|
2001
|
|
|
Pinuek ez dute, hala ere, bertakoentzat baliabide ekonomiko nahikoa ekarri, eta nekazal zonalde askotan gertatu bezala Lea ibarrak XX. mendean bere biztanleriaren erdia baino gehiago galdu zuen (3.960 biztanle 1900ean, 1.900 biztanle 1999an), nahiz eta azken urteetan kopurua bere horretan mantentzea lortu duten. Garai berean ondoko Lekeitioren bilakaera ikusiz gero (3.944 biztanle 1900ean, 7.466 biztanle 1999an) argi dago joandako asko lan aukera gehiago eskaintzen
|
zituzten
inguruko herrietara mugitu zirela, baina herri hauen eragile nagusietako bat izan den emigrazioa ez da soilik horretan geratu. 1970 artekoak urte beltzak izan ziren leatarrentzat:
|
|
2006
|
|
|
Nafarroako Antso VI.a Jakitunak fundatua, baina ez dago urtea garbi, 1191n izatea posible da (García Fernández, 2004) 166 1200ean ingurua Gaztelak konkistatzean, Trebiñuren jurisdikzio pean geratu zen, 1254ko foruen berrespenean datorrenez. 1296an ordenantzak167, eta gero, 1358an ermandadea egin
|
zituzten
inguruko hiribilduekin (Haro barne) 168, Pedro Fernandez de Velasco Argantzongo jauna erregearekin haserre zenez, ez zen Argantzon Arabako 1458ko ermandadean sartu; erregearekin haserrea konponduta tartean, berriz, sartu egin zen, baina berriro atera zen zergatik ez dakigularik (Fernandez de Larrea, 2003: 47) 169.
|
|
|
Central Pacific konpainiak haraino zabaldu zuen trenbidea 1868an. Berehala, enkantean atera
|
zituzten
inguruko lurrak, eta ia egun batetik bestera eraiki ziren etxeak. Hiriari Virginiako militar baten izena eman zioten:
|
|
2007
|
|
|
Besteak beste, frantsesen etaespainolen hizkuntza politika zegoen jokoan orduko hartan. Berez zutenarekin ezkonformatzen, eta zirenak eta ez zirenak egin
|
zituzten
inguruko hizkuntzenekologia sistema suntsitzeko. Eta orduko haren ondorio zuzen zuzena da gaur bizidugun hizkuntzaren politizatze hau.
|
|
2008
|
|
|
harrapatu zuten azkena. Harrezkero baten bat ikusi bai, baina eman
|
zituzten
inguruko artzainek. Zeuden sasoian egonda, gainera, inongo otsorik ez zen ausartuko herriko kaleetan muturra azaltzen.
|
|
|
Freddy Greenek ere eskopeta altxatu zuen eta, bat batean, bihotzaren taupadak gogor nabaritu zituen. Sastraken artetik mutur urduri bat agertu zen, eta, guardaren eskopetako mirarekin eta zelatan jarritako begiarekin bat egitean, kurrinka lehor eta sendoak errepikatu
|
zituzten
inguruko zuhaitzek. Zalapartaren zalapartaz ihes egiten hasi zen basurdea.
|
|
2009
|
|
|
urki zaharren itxurak, kasu. Zuhaitz haien adar kizkurrek distira egiten zuten; bateko, ilargiaren argitan; eta, besteko, modu itzaltsu batez estaltzen
|
zituzten
inguruko zuhaixkak zein bidea, euren itzal beltzarekin". Irene bi orduz eman zitzaion irakurketari, idazlearen gaztaroko pasadizoetan murgilduta.
|
|
2011
|
|
|
Ordutik, 2.000 polizia inguru daude obrak babesten.No TAV plataformak antolatu ditu manifestazioak, abiadura handiko trenaren egitasmoa salatzeko. Chiomonteraino martxak antolatu
|
zituzten
inguruko herrietatik, eta herritarrek ez ezik, Piomonte eskualdeko 23 alkatek ere hartu zuten parte martxa horietan. Iragan uztailaren 3an 70.000 bat pertsona joan ziren protesta egitera.
|
|
2012
|
|
|
Ez naiz horrelako xehetasunak artikuluetan kontatzekoa eta oraingoan ere ez nuen egingo, eszenak, giroak, liburuko edukiak nerabezarora braust itzuli ez banindute, Entzun! aldizkari zaharren garaira; diskoak deskargatzen
|
zituzten
inguruko geekak esku bakarrarekin konta zenitzakeen denboretara; prentsa, irratia, telebista eta tabernak musika deskubritzeko kanal bakarrak ziren ke arteko egunetara. Entzun behar zen zerbait aurkituz gero, lagunei kontatzera korri egiten zenuen.
|
|
|
Ilun zegoen kanpoan eta ez zen tutik ikusten. Hodei astun eta hotzek estaltzen
|
zituzten
inguruko mendien gailurrak; tarteka soilik, haize ahul baten xuxurla entzuten zen jatetxe inguruan hazten diren lertxunen adaburuen artean; herritarrak leihoetara pilaturik zeuden. Menditik jaitsi, sarbideko ate aldera hartu, eta urratsa azkartu dut.
|
|
|
Washingtonen ere, metroan buelta batzuk egin zituen Huljek. Washingtoneko metro batean zegoela, jendea beldurtzen, bere familiarkoak ikusi zituen haiek ere gauza bera egiten; horrela, elkarrekin izutu
|
zituzten
ingurukoak, eta Hulj, jada ez zen arduratzen morroi arraroaz.
|
|
2013
|
|
|
Baina ez zuten etsi. Haiek bilatzeko taldeak antolatu zituzten, eta egunak, asteak eta hilabeteak eman
|
zituzten
inguruko bazterrak miatzen. «Kattuk zuzentzen zuen dena [Ramon Oñederra, GALek urte bereko abenduaren 19an hil zuena].
|
|
2014
|
|
|
Eliza katolikoari ez, beste erlijio batzuetako erakundeei eragin die neurriak batez ere, haiek jartzen dituztelako lokalak etxepeetan. Hain zuzen, bi meskita jartzeko eskariaren ondoren aldatu zuen legea udalak; gurtza toki horiek jartzekoak
|
zituzten
inguruko bizilagunek protestak egin zituzten, eta hirigintza plana aldatu zuen udalak, horrelakoak saihesteko. Etorkinen eskubideen alde aritzen diren taldeek«diskriminatzailetzat» jo zuten erabaki hura.
|
|
2015
|
|
|
Aspaldian AEBetara joandako euskal artzaina eta bertan jaiotako ilobaren arteko elkarrizketa irudikatu genuen Jokinek eta biok. Euskaraz zekitenek itzulpen lanak egiten
|
zituzten
ingurukoekin, eta denboran atzeratutako algarak sortu ziren tarteka, txistea itzuli eta gerora entzuten genituelarik han zeudenen barreak.
|
|
2016
|
|
|
1745ean hil zen, 77 urte zituela. Eta haren azken nahiak behintzat bete
|
zituzten
ingurukoek. Pobreen artean banatzeko eta zoroetxe bat eraikitzeko erabili zituzten Swiften ondasunak.
|
|
|
Behean, berriz, ibai bat, soro eta larre berde berde ugariko haran estu bat zeharkatzen. Zuhaitz hostoerorkorreko basoak
|
zituzten
inguruko mendietako magalen goialdeek. Haran txiki hartako giza arrasto bakarra, berriz, bi etxe; besterik ez.
|
|
|
Esklabo iheslarien komunitateetan bizi ziren plantazioetatik ospa egindako esklaboak eta haien ondorengoak, eta komunitate horiek hegoalde osoan zehar ugaritu ziren, 1642an hasi eta 1864an buka. . Iheslarientzako aterpeak ziren; horrez gainera, base moduan erabiltzen
|
zituzten
inguruko plantazioak arpilatzeko espedizioetan, eta, batzuetan, matxinadak zuzentzen laguntzen zuten?. 1816an, iheslarien komunitate handi bat aurkitu zuten, loratzen ari zena:
|
|
2017
|
|
|
Auzoak genituen egun horretan ere. Ibar estuan, nomada familien kokagune ñimiñoek pikardatzen
|
zituzten
inguruko errekaren ertzak. Osaba eta mandazainak haiekin eztabaidan ibiliak ziren arestian, ailegatu berritan toki pixka bat guretu nahian ari ginelarik.
|
|
|
Rita eta Xabier zaldi gainean azkar igo ziren Albercaren tontorreraino, herriaren ondoko mendixken artean. Handik behatu
|
zituzten
inguruko zazpi mendi muinoak: Zazpi Luminariak.
|
|
2019
|
|
|
Jende anitz etorri zen laguntzera, eta denak batera hasi ziren neskaren bila. Agian izutu eta mendian galdu izanen zelako ustean, miatu
|
zituzten
inguruko oihan, mendi eta larreak. Deiadarra joka, Martina!
|
|
|
Hainbat eta hainbat zauritu eraman
|
zituzten
inguruko ospitaleetara. Soldaduak eta herritarrak.
|
|
2021
|
|
|
Baina zimarroiak geroz eta hobeto antolatu ziren. ...alenque edo quilombo izeneko komunitateetan bildu ziren; etxaldeak eta plantazioak erasotzen zituzten, esklaboak askatzeko; eraso horietan hornigaiak lapurtzen zituzten; kontrabandoan aritzen ziren piratekin nahiz merkatari europarrekin… Espainiarrak saiatu ziren hainbat espedizioren bidez palenqueak topatu eta suntsitzen, baina zimarroiek nahiz oraindik esklabo zirenek askoz hobeto ezagutzen
|
zituzten
inguruko oihan trinkoa eta erliebe malkartsua. Horregatik, behin baino gehiagotan espainiarrek zimarroiekin negoziatu behar izan zuten.
|
|
|
Lan handia zuten, zeren eta egun gutxitan udako kanpaina prestatu behar baitzuten, elikagaiak, armak, gurdiak eta animaliak ere bai. Lehen lehenik mezulariak bidali
|
zituzten
inguruko bailaretara gerlariei deia zabaltzeko. Jaun Enekoren menpeko lurrak ziren.
|
|
|
Batzuek bazuten irabazteko esperantza intelektual eta moral handia, eta horrekin indartu
|
zituzten
inguruko jende askoren bi ilusioak: jendartea arrunt aldatu (iraultza soziala) eta euskaldun askatasuna lortu (independentzia).
|
|
2022
|
|
|
Rodrigo Velak, serio, ez zion erantzun. Velatarren aldekoek arkuekin geldiarazi
|
zituzten
inguruko beste gerlariak. Rodrigo hurbildu zitzaion Garciari eta ezer esan gabe labanaz hiru sastakada eman zizkion bihotz aldean.
|
|
|
Hori dela eta, poesian murgilduta dauden hainbat lagun batu eta Gorlizko Poetak kolektiboa osatu zuten 2018an, neurtitzak landu eta poemak edonora hauspotu guran. Iragan uztailean, Gorlizko Artisauen Azokan, erakusmahai bat izan zuten, eta urteotan guztiotan egindakoak partekatu
|
zituzten
inguruko auzokideakaz.
|
|
|
Hegazkin etsaien beldurrez, iluntasuna ia erabatekoa zen. Militarrak lasterka zihoazen kale aldapatsuetan behera, hildakoen monumenturantz; bizkar zorroetan sartuta zeramatzaten latorrizko ontziek, elkar jo eta soinu metaliko bat eginez, zaunkaka jartzen
|
zituzten
inguruko txakur guztiak. Zerutik udako euri arin eta freskoa zerion, zirt zart alaian hildakoen monumentuaren inguruko astigar zurien hostoetan.
|
|
2023
|
|
|
ez dute soilik hiltzen ezabatu nahi dugun espeziea". 4 DDT aplikatu zitzaien intsektuak jaten zituzten hegaztiak hiltzen ziren, eta berdin eremu ihinztatuetatik hurbil zeuden ibaietako arrainak. Erlezainek ehunka erlauntz galtzen
|
zituzten
inguruko baratzeren batean DDT aplikatzen zenean. Pozoia elikadura kateetan sartu zen:
|
|
|
Bata eta bestearen herria txandakatzen zituzten. Biak irudimen handikoak zirenez, istorioak, abenturak eta misterioak asmatzen
|
zituzten
inguruko plaza eta ezkutaleku guztietan.
|
|
|
Baina nortzuk ziren brontzezko esku hori etxeko atari batean zintzilikatu zuten baskoi horiek? Nola bizi ziren, zer erlazio
|
zituzten
inguruko herriekin eta nola moldatu ziren erromatarrekin. Oraindik itzal asko daude garai horren inguruan, baina arkeologoak eta historialariak ari dira argitu nahian, eta lau adituren laguntzarekin osatu du BERRIAk Burdin Aroari buruzko erreportaje sorta hau, aste honetan argitaratuko dena.
|
|
|
Azokako ihauteri giroko zalapartatik aldendu nin  tzenean, antena parabolikoak
|
zituzten
inguruko eraikin marguletara hurbildu nintzen zaborrez beteriko kaleetan barrena. Flor do Minho ostatura etorri berritan, Giselek zehatz mehatz deskribatu zizkidan antena berak ziren.
|
|
|
Gorritin (N) gazteek, gauerdiz, elizako ezkilen dangadak eguna argitu arte luzatzen zituzten, txandaka jotzen zituzten. Araian (A) suak pizten
|
zituzten
inguruko mendixketan. Bilbon (B) gaueko hamabiak entzuterakoan, bost xentimoko txanpon bat botatzen zuten leihotik bilbotarrek, urte berrian dirurik faltako ez zitzaielakoan.
|