenoaren eta hortzeriaren probetatik abiatuta, ikertzaileek ondorioztatu zuten ugaztun horiek “nagusiki” begetarianoak zirela eta kalitate handiko landareak kontsumitzen zituztela.
|
|
Su eten garaian, jende askok presoen baldintzak hobetu egin zitezkeela uste zuenean, Iñaki de Juana Chaosek gose grebari ekitea erabaki zuen, eta mugimendu hark irudipen hori ez zela horrela eman
|
zuen
aditzera. Haren erabakia ez zen bat bateko egoera baten emaitza izan.
|
|
Aipatu bezala, Michael Metzeltin Vienako Unibertsitateko irakasle eta erromanista ospetsuak egin zuen sarrera hitzaldia, eta, aurretik, kazetariekin mintzatu zen. Besteak beste, eleaniztasuna babestu
|
zuen
adituak. «Eleaniztasuna da normalena, arraroa dena elebakartasuna da».
|
2009
|
|
Canneseko zinemaldiko azken edizioan Urrezko Palmorria irabazi du eta atzo bertan Atzerriko Film Onenaren Oscar sarirako hautagaietako bat dela eman
|
zuen
aditzera antolakuntzak. Laurent Cantet zinegilearen azken lana saritua izan den ala ez jakiteko Los Angelesko otsailaren 22ko ekitaldira arte itxaron da.
|
|
Hautagaitza Bizkaian eskualdeko neutroi iturri bat eraikitzeko proiektutik sortu zen, eta proposamen hark babes ekonomiko handia zuen milioi euro ingurukoa. Horrenbestez, proposamen hura nazioartean balioetsi behar
|
zuen
aditu taldeak interes handikotzat jo zuen Europako Neutroi Iturria jasotzeko hautagai bihurtzea. Zoritxarrez, aditu taldearen bigarren gomendioak ez du inoiz jaso lehenengoak bezainbesteko arreta.
|
|
Eta lan luze hori, zertarako? Bada, nonbait, horrekin onespena lortu nahi izan
|
zuen
adituen artean, bere ideiek ere onarpena izan zezaten.
|
|
Urrats hotsa zirudien. Adi adi entzun zuen, baina bere bihotz taupada asaldatuak besterik ez
|
zuen
aditu. Bat batean, dena ulertu zuen.
|
|
Familian norbaitek izango zuena, noizbait. Konparazioa jarri zion Bartzelonan Norak bisitatu
|
zuen
adituak. Pelikula baten pantaila goitik eta behetik nola joaten den estutzen, halaxe joango zela Rosaren ikusmena murrizten.
|
|
Ez zekien Virginiak hitz hura ahotik irtenaraztea lortu zuen ala ez. Ez
|
zuen
aditzen. Bere malkoak baino ez zituen sumatzen, masailetatik behera irristaka, errekatxo bat osatuz.
|
|
Ez lanean, ez kalean, ez inon. Bere bizkar txantxarik egin bazuten, berak ez
|
zuen
aditu. Erruki begiradak bai, sumatu zituen.
|
|
10 botikak eta norberaren garbitasunerako produktuak dira, eta sei lehentasunezko kutsatzaileak dira. “Gainerakoek oso toxikotasun txikia dute, edo kontzentrazio oso baxuetan daude, edo biak”, zehaztu
|
zuen
adituak. Gainera, araztutako urak izan dezakeen eragina “nabarmen” murrizten da, eta toxikotasun txikiagoa eragiten du ur ingurunera isurtzen bada edo nekazaritzan berrerabiltzen bada.
|
|
Hainbat ikerketaren arabera, elikagai jakin batzuek haurraren loa erregulatzen laguntzen dute, eta horrek erakusten du lotura zuzena dagoela krononutriazioaren (organismoaren erritmo naturala errespetatzen duen elikadura modua) eta loaren artean, Eduard Estivill doktoreak adierazi zuenez. “Orain arte, haurtxo baten loa arautzeko modu bakarra haren ohiturak arautzea zen”, esan
|
zuen
aditu horrek “Krononutrición, alimentación y sueño” mahai inguruan, Farmazien Europako bederatzigarren Biltzarrean. Krononutriizioaren azterketaren helburua da eguneko eta gaueko une bakoitzean irensten diren elikagaiak aukeratzea, organismoaren erritmo biologikoek behar bezala funtziona dezaten, hala nola loaren zikloak eta esnaldiak.
|
|
Tratamenduak 20 minutu inguru irauten du, eta zazpi egunean behin errepikatzen da lau astetan. Aste horietatik aurrera, garun aldaketak ikusten hasten dira, eta, garrantzitsuagoa dena, “sintomak desagertzen hasten dira” esan
|
zuen
adituak. Sei hilean behin, oroimen saioak egiten dira sintoma batzuk berriro agertzen badira, baina “paziente batzuk ez dira kontsultatik pasatu oso ondo joan zaizkielako” esan zuen martxoan.
|
|
Osasun publikoko irizpideetan oinarritutako koordinazioegin behar dugu” esan zuen Jimenezek. Talde zaurgarrienak zein diren jakiteko, ministroak esan
|
zuen
adituak ez direla oraindik ados jarri, urtaroko gripearekiko aldeak baitaude, batez ere haurrei eta helduei eragiten baitie. Izan ere, A gripeak ez du eragin handirik kolektibo horietan.
|
|
Gorrik nabarmendu nahi izan zuen haurtzarotik “mugak ezartzeak” duen garrantzia, “osasun mentalean nahasmendurik ager ez dadin familia egonkortasuna” sustatzeko. “Ez da erraza depresioa edo antsietate krisia prebenitzea, baina badira zenbait babes faktore, hala nola familia komunikazio ona edo talde harreman ona, nahasmendu horiek saihestea ekar dezaketenak”, adierazi
|
zuen
adituak.
|
|
Hesteetako igarotze motela duten biztanle gehienek sabelaldea handituta dutela frogatu da, Marta Olmos Nutrizio eta Osasun Programako (NUSA) nutrizionistak adierazi duenez. “Onura hori zientifikoki frogatu duten bifidobakterioekin hartzitutako esneak egunero kontsumitzeak lagundu egiten du hesteetako igarotze denbora eta handitasun sentsazio desatsegina murrizten”, esan
|
zuen
adituak. Zuntz ugariko elikagaiak jatea, hala nola barazkiak, lekaleak, zerealak eta frutak, baita probiotikoekin hartzitutako esneak ere, lagungarria izan daiteke gure heste igarotzea erregulatzeko”, esan zuen nutrizionistak.
|
|
Baldintzarik gabe, libreki abortatu ahal izatea haurdunaldiaren hamalaugarren astera arte. Espainiako Gobernuak duela sei hilabete sortu
|
zuen
adituen taldeak hori proposatu dio Gobernuari. Adituek atzo aurkeztu zuten txostena, eta Gobernuak horixe erabiliko du Abortuaren Legea berritzeko.
|
|
Urte andana igaro da Lizarra Garaziko Hitzarmena sinatu zenetik. Une garrantzitsu horrek zerbait eman
|
zuen
aditzera: egungo marko politikoa gainditu eta Euskal Herrian egin beharreko bidean dagoela dagozkigun eskubideak eskuratu ahal izateko giltzarria.
|
|
Herritarren iraultza bideratzen jarraitu nahi duela eman
|
zuen
aditzera, behartsuenei bizitza duina eskaintze aldera.
|
|
Jose Manuel Durao Barroso Europako Batzordeko presidenteak atzo aurkeztutako plana bat dator Jacques de la Roisiere buru
|
zuen
aditu talde batek egindako proposamenekin.
|
|
Josu Uribe ez da izango aurrerantzean Eibarreko entrenatzaile. Horixe eman
|
zuen
aditzera atzo. Horrenbestez, argitu da espainiarraren inguruan sortutako eztabaida.
|
|
PKK desarmatzeko prozesua zehaztuko omen du, izan ere, kurduen askatasunaren ikur bihurtu den buruzagiak; betiere, amnistiaren truke. Ocalanek duela bi urte aurkeztu zuen aurreneko bake plana, eta orduan ere gerrillariak desarmatzeko bere esku zegoen guztia egingo zuela eman
|
zuen
aditzera. –Baldintzak egokiak dira, eta aukerak ematen badizkidate, nire eragina erabiltzen saiatuko naiz bake iraunkor baten alde?.
|
|
Uste dut ez zidala ulertu, edo ez
|
zuen
aditu nahi izan, bestela.
|
2010
|
|
Tobin tasa munduko kapitalen fluxuaren gaineko balizko zerga da eta James Tobin ekonomialariak, 1981ean Ekonomiako Nobel saria jaso zuenak, eman
|
zuen
aditzera 1971n. ATTAC mugimenduak proposatu eta bultzatu zuen zerga ezartzea.
|
|
Prince Michael, Paris eta Blanket (13, 12 eta 8 urtekoak) seme alaben zaintzak ere zalaparta handia sortu du. Hasieran, nagusienen ama biologikoak, Debbie Rowek, zaintza eskatuko zuela eman
|
zuen
aditzera baina, azkenean, Katherine Jacksonen, haurren amonaren, eskuetan utzi ditu epaileak neska mutilak.
|
|
Hilabete batzuetan, Bergarako Ekimena proposatzetik Anoetako Adierazpena plazaratzera pasa zen. Hauteskunde haien aurretik, autodeterminazio eskubidearen aldeko indar guztiek Madrilerako hautagaitza bakarra aurkeztea proposatu zuen eta, gainera, hori lortzeko su etena emateko prest zegoela eman
|
zuen
aditzera ETAk,, ekimen hori azken bururaino iristeko liratekeen neurriak hartu eta behar diren urrats guztiak egiteko, prestasuna agertu zuenez.
|