|
2000
|
|
|
Esperientzia piloto baten baitan gauzatu baitzuten, Cabledis kable bidezko enpresak herrian kablea bota zuenean, hain zuzen. 30 katetik gorako eskaintza ordainpekoa zelarik, amu gisa herri telebista bat sartzea otu
|
zitzaien
. Orduan, Zarauzko udala, Foru Aldundia, eta zenbait enpresa pribaturen ekimenez, ZTB abiarazi zuten.
|
|
|
Donostian jaiotako honek txikitatik erakutsi baitzuen bere nortasuna edonoren aurrean eta ondorioak alde batera baztertuz. Ume zelarik Zurriolako eskolan maistra kastilanoa suertatu eta Salegi euskaraz mintzatzen zen eta gazteleraz oso gaizki hitz egiten zuela hasi omen
|
zitzaien
maistra hura esanez basatiak zirela ez zekitelako Cervantesen hizkuntzan hitz egiten... eta Salegi umeak orduan pupitreko tintontzia hartu eta bota egin zion. Maistrak Aldamar kaleko lotu egin zuen eta Jesukristo bezala gurutzatuta utzi zigor gisan.
|
|
|
Lopetegi hasi zen azala betetzen eta 88tik aurrera Mattinek beteko zuen haren tokia. Xamarrek ere ekin zion urte berean eta hurrengoan Asisko Urmeneta gehitu
|
zitzaien
. Azken biek egun ere astero osatzen dute ARGIAn euren orrialdea «Gora pro nobis» izenburuarekin eta Marko Armaspach en Errobiko pirañekin batera betezen dute umore grafikoaren txokoa
|
|
|
Lapurretak ere ugaltzen ziren. Kasu batean, Atarrabian, Landibar handikiei gertatu
|
zitzaien
, aspaldi Nafarroa Beheretik Iruñerrirat joanak zirenei. Etxean itxiarazi zituzten.
|
|
|
Eskolarteko lehiaketa Donostiako Euskararen Udal Patronatuak sortu zuen, Xabier Arregiren garaian. Lehenengo deialdia 1990ean egin
|
zitzaien
Donostiako eskola guztiei, komikia, olerkia, ipuina eta bertso sariak martxan jarriz. Lehiaketaren helburua neska mutilen eskuetan sormena, irakurketa eta idazketa txikitatik lantzeko tresna eraginkorra jartzea zen, hauek ezinbestekoak direlako literaturzaletasuna sortzeko.
|
|
|
Hainbat esparrutan eta urte luzez lan eskerga egindako Martin Ugaldek bere izena daraman Kultur Parkearen lehen harria jarri zuen joan den apirilaren 7an Andoaingo Labordeneko fabrika zaharrean. Era honetan eman
|
zitzaien
hasiera ofiziala Martin Ugalde Kultur Parkea taxutzeko obrei. Euskara eta euskal kulturarekin zerikusia duten enpresa, erakunde eta elkarteak biltzea du xede Kultur Parkeak eta" Euskaldunon Egunkaria", Graficas Lizarra eta Zabaltzen Euskal Kulturgintza dira sustatzaileak.
|
|
|
Belauntza, Basaburua, Urdiain eta Arbizu herriak Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko (UEMA) kide berriak dira. Pasa den igandean Iruran" Sartu euskararen xarean" lelopean egindako urteroko festan egin
|
zitzaien
ongietorria kide berriei. Guztira 40 herri biltzen ditu egun UEMAk.
|
|
|
Antena akziodun nagusia den Telefonican sutan daude" Gran Hermano" ko eskubideak esku artetik ihes egiten utzi izanagatik. Hain zuzen, saioa asmatu zuen Endemol enpresa holandarra erosi duen arren, Tele hilabete aurreratu egin
|
zitzaien
" Big Brother" en eskubideak erosteko. Hori gutxi balitz, Endemol en jabe bihurtzean, Espainiako Zeppelin ekoiztetxea erosketaren baitan zegoen, zeina aldi berean, Gestmusic (Trinca musika taldekoena da) ekoiztetxeko adar bat den.
|
|
|
Iragan otsailean, Errusiako Rostov Don lurraldeko Administrazioak Errusiari buruzko ekitaldi berriemailea egin zuen Bilbon SPRIren, Merkataritza Ganbaren eta ICEX erakundearen laguntzarekin. Ekitaldi horretan lurraldea modernizatzeko hamaika proiektu premiazko aurkeztu ziren, eta gonbita egin
|
zitzaien
euskal enpresariei proiektuetan parte hartzera. Besteak beste, aireportuko terminala berriro eraikitzeko, gas urtua garraiatzeko zisternen produkzioa handitzeko eta altzairugintzarekin zerikusia duten beste proiektu batzuen berri eman zuten
|
|
|
Hortik aurrera, lanpostuak galaraziz egindako birmoldaketa prozedurei ekin
|
zitzaien
. AHV Taldeko plantila, bere garai onenetan izandako 22.000 langileren kopurua, beheraka eta beheraka hasi zen:
|
|
|
Garai batean baserri giroan, herrixka txikietan eta festa giro apartan ospatzen ziren erromeriak. Herri gehienek zeukaten ohiko bilera leku bat (horrela deitzen
|
zitzaien
erromeriei). Urteen joan etorrian, ordea, gizartearen ohiturak aldatzen joan diren heinean, Euskal Herria hiritartu egin dela esan liteke, eta festarako ohiturak ere bai.
|
|
|
Topaketak lehiaketa moduan antolatu ziren eta bertan parte hartzeko baldintza, euskarazko antzezlanak taularatzea izan zen. Zortzi taldek izena eman bazuten ere, seiri soilik egokitu
|
zitzaien
topaketetan egoteko aukera. Besteak beste, Zarauzko Lizardi, Alegiko Intxurre eta Baionako Xirristi Mirristi.
|
|
|
Behin azpimarratu beharrekoa azpimarratuta, iritsia
|
zitzaien
beren iritzia azaltzeko garaia: " Euskara batua beharrezkoa dugu.
|
|
|
bi enpresa horien arteko bat egitea gauzatzen denean, zer gertatuko da Administrazioak, sektorearen liberalizazioaren konpentsazio gisa, enpresa elektrikoei joan den urtean" opari emandako" bilioi eta erdi pezetarekin, kontuan izanik kopuru horren ia hiru laurdenak bi enpresa horien artean banatu zirela? Bat egitea gauzatzen bada, zentzuzkoa litzateke Iberdrolari eta Endesari egokitu
|
zitzaien
kopurua altxortegi publikora itzultzea berriro.
|
|
|
Gurasoak Iruñekoak dira. Nik zortzi bederatzi urte edukiko nituen, eta buruan sartu
|
zitzaien
etxean denok ikasi behar genuela euskaraz. Orduan hasi ginen euskara ikasten apaiz batekin.
|
|
|
Ondoren eta jarraipenez, Javier de Burgos-ek 1833an lurralde sailkapena egin zuenean (Euskal Herriarekin pentsatuaz, noski),. Probintzia Libreetan? (Provincias Exentas) barrendegi gisa zeuden lurraldeei ez zien eman jatorriz tokatzen
|
zitzaien
lekua. Horregatik, Treviño Burgosera eta Villaverde de Truzios Santanderrera lotu zituen.
|
|
|
(Horren lekukotasun zehatzetarako, ikus Nafarroako artxibozain zen José Yanguas y Mirandaren Historia de la conquista del Reino de Navarra por el Duque de Alba, general del ejército del rey Fernando el Católico, Iruñea, 1843). Errege erreginei Pirinioen haraindiko seigarren merindadea bakarrik gelditu
|
zitzaien
; hau da, Nafarroa Beherea.
|
|
|
1986an, ETB2 sortzeaz batera, nolabaiteko zeregin banaketaematen hasi zen, eta ez hizkuntzari zegokionez bakarrik. Lehen kanalari euskararen etabertoko kulturaren aldeko lana indartzea, eta bigarrenari, gaztelaniazkoari, informazioeta integrazio tresna izatea egokitu
|
zitzaien
. TVErekin gertatu den bezala, EuskalTelebistaren bi kanalen programazioak egitean, bata besteari konpetentzia egin ordezelkarren osagarri5 izatea bilatzen zela zirudien; eta hala ematen du gaur egun ere.
|
|
|
Garai hartakoek arrazoian etaberdintasunean oinarritu nahi izan zuten demokraziak, gehiengoaren legea ardatzhartu, eta, ondorio historiko gisa, gutxiengoen zanpaketa erdietsi zuen. Horrela, gurea bezalako estaturik gabeko nazioei beren aldarrikapenak azaltzerakoan, ezinbestekoa suertatu
|
zitzaien
arrazoiaz, estatuaz nahiz demokraziaz irakurketa berrieiekitea. Euskaldunok horretan dihardugu oraindik ere.
|
|
|
iii) Informazioa: Subjektuei beren herrialdeari eta estatuari buruzko informazioa (bandera, hiriburua, hizkuntza, etab) eskatu
|
zitzaien
.
|
|
|
i) Autokategorizazioa. Haurrei, sexu, adin, eta taldekidetza desberdinak (bereTaldekoa, Estatukoa, Europarra, etab) adierazten zituzten irudiak aukeratzeaeskatu
|
zitzaien
. Beren buruak ondoen deskribatzen zituzten irudiak ordenatzea eskatu zitzaien, garrantzi handienekotik txikienekora.
|
|
|
Haurrei, sexu, adin, eta taldekidetza desberdinak (bereTaldekoa, Estatukoa, Europarra, etab) adierazten zituzten irudiak aukeratzeaeskatu zitzaien. Beren buruak ondoen deskribatzen zituzten irudiak ordenatzea eskatu
|
zitzaien
, garrantzi handienekotik txikienekora. Honetarako erabili genuen aldagaia, Lehen Aukera izan zen, hau da, aukeratu zuten lehenirudia.
|
|
|
ii) Identifikazioak. Haurrei, beren buruak Euskaldun Katalan Andaluz etaEspainiar gisa (Oso, Zerbait edo Ezer ez) identifikatzeko eskatu
|
zitzaien
.
|
|
|
Bigarren taldea Antropologiatik zetorren zientzialari baten inguruan bildu zen; bereikerketek lehenik animalien eta gero gizakien komunikazioaren azterketara eramanzuten. Horretarako interesgarri iruditu
|
zitzaien
komunikazioaren nahasteak ikertzetikabiatzea. Komunikazioaren nahaste handienetakoa aurkezten duen giza taldeetako bateskizofrenikoena da; beraz, talde honen abiapuntua eta aurrekoarena bat datoz.
|
|
|
Talde hau Gregory Bateson antropologoak sortu zuen etabere inguruan garatu zen: Jay Haley, John Weakland, William Fry etaDon Jackson, eta hauei gerora Virginia Satir elkartu
|
zitzaien
.
|
|
|
eta jolasezko pertsonifikazioakdira terapia honetan erabilitako teknikak. Sugestioaren bidez, pazienteek onuragarri
|
zitzaien
erregimena betetzea zen helburua.
|
|
|
Azkenean, Franco zendurik bulta hartan, etorri
|
zitzaien
hegoaldearen berrizikusteko txanda. Geroztik tarteka elkarrekin topo egiten dugu:
|
|
|
a) Hitzaldi eta sermoietan debekaturik geratzen
|
zitzaien
elizgizonei gaztelaniaez zen beste hizkuntzarik erabiltzea. Testu honek ez zituen aipatzen elizakobestelako lan eta harreman pertsonalak (aitorlekua, otoitzak, etab.).
|
|
|
Ministroaren galdera proposamena probintziako gobernarientzako irizpidebateratuak lantzeko aitzaki edo arrazoiarekin aurkeztu
|
zitzaien
gotzainei, eta goianikusi ditugun testuen arabera, hizkuntz politika adostua lortu nahi zuen ministroak, agintari zibil eta eliztarren artean.
|
|
|
Amundarain-ek, euskalduna izan arren (eta euskaltzalea), honela ari zenean, ez zuen idazten arrazoi euskaltzaleengatik, euskaldunei egiten
|
zitzaien
kalte pastoralagatik baizik. Orendaindarra ezagutu zutenek eta Kronikaren irakurleak esplikabidelogikoena hauxe dute.
|
|
|
– Bai, hain zuzen ere estrukturalistek praktikan eta, zenbaitetan, teorian ereukatu zuten ikuspegi, psikologikoa?, hitza zentzu zabal samarrean hartuta: gogora Baudouin-ek, oraindik fonologia terminoa erabiltzen ez zenean, psikofonetikaz hitz egiten zuela, errealitate fisikoaz gainerako hori jasotzeko.Estrukturalistei ez
|
zitzaien
nahikoa zientifiko iruditu beren paradigmatik.Sapir, XX. mendeko zientzialari jakintsuenetakoa izanagatik ere, ez zenbeldurtu eta fonemaren izaera psikologikoari eutsi zion. Bera bezala fonologiaofizialaren historia zuzengabeak ahaztu dituen beste zenbait berreskuratubeharko genituzke (fonetika eta fonologiaren harremanez horrenbesteerakutsiko ligukeen Bazell bera, Donegan ek gure artikulu honetan aipatzenduena).
|
|
|
Konkistatzaile espainiarren kultura ezagutzeko beste agiri garrantzitsuaNebrija rena da. Hiru gertakizunak, Nafarroako konkista, bere lurraldeen konkistaonar zezaten Ameriketako indioei irakurtzen
|
zitzaien
–El Requerimiento, eta, azkenik, Nebrija-ren liburuko hitzaurrea aldi bertsuan, burubide eta sen berberarekin eginakizan zirela pentsa dezakegu.
|
|
|
Has gaitezen. El Requerimiento? izenekoarekin, indioei, itzulpenik gabe, bitartean egiten
|
zitzaien
irakurketarekin (Bestard Contreras, op. 40):
|
|
|
Irrati alternatibo eta pribatuen eragina ikusten zen irrati publikoetan. Programazioa egokitu egiten
|
zitzaien
entzuleen ohiturei eta asteburuetako programazioa zeharo bereizten zen lanegunetakotik.
|
|
|
1977ko urrian Espainiako irrati estazio desberdinei aukera ematen
|
zitzaien
, nahi izanez gero, informazioa uhinetaratzeko orduan RNEren albistegiekin bat ez egiteko. Bakoitzak bere informazio zerbitzuak presta zitzakeen jada, informazio estatala emateko.
|
|
|
Irratiei egokitu
|
zitzaien
entzuleriaren heina, honakoa izan zen:
|
|
|
programetan oinarritutako hedabidea izan zen. Entzuleek programak sintonizatzen zituzten eta ez
|
zitzaien
asko axola zer estaziok uhinetaratzen zituen. Baina, 50 hamarkadan, telebista agertu zenean, hedabide berriak hartu zuen ordurarte irratiak zeukan ezaugarri hori.
|
|
|
Horrez gain, zentralizatze prozesu horren ezaugarri nagusiak izango diren beste elementu batzuk ere aipatu lirateke: goi mailako irakaskuntzaren antolaketa eta irakasleei eskatuko
|
zitzaien
eta Estatuak eman zien agiria. Nahiz eta azken puntu hau oinarrizko irakaskuntzan materialki ez bete, irakasle corpusaren helburua90 gauzatuko zen? École normale supérieure, ren sorrerarekin, hezkuntza sistemaren eraikuntza prozesua funtsezko zutabeaz hornituko zelarik.
|
|
|
Bestalde, eta irakasleriari dagokionez, garbi ikusten da horrek duen garrantzia; ordena soziala zela eta, oinarrizko piezatzat hartua izango zen eta, beraz, irakasle eskolei izugarrizko protagonismoa eman
|
zitzaien
; gero eta indar handiago izango zuen irakasleak diziplinatzeko Estatuak omen zuen eskubidearen aldeko iritziak, irakasleak, fonctionaires de l' Etat?
|
|
|
Bigarren ezaugarri honi dagokionez, erlijioak sistema politikoa babesteko eta finkatzeko hezkuntza arloan jokatzen duen funtsezko protagonismoa aipatu behar da, eta ikusi besterik ez dago, hezkuntza arazoa kokatzen deneko beligerantzia maila horretan,, leyes de policía? direlakoei eman
|
zitzaien
nagusitasuna. Baina plan horrek pentsamendu liberala unibertsitatetik erauzteko helburu zehatza izan arren, lehenago esan dugunez, liberalismotik hartu eta indarrean jarriko ziren bi joera nagusi jaso zituen:
|
|
|
Dekretu berean, matrikulen berri junta lokalari emateko agindua eman
|
zitzaien
irakasleei, eta juntek goian aipatutako bide administratibo osoa egin behar zuten. Aldi berean,, los registros de multas que hubiesen impuesto en cumplimiento de la Ley de 1857?
|
|
|
Aldi berean,, los registros de multas que hubiesen impuesto en cumplimiento de la Ley de 1857? direlakoen informazioa oinarrizko irakaskuntzako ikuskariei ematea agindu
|
zitzaien
alkateei210; gero ikuskariek, beren aldetik, konparatu egin behar zituzten aipatutako zentsoak jasotako matrikulekin; etab. Beraz, erraz ohar gintezke, diogun honen inguruan, Moyano legeak izan zuen garrantziaz, herritarren kontrolerako Estatuaren makineria finduz zihoan heinean, Hobsbawn ek aipatzen zuen ingeniaritza ideologikoaren penetrazioan funtsezko abiapuntua izan zela argiro ikusiz.
|
|
|
Hain zehatzak ziren aginduek, gure ustez, oso adierazgarria zen egoeraren aurrean jartzen gaituzte; gainera, zehaztasun hori eskola pribatuei legean eskaintzen
|
zitzaien
arreta eskasarekin konparatzen badugu (bigarren mailako zentro pribatuekin gertatzen ez zen bezala), diagnosi interesgarria egiteko moduan aurkituko gara. Alde batetik, legeak horrelako minimoak ezartzeak populazioaren hezkuntza arloko baldintza penagarriak zeintzuk ziren adierazten du (ikusi besterik ez dago, garai horretako analfabetismo tasak); bestalde, zentro pribatuak bete behar zituzten baldintza ez oso zorrotzek212 (zer esan Elizarenak baldin baziren213) derrigorrezkoa zen oinarrizko eskolaratzearen erronkari erantzuteko Estatuak zuen ahulezia (ezina esango genuke) erakusten dute eta ez dezagun ahaztu, gobernu berak ezarritako derrigorrezkotasunaz ari garela; azkenik, nahiz eta esandakoa nabarmena izan, ezin da ukatu jokamolde hark zuen penetrazio nahia erabatekoa zenik, horretarako behin eta berriro aipatu dugun administrazio egituraz baliatu zelarik.
|
|
|
1843ko urriaren 15eko araudi hori probintziei zuzendu
|
zitzaien
, gobernuak markaturiko irizpideen ildotik irakasle eskolak sortu eta antolatzeko.
|
|
|
" Nonbait protestante lealista talde batek materiala lortzeko kontaktua egina zuen hemengo inguruko kostaldetik. Itsasontzi bat etorri behar omen
|
zitzaien
goraxeago dauden Aran irletara, hain zuzen ere Inisheer uhartetxora. Hau guztia askoz ere geroago jakin zen, ezta?
|
|
|
abesti typical en orkestrazio osoa Honner harmonika builatsu bat zen, eta berau jotzen zuen artista Txemaren ondoan zihoan eserita. Gainera, bost kilometrotik behin argazki bat egiteko gogoa sartzen
|
zitzaien
osaba Tom-en lobei, edo botaka egitekoa, edo pelutxezko gnomo bat erostekoa.
|
|
|
Zer eta gainera isilik ez egoteagatik, zeren eta segurutzat jotzen baitzuen irlandar haien interesa ez zela euren esparru intelektuala zabaltzea, edota euskal gizartearen erradiografiaz hausnarketa egitea, ezpada isilik ez egotea. Berdin izango
|
zitzaien
eguraldiari, bolanta sareei, txirularen itxura falikoari edo ostrukaren okelari buruz ere jardutea.
|
|
|
Baina ez nagok akort, zeren eta guztiok ez gaituk martiri izaiteko jaio, ni ere ez... Eta martiri izaiteko jaio denak jakin likek, bertzalde, ezen martiriak eta martirien odola a posteriori direla emankorrak, noiz eta haien kausak aitzina egiten baitu... baina baztertzen eta ahanzten dituk, modu berean, baldin haien kausak huts egiten badu... edo ikusi, bertzenaz, zer gertatu
|
zitzaien
kataroei Montsegurren, zeren martiri haiek guztiak noren ahotan daude egun, eta nork loriatzen eta lorifikatzen ditu. Nehork ez!
|
|
|
Aita eta ama bazebiltzan orduko erraiten, isilpean, ezen prezeptore berria ekarri behar zela, zeren eta egun batean sujet hari buruzko solasa aditu bainien gordeka eta ezkutuka, aitona Nikolasek bi urte eskas lehenago hartu erabakiari berriro buru egiteko asmotan, profitatu nahi zutelarik, hartarakotz, aitona Nikolas gero eta eriago eta ezinduago zegoela, gero eta hutsago eta eskasago. Baina, guztien onerako, don Frantzisko aitzinatu
|
zitzaien
. Kontua da don Frantziskok sasoin hartan artzain onaren parabola irakurri zigula, eta manatu zigula ezen parabola hari buruzko komentario edo sermoi labur bat skriba genezala.
|
|
|
JAUREGIKO sehien ahotan zebilen berria, Pagabasoko herensugea —izen bereko leizean ezkutatzen omen zena— urduri ez ote zebilen egun haietan eta leizetik burua atera ez ote zuen, eta, hala, ingurune hartarik iragan behar zuten guztiei —neskatxei batik bat— gomendatzen
|
zitzaien
ezen ibil zitezela kontuz eta egin ziezaiotela otoitz san Migel arkanjeluari, zeren san Migelek bertze herensuge bat hil baitzuen jadaneko, han hegoaldean, Aralarko mendietan.
|
|
|
Eta hala zihoazkigun lehen egun haiek, baketsu eta jabaltsu, harik eta egun batean ohartu nintzen arte ezen Alessandro eta osaba Joanikot eztabaida bizian ari zirela popako gazteluan. Ene harridurarako gaztelaniaz ari ziren, nola ariko baitziren handik aitzina haserretzen edo odola berotzen
|
zitzaien
bakoitzean, zeren osabak ez baitzuen, artean, italianoz mintzatzeko erraztasunik, eta solasaren beroan gaztelaniarat arrastatzen zuen Alessandro bera ere.
|
|
|
Eta galdetzen dizut: erran zienean Jesusek fariseoei ezen publikanoak eta putak aitzinetik izanen zituztela zeruko erresuman, ez al
|
zitzaien
erraiten ari ezen publikano eta puten listakoak izan zitezkeela, halaber, indiar gorri on guztiak, beltz on guztiak, giristino on guztiak, agot on guztiak, judu on guztiak, musulman on guztiak, zientzilari on guztiak, eta pertsona on guztiak, ororen buruan?
|
|
|
Eta erran zidan: ‘Horrela bada, hobe, zeren pentsatu, bertzenaz, zer gertatu izan zaion hainbat amoranteri, eta nola egin duten haietarik anitzek fin gaitza, elkarri eman hitza bietarik batek bete izan ez duelako, edo bertze zerbaitegatik; zeren, honegatik ez denean, hargatik da, eta gaurko hitza biharko zurubia da, nondik eror baitzaitezke eta hauts baitezakezu burua, edo oroitu bertzela zer gertatu
|
zitzaien
Calisto eta Melibeari... ’"
|
|
|
Eta, behin desterruan, Lapurditik Nafarroa Behererat eta Nafarroa Beheretik Lapurdirat ibili behar izan zuten, aldi batez, baita Biarnoko lurretarat ere, hainbat bider, gure arbaso haiek, lagun handiki batzuen etxetik bertze lagun batzuen etxerat, harik eta, Indietarako asmotan zegoen etxejaun bati etxea eta lurrak erosi zizkioten arte, non habia berria moldatu baitzuten, Lapurdi eta Nafarroa Behereko mugan. Desterru hura, beraz, distantzian eta legoatan ez zen luzea ez neurtezina, baina nola amorante batzuei gorputzen urruntzerik tipienak arimen urruntze guztizkoa dakarkien, hala egiten
|
zitzaien
gure odoleko gizon emazteki haiei eskumenean zirudiena eskuragaitz, desterrua kasik jasanezin egin arteraino. Sentimendu haren gutitzeko eta leuntzeko, eta, bide batez, habia berrirat moldatzeko eta estatu hartarat ohitzeko, on zuketen bakezko eta soseguzko giroa; ordea, bai Lapurdin, bai Nafarroa Beherean, eta bai Zuberoan ere, noiznahi den pizten ziren katoliko eta protestanten arteko aharrak eta liskarrak —hala nola Charles de Luxe eta Belzunzeko jaunaren artekoak—, etxegoiendarrak saihesterat eta ekiditerat entseiatzen zirenak, eta ekidin ere zituztenak nola edo hala, baina beren baitarik eta beren gorputz arimetarik baztertu ezinik, aldi berean, arrisku eta peril sentsazio hura, deserosoa eta gozagaitza, aitzina eginikako urrats bakoitza edonoiz gibelat bihur zekiekeen beldur, alde bietarat osin bana zuèn bide meharretik ibiltzerat kondenaturik baleude bezala, egun batean bai eta hurrengoan ere bai.
|
|
|
Izan ere, ez ote gara, bada, halakoak, jaun André, Adan eta Ebaren denboratik, zeren zuhaitzetik ez jateko debekua jaso zutenean piztu baitzitzaien haiei ere hartarako gogoa eta desira, halako suertez, non egin behar ez zutena egin baitzuten hondarrean? Eta afaldarrei ere bertze hainbertze, zeren, nola baitzekiten ezin joan zitezkeela kakategi hartarat, uste zutelako ezen sugegorriek habiatzat hartu zutela, hala etorri
|
zitzaien
guztiei, handik berehala, harat joaiteko gogoa, baina nola ezin joan baitziren, haurdun geratzeko perilean jarri nahi ez bazuten bederen, hala barreiatu eta sakabanatu ziren jauregiaren gibelaldeko landetarat, hertze aharratuen kolerari bide baten emaiterat osaba Joanikotek haiei guztiei oihuka adierazten zien bitartean egin zezatela egin beharrekoa lasai, zeren segur baitzen ezen gauaren hotzak ... Eta Villagrandeko dukea ere harat joan zen, nahiz eta bertzerik ere egin zezakeen:
|
|
|
—harri eta zur behatzen zidan amak—: Ahantzia ote daukazu zer gertatu
|
zitzaien
zure aita anaiei, eta ahantzia ote daukazu, bada, zure aitaren eta tigrearen arteko borroka Pagabasoko leizean. Baina, froga gehiagoren beharrean bazaude, berehala izanen dugu bertze bat, zaude segur...!
|
|
|
Eta, halakoetan gertatu izan ohi den bezala, guztioi etorri
|
zitzaien
Mignonekin gau hartan bertan oheratzeko gogoa, emazteki haren sekeretuen dastatzeko eta haien desestaltzeko.
|
|
|
Espero ez nuen bidetik, baina. Paretaren kontra bermatua, desegin gabeko motxila handi bat trufa ari
|
zitzaien
nire ametsei.
|
|
|
Txanda eman behar nion orain nire lekukotasunari, lagunaren bulegoan sartu bezalaxe eraso zidan ikuskizunaren portreta ahalik eta fidelena marraztuz. Borrokan isuri nintzen teklatura iraulitako ene eri gogortuekin; eznahia ageri
|
zitzaien
, une horietako bihotz ikararen kronikagile bihurtzeko. Nire begiek bildutako irudi arrailagarriei molde idatzi kutsugabea ematera lehiatuta ere, emaitzak parekotasun urruna zuen nik ikusiarekin:
|
|
|
Ezker belauna seinalatu nion. Prakei hainbateko urratua ageri
|
zitzaien
han eta, itxura guztien ariora, oihal udatiar finaren azpiko larruazalak ez zuen tratu hoberik hartu, ibilgailu hiltzaileari itzuri eta errepide ertzean lurreratzean.
|
|
|
Kanpoko beroak ukabilkada batek bezala jo ninduen aurpegi aurpegian. Isilune pisu bat jarraiki
|
zitzaien
nire desenkusa ahulei. Ez naiz tabakofobikoekin behin ere ohituko.
|
|
|
Gurean, arreba Marixa da lau senideetan zaharrena. Lehenagoko denboretan, heldua, zuhurra eta arduratsua
|
zitzaien
inguruko guztiei, eta gaur egun ere, lehengo giderretik, heldu, zuhur eta arduratsu ageri da, bere kolko babestailea seme alabak gerizatzeko zabaltzen duela orain. Niri, berriz, gatazkatsu, dudakor eta aldaberaren papera zegokidan haur eta gaztetan, eta ez dut uste horretaz begiratu naizenik; gatazkatsu, dudakor eta aldabera sekulorun sekulotan, harik eta lurrekoak egiten ditudan arte.
|
|
|
Zer zioten, ordea, ezin ikasi: apez langileekikoak akiturik, Udaleko funtzionarioa tartean sartu
|
zitzaien
eta, ez barkamenik ez bertze kortesiarik gabe haien solasa moztuz, gorpuzain ttaparrari ere galdatu zion sinadura. Betaurreko ilunen atzetik," Potzoloren" begitartea ilunagotzen sumatu nuen.
|
|
|
Haren gainean karpetaz osaturiko bi zutaberen artean ageri zen Potzoloren burua, purgatorioko, enpresa ezinezko bateko auditore. Begiak esku arteko paperetatik goititu gabe mintzatu
|
zitzaien
nire eramaleei.
|
|
|
Ustekabetua, neure ezpainei baiezkoa lerratu
|
zitzaien
.
|
|
|
ni ere dohakabe zorigaiztoko bat naizelako; nire bizitzak ere luze zituelako oinaze orduak, labur zorionekoak. Horixe zen, noski, arrazoi funtsezkoa, arrazoi orokorra; baina, zehaztera joz, zer interesatzen
|
zitzaien
nitaz?; nondik larrutu behar ninduten?; zein izango zen niretzat gordeta zeukaten kondena?
|
|
|
Denak drogatuta zeuden. Zertan antzematen
|
zitzaien
–Bada, begiradan, hizketa moduan, orrazkeran, eskuen dardarizoan, besoetan zintzilik gelditzen zitzaizkien orratzetan.
|
|
|
Eta, hurrena, Maria Morena aipatu zuen teatralitate handiz, eskuin besoa bere osotasunean luzatuz eta besapeko izerdi orban lotsagarria nabarmen erakutsiz, ene irudikotz, baina ez aurretik han zeuden ikusle ordurako desmadratzen nahiz odolusten hasiei fin portatzeko esateaz ahaztu gabe, isiltasun eta errespetu osoz. Ez
|
zitzaien
, nonbait, gaztigu agerikoa gehiegi atsegin izan anfiteatro urrunean zeudenei, eta, erantzun gisa barre karkara lazgarri bat irten zen han goitik, zenduak zut jar  tzeko moduko mamu oihu bat. Hautsi egin zen isiltasuna, esaten den bezala, mila zatitan.
|
|
|
Goizean artoa aletu nahi nuela adierazi banuen ere, oraingo honetan jasan nuen ongi izebaren petralkeria. Ireki irekiak zituen hatzak bere buru gainetik, eta oinazea irristatzen
|
zitzaien
ganbarako hormen errainuan. Hatz mehe haiek ikusten nituen ni seinalatuz arratsalde guztian, eta aurrean genuen artaburu mendiak ez zuen amairik izango berehalakoan.
|
|
|
Eta goizean goizetik, Olga betaurreko beltzak jantzirik ibili da. Beharbada on egingo lieke atzoko epaia zein izan zen jakiteak, beharbada txango bat beren gisara egitea
|
zitzaien
, edo espresso baten inguruan mintzatzea (hain gauza xumea, eta hala ere batzuetan hain zaila).
|
|
|
garagardotegi batean afaltzea. Eta han txispatu egin naiz eta gara, eta alkoholak ez ezik, Ruben aski irribarretsuaren begirakune umelak ere on egin dit (aldizkarikoei ahantzi egin
|
zitzaien
nabarmentzea, alkoholarekin batera, zein garrantzitsua izan daitekeen den jausaldietan beste norbaitentzat desiragarri izatea). Gaur, aspaldiko partez indartsuen, bete betean sentitu dut, sentitzen ari naiz laztanen eta musuen beharrizana (besterik ezean, gero, dendako bakardadean, nire eskuei hegaldatzen utziko diet).
|
|
|
Lagunak! adoretsu hasi
|
zitzaien
. Gaur zuekin egon nahi nuen!
|
|
|
1994an Daily Tele graphegunkari britainiarra edizio digitalen aitzindari bihurtu zen bere Elect ronic Telegraph ekin; bertan, informazioei berezko tratamendua ematen
|
zitzaien
, euskarri digitalera egokitzeko xedearekin. Estatu Batuetan, San Jose Mercu ry News kazeta izan zen lehen osoko egunkari elektronikoa 1994an.
|
|
|
Hilabete batzuk pasa ondoren, 1996 urtean zehar, gai hau egunkari guztien orrialdeetan azalduko da sakonki jorratuta. Informatikari buruz tutik ere ez zekiten kazetari haiei ezinbestekoa egin
|
zitzaien
gai honi buruz beren iritzia plazaratzea irakurleen artean zegoen egarria asebetetzeko.
|
|
|
Ardura honen sustraia Euskal Gobernuan nagusi zen ideologian bila dezakegu, baina baita Europan garrantzi handia zeukaten kolektibo katolikoak euskaldunen kausara erakartzeko asmoan ere. Kolektibo horiei ematen
|
zitzaien
lehentasuna erakusteko," Liga Internacional de los Vascos" delakoaren Frantziako bi komite nagusien lehendakaritzak zeintzuen eskuetan zeuden aipa dezakegu: Akizeko apezpikua, Matheu monsignorea, eta François Mauriac, idazle katolikoa.
|
|
|
Eta ez ote
|
zitzaien
ilusioa ahituko Leandro Alzate, Itxaso Diaz, Mentxu Fernandez eta Marina Mendietari ere. Gazteak dira laurak, 26 urtekoak, eta lauren lanekin Ezkerraldea Plastika erakusketa abian jarri ondoren, goitik behera bota diete; aurren aurrena Seve Calleja Sestaoko alkatearen begiradak bere burua sozialistatzat jotzen duen edonork behar lituzkeen baino itzal gehiago dituelako; eta ondoren, Seve Calleja ez diren Ezkerraldeko gainerako alkateek ere —denak PSE EEkoak—, kultura eta arteari zor zaion errespetua oso era partikularrean ulertzen dutelako.
|
|
|
Beste osagaiok, emotibo, estetiko edo bestelako edozeinek, albo eragin psikologikoak eduki ahal izan arren, ez zeukaten zeresanik zientzia edo filosofiaren enuntziatu bat indartzeko garaian. Garrantzizkoa, zientzi diziplinatan, objektibotasuna edo egibalioa ziren —enuntziatu bat egiazkoa edo faltsua izatea— Berriro ere egiaztagarritasunaren forma bat barneratu
|
zitzaien
isilean enpirista logikoei.
|
|
|
Parisko Sorbonan 1935ean burututako Filosofia Zientifikoaren Nazioarteko Kongresuan, Frantziako gobernuak eta Parisko zientzi institutuek babestuta, ikusmolde zientifikoaren tesiei azken oniritzia eman
|
zitzaien
. Kongresuaren arrakastak, bost urte arinagoko datuei zegokienez, ikusmoldearen igoera kuantitatibo eta kualitatiboa erakusten zuen.
|
|
|
Neurathek ez zituen gustuko Schlicken joera aristokratikoak, eta azken honek jasanezintzat jotzen zuen bestearen antz proletarioa. Baina aldea, beren jarrera sozio-politikoetan ez ezik, urruntasun filosofikoan ere nabaritzen
|
zitzaien
, eta inork ezin izan zuen haiek sekula adiskidetu. Esan behar da, dena den, Neurathen idatzietan Schlicken izena, asko aipatua eta oso objektiboki, beti ongi erabilia agertzen zela.
|
|
|
" Hemen, Europan, uste zen sorginek ilean zituztela beren ahalmen gaiztoak, eta ezerk ezin ziela inolako arrastorik egin gizatxar haiei ilea zuten bitartean. Horregatik, Frantzian, sorginkeri salaketa egiten
|
zitzaien
pertsonei gorputz osoko ileak moztu ohi zizkieten torturatzailearen aurrera eraman baino lehen".
|
|
|
Kartzelero bereziak ziren, garai hartako egoerari eta guri aurre egiteko propio hautatuak. Errepresioa gustatzen
|
zitzaien
, sadikoak ziren, komisaldegietako txakurren antzekoak. Baziren kartzelaz kartzela gurekin bateratsu aldatzen zirenak, Carabanchelen gurekin egonak, gurekin Puertora joanak, eta gero Puertotik Herrerara heldu zirenak.
|
|
|
Preso arriskutsu horiek izan ohi dira, hain zuzen, nolabaiteko klase kontzientzia daukatenak eta duintasun gehien dutenak, eta bizi baldintzen egoera gogorragatik gurekin txukunen konpondu ohi direnak ere bai, jakina. Preso horien eta gure artean enfrentamendua sortzen saiatu zen etsaia, baina gaizki atera
|
zitzaien
jokaldia. Bortxatzaileak, salatariak eta giza-lakasta modu guztiak izaten dira kartzeleroen konfiantza dutenak, inolako duintasunik ez dutenak gehienetan; kartzeleroak ere ohartuko ziren horiekin ezin zutela euskal presoon aurkako gerrarik egin espetxeetan.
|
|
|
Asturiasko CNTko haiek heldu ziren herrira, eta jauntxo horren etxeari lehergailuak ipini eta dena leherrarazi nahi izan zuten, familia osoa barruan zela. Gure aita aurrean plantatu omen
|
zitzaien
, eztabaidan aritu ziren, eta azkenean konbentzitu egin zituen halakorik egin ez zezaten. Ez zen ezer gertatu.
|
|
|
" Etxean egina", esan zuen Lazarok harroki; norbait hura jaiki, bata bat erdi jantzita;" gabon, emazte", esan zuen Lazarok, halakoxe umorez; emakumeak zerbait esan zuen; apika hizkuntza atzerriko batean, Xanek ez baitzuen ulertu; eta Lazarok, hain zuzen ere: " zer diñozu, emazte?", jaurtiki zion;" hitz egizu klaro, komeni denez"; ez zion emazteak jaramonik egin; sukaldera joaki, baso bat ur edan, fregaderaren kontra apoiatuta, besoak antxumaturik so gelditu
|
zitzaien
;" Xan, Luzi; Luzi, Xan", esan zuen Lazarok; jaiki zen apur bat Xan, Luziri eskua luzatu zion; Luzik laxoki estutu zion; ez zegokeen bestalde emakumea txit umore onean; bistan da, ez ziren orduak; mazelezur handia, ile rubioak nahastuta, begiak ondo ireki ezin zituela zegoen; Lazarok zigarro bat piztu zuen eta: " Henriren laguna da", esan zuen.
|
|
|
Xan oso zorabiatuta zegoen, ez zuen deus esateko kemenik. Hori ordea, bera gaizki egon zitekeela, ez
|
zitzaien
bi mutilei gogoratzen. Bele kaseteko kanta marmarkatzen ari zen.
|
|
|
Gizon gazte, txiki, musu gorri, sudur zapaleko bat inguratu
|
zitzaien
; zigarroa eskuan zuela: " Barkatu", esan zuen," zu izango zara nire bila dabilena?".
|
|
|
Alaba burlatiak sutondoa utzi zuen; berriz ere mahaira heldu, haren gainean liburua zabaldu, ikasi itxura egin zuen; zinez noski, June eta kanpotar hura zertaz ari ziren, arrimatu
|
zitzaien
. Alabaina Xanek:
|
|
2001
|
|
|
Gizarteak ogeita amabi aldiz gauza gehiago jartzen ditu gizon orren eskuetan, jaio zan garaian baiño". Bururatu ote
|
zitzaien
hori guztia lehenxeago aipatu zituen gazte haiei. Kiaaa!
|
|
|
Mende luzean, Ane Olivan Zestoako gerentearen esanetan," medikuntza naturalaren onurei larregiko balioa eman
|
zitzaien
, baina egia da medikuntza konbentzionalak osatu ezin zituen zenbait gaitzentzat ur termala onuragarria zela".
|
|
|
Hala ere, medikuntzaren aurrerapenak etengabeak ziren, eta XX. mendearen bigarren erdialderako gaixoei askoz errazago, merkeago eta erosoago suertatzen
|
zitzaien
pilula bat hartzea bainuetxe bateraino hurbiltzea baino. Gainera, urte horietan jendea kostaldeko turismo guneak deskubritzen hasi zen, eta doako hondartzaren aldean ordaindu beharreko bainuetxeen gainbehera etorri zen.
|
|
|
Horren ondorioak oso latzak dira, horrek EAJrekin, hemengo burgesiarekin, aliantzak ekarri ditu, baina maila oso konkretuetan. Aurrekontuetan baiezkoa eman
|
zitzaien
, eta bertan, besteak beste, zipaioei 50.000 milioi pezeta (2 miliar bat libera) ematea eta diru pila bat energia proiektuak aurrera eramateko bideratzea jasotzen zen. Energiari buruz ari garelarik, denen artean erabaki behar dugu zein energia plan nahi dugun.
|
|
|
Nahiz eta bazkaldu zuten ostatuko jabeak behin eta berriz esan baso hartara ez hurbiltzeko, ez zela leku segurua, bikoteak ez zion kaso zipitzik egin eta harantz joan zen, baso ilun eta zabal hura zeharkatzeko asmotan. Bat batean, ordea, tartalo bat agertu
|
zitzaien
aurrez aurre, basoa berea zela eta beraiek ere bere menpean zeudela esanaz. Beldurtu ziren, jakina, baina halere asmatu zuten hartatik nola ihes egin.
|
|
|
Zer gertatu ote zen, Z. ARGIA" grisen" (orduko" ordenazaintzaileei" deitzen
|
zitzaien
modua) erretratua azalean zuela kaleratzera ausartzeko. Garaiko egunkariak errepasatu arren, ez dut horren arrazoia garbi azal ziezadakeen berririk aurkitu...
|
|
|
Azkenik, antxoaren harrapaketarako, 44.000 tonako muga jarri zen Europako Batasun osorako. Hortik 34.480 tona Hegoaldeko eta Estatu Espainiarreko gainerako itsasontziei egokitu
|
zitzaien
. 34.000 tonako kuota hori osatu zen 2000 urtean.
|
|
|
1996 arte, Gizarte Segurantzan 1967ko urtarrilaren 1a baino lehen kotizatu zuten guztiek nahikoa zuten 60 urteko adina edukitzea eta 15 urtez kotizatu izana; 65 urte betetzeko falta
|
zitzaien
urte bakoitzeko %8ko murrizpena egiten zen. Toledoko Itunarekin, aurreko baldintza berberek jarraitu zuten eta murrizpena %7ra jaitsi zen, 40 urte kotizatu eta lanpostua bere gogoaren kontra galdu baldin bazuten.
|
|
|
Juan Mari Atutxak eginiko aurkezpenarekin ematen zaio hasiera Eusko Legebiltzarra osatu duten guztien artean eginiko liburu honi," Denboraren lekukoak" izenburuarekin aipatu erakundeak bere XX. urteurrena ospatzeko gazteleraz zein euskaraz plazaratu duenari. Hogei urte horietan Eusko Legebiltzarreko eserlekuak inoiz erabili izan dituzten guztiei eskatu
|
zitzaien
orri batean laburtzeko erakunde honetan lan egin izanak sortzen zizkien oroitzapen, bizipen, hausnarketa eta ekarpenak. Hirurogeita bederatzik bete zuten eginkizuna eta horiexen lanak eta argazkiak osatzen dute liburua, non jasorik dauden politologoen diagnostikoak, zenbaitzuen gogoeta lasaiak, bidean gelditutako legebiltzarkideen oroitzapenak, kritikoen iritzi gupidagabeak eta marrazkilarien arkatz zorrotz bezain umoretsuen emaitza.
|
|
|
Hori ordaindu ahal izateko, Eredu enpresaren eta EEEren laguntza jaso zuen. Greenpeaceren proposamena plakak teilatuan ezartzea zen, baina beraiei komenigarrriagoa iruditu
|
zitzaien
eraikinaren aurrealdean jartzea, ikasleek prozesua ondo ikus zezaten. Oraindik ez dute Iberdrolarekin kontraturik sinatu, elektrizitatearen trukeko dirua jasotzeko
|
|
|
Europako ministroei ekainean aurkeztu
|
zitzaien
txostenak Europan enplegu maila igotzearen premia azpimarratzen du, bestela zaiolako gaur egungo pentsio sistemari eta gizarte babesari eutsi. Jarduera maila hori areagotzeko emakumezkoak eta adineko pertsonak kontratatzeko bidea gomendatzen dute.
|
|
|
Jon Andoni Fernandez de Larrea historialariak dionez, garrantzitsuena ez zen arerioa erabat garaitzea, borroka bera mantentzea baizik. Etsaia erabat garaitzea ez
|
zitzaien
komeni, haien ohorea eta bizimodua mantentzeko aitzaki egokia baitzen borroka egitea.
|
|
|
Ez naiz rabinoa eta nire erantzuna ez da erabat balekoa izango, baina gure txikitasunaren indarrak profitatu nahi ditudanez, deritzot ez ote dugun «zergatik» galdetu beharrean «zein» da «zein» galdetu behar, edo gatazka guzti hauetan gizakia «non» dagoen galdetu behar, hainbeste plan eta mapa artean. Eta galdera artean ito aurretik, burura datorkit orain urte batzuk Gipuzkoan ezagun egin zen gotzainen gutun bat, non «Jainkoa» non dago galdetzen zutenei aholkatzen
|
zitzaien
«gizakia» non zegoen, norbera non zegoen galdetzera.
|