|
2002
|
|
|
Haietan ene aitaginarreba izan beharra zen Panpili Iriart, Amenduze Jauberrikoa. Euskalduna zen eta kito, baina harriduraz jakin
|
zuen
Frantziako hiritarra zela, baita ongi ordaindu ere bere bizi guzian, sona gaiztoko arroila haietan bilduriko zauriekin: bata eskuan, handiena ariman.
|
|
2003
|
|
|
Eta etxean bertan hasi zuen bere heziketa, liburutegian zeuzkaten liburuetatik eta gurasoek jarri zizkioten etxe irakasle frantziar eta ingelesetatik ikasiz. Horrela bilakatu zen hirueledun (erbestera joan behar izan zuenean itzultzaile gisa lana izateko primeran etorri zitzaion gorabehera hori), eta horrela ezagutu
|
zuen
Frantzia eta Ingalaterrako literatura. Espainiakoa beranduxeago, hamar urte betetzerakoan Jesusen Bihotza ikastetxean hasi zenean.
|
|
|
Eta IV. Errepublikako Konstituzioa arrunt beltza izan zen Frantziako historian, Inperioko herrialdeentzat oso txarra, alta, amnesiak jota bezala pasa da herritarren artean, eskoletan ez da gehiago erakusten, adibidez. Kolonietan bizi ziren izugarriez oso gaizki informatu
|
zuen
Frantziako prentsak, molde gaitzesgarrian. Arazoa historiaren interpretazioan datza.
|
|
2005
|
|
|
70eko hamarkadan titulu oso irrigarria eta bitxia zuen kantu hau idatzi
|
zuen
Frantzian oso famatua den Henri Salvadorrek. Nahiz denbora iragan den, Europako Konstituziorako idatzi berri duela dirudi.
|
|
|
Iparraldean, berriz, Ezezkoaren Aldeko Ekimena nabarmendu da. Edonola ere eguna, orain arte jai eguna izandakoa, lan eta elkartasun eguna izendatu
|
zuen
Frantziako Gobernuak. Ez dirudi horregatik, irudi lagunkoiagoa erdietsi duenik.
|
|
|
Napoleonek Europan zehar zabaldu
|
zuen
Frantziako konstituzio politiko liberalaren eredua. Espainiarako ere proiektua aurkeztu zuen 1808an Baionan eta bertan, Espainiako lurralde eta korporazioetako ordezkariek edukia eztabaidatu zuten.
|
|
2006
|
|
|
2005ean Uda Lekuk hitzarmen bat sinatu
|
zuen
Frantziako botere publikoekin. Hitzarmen horretan bi atal jaso ziren:
|
|
2007
|
|
|
1999an hogei talde aritu ziren, eta Europan jokatu zen. Cardiffeko Milurte Estadio berrian jokatu zen finala, eta Australiak mendean hartu
|
zuen
Frantzia. Uruguai eta Espainia izan ziren berritasuna.
|
|
2008
|
|
|
Aipatu hiru militante haietatik, Abdallah besterik ez dago gaur espetxean. Gabidjian askatu eta Armeniara bidali
|
zuen
Frantziak, Naccache Iranera. 1985 atentatuak?
|
|
2009
|
|
|
Jose Antonio Agirre, Lluis Companys eta Manuel Azaña. Horiekin batera, milaka erbesteratuk zapaldu zuten Askatasuna, Berdintasuna eta Anaitasuna goiburu
|
zuen
Frantziako Estatua. Baina lelo ikur horretatik gutxi aurkitu zuten mugaz bestaldean.
|
|
2010
|
|
|
Ezagun bihurtuko zen abizena, aldiz, urtebete geroago eskuratu zuen, François Tussaudekin ezkondu zenean. 1802an Londresera egin zuen bidaia eta, Napoleonen gerrak medio, ezin izan
|
zuen
Frantziara itzuli. Urtetan bere bilduma Britainiar Uharteetan erakutsi ondoren, 1935ean Londreseko Baker Streeten erakusketa iraunkorra jarri zuen.
|
|
2011
|
|
|
Voleurs d' yeux (Begi lapurrak) dokumentalean giza organoen lapurreta eta trafikoaz aritu zen, Escadrons de la mort, l' ecole françaisen azaldu zuen Algeriako gerran militar frantsesek metatutako esperientzia nola esportatu zuten gero Hego Amerikako diktaduretara eta bestetara. Eskandaloa eragin
|
zuen
Frantzian, eta Argentinan militar batzuen epaiketara deitu zuten Robin, lekukotasuna eskaintzera.
|
|
2012
|
|
|
Antolatzen ari zen Europa osoan bezala etorkizuna industriaren eta hiritartzearen gainean oinarritu nahi
|
zuen
Frantzia hartan, hamarkadetan, nekazariak ziren progresoari sakrifikatu beharreko jendeak; eta hauen artean hutsaren hurrengo utziak ziren eskualde menditsuetakoak. Ziutateak eta usinak haragi beroz hornitzeko, baserriek hustu behar zuten estraina, bertan heriotzaren zain zaharrak abandonatuta, beranduago eremu haiei turistei paisaia liluragarritzat saltzeko.
|
|
|
Baina horra: " Oso aspalditik Frantziako politika ekonomikoak kaletarrari laguntzen dio nabarmenki (…) 1880an laborari batek irabazten
|
zuen
Frantziako mediaren %78, 1913an %80, 1938an %62, 1950an %50". Ordokietako baserri handietan hobeto moldatzen dira:
|
|
2015
|
|
|
Juduak jopuntuan jartzeari utzi dion eskuin mutur atzerakoiari zilegitasuna ematen ari dira. Horregatik, adibidez, Marine Le Penek bere aita bota
|
zuen
Frantziako Fronte Nazionaletik, azken honek ez baitzuen ulertu egun arazoa ez direla juduak, arabiarrak baizik. Berdina gertatzen ari da lehen Hyderren esku zegoen Austriako Freedom Party alderdian.
|
|
|
Extremadurako Val de la Calzada, 1958 Urte bat zuela gurasoekin emigratu
|
zuen
Frantziako Gers departamendura. Handik Irunera aldatu zen, Mosku auzora.
|
|
2016
|
|
|
Frantzia demokrazia da, baina ez koherentea. Kolonialismoaren ondoren, Aljeriak asko markatu
|
zuen
Frantziaren inkoherentzia. Frantziar demokraziaren ideala emankorra da, baina kolonialismoak ez dio utzi demokrazia sanoa garatzen"
|
|
|
Demokrazia da, baina ez da koherentea. Kolonialismoaren ondoren, Aljeriak asko markatu
|
zuen
Frantziaren inkoherentzia. Aljeria nahi izan zuten Departamendu baten modura kudeatu, demokraziaren eskubideak aplikatu gabe.
|
|
2017
|
|
|
Beste batzuek diote Frantzian direnetik dena ongi doala, urrezko pertsonak kausitu dituztela. Behin, bati galdetu nion zerk markatu
|
zuen
Frantzian eta poliziak zintzoak direla izan zen erantzuna. Halakorik ezin dut erran, baina ulertu behar da Afganistanetik zetorrela, Bulgariatik eta Serbiatik pasa zela, etorkinak hiltzeko poliziak txakurrak bidaltzen dituen herrietatik.
|
|
2020
|
|
|
1972tik 1993ra arte aritu ziren Chlordecone izeneko intsektizida Martinikako eta Guadalupeko banana plantazioetan hedatzen. Produktua minbizi emaile eta nahasle endokrino zela jakinda ere, erabilpena baimentzeko hautua egin
|
zuen
Frantziako Estatuak. Gaur egun osoki kutsatuak dira Frantziaren menpe diren bi irla horiek:
|
|
|
Guztiari bizkarra erakutsiz, 1972tik 1993ra arte baimendu
|
zuen
Frantziako Estatuak produktu toxiko hori, okerrago, 1990etik 1993ra Metropolian debekatu eta Antilletan baimendu zuen, bananetako gurgurioari aurre egiteko beste biderik ez omen zelako. Pozoi stock ak gainetik kentzeko bide erraz gisa ikusten dute erabakia martinikar zein guadalupearrek.
|
|
|
Intentsitatea, elementu sinbolikoak baliatzea, gogoeta filosofiko psikologiko eta existentzialistak egitea… berezkoak zaizkio nouvelle ari, Miranderen asmoko ipuin berri ari, alegia. Generoak Alemanian dituzke sustraiak, nahiz aski arrakasta handia izan
|
zuen
Frantzian. Amaia Elizalde Estenagarenak dira hitzak:
|
|
|
Aljerretik Afrique Asie kazetak oroitarazi duenez, De Beauvoir eta Halimiren lanak metropoliko jendeen begien bistan utzi
|
zuen
Frantziak zein era basatian jokatzen zuen Aljerian, tortura eta hilketak naharo erabiliz eta horien arrasto guztiak ezkutaraziz. " Ez ziren nekatzen lanean.
|
|
2022
|
|
|
Gero, mobilizatu diren klase ertainen barruan, jende askok ekintza kolektiboa ezagutzen zuen jadanik, batez ere ezkerreko manifestaldiak, baina sekulako desengainua sentitzen
|
zuen
Frantziako borroka sozialen bilakabidearekiko, eta Jaka Horiei esker berraktibatu dira.
|
|
|
1981ean irabazi
|
zuen
Frantziako lehendakariaren aulkia François Mitterrandek, aspaldiko partez eskuina galtzaileen aldean kokatuz: " Mitterrandekin bazen kultura mugimendu indartsu bat, gauzak aldatzen ari ziren, eta nahi dena pentsatuko da, baina liberazio bat bezala gertatu zen orduan", oroitu du Bordak.
|
|
2023
|
|
|
Urratsez urrats, Frantziak erabat galdu du aitzineko hamarkadetan berreskuratzea lortu zuen herri arabiarren sinpatia. Charles De Gaulle izan zen hartu emanak lasaitzea lortu
|
zuen
Frantziako presidentea. Nagusiki, independentzia onartu ziolako Aljeriari, 1954tik 1962ra arte iraun zuen gerra odoltsuari bukaera emanez.
|