|
2000
|
|
|
Gauzak horrela, nahiz eta XX. mendea arte itsaso, ozeano edo ibaietako baliabideak amaiezinak
|
zirelako
ustea izan, egunez egun haztegietatiko arrain gehiago jaten dugu, askotan konturatu ere egin gabe, gure etxe eta jatetxeetan. Gai honen gaineko euskal estatistikarik ez dugu, baina Espainiako haztegi arrain produktoreen elkartearen (Apromar) datuen arabera, Espainiako etxe eta jatetxeetan jandako urraburu eta lupinen% 78 haztegietatikoa zen, 1990ean kopuru hori% 4koa baino ez zelarik.
|
|
|
Baina orduan bigarren mailako bertsolariak hartu zituzten. Hemen berriz sartu gara zaharrak, gazteak, lehenengo mailakoak, bigarrengokoak, gazteak
|
zirelako
gehiegi ezagutzen ez zirenak... Herri osoak parte hartu duen txapelketa bat izan da.
|
|
|
lau puntukoak zortziko txikia eta handia eta bost puntukoak hamarreko txikia eta handia. Orduan ere baziren beste neurri batzuk, baina bertso paperetan bakarrik eta zailak
|
zirelako
ez ziren erabiltzen. Gaur bertso eskolak direlako eta abar, molde gehiago erabiltzen dira.
|
|
|
Ez da nire xedea ikerketa akademiko bat egitea izan, subjetibotasunetik egindako mendearen irakurketa bat baizik». «Bihar bertan hastera ostera ere, aukeratutako kronikak desberdinak izanen
|
zirelako
ziurtasunez idazten ditut lerro hauek». Horrela eginda, kontakizuna askoz ere erakargarriagoa da.
|
|
|
Iratzarri nintzenean sekulako poza hartu nuen. Horregatik portatu nintzen txarto pertsonaiekin, eurak ere nirekin txarto portatu
|
zirelako
|
|
|
" Edizio labur" aren arrakasta zela-eta, hirugarren edizioan, lehenengo bietako 22 ipuin inguru baztertu ziren, batzuk gordinegiak
|
zirelako
eta besteak ez zirelako guztiz alemaniarrak. Ipuin berriak ere gehitu zituzten eta mantendu zirenetan, gordinkeria mugatu zuten.
|
|
|
" Edizio labur" aren arrakasta zela-eta, hirugarren edizioan, lehenengo bietako 22 ipuin inguru baztertu ziren, batzuk gordinegiak zirelako eta besteak ez
|
zirelako
guztiz alemaniarrak. Ipuin berriak ere gehitu zituzten eta mantendu zirenetan, gordinkeria mugatu zuten.
|
|
|
ETB martxan jartzeko ilegaltasun denak egin genituen, baina bere babesarekin. Kultura eta Hezkuntzako diru partidak ez ziren eztabaidatzen, onartzen ziren behar beharrezkoak
|
zirelako
, gure ezpata zelako hura.
|
|
|
Ez naiz ari euskal nazionalismoaren doktrinaren letrari dagokionean, baizik eta praktikan anitzago zela diot. Ezkerreko sentsibilitateak aktibatuagoak
|
zirelako
edo, gizartearen krisi gorriari erantzuten zion HBk. Arrazoi ezberdinengatik, bere abiaburuan egun dena baino aukera integratzaileagoa izan zen.
|
|
|
Eta kasu gehienetan, dugun buruhausterik handiena ez delako euskara nafarra, giputza edo bizkaitarraren arteko zera hori, euskararen eta gaztelaniaren (edo frantsesaren) arteko gatazka baino. Koldo Zuazok gogorarazten digu euskara batua ez zela asmatu euskalkiak ezgauza
|
zirelako
, zazpi herrialdeetako euskaldunek batak besteari eroso ulertzeko baizik. Baina uste oker horrek, bere aburuz, norberaren euskaran konfiantza galtzera, eta gurasoen eta seme alaben arteko hizkuntza loturaren etenera, hots, hizkuntza sena garatua ez izatera eraman gaitu.
|
|
|
Izan ere, Francoren diktadurapean ez zegoen ongi ikusia indarrean zeuden lege eta erabakiak zalantzan jartzea. Gainera, epaiketa militarra zela-eta, badaezpada ez bazen greba eta mobilizazio asko egin
|
zirelako
, hiru hilabeteko salbuespen egoera dekretuz ezarria zuen Espainiako Gobernuak. Zer zen salbuespen egoera?
|
|
|
Azken hamarkada osoan ikusi ahalizan dugu estatuko lurralde osoan asteko prentsaren garapen fenomeno hau enpresaertainen itxurapean (10 eta 49 langile bitartekoak). Tokiko Asteroko Prentsaren (Presse Hebdomadaire Locale) arrakastak laster batean erakarri zituen EskualdekoEguneroko Prentsaren (Presse Quotidienne Regionale) gutiziak, lehia guztiakdesagerrarazteaz eta bere jarduera sektoreak dibertsifikatzeaz arrangura
|
zirelako
, irakurleriaren pilaketa eta higadurari hobeto aurre egiteko.
|
|
|
Gizartearen informatizazioaren lehen egunetan arlo politiko sozialak9 planteatzeko ahaleginak egin ziren arren, hausnarketa honek jarraipen txikia izan zuen, beharbada kritikoak atzerakoi modura aurkeztuak izateko beldur
|
zirelako
, aurrerapenen aurka baileuden. Hori frogatzeko, arazo horri buruzko argitalpenen urritasuna egiaztatu besterik ez da behar.
|
|
|
Konputagailuen iraultzak, lehenengo iraultza teknologikoa izan ez arren, ez du espero litekeen erreakzioa sortu gizartean. Alde batetik, informatizazioa propagandaitzelarekin datorrelako; beste aldetik, lehengo esperientziak nahiko ezberdinak
|
zirelako
eta orain gertatzen denarekin alderatzea aski zaila delako. Beraz, jasotakoeskarmentua aprobetxatzeko, teknozientziak ikasi dituen beste adibideak erabilibehar ditugu.
|
|
|
Beraz, azken aldian nortasun formalaren eta honen bermearen inguruko eztabaida sortu da. ENA ekimena sortzearekin batera, eta ordura arte dokumentazio eskatzerakoan erreferentzia eta testuingurua beti unerik gozoenak ez bide
|
zirelako
, hasiera batean agiriaren beharraren inguruko eztabaida sortu zen. Ekimen honekorain arte jaso duen erantzun zabalak, ordea, argi utzi du gizarte mailan izan duenonarpena.
|
|
|
Moderatzaile lanean, Fito Rodriguez aritu zen, EZBAIKAko lehendakaria. Bestalde, Abertzaleen Batasunak ez zuen ordezkaririk bidali, une haietan alderdi barruan hau guztiaaztertzen ari
|
zirelako
(liburuan, ordea, ABren jarrera jaso dugu). Hona hemen, osolaburbildurik, guk zuzendutako lau galdera zehatzei bakoitzak eman zion erantzuna.
|
|
|
Nik bezala, garai hartako euskaltzale autodidakta guztiek, nor ez zenautodidakta, inolako euskal ikasketa arauturik ez zegoen garai hartan?? arreta handizirakurri eta aztertzen genituen, ikasmaterialik egokiena
|
zirelako
ziurtasun osoz. Zer ezote genuen ikasi eta zenbat zalantza ez ote zizkigun argitu, zalantza berriak sortuzizkigun aldi berean?
|
|
|
Han ikusi nuen lehenengoz Txillardegi eta, egia esan behar badut, bileretanhitz egiten zenaren erdiaren erdia ere ez nuen ulertzen. Alde batetik, nire euskara mailahausnarketa sakonetan murgiltzeko modukoa ez zelako; beste aldetik, erreferentziapolitiko eta kultural asko falta zitzaizkidalako, eta ez nekien nortaz edo zertaz ariziren; eta, azkenik, zenbait gauza hitz erdiaz edo klabez esaten
|
zirelako
, gauzakzehatz mehatz azaldu gabe. Horiek ziren klandes tinitatearen morrontzak, eta nireeuskarak oraindik ez zuen hura guztia ulertu ahal izateko finezia nahikorik.
|
|
|
Sistema legitimatzen duena, gizabanakoarennahimena omen baita; baina hori kontrolatzen eta ezabatzen ahalegintzen da sistemabera! (Alderdi politikoak, hasieran luzaro debekatuak egon direnak mendebalekodemokrazietan, nahimen indibidual librearekin elkartezinak
|
zirelako
, orain nahimenbanako horiek ordena txukun batean, hots, kontrolpean bideratzeko tresnak baizik ezdira)... Kierkegaard-ek besteentzat uzten du, garai modernoan gaiztoa deitoratzea (Garoa-ren antzera); berak oraingo garai honen txepela deitoratzen du, gaiztoa izatekoere ez omen baitu kemenik.
|
|
|
Aramaion zinema, kaleko? (Ibarrako, beraz) biztanleen gertakaria izan zen, oro har.Besteak beste, baserriak urrun geratzen
|
zirelako
(oinez egin behar izaten zen joan etorria), astean zehar aski birunda egiten zelako (lanera edo, hurbilen zeuden baserrietakoak, eskolara), zine saioak larunbat gauetan izaten zirelako eta igandean aski bidezutelako meza etortzearekin, eta, nola ez, baserriko haur eta gazteen artean bestelakolanak, beharrak eta interesguneak zeudelako, zinemaren irradiazio eremua kalekojendearengana baino ez zen ...
|
|
|
Aramaion zinema, kaleko? (Ibarrako, beraz) biztanleen gertakaria izan zen, oro har.Besteak beste, baserriak urrun geratzen zirelako (oinez egin behar izaten zen joan etorria), astean zehar aski birunda egiten zelako (lanera edo, hurbilen zeuden baserrietakoak, eskolara), zine saioak larunbat gauetan izaten
|
zirelako
eta igandean aski bidezutelako meza etortzearekin, eta, nola ez, baserriko haur eta gazteen artean bestelakolanak, beharrak eta interesguneak zeudelako, zinemaren irradiazio eremua kalekojendearengana baino ez zen iritsi.
|
|
|
Baldintzaobjektibo guztien aurkako matxinada zen hura, garaitzeko inongo aukerarik ez zuena. Etahala ere, gazte txoro haiek egoskortu
|
zirelako
gaude gu hemen, mende berriari itxaropenberriz begira. David eta Goliaten ipuinean bezala edo.
|
|
|
izenburupean, energi mota bi hauen arteko erlazio estua agerian utziz. Ordura arte, bi energia hauek independenteak
|
zirelako
ustea zegoen. Liburu horretan James C. Maxwell fisikari eskoziarrak erakutsi zuenez, periodikoki edo aldiro norantzaz aldatzen den korronte elektrikoa gai da espazioan zehar uhin modura transladatzen diren eremu elektrikoa eta eremu magnetikoa sortzeko.
|
|
|
Ondoren, Interneteko zenbait ziber irratiguneren helbideak adierazi dira. Irratiguneek izen hori hartzen dute, hastapenean audioan oinarritu
|
zirelako
, ondoren Interneterako pausua emanez. Batzuk engoitik esparruan kokatu dira zibergunean, irudi artxiboak ere jarriz.
|
|
|
Hurrengo urteetan Matienzo, Ubal gaina eta Lanestosa arteko meatzeak ustiatu ziren batez ere; ateratako mineral garrantzitsuenak, blenda, beruna, kalamina eta fluor espatoa ziren. Ustiaketa sistemak zaharrak
|
zirelako
, edo kalitate baxuko minerala ateratzen zutelako, meatzeok ez dute inoiz aberastasun handirik eman.
|
|
|
Pozalaguako kobazulo ikusgarriak, esaterako, ospe handia du mundu osoan, estalaktita eszentrikoen aparteko adibidea baita. Santa Isabel de Ranerokoa berriz, forma harrigarriak izateagatik, saguzar kolonia garrantzitsuaren babeslekua delako eta bertan hartz hezurrak aurkitu
|
zirelako
da ezaguna.
|
|
|
" Heldu gaituk Clifden a, Connemarako hiriburura...", esan zion eta segituan gaineratu zuen egunero egiten zuela berak bide hura, eta gutxitan ikusi zuela Connemara hain eder. Eta ez zuela ulertzen nola lokartu zen, eta ea nola zen posible, inoiz ez zuela aukerarik izango naturaren holako espektakulurik berriz ikusteko eta hala ere lotan pasatu zuela bide guztia, eta ardiak errepidetik joaten ez
|
zirelako
taxia ordu laurdenez geldirik izan zuela, eta paisaia hark arnasa ere osten dizula (noski, esna egonez gero), eta berrogeita hamar libera zirela, mesedez. Lagun handi bat betiko urrutiratzen denean bezala begiratu zien Txemak txanpon haiei.
|
|
|
Hara heltzeko zenbait kilometro egin behar izan zituen oinez, motxila handia bizkarrean, autobusik ez zuelako aurkitu eta herri balneariora autoz zihoazen denak edadetu samarrak
|
zirelako
eta, beraz, bide ertzeko motxiladunari mespretxuz begiratu ondoren aurrera segitzen zutelako, Txemaren hatz lodia berriz poltsikora sartzera kondenatuz.
|
|
|
Eta, hala, egun batean, aitak astebeterako kondenatu zuen ziega itsu hartarat morroi bat, Urbiaindik mozkorturik itzuli zelako eta biharamunean bere egitekoei buru egin ahal izan ez zielako. ...uan, eta amets batean bezala ikusi zituela haiek guztiak —ikatza baino beltzagoak—, infernuko garren artean kiskaltzen eta oihu desesperatuak egiten; eta, honelatan, mozkor hark amestu edo asmatu idurietarik hartu zuen ziega ilun hark fama are ilunago hura, jauregiko bertze morroien eta neskameen kontsentimenduarekin; eta ez hauek erran ziotelako sinesten ziotela, baina bai isilik geratu
|
zirelako
, irririk eta trufarik egin gabe morroi mozkorrari gai hartaz solasten zenean, erakusten zutelarik, gisa hartan, ezen sinestetik hurbilago zeudela ez sinestetik baino. Eta Mattin eta biok ere halatsu geunden, zeren eta artean umeak baikinen, imajinazinoaren edozein fantasia sinesteko prest.
|
|
|
Eta, haren izena ezagun egiten bazitzaidan ere, zeren jaun Marcel prezeptorearen ezpainetarik noizbait aditua bainuen, Bartolomé de Carranza artzapezpikuarenarekin baterat, zerbait gehiago jakin nahi izan nuen, eta orduan kontatu zenidan nola Barasoaingo doktoreak Fernando Katolikoaren indar armatuetarik ihesi ibili behar izan zuen, haren familiakoak Nafarroako errege legitimoaren aldekoak
|
zirelako
; nola apez ordenatu ondoren urte luzeetan Salamancan irakasle izan zen, Frantzisko Vitoriakoarekin batean, eta gero Portugalerat joan zen, non Coim brako unibertsitatean aritu baitzen, luzaroan han ere; nola, gero, Carranza artzapezpikuaren defendatzaile izan zen, Europa osoan sonatua izan zen auzian, eta nola hargatik gogotik sufritu behar izan zuen, halako tailuz, non etxean preso eduki baitzut... lehena, ez zuela onartzen Espainiak Nafa rroa bereganatu izana; bigarrena, Martinek erraiten zuela ezen erregek gorrotatzen zuela eta hargatik ez zuela haren Gorteetan kargurik; hirugarrena, nafarra zela eta Albre ten aldeko familia bateko kide eta partaide; laugarrena, Franziaren laguna zela eta Frantziako kulturakoa; eta kontatu zenidan, finean, nola Mar tinek ospitale batez dotatu eta hornitu zuen bere jaioterria, Barasoain, hil ondoren.
|
|
|
...abaki zuela ezen ez zegoela prest harekin bizitzeko, abeldegiren batean edo bertze nonbait bakartzen ez bazuten bederen— oholezko txabola handi bat eginarazi baitzion zurginari, karratua eta handi handia, zeren eta ez baitzituen ahantziak, artean, tigre bezatzaileraren hitzak, noiz eta honek erran baitzion ezen ez zirela tigre suerte hartako tigreak kaiolaratu behar, tristetzen eta goibeltzen
|
zirelako
eta hiltzen zirelako. Eta egin zuten, bada, etxe ondoan bertze txabola hura, egokitu zizkioten burdinazko lau leiho, eta hantxe sartu eta hertsi zuten.
|
|
|
...egoela prest harekin bizitzeko, abeldegiren batean edo bertze nonbait bakartzen ez bazuten bederen— oholezko txabola handi bat eginarazi baitzion zurginari, karratua eta handi handia, zeren eta ez baitzituen ahantziak, artean, tigre bezatzaileraren hitzak, noiz eta honek erran baitzion ezen ez zirela tigre suerte hartako tigreak kaiolaratu behar, tristetzen eta goibeltzen zirelako eta hiltzen
|
zirelako
. Eta egin zuten, bada, etxe ondoan bertze txabola hura, egokitu zizkioten burdinazko lau leiho, eta hantxe sartu eta hertsi zuten.
|
|
|
Izan ere, ongi dakizu, jaun André, zein zen sasoin hartako handikien eta odol garbiko jende noblearen iritzia —iritzi aski orokorra, bertzalde, urte luzeetako erroak zituena—, komertzioari eta antzeko betebeharrei buruzko zilegitasunaz eta bidezkotasunaz denaz bezainbatean... eta mesprezatzen eta arbuiatzen ere zituztela eginkizun haiek, erdeinatzen eta gutiesten, iritzi haren arabera, zeren haiek guztiak ez baitziren —nehoiz ere izan ez ziren— ohorezko gizonendako lan ohoragarriak, halako suertez, non, lan haiek eta egiteko haiek, egin orduko lohitzen eta zikintzen baitzituzten egiten zituztenak: ...ldien zaldiei aitzinatzen zitzaiela, ohartu zen ezen mundua aldatzen ari zela eta, urrunerat joan gabe ere, bertan zituztela mudantzak, ondasunen ata aberastasunen inportantzia gero eta handiagoa iragartzen zutenak... eta, are gehiago, zeren uste baitzuen, halaber, ezen, jatorrizko eta etorkiko odol garbitasunik ezean, nola baitzen bere kasua, arbasoak Nafarroako gerla haietan galtzaileetarik izan
|
zirelako
, dirua egin eta diruz eros zezakeela faltan zuena, noblezi tituluak ere diruaren esku egon zitezkeenez gero... zeudenez gero. Zeren nobletasun agiria bereganatu ondoren egin baitzezakeen amets, orduan baizik ez, nobleen bi zimoduarekin, zergak eta tributuak ordaintzeari utziz eta lana ere alde baterat utziz.
|
|
|
Eta sartu zen ama etxerat, joan zitzaion aita gibeletik, ni haien ondotik...; zeharkatu zuen amak sartokiko pasabide osoa, burua jiratu ere gabe, sartu zen egongela tipian... eta aitak berdin egin zuen; eta, presarekin edo atea guztiz hersten ez zuela, galdetu zion amari: " Zer gertatzen da, Graziana?" Kanpoan nengoen arren, hitzak klar eta garbi iristen zitzaizkidan, zeren, tirabiran ari
|
zirelako
edo, ohi baino ozenago mintzo baitziren gurasoak. " Berriro hitz egin zenioke zeure anaiari, baina oraingoan gogorrago, zeren eta Emilianik hogeita bortz urte ditu jadaneko, eta, igurikitzearen igurikitzeaz, joan zaio ezkontzeko adina...
|
|
|
" Bada, hemen ez dago mirakulurik, jaun Lorenzoren alde behatz baten emaiteko disposizionean ez bazaudete". Eta, ene hitz haiek entzunik, kanpoan zegoen jendea saltokirat sartzen hasi zen, eta gizon hilaren lagun haietarik batek keinu bat egin zuen, eta guztiek beren ezpatak gorde zituzten, ez dakit ene solasak konbentzitu zituelako, edo ahalke
|
zirelako
, ustez hain maite zuten lagunaren alde behatz baten emaiteko ere gai izan ez zirelako, eta kendu egin nielako, ondorez, hilaren alde borroka egiteko zuten kausa eta arrazoina. Eta gero erran nien:
|
|
|
" Bada, hemen ez dago mirakulurik, jaun Lorenzoren alde behatz baten emaiteko disposizionean ez bazaudete". Eta, ene hitz haiek entzunik, kanpoan zegoen jendea saltokirat sartzen hasi zen, eta gizon hilaren lagun haietarik batek keinu bat egin zuen, eta guztiek beren ezpatak gorde zituzten, ez dakit ene solasak konbentzitu zituelako, edo ahalke zirelako, ustez hain maite zuten lagunaren alde behatz baten emaiteko ere gai izan ez
|
zirelako
, eta kendu egin nielako, ondorez, hilaren alde borroka egiteko zuten kausa eta arrazoina. Eta gero erran nien:
|
|
|
Handik ordu batzuetarat, berriz, zuhaur etorri zintzaizkidan jauregirat, erraiteko ezen osaba Joanikotek eta Maddalenek beren buruaz bertze egin zutela eta haien gorputzak suak erraustu zituela... Eta nola sinetsi nuen istant hartan ezen egiten ari ginen guztia zuzena zela, zeren haien gorputzek bordako sutan akabatu baitzuten, eta haien arimek ere berdintsu eta orobatsu behar zuten, infernuko garren artean, bekatu mortalean hil
|
zirelako
! Eta, berria eman ondoren, osaba Joanikoten karta bat eman zenidan... baita zure koadro hura ere.
|
|
|
Baina Joxe Aberasturiren asmoa eta xedea molde batekoa zen, eta Antonio eta biona guztiz molde diferentekoa, zeren eta Antoniok eta biok Utopiarekin amesten baikenuen, eta Joxe Aberasturik, berriz, Potosirat joaitearekin, aditu zuenetik ezen lur haietan aise aberats zitekeela, urrea eta zilarra, hango landetan eta mendietan, lili distiratsuak bezala loratzen
|
zirelako
eta, handik eta halatan, ezpataren ahala eta diruaren indarra iduri batean josi nahian edo, amets egiten zuen zilarrezko ezpata batekin, zeina esekiko baitzuen bere jauregiko —zeren eta amesten baitzuen, orobat, jauregi eder batekin ere— toki seinalatu batean.
|
|
|
Eta Uraitzetik beti itzultzen zen liburu edo manual debozionezkoren batekin, edo erlijionezko bertze edozein libururekin, zeinetarik ikasten baitzituen etsenplu batzuk, noiznahi den baliatzen zituenak. Eta, hala eta halatan, osaba Joanikotek prismak eta piramideak eta bertze iduri geometrikoak irakatsi zizkigun denboran, amak ere ez zuen okasionea galdu erraiteko ezen gizartearen organizazinoa piramide bat bezalakoa zela, Faraoiek Egipton eraiki zituztenen parekoa, eta haiek zutik zirautela, ez bakarrik harrizkoak
|
zirelako
, baina filosofia naturalaren eta geometriaren legeak ere errespetatu eta bete zituztelako, oina lur zolan pausaturik eta punta goian; eta kontrara eraikitzea erokeria zela, zeren, alde batetik, ezinezkoa baitzen puntu ez-egonkor baten gainean deus ere jaso nahi izaitea, ergelik ergelenak ere ederki uler zezakeen bezala, eta, bertzetik, zeren, eraiki ahal izanen balitz ere, eraiki orduko erori eta... Eta bere argudioen indartzeko, erantsi eta eratxiki zuen:
|
|
|
" Jainkoa beti ere gorago dago ena da, eta harekin behar dugu hitz egin eta mintza". Zeren eta, jauregiko kantoi batean kapera egiten hasi berriak
|
zirelako
edo, anitzetan mintzatzen baikinen aldi hartan orazinoaren inportantziaz. Eta nik Jainkoa bezain gora nahi nuen, Mattinen gainetik egoiteko.
|
|
|
Zeren, elizak egin ohi zituèn autofede handiusteko haietan ez bezala, zeinetan inkisidoreak eta autoritate zibilak entseiatzen baitziren, ikusgarritasunaren ikusgarritasunaz, mota bateko zein bertzeko hereseen biltzerat, zenbatenaz gehiago, hainbatenaz nahiago, autofede hartan, aldiz —denborak bertze batzuk
|
zirelako
, benturaz—, osaba Joanikot genuen kulpant bakarra. Ordea, baldin eskarmentua bazen autofede haien xede nagusia, zalantzarik ez dut ezen Urbiaingoak ere osoki eta konplituki egin zuela bere xede hartarako bidea, zeren ez ahanzteko moduko ikuskizuna izan baikenuen geure inguru honetan ere, heresea bakarra zen arren.
|
|
|
Kontatu dizut ezen Pedro Huizi Ubarneko dama zaharraren semea zela eta dama gaztearen lehengusua, baina ez dizut kontatu ezen, aitari tigrearena gertatu ondoren, etxetik atera ere gabe egon zirela bi emaztekiak, dama eta damatxoa, leihoak hertsirik, itzalpean denbora batez, aitaren ondikozko erabakiaren ondorez kulpant senti zitezkeelako... eta amaren beldur
|
zirelako
ere bai, beharbada. Edo, erran nuke ezen leiho guztiak hertsirik zituztela, bat izan ezik, zeren eta Pedrok harat eraman baitzuen bere studio berria, eta zeren argiaren beharra baitzuen ongi trabailatzeko.
|
|
|
...Ohartu nintzenerako, sala zabal batean nengoen, zeinak baitzirudien ezen kezko laino batek harturik zegoela; lainoan barrena, berriz, mahai batzuk ikusten ahal nituen, eta mahaien inguruan marinelak, guztiak lurrezko pitxer tipi batzuetarik biera edaten —edo garagarnoa deitu ote genioke, jaun André, zeren garagarraren arnoa den? —, eta guztiak ere eskua dantzan, batzuk pipa erretzen ari
|
zirelako
, eta bertzeak emaztekien popako zein brankako altxor ezkutuen xerka zebiltzalako, zeren munduan ez baitago marinelik bere bizitzan altxorren batekin amets egin ez duenik.
|
|
|
Biharamunean, bezperan enekin atera ziren marinelak untzirat itzuli eta, kamastra batean lotan ikusi nindutenean, alegeratu zitzaizkidan, baina baita haserretu ere apur bat, gau osoan kezkaturik egon
|
zirelako
, zeren ostatuan iguriki baininduten eta ez bainintzen ostaturat agertu.
|
|
|
Orain, derrigorrez herrian gelditu behar eta, semeak galtzontzilo triste bat ere ez zuen garbi, erabilien ordez larunbat igandeetan janzteko. Ama suerte batzuk negar batean zeudekeen, beren erraietako hezur kuttunak zikin edo fardel jantziak egoten ahal
|
zirelako
susmoa hartuz gero. Kristina ez da horietarik.
|
|
|
Eta, ikusten ez bazuten, zergatik ez zuten ikusten? Itsu
|
zirelako
, ala itsu plantak egiten zituztelako. Edota, oraindik okerrago:
|
|
|
Une hartan zer egin ez nekiela geratu nintzen, auto batek errepideko putzu baten gainetik igaro, eta frakak blaitzen dizkizunean baino haserretuago ezdeusago. Are okerrago autobuseko hartan nire ttikitasunaren, nire desanparoaren lekukoak asko gehiegi
|
zirelako
; eta haien begietan irribarre makurren bat, haserre keinuren bat sumatu nuelako sortzen ari nintzen atzerapena zela eta. Orduan ez zitzaidan bururatu, baina gerora pentsatu izan dut bidaiariren batek txanpon batzuk uzten ahal zizkidala, baina ez.
|
|
|
Sekula ere ez da onartu, merkataritza esparruan, bidezko salneurriaren erdia baino goragoko kaltea dela eta, kontratuaren hutsalketa akzioa, merkatugaien higigarritasunak, arriskuak, ustekabeak eta ezinbestekoak akzio hori eragozten baitute. Arean bere, bazen arrazoirik moneta paperaren garaian, paper horrek erreka arin jo zuela, hutsalketa akzioa gai zibiletan ere ezabatzeko; aldi bitarte horretan eta gai zibiletan ere, merkataritzako gaien mugikortasuna eta ustekabe berberak tartean
|
zirelako
; gaur egun, bestera, berori ostera ere ezar dezakegulakoan gaude, justiziak berak, oztoporik gabe, bere eskubideak berreskuratu ditzakeelako eta kontratu pribatuak, orobat, mehatxupean ez direlako, orain arte izan diren moduan, gai publikoen desordena zela eta.
|
|
|
Nahasmen hau tresneria argi bat ez erabiltzeagatik gertatu zitzaion Machi, tresneria logikoa adibidez, Carnapek XX. mendean egingo zuen bezala11 Dena den, egoera korapilotsu horren atzean, kategoriak batez ere koloreak, soinuak, beroa, presioa, espazio eta denbora subjektiboak, sentimendu afektiboak, nahiespenak eta, beharbada, memoriaren irudiak zirela ikuska daiteke12 Identifika ditzakegu, hortaz, modu batean edo bestean, Machen elementuak, ondoren kategorizazio bat eratzeko, azkenik esperientzia eta zientziaren objektuak lor ditzagun. Garapen hau guztiz garrantzitsua zen Machentzat, berarentzat zientzia esperimentalak ez
|
zirelako
oinarrizko elementuez arduratu behar, beraien arteko erlazio eta funtzioez baizik. Hauei esker, esperientziaren objektuen kategorizazioa lor zitekeela uste zuen; Machek hiru talde proposatu zituen:
|
|
|
Hala, Austria Hungariako Inperioan sortutako artista, zientzialari eta pentsalariak (Freud, Weininger, Schonberg, Webern, Berg, Mahler, Brahms, Strauss, Kokoschka, Schiele, Klimt, Klinger, Kubin, Loos, Otto Wagner, Kraus, Hofmannsthal, Schnitzler, Roth, Trakl, Rilke, Kafka, Hertz, Boltzmann, Kelsen, Schumpeter, Hayek, Mauthner, Vaihinger, Avenarius, Mach, Schlick, Neurath, Godel, Brouwer, Popper, Zweig, Musil eta Kakaniako beste seme alaba batzuk) gizaki modernotik haratago daude, Robert Musilen esanetan, hil ondoko edo hil osteko gizakiak direlako. Haiekin Aro Berria krisian sartu zen, kultura postkantiarrean, Nietzschek sortutako ildoan, giza gaindikoak
|
zirelako
, hori jakin gabe, Habsburgen inperioaren eta jainkoen gainbeheran.
|
|
|
Lau lagun geunden enfermerian, ziega berean: Urru eta biok zeharo jota geundelako, eta Txino eta Rafael gu zaintzera joan
|
zirelako
. Hauek ere greban zeuden, baina gu baino hobekixeago haatik.
|
|
|
Herrerara iritsi nintzenerako, lagunak batzarrak egiten ari ziren egoera hari aurre egiteko moduren bat prestatu nahian. Ez zen gauza erraza, erabat setiatuta geundelako, kartzeleroak harro eta garaile ageri
|
zirelako
, itomena gainditu ezinik genbiltzalako, gose grebez izan ezik beste borroka eratan esperientziarik ez geneukalako, eta beste hainbat arrazoirengatik. Batzar ugari eta eztabaidak luzeak izan ziren.
|
|
|
Emiliano Eizagirre doktoreak etxera egiten zizkidan bisitak. Sanatorioren batera joatea izango zen niretzako konponbidea, baina sanatoriora ez zen edozein joaten, beteta egoten
|
zirelako
. Osabaren etxera egiten zizkidan bisitetan konturatuko zen sendagilea, han ez nindutela oso gogoko, ez nindutela trapu zahar bat baino gehiago zaintzen.
|
|
|
Baina ez ginen beti berdinak egoten. Jendea aise aldatzen zen han, batzuk hiltzen
|
zirelako
eta haien lekua betetzera beste batzuk ekartzen zituztelako. Gaur musean edo ariko ginen laukotea mahaian eserita; hurrengo egunean berriro eseriko zinen beste saio bat egin asmoz, baina ohartzen zinen bezperakoetatik bat falta zela, edo bi agian.
|
|
|
nire lehenengo maitalearen gutuna. Gutuna jasotze hutsa harrigarria zen, Margaren berririk ez nuela 23 urte
|
zirelako
eta ez nuelako uste gehiago sekula izango nuenik ere. Biziki harritu ninduen gutuna euskaraz idatzia zegoela ikusteak ere, ezagutu nuenean Margak ez baitzekien euskaraz.
|
|
2001
|
|
|
Halako batez ezkerra helburu gabe geratu zen duela urte batzuk; zergatik? Helburu nagusiak ekonomi arlokoak
|
zirelako
eta horietatik asko ongizatearen gizartearen bidez lortuta zeudelako. Hortik sortu ziren mugimendu alternatibo eta sozialak, ezkerrak jakin izan du mugimendu horiek bereganatzen eta horrek beste bultzada bat ematen die ezkerraren helburuei.
|
|
|
Ahalegin franko eta hainbat eskaera burutu ondoren Baionako Herriko Etxeak bere laguntza asmoa azaldu zion AEKri eta hainbat proposamen eskaini ere. Alta, etxea bera edo etxearen kokapena egokia ez
|
zirelako
, han hemenka eta molde ezberdinetara saiatu izan arren AEKideek ez zuten lortu behar zuten etxebizitza bereganatzea eta bertan behera utzi behar zuten udalaren eskaintza.
|
|
|
Euskaldunok badugu gure balea. Baina ez gure kostaldean dabilelako, euskaldunak espezie honen arrantzan aitzindari izan
|
zirelako
baizik. Eubalena generoko glacialis espezieari horregatik esaten zaio munduan euskaldunen balea.
|
|
|
Langileen eguna oraindik gogoan zeukatelako, edota langile borrokak egunetik egunera gehiago ugaltzen ari
|
zirelako
, gauza da Marx eta honen irakaspenak zekartzatela kontura ZERUKO ARGIAren arduradunek asteroko gogoeta eskaintzerakoan. " Nor burgesa?", galdetzen zuten izenburutik.
|
|
|
Egileak berak ohartarazten zuen bere asmoa ez zela inolaz ere hori izan, 1800 urtetik hasita egunkarietan zein foiletoetan aurkitu ahal izan zituen Donostiako berrien, erreferentzien, argazkien eta irudien bilketa bat egitea baizik, apika mesedegarri izango zitzaiona mende horretan Donostiak izandako historia zintzotasunez kontatzera erabakitzen zenari. Berrietan, lehentasuna herri bizitza islatzen zutenei ematen zien, haiexek
|
zirelako
baliagarrienak herri bat barren barrenean nolakoa den jakin ahal izateko.
|
|
|
Miguel Tardagila Kontxako estropaden koordinazio lanetan dabil aspalditik eta Epai Eskolako presidentea izan zen 1995era arte. Bere ustez, estropadak kirol lehia bilakatu
|
zirelako
ez ziren desagertu. Portu ezberdinen arteko lehia horrek mantendu ditu estropadak bizirik, Galiziatik Euskal Herrira zabaltzen den kirola eta afizioa.
|
|
|
Zergatik baina, horrelako herri txiki batean bi talde eta bi traineru? Beraien artean entrenatzaile eta arraunlarien artean ados jartzen ez zirenez banatu egin
|
zirelako
. Izugarrizko haserreak izan ziren, herria bitan banatu zen eta familiak ere hautsi ziren.
|
|
|
Horixe da Europako Batasunaren arazorik larriena, estatuen batasuna besterik ez baitu islatzen. Parlamentuko presidente Nicole Fontainek esan zidan finlandierak edo lituanierak, hizkuntz ofizialak izateko aukera zeukatela' estatu hizkuntzak
|
zirelako
', katalanak edo euskarak ez, ordea. Hau da, gaur egun euskararen ofizialtasuna lortu ahal izateko, estatu independentea izatea da aukera bakarra".
|
|
|
Olalde izenpetzen zuen batek egindako azterketaren arabera," Drogak gaurko munduan, batez ere gazteen artean, sortu duen korapilloa, ez da nolanahikoa. Urrutiago joan gabe, Euskal Erriko mugetan bertan asko izan dira zigortuak drogazale edo droga saltzaille
|
zirelako
".
|
|
|
Arazo larria, zalantzarik gabe, baina gaitz erdi, auzoan gertatu bide zen bakarrik. Horrelako euskaldunik ez zegoelako, ala euskal drogazaleak besteak baino azkarragoak
|
zirelako
–Olaldek ez zuen hori argitzen.
|
|
|
Adibidez, zergatik sortu ziren talibanak? Afganistanen oliobide bat, errepide bat eta zuntz optikorako bide bat eraiki behar
|
zirelako
. Talibanak Pakistaneko madrasetan erlijio eskolak ikasten ari ziren ikasleak ziren; une zehatz batean, Pakistango zerbitzu sekretuek erabaki zuten Afganistanen zegoen anabasarekin amaitu behar zela, bestela Pakistango proiektu ekonomikoa ez zelako bideragarria.
|
|
|
Kamera geldoan eta urratsez urratsean, Pioneer eta Panasonic laginen prestazioak besteenak baino txarragoak izan ziren, irudiaren bereizmenean distortsioak agertzen
|
zirelako
.
|
|
|
Hona beste akats bat: Capdevilla laginaren egoera higieniko sanitarioa ez zegoen zuzen, mikroorganismo aerobio eta enterobakterioen kopuruak handiegi
|
zirelako
.
|
|
|
Isabel eta Cabo de Peñas laginek ez dute araua urratzen, 2000ko ekainaren 5ean (legeria hau indarrean sartu zen datan, alegia) baino lehenago ontziratu
|
zirelako
.
|
|
|
Isabel eta Cabo de Peñas laginek ez dute araua urratzen, lata horiek joan den urteko ekainaren 5a baino lehenago egin
|
zirelako
: aipaturiko legeak, data horretatik aurrera egiten diren produktuak bakarrik behartzen ditu.
|
|
|
Gertakizunek adierazten dutenez, aristokrazia baskoia ere aritu zen Akila ren jarratzaileen artean. Rodrigo-ren lehenerabakia Iruñeko lurrak erasotzea izan zen; eta 711an, bertan borrokatzen arizelarik, musulmanak, Witiza-ren semeei laguntzeko asmotan, Penintsulanlehorreratu berriak
|
zirelako
albistea heldu zitzaion4 Badakigu zer agituko zengero...
|
|
|
aurrekoan ez bezala, kasu honetan ez dahabitataren jarraipenik egon; antzinako ezarkuntza horiek despopulatutadaude gaur egun, eta gehien jota baselizaren bat gelditzen da. Gainera, lurraldearen kontrolerako kokaguneak zirela ematen du, inoiz ez giza biziguneak, ezta Goi Erdi Aroan ere; batetik, mendi gailurretan egindako ezarpenak
|
zirelako
(beraz, haize guztiak jasaten zituzten babesik gabe, eta, erliebeoso malkartsua zenez, bertara heltzea zaila zen), eta bestetik, mendibideeneta portu sarreren kontrolerako kokaguneak zirelako. Adibidez, Ereñozarrek (Ereño) Gernikako itsasadarra menperatzen du, Zarragoitik Bermeoko portua, eta Unzuetak (Orozko) Arabar lautadarako pasabidea.
|
|
|
aurrekoan ez bezala, kasu honetan ez dahabitataren jarraipenik egon; antzinako ezarkuntza horiek despopulatutadaude gaur egun, eta gehien jota baselizaren bat gelditzen da. Gainera, lurraldearen kontrolerako kokaguneak zirela ematen du, inoiz ez giza biziguneak, ezta Goi Erdi Aroan ere; batetik, mendi gailurretan egindako ezarpenak zirelako (beraz, haize guztiak jasaten zituzten babesik gabe, eta, erliebeoso malkartsua zenez, bertara heltzea zaila zen), eta bestetik, mendibideeneta portu sarreren kontrolerako kokaguneak
|
zirelako
. Adibidez, Ereñozarrek (Ereño) Gernikako itsasadarra menperatzen du, Zarragoitik Bermeoko portua, eta Unzuetak (Orozko) Arabar lautadarako pasabidea.
|
|
|
Giza komunitate bateko kiderik garrantzitsuenak nabarmentzeko izango ziren, estalkiakgarestiak
|
zirelako
eta hilerrira arteko garraioak lan neketsua izan behar zuelako. Gehienak Oiz koharriarekin eginda daude, eta in situ batere ez badago ere, multzorik handiena Durangaldean dago.Ehorzketa hauen jatorriak erromatar eta bisigotikoak dira; beraz, berauen agerpena hegoaldetikdatorren akulturatze prozesuaren islatzat hartzen da.
|
|
|
Platon ekpoetei, eta gogoratu garai hartan poesia hitzak genero narratibo bat izendatzekobalio zuela? beldurra zien, bertutearen irudia zikin zezakeen errealitatea errepresentatzeko gai
|
zirelako
. Filosofo greziarrak ongiaren errepresentaziora mugatunahi zuen poesia.
|
|
|
Hemeretzigarren mendean dena zegoen prest perfumegintzari izugarrizko bultzada emateko. Alde batetik, Grasse bailara dugu, landare jatorria zeukaten esentzia olioak bertan landatu eta distilatu egiten
|
zirelako
, batez ere ospe handiko jazminak laranjondoak eta arrosondoak. Beste aldetik, Perfumegileen Estatutuak sortzea aipatu behar da; horrek lantegi indartsu batzuen sorrera ere ekarri zuen, hala nola Lantier (1795) Roure Bertrand Dupont (1820), Sozio (1840), Payan Bertrand (1854).
|
|
|
Jaitsiera horrekin, Cepsak Espainian dituen 1.500 zerbitzuguneetan 95 oktanoko berunik gabeko gasolinaren batez besteko prezioa 128,9 pezetakoa da; superprezioa 136,9 pezetakoa; berunik gabea, 98an 137,9 pezetakoa, eta automobilgintzako gasolioa, 112,2 pezetakoa. Aurreko asteko asteazkenean, Espainiako merkatuko hiru operadore nagusiek (Repsol, Cepsa eta BP) erregaien prezioak 1 eta 3 pezeta artean jaistea erabaki zutenean gertatu zen beherapena, nazioarteko kotizazioen prezioak asko jaitsi
|
zirelako
. Orduan, Repsol YPFk, Campsa eta Petronor markak barne, hiru pezeta jaitsi zuen batez beste gasolinen prezioa, eta bat eta bi pezeta artean automobilgintzako gasolioarena.
|
|
|
Matak argitu beharreko muturretako bat Kroazian erabilitako dializatzaileen jatorri zehatza da, hau da, Valentzian eta Madrilen erabilitako partida berekoak diren zehaztea, nahiz eta beste lote bateko zati izan. Nolanahi ere gaineratu zuen legelariak, Valentziako eta Madrileko ospitaleetan erabilitako dializatzaileekin gertatu zen bezala, Kroaziako langileak zigilatu egin ziren kalitate kontroletan ihesak zeudelako eta berriro zerbitzuan jarri
|
zirelako
. Akusazio partikularrak darabilen hipotesiaren arabera, Matak “batere zentzugabetzat” jo zuen.
|
|
|
Apur bat baretuago arribatu ziren etxera. Ez
|
zirelako
zikoitzak, beste herritarren artean ere banatu zuten kausitua. Horrela, bai gauza txarrak eta baita gauza onak ere partikatzen zituzten.
|
|
|
Baina niri izugarri gustatzen zitzaizkidan zure aitaren eskuak. Handiak eta beltzak
|
zirelako
.
|
|
|
Kafetegiak, portugesa eta tranbiak ere bazeuden, baina zerua zegoen Lisboan batez ere. Eta Roma eta Marcos tranbia batera igo ziren, ezin
|
zirelako
zerura igo. Marcosek tranbia gidariari begiratu zion:
|
|
|
Ez bezperan bezain bizi, ez. Ordu erdi baino ez nintzen bertan egon, gainera, euri tantak lodi lodiak
|
zirelako
.
|
|
|
Eta ez larritzeko, beste gai batzuk bilatzen zituen, berarekin zerikusi gutxiago zuten gaiak, hala nola, olinpiadetako laugarren eguna, Lucasen hankak eta zorabioak, farola baten gaineko bele taldea edo igelak. Igelei buruzko kontuak pentsatzen zituen bereziki, beste gaiak mugatuagoak
|
zirelako
.
|
|
|
‘Auzoan, ’ jarraitu zuen aittittek, ‘Zaldegipekoak baino ez ziren geratu etxean nik uste, karlistak
|
zirelako
, eta Aulkitriste... ’
|
|
|
Mendebaldeko kartografiaren historian bilakaera gradual bat egin da, antigoaleko mapa irudimenez beteetatik, ustezko zehaztasunez landutako gaur egungo mapetara. Liebanako Beatoak bere apokalipsiaren komentarioa ilustratzeko mapa egiteko, bidaiarien testigantzak eta erlijio liburuak izango zituen erreferentzia, eta paradisua ipini zuen maparen, eta Europa, Asia eta Afrikaz gainera terra incognita bat itsasoaz bestaldean, apostoluak Lurraren lau aldeetara igorriak izan
|
zirelako
. Eta gaur egungo mapagileak satelitez egindako 39 milioi pixel izango ditu kontuan, baina gero informazio hori bere gisara moldatuko du... ’
|
|
|
Goiorentzat eta, kanpoko itsasontziok erakargarriagoak ziren, handiagoak
|
zirelako
eta misteriozko zerbait zerielako, beharbada nondik zetozen eta zer zekarten ez zekitelako, ez nora joango ziren, beti urrun joaten baitziren. Bertan bi egunetan edo geratzen ziren marinel haiek, gainera, ilehoriak begi argi argiekin, edo beltz beltzak begi berdeekin, hizkuntza arraro eta arinetan mintzo zirenak, gizaseme arruntak izango ziren igual, kalean paseatzen den edo lantegietan lan egiten duen jendea bezala, baina itsaso zabal, sakon eta amaigabetik zetozen, eskolako globomundia porturik portu korritua zuten eta, mintzaira haien hots harrigarriek frogatzen zutenez, lehorreko jendeak ezagutu ezin dituen ezkutu eta gertaeretara hurbiltzen ziren.
|
|
|
Onen uharteko iraultza industriala laburra izan zen. Langileak hil ondoren, ugazabak joan egin
|
zirelako
. Eta misionero anglikanoek ere alde egin zutelako azkenean.
|
|
|
Jostun sorginak lurra ez ezik, josten egiteko etxe handiago bat ere behar zuela bota zion Ahaide Nagusiari. Pare bat ordu eztabaidan aritu ondoren, baietz agindu zion Ahaide Nagusiak jostun sorginari, biak emango zizkiola, baino biharamunerako egon zuela kapelak prest, Bando  kideen arteko borrokak laster hasiko
|
zirelako
. Jostun sorginak baietz agindu zion, lasai egoteko, hurrengo egunean han izango zuela-eta eskatutakoa.
|
|
|
Gerokoek, behintzat, ez dute beste horrenbeste egin, gauza ez
|
zirelako
edo gogoak eman ez zielako, berdin da. Frantziako Iraultzak, hainbeste gauza egin eta desegin zituenak, Bergarako Mintegia ahuldu zuen eta azkenean irentsi.
|
|
|
Hiri larri xamar batean, behartsu kontukoak joaten ziren" publiketara5"; zerbait zezaketenek, nahiz izandunegiak ez izan, fraide mojen ikastetxeetara bidali ohi zituzten haurrak. Leku egokiagoak zituztelako, irakasleak saiatuagoak
|
zirelako
, eta abar. Izana zuten hobea ala izena, ez dakit, baina horrelatsu gertatu ohi zen.
|
|
|
Cancha vasca, Â Julius Caesar, Limelight, Nous sommes tous des assassins, Ulisse, Marty eta City Lights. Eta hor daude hemen agertzen diren tankerara Patxi Altunak prestatu zuen delako X en idazlan hautatuak bilduman, Bilbon 1972, 309, horrelaxe kalera
|
zirelako
, bai grafiaz eta bai gramatikaz baturantz aldaturik. Gainerakoetan, ordea, axal axaleko gauzei bakarrik begiratu diet, gainerakoak (baita aditz laguntzailea bera ere) lehengo hartan utzi ditudalarik2.
|
|
|
Lotsatzen banau ere, aitortu beharrean naiz ia arrastaka eraman nindutela Ingmar Bergman en El séptimo sello ikustera, baina zorionez eraman ninduten, arrastaka bada ere. " Zazpigarren..."
|
zirelako
film gehiegi ikusia nintzen, batetik, eta ez zidaten oroitzapen atseginik utzi. Eta nahiago izaten dut, bestetik, arte gaietan egiten diren aurrerapenak urruti xamarretik ikusi.
|
|
|
Orain Orixe eta Lizardiren adiskidetasuna nahi nuke gogoratu, hitz bitan. Hain ezberdinak izanik  eta hain ezberdinak
|
zirelako
biak bildu zituen lokarria ez zuen heriotzak berak eten eta Orixe, lehortzat geneukan gizona, ez zuen inolako lotsa gaiztok lotu bere adiskideaz mintzo zenean. Hain ederki esan zuen bezala:
|
|
|
beharriz eta entzutez, Benveniste baztertuz gero, ez naiz inoren ikasle izan. Ez nuke, ordea, egia osoa esango âeta, egia esatekotan, egia osoa zor duguâ hemen aitortuko ez banu zenbateraino lagundu ninduten arrotz
|
zirelako
irakasleek, batez ere âJulio Caro Baroja, gure gurea dugulakoan, ez dut aipa  tzenâ elkarren hagitz adiskide ez ziren José Vallejok eta Antonio Tovar-ek. Eta arrotz horiek beti jakin dute zenbait" euskaldunek" oraindik ez dakiena:
|
|
|
Berebiziko pisua dute azkeneko biek arlo honetan ere, eta bi arrazoigatik gutxienez: Garate jaunak azpimarratu izan duen gure kulturaren gailur horretan  ari direlako lanean, 1794 bitarte horretan, eta gure bitarteko izan
|
zirelako
kanpotarrekin. 1800 inguruan agertzen baita Humboldt gure artean eta honek, gure berri jakin ondoren, euskararen berri onak zabalduko ditu Europan eta Europaren eranskinetan, ia aipamen soiletan gelditu ziren lehenagokoek egin ez zuten bezala.
|
|
|
Presoena, esate baterako. Informazioa egiaztatzeko dauden arau guztien gainetik igaroz, ETAren su etenak presoen" diziplina" hautsi eta haietako asko, kartzelaldiko hirugarren gradua lortzearren," erreintsertziorako" neurriak eskatzen hasiak
|
zirelako
albistea zabaldu zuten hedabideek 22 Era berean, aipagarria da hedabide horiek 1999ko urtarrilaren 9an Bilbon presoen hurbiltzea eskatuz eginiko manifestazio eskergari eskaini zioten informazioa; albisteari eskaini zitzaion denbora edo espazioa, Eibarren kale borrokak Guardia Zibilaren aurka ustez egin zuen atentatu baten zurrumurruaren aurrean PP eta PSE alderdiek azaldu zuten gaitzespenaren adi... Beste datu esanguratsu bat dugu honako hau:
|
|
|
Hori dela eta, politikari abertzaleen jokabidea, oro har, bitarikoa izan da: ...rren ere, ez zaie" espainiar frantsestasuna" besterik gabe ematen, azken urteotan atzerritartasun legeek behin etabe rriro erakusten digutenez), edota b) gure eskuinak praktikatua, arazotik ihes egin, bera garbi planteatu gabe, denborari denbora emanez, nolabaiteko laissez faire, laissez passer hura gogoan, jatorrizko etorkin zaharren bigarreneta hirugarren belaunaldiak berez bertokotuko
|
zirelako
esperantza isilaz. Kasu batean zein bestean, ez zaie inoiz barkamen argirik eskatu iragan denboretan haiekin izandako jokabide desegokiagatik, ez eta behialako arrazismo horren kritikarik egin ere, guk geure bularra jotzeko darabilgun harria etsaiak gure kontra duela jaurtikiahantziz.
|
|
|
Eztabaida horren nondik norakoak laburbilduz hasiko naiz. Lehenengo artikuluan Pruden Gartziak (Euskaltzaindiko Azkue Bibliotekako zuzendariak) Lur Entziklopedia Tematikoan argitaratutako Euskal Herria ren Historiaribu ruzko liburukia kritikatzen zuen, besteak beste, bere atalak gaztelaniaz idatzi eta itzuli izan
|
zirelako
, zuzenean euskaraz idatzi ordez. Nagusiki unibertsitateko irakasleez osatutako egileen artean (40 bat), ordea, bazegoen euskaldunik, baina horiek ere lana erdaraz egin zuten, eta gero argitaletxeak itzuli; bestalde, ez dirudi euskaraz zekien historialaririk izan zenik atal horiek berrikusteko, itzulpenean akats nabarmengarri batzuk aurki baitaitezke.
|
|
|
Eskasak diot zentzu ezberdinetan: egun horrek kalean oihartzunik izan ez zuelako, komunikabide gehienen axolagabekeriak hutsune hori eraginez; mami eskaseko ospakizuna ere, hizkuntza gutxituentzat egunak ekarri zituen emariak ia hutsaren hurrengoa izan
|
zirelako
; gurean, bederen.
|
|
|
Zentsura bera baino urrutiago joan direla batzuk iruditzen zait. Zentsuraburuek" hitz egin" eta" pentsatu" ez zuten parekatzen, baina gainerakoan berdin, euskararenerabilera abertzalea debekatzen zutela; euskal izenak ez, baina bai Arana Goirik sorturikoak, antiespainolak
|
zirelako
. Horretaz landa, Francoren Espainia, paradisu poliglota.
|