|
2000
|
|
|
San Juanen aurretik ospatzen zen «luistarren festa»: garai hartan mutil gazteak luistarrak eta neskak Mariaren alabak izaten ziren, eta jai horretan bertsolariak behar
|
zirela
eta Sebastian Loidisaletxe eta Mitxelenarekin kantatu nuen. Kantatu, kantatu nuen, baina inork ez ditu bertso horiek gogoan edukiko, eta hobe.
|
|
|
Burgosen ibili nintzen soldadutzan. Bertso haietan kontatzen nuen garbantzu artean harri kozkorrak
|
zirela
jateko. Injekzioa hartuta zorabiatuta lurrera erori ginela batzuk eta gogorra zela bizimodu hura.
|
|
|
Soizu, gure historian eboluzio bat bizi izan dugu, normala denez. Herri honen geroari begira, eta bere historiari so jartzen bagara, une batean komunistak progresistak
|
zirela
ohartzen zara. Gero apezak izan ziren aitzindariak laborantza eta sindikatu munduan lan izugarria egin dute hauek.
|
|
|
Donostian jaiotako honek txikitatik erakutsi baitzuen bere nortasuna edonoren aurrean eta ondorioak alde batera baztertuz. Ume zelarik Zurriolako eskolan maistra kastilanoa suertatu eta Salegi euskaraz mintzatzen zen eta gazteleraz oso gaizki hitz egiten zuela hasi omen zitzaien maistra hura esanez basatiak
|
zirela
ez zekitelako Cervantesen hizkuntzan hitz egiten... eta Salegi umeak orduan pupitreko tintontzia hartu eta bota egin zion. Maistrak Aldamar kaleko lotu egin zuen eta Jesukristo bezala gurutzatuta utzi zigor gisan.
|
|
|
Lau bost urtez enologo bat aritu zen lanean Hondarribiko zentroan eta sagar motak analizatzen zituzten. Analisiei eskerrak konturatu ziren mota guztiak ez
|
zirela
onak sagardotarako. Beraz, batzuk baztertzen joan ziren eta onenekin (hamabiren bat edo) geratu ziren.
|
|
|
" Salvador" izen hori, urteen poderioz," Calvados" bilakatu zen eta orduz gero, izen horrekin ezagutzen dugu sagarrarekin egiten den pattar hau. Gure artean, ez da denbora asko lantzen hasi
|
zirela
eta sagardoz izenez ari da bere bidea egiten.
|
|
|
Hizkuntza batean dialektoak sortzen dira, gure kasuan esate baterako, euskara ofiziala izan ez delako, euskaldunok administrazio aldetik zatituak egon garelako... horrela joan dira sortu eta handituaz. Mitxelenak berak esaten du, XVII. mendean Bizkaiko euskara eta Lapurdikoa XX. mendean baino gertuago
|
zirela
. Orduan, gauzak ondo bidean euskalkiak bateratuz edo urreratuz joan lirateke.
|
|
|
Ahal zuen aldi oroz, bidaian joaten bazen ere, Kanbon betiko errotu zen, Ipar Euskal Herriko bizi giroa eta Euskal etniaren berezitasunak inspirazio iturri bilakaturik. Hain zuzen, arrantzale eta laborariak margotu ez ezik, idatzi eta hitzaldi franko ere eman zituen, besteak beste Euskaldunak Iberoen ondorengoak
|
zirela
argudiatuz. Arraza mota ederrenak mestizajearen ondorio zirela sinetsita zegoen.
|
|
|
Hain zuzen, arrantzale eta laborariak margotu ez ezik, idatzi eta hitzaldi franko ere eman zituen, besteak beste Euskaldunak Iberoen ondorengoak zirela argudiatuz. Arraza mota ederrenak mestizajearen ondorio
|
zirela
sinetsita zegoen.
|
|
|
Arras originala baitzen enkuadreak lantzerakoan. Bere lanetan, gizakia bere bizigiroan edo kultur gertakari baten aurrean nabarmentzeko, «ikuspegiaren sakongunea» erabiltzen zuen; hau da, pertsonak angelu batetik lehenbiziko mailan, erdigunean edo urrutira ageri
|
zirela
. Zubiaurre anaien antzera nolabait»
|
|
|
Gerrak eragina izan zuen, baina joera ez zen aldatu. Muga aldatu zen, baina Veneziako enbaxadoreak jaso zuenez, nafarrek argi zuten ez
|
zirela
espainolak, beharbada XIX. mendea arte. Batetik independentziaren galera hor dago, baina bertzetik gerra amaitu eta 1523tik berreskurapen handia eman zen, lehenagotik hasia zena.
|
|
|
Upel handiko zukua berehala hasi zen irakiten. Behin bi irakinaldiak bukatu
|
zirela
ikusi ondoren, prozesua amaitutzat azaroaren 15ean eman zen. Upelari estalkia jarri zitzaion abendura arte.
|
|
|
Bestela, ez dut ulertzen zergatik inork ez dituen Epaitegi Konstutizionalera eraman Kataluniako 1981 eta 1993ko legeak. Areago, kontuan hartuz EAEn duela hamar urte onartu zen Euskal Kultur Ondareari buruzko legean (7/ 1990) espreski sortu
|
zirela
Agirigordetegi, Liburutegi eta Erakustetxeetako Nazio Mailako Erapidetzak (hots, Sistemas Nacionales de Archivos, Bibliotecas y Museos). Lege hori onartu zenean PSE Eusko Jaurlaritzaren kide zen.
|
|
|
Beste hainbat gazterekin batera, Imanol EKINekoekin harremanetan jarri zen euskal kultura eta historiaren zenbait ikastaro tarteko
|
zirela
. Ordurako EKIN EGIrekin bat eginda zegoen eta hori dela eta Imanol talde honetako partaide izatera pasa zen.
|
|
|
Ni ere lan bila bertaratu nintzen eta han zegoen Teo, gau eskolatik pasa eta euskaltegiko sor tzaileetarikoa. Eta nire oroimenean atzera jo tzen dudanean onartu behar dut han emaniko bizpahiru urteak ahaztezinak izan
|
zirela
: hango egin beharra eta aktibitatea, sarritan 6 ordu klase eman ondoren, bilerak, bertako kudeaketa eta plangintzak... eta herria" hartu".
|
|
|
Alfonso XIII.a 1931n abiatu zen Marsellarantz. " Latigo" aldizkariak zaldi lasterketak" jauntxoen apetak"
|
zirela
zioen. 1933an Errepublikako Gobernuak Madrilgo zaldi lasterketak desagertarazi zituen.
|
|
|
Langile porrokatua, jakinzalea, paper ugariren irakurlea dugu Mikel. Rosiren Kioskoan aspaldiko lagunak
|
zirela
esan zidaten. Aspaldian donostiartua bada ere, herri kidea eta lehengusu propioa dut.
|
|
|
Ez, andrea. Batek esango dit orain ez zela honako hau horretarako une egokia, oraingo honetan Madrilgo eserlekuak betetzeko izenak behar
|
zirela
, besterik gabe, han gure ahotsa entzun dadin. Eta egia da:
|
|
|
Horretarako historian zehar gai honi buruz idatzi duten idazleen bilduma egin du, Juan Bautista de Erro y Azpirozetik, Sebastian Febrel eta Francisco Garcia Berlanga bitarte. Hitzaurrea berriz, Jose Luis Orella Deustuko Unibertsitateko katedradunak eta EHUko titularrak egin du.Aipatzen dituen berdintasunen artean izpiritu demokratikoa, erakundeak (hemengo eliz aurreetan inspiratu
|
zirela
dio), odola (O mota eta Rh faktorea), ile horia, jaiak eta kirolak (pilota, sokatira, aizkolariak, entzierroa, zezensuzkoa), paisajea, eta abar nabarmentzen ditu. Baina batez ere herri, mendi eta ibaien toponimo ugarietan oinarritzen da Ruiz Vega:
|
|
|
638 milioi pezetara iritsi da, %46ko igoerarekin. Azkenik, esan beharra dago entitate honen emaitzak hobeak izango
|
zirela
honek ez balu MCCren I+G (Ikerkuntza eta Garapena) politikan ekarpen ekonomiko berezirik egin. 1999 urte amaieran Euskadiko Kutxak 4.300 milioi pezeta eman zizkion MCCri bere ikerkuntza eta garapen programetarako
|
|
|
Kutxetan Internet bidezko zerbitzu hauek edukitzen ari diren harrera onaren adibide dira Bizkaiko kutxak, BBK.es bidez, 100.000 bezero erregistratu zituela 1999an, eta 1.100.000 kontsulta egin
|
zirela
bere web orrietan. BBKnet bidez 600.000 operazio egin ziren, Telekutxaren bidez 425.000 eta Cajacash bidez 240.000.
|
|
|
Egia da hiltzeari utzi ziola, baina geldialdia bere barne berrantolaketarako zoritxarrez gero baieztatu zenez eta hilketak prestatzeko erabili zuen; Fernando Buesarena, kasu. Hilketak izan ez ziren aldian terrorismoarekin amaitzeko bideak irekiko
|
zirela
itxaron zuen euskal gizarteak. Nazionalistek, ordea, bake eta normalizazio prozesu politikoa eta eraikuntza nazionala batera bideratu nahi izan zituzten.
|
|
|
Anartean ordea, egoeraz baliatu zen ziega zaintzen zeuden soldaduen marrazkiak egiteko. Beste behin, gerra berean Paris bonbardatzen ari
|
zirela
, judutarren artean bizi izan zen Panteoian. Beste zenbait gertaeratan ere jardun zuen, hots, azken Karlistadan, errusiar eta turkiarren arteko gerran, Murtziako uholde lazgarrietan, baita Alfonso XII.aren ezkontzan ere.
|
|
|
Alderdi sendagarri horren lekuko, berriro, Gregorio Arruek Santa Jenoberaren bizitzaren hasieran zion zerbait gogora ekarriko dizuet. Gregorio Arruek santa honen bizitzaz esaten diren guztiak horrelaxe gertatuak ez
|
zirela
aldarrikatzen du, baina egia izateaz haratago, bizitza hari indarra eman zion fedearen indarra zen egiaztagarria.
|
|
|
Udalak zailtasun handiak ditu aurrekontuak finkatzeko eta 20.000 laguni zuzendutako inbertsioak eskasak dira 40.000rentzako. 1999ko inbertsioak 15.000 milioi pezetara iritsi ziren, baina kopuru hori motz geratzen da urte horretan 2.150 etxebizitza berri egin
|
zirela
kontuan hartuz gero. Ur depuradora bat baino ez dago herrian eta ur deposito bakarra dute.
|
|
|
Baina eskolartekoa ez da eskaparateko harri bitxien harrobia bakarrik: honez gero bertatik 15.000 ikasletik gora pasako
|
zirela
kontuan izanda, bertsozale,, epaile, antolatzaile eta bertsolaritzarekiko izan daitezkeen bestelako harrikaden harrobi ere bada.
|
|
|
Ondorioz, jende askok mobilizazioak jarraitu ditu konbentzimendurik gabe, baita presoen artean ere: batzuek gose greba egin dute barnean behar dituzten sostengua eta adiskidetasuna mantentzeko, baina arrunt konbentziturik alferrikako mugidak
|
zirela
. Beraz, Joxean Artzek esandakoaren kontrarioa egin dut.
|
|
|
BERTA Abelleira PPko Ermuko zinegotzi ohiak, egun Ermuko PPko zinegotzi den Jose Maria Cordoni heriotz mehatxuak egin zizkion iragan azaroan, ETAk su etena hautsiaz bat. Cordonek salaketa jarri ondoren eta Ertzaintzak zegokion ikerketari ekin eta gero, mehatxuak Abelleira zinegotziaren telefono mugikorretik eginak
|
zirela
argitu zen," Ardi beltza" ikerketa aldizkariak bere azken zenbakiko erreportaje batean argitaratu duenez.
|
|
|
Elkarte hori orain arte birtuala izan dela esan dezakegu, Internet sarean sortutako egitasmoa baita. Hainbat kidek hala ezagutu zuen, Interneten nabigatzen ari
|
zirela
. " Duela urtebete kasualitatez Forum for Basque Critical Studies aurkitu nuen.
|
|
|
Baina duela gutxi Valentzian egon nintzenean, bertako idazle bati galdetu nion hango Generalitateak zenbat diru gastatzen zuen liburu berriak erosten bertako liburutegientzat eta. 800.000 pezeta inguru
|
zirela
erantzun zidan. Orain, egin ezazu biderketa, zenbat liburutegi daude Europa osoan, zenbat gastatzen du gobernu bakoitzak liburuetan... emaitzak izugarriak dira, milioika liburu saltzen dira horrela.
|
|
|
ETAren VI. biltzarraren ostean, V. batzarrarekin eta eta VI.arekin bat egin ez zuten militanteak ziren talde batean; herri langilearen borroka ekintza armatuaz osatu nahi zuen. Beste talde bat, herriz herriko asanblea jendetsuen arieran sortu zen; herriaren eremu askeak borroka armatuaren laguntzaz lortuko
|
zirela
mantentzen zuen. Hirugarren taldea, bi ETAko disidenteak ziren, klandestinitatean eta borroka armatuan zailduak.
|
|
|
HBko Mahai Nazionalak atentatua kondenatu zuen. Autonomoak ezkutuko hariak mugituak
|
zirela
esan zuen HBk. Komando Autonomoak 80ko hamarkadan ahituz joan ziren, baita ETA politiko militarra ere.
|
|
|
Joxi eta Joxean izan dira beti desagertuak, eta' Naparra' rena aparte geratu ei da sarritan. " Desagertuei buruz aritzean guk behintzat beti esan dugu bost
|
zirela
Joxi eta Joxean gorpuzkinak agertu aurretik eta ondoren hiru: ' Pertur',' Naparra' eta' Popo'".
|
|
|
Kontaktu jakinik gabe joan ginen eta ez autoaren EH pegatinak, ez nahi gabe ere egunero tokatzen zen kamiseta erreibindikatiboak, ez zuten inor hurbilarazi, uxatu akaso... Jakin genuen turistekin hizketarako uzkur xamarrak omen
|
zirela
, errezelo handia izaten zutela eta ez da harritzekoa. Korsoz hizketan somatu genuen jendea, barnealdean batik bat.
|
|
|
Korsoz hizketan somatu genuen jendea, barnealdean batik bat. Italiera kutsu handiko frantses moduko bat izan zitekeen gure belarrietara eta jakin genuen halaber, onarpenaren aldeko borrokan lanean ari
|
zirela
. Txerriak eskibatuz, beraz, mendebalderantz jo genuen, harrizko hondartza zabaletara.
|
|
|
mende hasierako informazioa biltzearren;" Diario de San Sebastian"," El Fuerista"," La Voz de Guipuzcoa"," El Eco de San Sebastian" eta" El Urumea" egunkariak erabili dituzte. Ezin ahaztu, besteak beste, Bonaparte eta Humboldt hizkuntzalariak Pasaian izan
|
zirela
eta haien ekarpenak erabili ahal izan dituztela lan honen egileek. Azkenik, XX. mendea aztertzeko zuzenean jo dute bertakoei elkarrizketak egitera.
|
|
|
Bada, batetik, Federazio kontu bat, fitxa batzuk
|
zirela
eta Oriori egin zitzaion boikota; bestean, berriz, Euskadiko txapelketa ospatu zen Zarautzen eta Ikurrina ez zen jokatu.
|
|
|
Lurretik zigarro hautsak edo karakolak biltzen askoz ere gehiago irabaziko da arraunean baino. Lehengo urtean sari gehien irabazi zuena Orio edo izango zen, eta pentsatzen dut ez
|
zirela
iritsiko 400.000 pezeta irabaztera urte osoan ibili ondoren. Guk 200.000 pezeta irabazi genituen, 11 hilabetean entrenatuta, eta etxera joan ginen pozik, 500 milioi tokatu balitzaizkigu bezala!
|
|
|
Nazioarteko berriak bere pisua izaten jarraitzen zuten 398 zenbakiaren lehenengo orrialdean. Baina bertan ageri zen" Euskaltzaindia Zuberoara" hartatik hasita, igar zitekeen beste batzuk
|
zirela
ZERUKO ARGIAren gogoa asaldatzen zuten burutapenak edo arazoak: euskararen eta gure herriaren etorkizuna kolokan jar zezaketen jarrerak, kasu.
|
|
|
Azkenik, bat egitea onartu behar duen Espainiako Gobernuak eragiketa honen inguruan erantzun beharreko galdera bat hauxe da: bi enpresa horien arteko bat egitea gauzatzen denean, zer gertatuko da Administrazioak, sektorearen liberalizazioaren konpentsazio gisa, enpresa elektrikoei joan den urtean" opari emandako" bilioi eta erdi pezetarekin, kontuan izanik kopuru horren ia hiru laurdenak bi enpresa horien artean banatu
|
zirela
–Bat egitea gauzatzen bada, zentzuzkoa litzateke Iberdrolari eta Endesari egokitu zitzaien kopurua altxortegi publikora itzultzea berriro.
|
|
|
SPRIren bidez bultzatutako eskaera motari dagokionez, nabarmentzekoa da Kuban produkzio lankidetzarako planak garatzeko egin
|
zirela
bederatzi eskakizun kubatar eta sei euskaldun. Eskaera egin duten sektore nagusiak honako hauek izan dira:
|
|
|
Ni hona etorri nintzenean euskaraz horrelakoak eskura ezinak ziren. Hemengo gazte informatikari batzuk haiek horrelako produktu bat garatzeko gauza
|
zirela
esan ziguten eta Aldunditik apustu handi bat egin genuen: erakuts dezagun horrelako produktuak egin daitezkeela hainbeste milioi erabili gabe.
|
|
|
Gero" jarraitzen du Iñigok" bakoitzaren gustua islatzen joan da, taldea aberastuz". Lehenengo bi diskoak eskeletoak
|
zirela
esan omen zien kritiko batek, baina Muguruzaren iritziz," xarma handiko diskoak dira". Dantzarako gonbitea izateaz gain, azkeneko lana etxean ere, lasai, entzun daitekeen diskoa dela diote.
|
|
|
Beste arazo bat: " amets gozoetan asebeteta" ikusitako" kristau" horiek nahita ez katolikoak izan
|
zirela
, protestante, ortodoxo eta beste kristau guztiak ez baitut uste oso pozarren izango zirenik, beren sinesmenen debekua tinkatu besterik egiten ez zuen agiriarekin. Gogora dezagun Francoren agindupean katoliko apostoliko erromatarra baino ezin zitekeela izan hiritarra, eta beraz, aipatu" beste kristau" ak, ateoak bezain gaizki ikusiak ez dut esango, baina hortxe hortxe zeudela...
|
|
|
Adituen lanak aztertuz gero, badirudi XVI. mendetik aitzinerat bataio zerrenden bidez atzematen ahal ditugun jaiotza tasak altu samarrak
|
zirela
. Esate baterako, 1553 urtean mila biztanleko 34 haur jaiotzen ziren.
|
|
|
Beraz gure zahar haiek, errosarioa eta merienda irentsi aurretik eta ondoren, eguraldiaz etengabeko berriketan zebiltzanean, ez
|
zirela
txatxu kontuetan ari eta zerbait bazekitela.
|
|
|
Doinuak errepikadunak egiten hasi nintzen. Beste toki batzuetan ere (Portugalen eta) errepikatu egiten
|
zirela
entzuna nuen. Bertso on baten azken partea entzuleak errepikatu ahal izatea gozamen bat izan behar zuela ikusten nuen.
|
|
|
Espainiako Gobernu Nekazaritza ministroaren izena ezagunago egin zitzaigun harrezkero. Miguel Arias Cañetek arriskua beti dagoela baieztatu zuen, baina neurriak hartuak
|
zirela
eta behikia lasai jateko adierazi zuen. Hitzez haratago joanez, 350.000 behi aztertzea adostu zuten espainiar ministroak eta autonomia erkidegoetako nekazal sailburuek.
|
|
|
Ez gaude prest horiek jakiteak ahalbidetzen duen kultur munduari eta nazioartean murgiltzeko ematen duen aukerei uko egiteko, beste arrazoreen artean, ikasi dugulako, berandu ikasi ere, gaztelania gure hizkuntz berezkoa ere badela, latinetik etorria eta hemen sortua, gure artean 2000 urteko bizitza duena eta bere baitan euskararen aztarnak ere badituena. Euskaraz inoiz mintzo
|
zirela
ziurtzat ezin jo dezakegun Nafarroako lurralde garrantzitsu baten hizkuntza da, Nafarroako Erresuma historikoaren benetako osagarri eta ardatza.
|
|
|
Aingeru Epaltzak aldiz, nabigatzea bizitzaren metafora gisa jotzen duen Aldekoaren aipamena eta Borgesekiko aurreko erreferentzia elkarlotu egiten ditu: " Borgesek omen zioen idatz litezkeen istorioak oro, funtsean, bitan baizik laburbiltzen ez
|
zirela
: gurutziltzaturik hiltzen den Jainkoarena eta itsasoratzen den bidaiariarena.
|
|
|
Oñederrak, hortaz, egiantzekotasuna eskaini nahi izan du. Erzillaren aukerarekin alderatuz, idazle hauen helburuak bestelakoak
|
zirela
nabarmena da: Erzilla gogoeten bidez hizkuntza lantzeko aukeran lan egin du; Oñederrak, aldiz, gogoeten bidez sinesgarritasunez pertsonaia baten gogoetetara hurbildu, eta ezinegona adierazi nahi izan digu.
|
|
|
Hain zuzen ere, atal bakoitzaren hasieran bertan kontatuko dena non kokatu behar den hasieratik zehazten digu, bidaia fisikoaren adierazgarri. Bidaia hauen bidez garai hartako euskaldunak irekiak
|
zirela
adierazi nahi izan du egileak: " Garai oso irekia izan zen.
|
|
|
Aurreko bi liburuak beharrezkoak
|
zirela
[Telefono kaiolatuak eta Bizkarrean tatuaturiko mapak], batez ere estilo aldetik, Harkaitz Canok bere poesiaren hizkuntza narrazioetara moldatu behar baitzuen. Ez, ez ditu galdu bere ezaugarri nagusiak:
|
|
|
Halaber, Argia astekarian ere astero argitaratu berri diren liburuen zenbait aipamen egiten dituzte. Haatik, hamarkada honen hasieran astekari honetan elkarrizketa eta erreseina gehiago argitaratzen
|
zirela
aipatu beharra dago. Beste aldizkari batzuetan hilero eskaintzen dituzte iruzkinak:
|
|
|
hark emandako aholkuekin bateratsu datorrela. Dena dela, lekuko horiek erakusten digute halakoak
|
zirela
euskaldunon iritziak.
|
|
|
Hala ere, esan beharra dut, Gaztelako lehen errege haiek eta gure probintzietako Batzar Nagusiak, hauek aspalditik zituzten foruak errespetatuz, elkarren artean aski ongi konpondu
|
zirela
. Baita ere 1812 urtean Cadizko Konstituzioa onartzean partaide izan zirela.
|
|
|
Hala ere, esan beharra dut, Gaztelako lehen errege haiek eta gure probintzietako Batzar Nagusiak, hauek aspalditik zituzten foruak errespetatuz, elkarren artean aski ongi konpondu zirela. Baita ere 1812 urtean Cadizko Konstituzioa onartzean partaide izan
|
zirela
. Baina, esan beharrekoa da, 1820 urtetik, hiru urtez, liberalak nagusituz eta Frantziako politikaren arauak jarriz, Batzar Nagusiak kentzetik hasi zirela elkarren arteko iskanbilak.
|
|
|
Baita ere 1812 urtean Cadizko Konstituzioa onartzean partaide izan zirela. Baina, esan beharrekoa da, 1820 urtetik, hiru urtez, liberalak nagusituz eta Frantziako politikaren arauak jarriz, Batzar Nagusiak kentzetik hasi
|
zirela
elkarren arteko iskanbilak. Beraz, ez ziren batere harrigarriak Larramendiren kezkak.
|
|
|
Oroi feudalismo garaiak
|
zirela
eta errege zein jaunak, lege guztien gainetik, herriak ahalik eta lotuen edukitzearen aldeko zirela. Herria foruen babespean ez jartzearren, jaunok lortu zuten Arabatik banatzea.
|
|
|
Oroi feudalismo garaiak zirela eta errege zein jaunak, lege guztien gainetik, herriak ahalik eta lotuen edukitzearen aldeko
|
zirela
. Herria foruen babespean ez jartzearren, jaunok lortu zuten Arabatik banatzea.
|
|
|
Hor oinarriturik, ez nuke esan beharrik Hondarribia eta bere inguruak Nafarroako erresumakoak
|
zirela
1200 urtean Gaztelako errege Alfonso VIII.ak erresuma hari itsasorako irteera kendu arte. Ikusi besterik ez dugu Fausto Arocenaren Guipúzcoa en la Historia (1964) liburuko VIII. kapitulua.
|
|
|
Gaztelako erregetza sortuz Fernando I.arekin eta Aragoikoa Ramiro I.arekin. Nork uste izango zuen horien ondokoak izango
|
zirela
Nafarroako erregetza hondatuko zutenak. Egia esan, feudalismo garaiko eredu haiek ez zuten zaintzen etikarik eta, jatorriz senideak izan arren, ezin elkarri amore eman eta, nor gehiagoka, guduaz baliatzen ziren.
|
|
|
Hala ere, esan beharrekoa dut, Gaztelako lehen errege haiek gure probintzietan Batzar Nagusiek aspalditik zituzten foruak errespetatu zituztela, eta elkarren artean aski ongi konpondu
|
zirela
. 1812 urtean Cadizko Konstituzioa onartzean ere partaide izan ziren Batzar Nagusiak.
|
|
|
vardulli (Araba eta Gipuzkoa, dirudienez) herrialdeetan, ingurukoengandik bereizirik, ibaiek beraien izen jatorrak zituztela hizkuntza adierazi ezinezko batean. Zer uler dezakegu, euskarazkoak
|
zirela
ez bada. Zeren gure mintzairak baditu zenbait ahoskera haien latinak ez zituenak.
|
|
|
Egia da Nafarroako erresuman, Lingua Navarrorum aipatua gorabehera, bertako administrazioko erabileran, hizkuntza ofizial gisa, latina, okzitanoa eta nafar erromantzea izan
|
zirela
nagusi. Florencio Idoatek, bi funtzionariok 1415 urtean elkarri euskaraz egiten zioten gutunetariko bat azaltzean erakusten zuenez, gogozkoa eta ziurrenik ulerterrazagoa zitzaielako.
|
|
|
Gipuzkoansartuzelajakinzuenean, FraiBartolomekberakkontatzendigunbezala, 1813kouztailaren8antxostenbat aurkeztuzionHernanikohiribilduan; etakanporatutakoerlijiosoenegoeraetajasandakooinazeakkontatu ondoren, frantses harraparien, faltsukeria, gezuretagaiztakeriari, aurreegiteagatikhainbaterlijioso gaizki erabiliak eta atxilotuak izan
|
zirela
jakinaraziz?,. JaunTxitGorenhorri Markinako Karmengoetxekoei, izanditzatenondasunapurrakbilduz, komentuan sartuetaKomunitateanbiziizatekobaimenaeskatzendizu? 263.
|
|
|
KarmengokomunitatearenetaUdalarenartekoharremanakonakziren, eta bienarteanelkar aitzeaizanzedinkontuhandizjokatzenzen.Halaere, bestepertsonabatzuktarteko
|
zirela
, udalakbereiritziaezarrinahiizatenzuen.Frai Bartolomerengaraian, hainzuzenere, hirugaitan edoeztabaidakizanziren, alderdibakoitzakberearigogoreutsiz.Halagertatuzen, esaterako, komentuarenzatibat berreraikitzeko auzian, sanitateari zegokionauzianetaerlojua zelaetaezzelasortu zengorabeheran, udalakkomentuanezarrinahibaitzuenerlojua.
|
|
|
Alabaina, hauek hurrengo hamar urteetan kontzesio sistema berrietara (aurrerago aipatukodirenak) makurtu
|
zirela
zehaztu zen.
|
|
|
edozeharkakoan, ekimen pribatuak? eskaini
|
zirela
xedatu baitzen, nahiz eta azken modu haubideratzeko derrigorrezkoak izango ziren lege garapen berezituak.
|
|
|
Telebista Pribatuaren legeak, %25 muga ezartzen zuen, eta baita akzio guztiak nominatiboak izanbehar
|
zirela
ere. Arau hauek 50/ 1998 Legeak eraldatu zituen, abenduaren 30ekoak, aurrekontuaklaguntzen zituenak hain zuzen.
|
|
|
Telebista pribatuaren legeak37, berriz, telebistaren zerbitzu publikoa gestionatzeko beste modua arautzen du, gestio modu zeharkakoa deitua izan zena, esan bezala, Telekomunikazioen Ordenamendurako Legean (LOT) Estatuak eta Autonomia Erkidegoek egiten duten gestio modu zuzenari kontrajarriz. Legeak hedapen nazionalekohiru zerbitzu aurreikusi zituen, eta hamar urtetarako emakidak zehaztu zituen, iraupenbereko epeetarako luzagarriak38 Zonal dekako deskonexioak ere agintzen zituen, etanabarmentzea merezi du Plan teknikoan finkatutakoak ez
|
zirela
egokitzen ez lurraldekultural ez politikoetara ere. Alabaina, errealitatean, deskontzentrazioa gertatu denean, (A3 eta T5ren deskonexioak, alegia) de facto zuzendu dute telebistek berek banaketageografiko hori.
|
|
|
Bertan, euskal kultura indarrez ezabatu nahi izateari Kultur genozidioa deituzion hitz lauz aurten hogei urte direla zendutako pentsalariak. Gaur egun, aipamenhaiek egin
|
zirela
ia hogeita hamar urte luze pasa ondoren, Sartre-ren mezuak ez dubatere baliorik galdu. Aitzitik, Espainiako Historiaren Errege Akademiak euskalhezkuntza horren erraz eta merke gutxiesten duen sasoi hauetan, J. P. Sartre-k beraksakondutako askatasunaren irakurketari berregiteak, gaurko Euskal Herria ulertuahal izateko honezkero ohikoa ez dugun baina, era berean, premiazkoa zaigun ikusmira berreskuratzen lagunduko digu.
|
|
|
Segurua edo Atxikimendua Ebaluatzeko Askea. Subjektu hauekatxikimen duari balioa ematen zioten eta atxikimenduaren ingurukogertaerak eraginkorrak
|
zirela
uste zuten. Aske eta nahiko objektiboakziren gertaera edota erlazio konkretua ebaluatzean.
|
|
|
–Aitzindariek? berrogeita hamarreko hamarkadan beren lana isolatuki burutu zutela eta elkartzen hamarkadaren amaiera aldera bakarrik hasi
|
zirela
esatean, adostasun orokorra dago. Argigarria da hauek gehien aipatzen dituzten autoreak ezagutzea:
|
|
|
Guztiak psikoanalisitik zetozen eta bi teorizazioakelkarlotzen ahalegindu ziren. Beraien ekarpenik nagusiena eskola ezberdinentekniken bateratzean zentratu zen, Bowen eta Nagy renetik hasi eta Minuchin, Haley, Watzlawick et Selvini reneraino, denek alde onak zituztela eta eskluienteakez
|
zirela
adieraziz, guztiz kontrakoa baizik. Adibide egoki bat Salen eta Seywert en Norabide anitzeko ikuspegia Familia Terapian.
|
|
|
Dena dela, gaur egungoterapia sexualaren egoera ulertzeko, kontuan hartu behar dira, ezinbestekoerreferentzia dira-eta. Honen inguruan, giza erantzun sexualaren ezagupeneanegindako ekarpenak nabarmenak izan baziren ere, maila psikologikoarizegozkionak eskasak izan
|
zirela
esan genezake. Beren argitalpenetan agertzenzituzten emaitza bikainak, gaur egun oso eztabaidatuak dira.
|
|
|
Sexualitatea disziplina ezberdinetatik ikasi beharreko dimentsio anitzekoerrealitatea dela kontsideratzen zuen. Ordura arte, gutxi gorabehera zientifikoakziren azterlanak soilik Psychopathia Sexualisen oinarritzen
|
zirela
kontuan hartubehar da.
|
|
|
Gaur egungo ikuspuntutik aztertuz gero, teknika honetan inplikatutakomekanismo eragileak honako hauek
|
zirela
ikus dezakegu:
|
|
|
Hain zuzen ere, ikerketa hura ez zegoen subjektu psikoneurotikoentzatpentsatuta, lan mota hauetarako egokiak ez
|
zirela
uste baitzen. Gaixosomatikoentzat bakarrik zegoen pentsatuta (egileen arabera).
|
|
|
TITULARRA (Gara, 99 XI). Poesia, kantua, txalaparta, perkusioa eta aizkora hotsak
|
zirela
medio, mundu iradokor eta hunkigarria izan zen OIHANAAUHENKA ikuskaria?.
|
|
|
Bistan da, bestalde, euskararekiko atxikimendu handia duten herrietan bizi direla.Aipatzekoa da, dena den, B taldeko hiztunak, nagusiki oso eremu urbanoan haziak
|
zirela
, erdararekin harreman estuagoan, oro har. A taldekoak berriz, nekazaritza giro osoeuskaldunean, eta itxuraz gaztelaniatik urrunago, gertueneko hizkuntz eremuetanbederen (lagunartea, herria, familia).
|
|
|
Ongi azpimarratuta utzi zen testuan, Gotzainaren esanei jarraituz gero, bertanbehera indargabe
|
geratuko
zirela Gobernutik emandako arauak: –.como estadisposicion anula las ordenes que tengo dadas a los Delegados de Orden Publico...". Hortaz, Administrari Apostolikoari begiramenik gabe eraso zion (Torrealdai 1998: 125):
|
|
|
Horrela ageri zen hori dena, 1938ko urte hartan, Egia Atotxan; baina badakiguDonostiako beste eliz etxeetara eta inguruetako hainbat herritara ere joaten zirelafrantziskotarrak komentutik: besteak beste, hilabete haietan Zegama, Altza, Oiartzun, Beasain, Soraluze, Usurbil, Leitza, Arroa, Arrazola edo Aizarnazabal-era, adibidez.Euskaraz egin
|
zirela
hauetako asko, uste izan dugu, baina ez da hori batere segurua, zeren jakin izan baitugu gaztelania sekula entzungabeko zenbait herrixkatandenboraldi batez erdaraz bakarrik egin zirela, nonbait, elizkizunak (Bizkaiko Zeanurin, adibidez). Baina, okerrenean ere, laster hasi ziren salbuespenak agertu eta ugaritzen: 1938ko urrian A. Mitxelenak zazpi sermoi hizkuntza bitan eskaini zituen DonostiakoPobreen Ahizpatxoen Zaharren Babesetxean, beraz euskaraz ere bai (Cronica:
|
|
|
Horrela ageri zen hori dena, 1938ko urte hartan, Egia Atotxan; baina badakiguDonostiako beste eliz etxeetara eta inguruetako hainbat herritara ere joaten zirelafrantziskotarrak komentutik: besteak beste, hilabete haietan Zegama, Altza, Oiartzun, Beasain, Soraluze, Usurbil, Leitza, Arroa, Arrazola edo Aizarnazabal-era, adibidez.Euskaraz egin zirela hauetako asko, uste izan dugu, baina ez da hori batere segurua, zeren jakin izan baitugu gaztelania sekula entzungabeko zenbait herrixkatandenboraldi batez erdaraz bakarrik egin
|
zirela
, nonbait, elizkizunak (Bizkaiko Zeanurin, adibidez). Baina, okerrenean ere, laster hasi ziren salbuespenak agertu eta ugaritzen: 1938ko urrian A. Mitxelenak zazpi sermoi hizkuntza bitan eskaini zituen DonostiakoPobreen Ahizpatxoen Zaharren Babesetxean, beraz euskaraz ere bai (Cronica:
|
|
|
Urte horren amaierarako urak beren arrora edo biltzen ari
|
zirela
dirudi, zerenAtotxan bertan eta Donostiako Artzain Onaren elizan bederatziurren bikoitzak emanbaitziren (1940ko azaroan), bata euskaraz eta bestea erdaraz, Lizarralde kronikariakdioenez, eta hurrengo urteko data beretan berdin egin zen (Cronica: I,, 529, 530, 556).
|
|
|
Egia auzoa, artean oso euskalduna zen, bertan etorkinen olatualdi handiena 19451965ekoa izan baita, eta jakin badakigu, gainera, komentuko elizkizun handietaneuskarazkoak jendetsuagoak ere izan ohi
|
zirela
erdarazkoak baino, 1935 eta 1936etan, adibidez (Cronica: I, 200, 234).
|
|
|
Gobernuaren agindua harturik eta Gotzainaren arauak jasota, badirudi noraezeanaurkitu
|
zirela
herri eta hirietako elizgizonak (eta Egia Atotxako fraideak); baina esandaiteke, hilabeteen harian, beren gain zuten ardura pastoralari (nahitaez komunikazioerosoa eskatzen zuen zeregin horri) aurre eginez, herri euskaldunak euskaldun izanzirela elizetan ere, baina elebidunetan zailago gertatu zela lehengo euskal maila bereraitzultzea, nahiz eta euskarari ere lekuren bat (edo gehiago) berriro ema...
|
|
|
Erregimen Zaharreko pasadizo ezagunetara gabe (esaterako, Kalahorrako Sinodalak ditut gogoan), 1885eko Sinodo Arauek tradizio zaharrari eutsi zioten, eta bidehorretatik zetorren. Eusko Pizkundeko planteamolde berriak ere tarteko
|
zirela
–Gotzaindegiaren beraren eta, ondorioz, apaiz diozesitarren hizkuntz politika eliztarzahar eta berritua. Hor, berez, ez zegoen artean geroagoko politika, separatistarik?, gatazka berezirik gabeko eliz tradizio heldua baizik.
|
|
|
Garai hartako bizimoduaren erreferentzia bat edo beste behar izanez gero, gogora dezagungarbitzailearen erratzak 7 pezeta balio zuela. Bestalde, ezin ahaz daiteke zineman sartzeko prezioak merkesamar mantendu
|
zirela
luzaroan: nagusiek 5 pezeta ordaintzen zuten bitartean, haurrek 2 pezeta baino ez.
|
|
|
modura begiratzen hasiak izan.Izan ere, halaxe agertu dute Dahrendorf ek, Furet ek eta Gerem ek (1993), Europakogerra horiek, gerra zibilak? izan
|
zirela
aldarrikatuz.
|
|
|
Gerren aldaketa handia gertatzen arida, beraz. Aspalditik, gerrak estatuen artekoak baitziren, gerra horiek, kanpokoak?
|
zirela
esanez definitzen ziren. Orain, ordea,, barneko?
|
|
|
Hiru gertakizunak, Nafarroako konkista, bere lurraldeen konkistaonar zezaten Ameriketako indioei irakurtzen zitzaien. El Requerimiento? eta, azkenik, Nebrija-ren liburuko hitzaurrea aldi bertsuan, burubide eta sen berberarekin eginakizan
|
zirela
pentsa dezakegu. Has gaitezen. El Requerimiento?
|
|
|
Gaur egun, hori ukatuko duenik, nekez aurki daiteke. Bi, egoera zehatz batean, erlazio sozio-ekonomikoak azpiegiturako oinarri eta erabakiorrak izan
|
zirela
edo direla esatea litzateke. Hori hala gertatu ahal izatea posible da, eta azterketa historikoak eta soziologikoak ebatzi behar dute kasu bakoitzean.Hirugarren urratsa, erlazio sozio-ekonomikoak historian zehar, gaur eta hemendikaurrera ere, beti azpiegiturako oinarri erabakiorrak direla esatea litzateke.
|
|
|
Gainera, ErdiAroan eta Errenazimenduan asko erabili zuten Aristoteles-ek (ikus bere Politika) eginiko bereiztapena, alegia batzuk, naturaz?
|
zirela
esklabuak (53 or.) eta besteak, legez, edo konkistaz (54 or.).
|
|
|
Euskal Herrian bertan ere gauza bera jazo zela ematen du eta hirietako defentsamilitarraren beharra eta obsesioa nahiko berandu sortu
|
zirela
dirudi, Berbinzanako etaKalaurriko antzinateko kokamenduak kontuan hartuz. Indoeuroparrak, ordea, ezbakarrik patriarkalak, baita militaristak eta konkistatzaileak izan dira.
|
|
|
Sexuen eginkizunen banaketatik sor daitekeen ustiaketa diferentea da, beraz. Paleolitikoan, ehiztari, fruitu biltzaile eta ibiltari zirenez, gizarteko alor guztietan berdintasun maila handia lortuak izango
|
zirela
pentsatzekoa da, agian herri deneklortu ez bazuten ere. Horregatik, arrazoizkoa da antolamendu sozial hari komunismoadeitzea.
|
|
|
Charles Rist ek zenbakiak ondasun errealen kontra ez
|
zirela
trukatzen idatzi zuen.Arrazoia zeukan, zeren horrelako trukeak izaeraren aurka izanen baitziren. Beraz, kontu unitateak ezin erabil daitezke ordainketa unitateen modura.
|
|
|
Edozein ekonomiatan dauden ondasun fisiko (eta zerbitzu) ezberdinen multzoa neurgarri bilakatzen du monetak. Egia da, zenbait ekonomialarik monetarik gabe trukeekonomia motan ondasunak neurgarriak
|
zirela
uste zutela aspalditik. Baina gaur soilikprodukzio ekonomiak, epealdi bakoitzeko produktu fisiko berria moneta kopurubatek ordezkatzen duelarik definitua?
|
|
|
Bere susmoen berri eman zion osabak, eta aitak lasaitu egin nahi izan zuen, irudipenak izango
|
zirela
horiek, eta hala ez bazen ere hobe zela gauzak bakean uztea.
|
|
|
Nazio garatuetan, aldiz, jendea hiritzarretatik ingurualdeetara joaten da. Datu bat aipatzearren, esan dezagun Estatu Batuetan 5 urteko denboraldian bost amerikarretatik bi lekuz aldatu
|
zirela
(%40) 80ko hamarkadan. Horrek esan gura du, irrati estazioek ezin dutela entzule fidelekin kontatu; hori dela-eta, irratien arteko lehia handia dago entzule berriak lortzeko.
|