|
2010
|
|
|
Gai hau,
|
zer
esanik ez lehendik ere, ongi jorratuta dago pentsamenduaren historian aurretik. Gizakia taldeak ematen duen identitaterik gabe uler ote daitekeen XX. mendearen bukaerako eztabaida filosofiko interesgarrienetarikoa izan da.
|
|
|
Esklabotza, emakumeekiko bazterketa, langileen esplotazioa..., guztietan taldeak zapaltzen ziren eta hauen egoera salagarriarengatik daude jasoak eskubideen zerrendan. Onuradunak gizabanakoak dira,
|
zer
esanik ez, beroriek direlako eskubideen titularrak. Aitzitik, eskubideak talde zapalketa zehatzen aurka sortu dira guztiak.
|
|
|
Talde nazionalen eskakizunak ezin dira ase eta talde etniko eta erlijiosoenak eztanda egitear daude. Bestalde, nazioarteko antolaketa estatuen eskumenetan horzkada handia egiten ari da aspalditik;
|
zer
esanik ez, subiranotasun ekonomikoari buruz hitz eginez gero. Gaur egungo estatu gehienek subiranotasun murriztua dute eta beren gizartea kontrolatzeko besterik ez dute erabiltzen.
|
|
|
Marxismoak, esaterako, ezagutu zuen sukar hori XX. mendearen bigarren erdialdean. Marxen lana goi behe ezker eskuin aztertu zen, eta lekuan lekuko irakurketa desberdinak izan zituen, ondokoaren ñabarduraz beteriko gaitzespena jasoz,
|
zer
esanik ez. Nork bere interesetara bildu zituen Marxen intuizio aberatsak, eta beste modu batez pentsatzen zutenak egiara ekarri behar ziren.
|
|
|
Beraz, hortik edan zuen Aldudeko medikuak eta,
|
zer
esanik ez, darwinismorantz zen lerratu. Artetik esateko, Armand David ezpeletarrak Darwinen Espezieen jatorria leitu zuen zuzenean, baina, gerora Haeckel izan da luzaro darwinismoaren zabaltzaile nagusia.
|
|
|
Beharbada, Leon Uthurbururekin topo egin nuenean, jenio unibertsal horren tantakadaren bat aurkitu nahi izan nuen Floreanako jabearengan zipriztinduta, eguzkiaren distira gaueko ilargiaren politezian ikusten dugunaren antzera. Leon Uthurburu,
|
zer
esanik ez, ez da Charles Darwin, baina Darwinen espazio mitikoan mugitu ei zela jakin nuenean, atoan, Darwinen erakargarritasunaren partaide bihurtu zitzaidan. Bata eta bestea hurbiltzen ahalegindu naiz, bion arteko hari singleren bat atzematen.
|
|
|
Gizon hori Ezpeletan jaioa zen, eta,
|
zer
esanik ez, Parisetik bueltan Lapurdiko herri horretaraino ere hurbildu zen gurasoak eta haurrideak ikustera, euron artean atseden hartzera, hainbeste urtez urruneko lehorretan ibili eta gero. Armand David Haltsuet naturalista handia
|
|
|
Bereziki interesgarria begitandu zait artikuluaren bigarren atala, 1964an argitaratu zena tarte horretan Jakin aldizkaria debekatuta egon zen. Bertan" elizak irakatsi ta erabakia" dakar lehen partean; ostean monogenismo(= giza bikote bakar bat jatorrian) eta poligenismo(= makina bat giza bikote jatorrian) arteko eztabaida ere plazaratu eta erabakitzen du,
|
zer
esanik ez monogenismoa hobetsiz," ezin [baitira] iñondik iñora alkartu" poligenismoaren alde daudenen joerak eta Genesiak dioskuna: " Asierak Adam eta Eba bi gizaki izantatzen ditu", hots, bikote bakarra abiapuntuan.
|
|
|
Zinez mindu ninduten bai lehengo esaldiak
|
zer
esanik ez ondorengo galderak, kolpaturik sentitu nintzelako gure familia lurretik botata ikusteraino.
|
|
|
Txo, seguruenik erabat onartezina izango zaio baita honela formulatuta ere, egunero eta non nahi ikusten dugun kontua izan arren familian, koadrilan, hedabideetan,
|
zer
esanik ez administrazioan...
|
|
|
Orain lagun horiek hogeita hamar bat urte dituzte —nik bezala— eta gehienek jada utzi diote erretzeari, baina iruditzen zait lehen baino askoz gehiago hitz egiten dutela euskaraz. Hizkuntza nolabait berreskuratzen ari dira,
|
zer
esanik ez haien" kume" txikiekin hitz egiterakoan. Ez al da kasualitate susmagarria?
|
|
|
Erantzun bakarra neukan, baina ez omen nintzen fidatzekoa, sinesgarritasuna lehendik galduta neukalako batez ere eguneroko kontu arruntetan, emazte ohiak baino adore gutxiago jartzen bainuen elkarbizitzako gauza txiki guztietan; izan udako oporrei buruz ilusioz mintzatzeko,
|
zer
esanik ez hiruron arropak ferekaz plantxatzeko.
|
|
|
Aitortu behar dut erruduna neu nintzela eguneroko gauza txikietan, gehien gehienetan emazteak baino adore gramo bat gutxiago jartzen nuelako. Ondorioz berak adore gramo bat gehiago jarri behar izaten zuen beti, izan udako oporrei buruz ilusioz mintzatzeko,
|
zer
esanik ez hiruron arropak ferekaz plantxatzeko.
|
|
|
Ensantxe mugatua dauka eta kale nagusiak estu daude diseinaturik,
|
zer
esanik ez duela hogei urte. Nork igarriko orduan— bere burua berrasmatzeko aukera oparitu behar ziotela indar ekonomikoek?
|
|
|
Ikuskizun horren aurrean, zerbait egin behar zuela erabaki zuen Fatimak, eta azkar gainera: Bizargorri bere gutiziak asetzen ohitutako gizona zen,
|
zer
esanik ez emakumezkoei zegokienez; azken aldiko ohaide gaztetxoez aspertuko zen itxaropena gordetzen zuen Fatimak, baina, haien ondotik veneziarrarengana joaten baldin bazen, akabo senarra atzera bereganatzeko esperantzak oro; beraz, aukera hori errotik moztu behar zuen, haziari ernetzen utzi baino lehen.
|
|
|
" Bai, entzun dugu..." hasi da ostera ere Mirabeau, zeremonia maisuari
|
zer
esan ez dakiela.
|
|
2011
|
|
|
Gero, ordea, nire izaera amerikarraren inozentziaren galera etorri zen. Hamahiru urterekin jesuiten seminario batean nenbilela eta gero Manogue Highen graduatu nintzenean (berriro ere Nevadako bigarren hezkuntzako eskola katoliko bakarra), eta
|
zer
esanik ez hamazazpi urte nituela, gurasoei Estatu Batuetako Marine Gorputzean sartzeko baimena eskatu nienean (nahitaezkoa adin nagusiaz beherakoak armadan sartu ahal izateko), zalantza batzuk sartzen hasiak zitzaizkidan isilka misilka nire izate erlijiosoan eta sekularrean. Ironia badirudi ere, gurasoak nituen, haiei errua emateko.
|
|
|
Bai mutil koxkorra nintzela, bai denborarekin bihurtu naizen herritar heldua naizela, balio horiexek ditut inspirazio iturri. Badakit praktikan maiz bortxatzen direla Amerikan bertan, eta
|
zer
esanik ez bere kanpo politika gauzatzen duenean. Hala ere, nahi den bezain utopikoak izanagatik ere, oraindik ere sinesten dut gizateriarentzat ikuspegi gorena dutela beren baitan.
|
|
|
Izan ere, zuzenketa handik berrehun urtera arte ez zen argitaratu. Eta
|
zer
esanik ez dago: hutsa aitortu zutenak ez ziren akatsaren egileak, haien ondorengoak baizik.
|
|
|
Horretaz guk, euskaldunok, badakigu zerbait, barneko sentimendu gozoak ezkutatzen maisu garelako, ez hainbeste gozotasunetik gutxi dutenak. Eta horretan,
|
zer
esanik ez dago, gizonezkoak txapeldunak gara, txapeldun egin gaituzte. Gure zoritxarretarako, noski.
|
|
|
Horrela ez daiteke gurea sekretupean gorde. Hark interes handia dauka gure afera gordean mantentzeko, eta nik
|
zer
esanik ez, baina Badakizu nolakoak diren izar hauek.
|
|
|
Imanol hil zenean ez ziren gutxi izan bere o (roi) menez idatzitako artikuluak euskal prentsan,
|
zer
esanik ez gaztelaniazkoan. Haietako asko irakurtzean Michael Enderi entzundakoa etorri zitzaidan burura:
|
|
2012
|
|
|
Lalande Biran
|
zer
esan ez zekiela geratu zen.
|
|
|
Ez zuen eguna bukatuko muginira bi edo hiru galleta zorro eraman gabe; galletak eta gainera, agian, salamia eta gazta. Bere alabak estimatuko zion, eta muginiko ume jendeak
|
zer
esanik ez.
|
|
|
Ni neu ez naiz atzera ibili, eta suerte pixka batekin 200 emakumea konkistatuko dut laster, baina haren aldean umegorri bat naiz. Eta Chrysostome,
|
zer
esanik ez. Halaxe da.
|
|
|
Zer nahi dela, hori da Zulaikaren eta Ariznabarretaren posizioen artean, nik neuk, operatuko nuen sintesia. " Anti-demokratikoa"
|
zer
esanik ez!
|
|
|
Jarrera honekin,
|
zer
esanik ez, eta modu kontzientean orain," Ariznabarretak" (eta berdin" Sudupek") posizio politiko tinkoak eta, esango nuke beraz," onestak" hartzen dituzte Estatua dela-eta. Zulaikak, aldiz, ez.
|
|
|
Ikusbide errealista honekin, ondorioz, egiazki inoiz lortuko ez den independentziaren bidean, gizabanako autonomoa konkretuki gauzatzeko aukera eta betebehar unibertsala mantentzen da. Mantendu,
|
zer
esanik ez, edo esan bezala, beste inguruko Estatuen bitartekaritza unibertsalean zehar. Estatu modernoaren barnean, horrela, lehen mailako kultur identifikazioetan oinarritzen zen euskalduntasun premoderno primordialari ez zaio soilik aukera ematen zibikoa eta demokratikoa bilakatzeko; hau da:
|
|
|
Badaude,
|
zer
esanik ez, beste hainbat bariazio aldaera dagozkien dedukzio espekulatiboak eskatzen dituztenak: masturbazio maskulinoan, esate baterako, baginak, organo jasankor gorengoa, gorengo organo eraginkorra den eskuaren itxura hartzen du, zeinak faloa bera bihurtzen duen jasankor.
|
|
|
esplikazioaren giltza ez da gauzatzen baxukeria moralaren versus posizio etiko goidunaren arteko oposizio erosoan. Ez bada,
|
zer
esanik ez, Ongi aren posizio etiko goidunaz jabetu nahi duzularik, Gaitzean gauzatzen den erruarekin identifikatzeko ezintasunaz itsutua bazaude edo; berez, Hegelek berak esango lukeen bezala, Erru supremoa dena, zerbait izatekotan, are eta gehiago, Gaitzaren jokabide punta puntakoena. Hegelen arabera, Ongiaren lekunea erruak eginez soilik eratzen da, eta egiazko Gaitza, ondorioz, ez da berez kokatzen harako erretore trakets haren moduko jarduera zikin gaiztoetan, Gaitza per se zer den nabaritzeko edo identifikatzeko gauzatzat bere buruari antzematen dion beste arima polit errugabe harengan baizik.
|
|
|
Sudupek, aipatu liburuan, Karl Popperrek defendatzen zuen gizarte irekiaren etsaiei eskaintzen dizkigun osagaiak dira, besteak beste, Emmanuel Kanten unibertsaltasun kosmopolita arrazoizkoa, Putnamen pragmatismoa, John Rawlsen igualitarismo liberalean funtsatutako giza sistema justua, batera Charles Tayloren errekonozimendu multikulturalista komunitarioarekin gehi, batez ere,
|
zer
esanik ez, Jurgen Habermasek konstelazio" posnazional" dialogiko indibidualean oinarritutakoarekin.. , 48
|
|
|
Arazoa askoz gehiago itsusten da oraindik jakitean entziklopedia miresgarri hori nafar guztien diruekin izan dela ordaindua, Foru Gobernuko Kultura Departamentuak osorik, hots, ehuneko ehun diruz lagunduta dagoela. Esan bezala nafar asko eta asko (eta nafarrak ez garenok ere bai,
|
zer
esanik ez) sutan jarri dira albistea jakin orduko, sumindu egin dira arrazoi osoz eta berehalaxe atera dute manifestu bat jende ugarik segituan sinatu duena. Manifestu horren aurkezpenean Aingeru Epaltza idazle nafarrak ederki asko laburtu zuen Nafarroako betiko agintariek oraingo honetan egin dutena, eta horretarako naziek beren garaian erabili zuten politikaren lelo famatua errepikatu zuen:
|
|
2013
|
|
|
Ez nuen halako erantzun zehatzik espero, eta horregatik, eta entrenalekua aurkitzeak sortutako emozioagatik,
|
zer
esan ez nekiela gelditu nintzen. Dorretxoa seinalatu nion, gurutzea.
|
|
|
Oso inpresionatuta utzi dituk denak hire autoarekin. Eta orkidea beltzekin,
|
zer
esanik ez. Jakin nahi nikek zenbat kosta zaizkian!
|
|
|
Jakin biok genekien, aldez aurretik, atzokoa azken ikustaldia izanen zela, gure azken tea edo kafea elkarrekin, hondarreko ikasgaia, arrats aldean partekatuko genuen atzen isilaldia. Gaur inork ez zukeen poesia asmatuko eta jada elkarri
|
zer
esanik ez. Etsipenaren itzal ñimiñoenik gabe, galdutako denboragatik mingostasuna sala zezakeen imintziorik gabe, maisu zaharraren irria egongelako airean pausatua zegoen gaueko lehenengo piltzarren artean, orduan ere etsia hartu gabeko irakaslea bera, orduan ere nare ke urdiñaren kiribilek inguratua, ohi bezala ziurtasun ezaren lurraldeko biztanle.
|
|
|
Izan ere, gauzak ez ziren galeoiarentzat askorik hobetu Urdanetak tornaviajearen ibilbidea markatuta utzi zuenetik. Giovanni Francesco Gemelli bidaiari italiarrak 1696an egin zuen Manilatik Acapulcorainoko bidaia, eta, bere Giro Intorno al Mondon (1699) idatzi zuenez, galeoiak pairatzen zituen ekaitz ikaragarriek eta gaitz etsigarriek, hango hotz eta beroek, altzairuzko gizona ere hondatuko zuketen,
|
zer
esanik ez hezur haragizkoa.
|
|
|
URA: Eta ura,
|
zer
esanik ez! Batez ere, basamortuan!
|
|
2015
|
|
|
Jakina, kanonak aurreko adibide teknikoan pinzones eskatzen zuen gisa berean, oraingo honetan plantas amariposadas barik papiliondceas da hor agertu beharreko berba. Kontua ez da nik neuk horrela deritzodala, kontua da kanonak berak dakarrela berez hor papiliondceas jartzea, eta,
|
zer
esanik ez, Marcel Proustek bazekien hori, eta Proustek papillonacees idatzi zuen jatorrizkoan:
|
|
|
Azpimarratu egin nahi dut, beraz, kanonaren garrantzia: Sistema periodikoa aipatu dut erakusteko prosa zientifikoaren kanona ezinbestekoa dela, bai,
|
zer
esanik ez prosa zientifikoa idazteko, eta bai, halaber, idazlan literarioetarako ere. Kontura gaitezen, kanon faltak nolabaiteko babelizazioa sortzen digu, ezin ditugu eta erabilitako hitzak zehatz mehatz deskodifikatu:
|
|
|
Eta, bestetik, hor daude hitz multisilabikoak, kasurako comprehension, characterize, inheritance, acceleration, zeintzuak, latin eta grezieratikoak izanik, ingelesean egokitu baitziren, eta laketu, baina normandiarren inbasiotik aurrera, hau da, 1066tik hona, Gilen Konkistatzaileak Ingalaterra okupatu zuenetik. Konkista horren begi bistako efektua izan zen normandiera hizkuntza erromanikoa, frantses zaharraren taldekoanagusitu zela Ingalaterrako klase gobernatzailean, ingeles zaharra gizartearen behe mailetarantz desplazatuz, eta bai ere,
|
zer
esanik ez, atea ireki ziola zabal zabalik Frantzia aldetiko eragin linguistikoari.
|
|
|
iraultzailea da ideia. " Sorbideratu" erabiltzean, euskarazko bertsioan ezabatu egin zaizkigu erreferentzia inplizitu horiek guztiak, zeintzuak hain garrantzizkoak baitira eboluzioa zergatik den egia konprenitzeko benetan, eta,
|
zer
esanik ez, Coyneren liburua ganoraz eta onuraz irakurtzeko.
|
|
|
Eredu modernoan bizi formetako praktikak bitan banatzen dira, nonbait, batetik praktika gordina dugu (inertzia hutsez egiten dena) eta bestetik praktika hari zentzua, arrazoia eta ulergarritasuna emateko praktika berezia, sarritan diskurtso deitu dena. Bizi formetan, berriz, komunitatea eta jarioa agertzen zaizkigu, eta haiekin Garfinkelek accountingpractices zeritzenak;
|
zer
esanik ez, zentzu eta kontu emateak bizitzearekin batera doaz.46
|
|
|
Orduan, anomaliak izaten tematzen dira, orduan, zehatzago esan, praktika diferente ez subordinatuetan engaiatzen diren aktoreek anomaliak sortzen dituzte. Eta,
|
zer
esanik ez, Egiturak badu horiek jazartzeko eta estigmatizatzeko makina bat mekanismo. Ondo dakigun bezala, normalitatea arruntetik bezainbeste arauzkotik dator, eta anomalia normaltasunaren kontra doa, zentzu osoz.
|
|
|
Michael Billigek erakutsi bezala, jardun hutsaletan. Eta,
|
zer
esanik ez, ohiko" ezohiko erritual zentzu emailetan". Horrela, bada, subjektuak objektiboki eratzen dituzten praktika multzo ondo banalizatuetan (praktika eta aztura kognitibo sinbolikoak barne, sinesmen eta sinboloetan) topatuko ditugu nazio identitateak.
|
|
|
Amodioa egin izanaz oroitzen jarrita, zuhurtziaz bereizi zituen konpasioa eta pasioa,
|
zer
esanik ez maitasuna. Baina esker on sakona ere sentitzen zuen, Melissak salbatu egin zuelako, labur bazen ere, bere burua errukitzetik.
|
|
|
Sarriago ere joango zen, baina ez dago putetxea bezalakorik kapitalismoari buruzko lezioak banatzeko. Zaila zen ezer aurreztea eta kostu kontabilitate arretatsua eramatea...
|
zer
esanik ez ordainsaria etorkizunerako uztea!
|
|
|
Jakek ezer gutxi zeukan semeari aurpegiratzeko, baina samina izan zen aldentzea, taldea desegitea. Jakerentzat, Tedek beti gehiago izan zuen oinordekotik semetik baino,
|
zer
esanik ez langiletik baino. Jakeri malkoak joan zitzaizkion masailetan behera, bere pickupean etorkizun ezezagunerantz zihoala.
|
|
|
Lubakian dena zen hotza, zorriak, lohia, odola, kaka eta gorpuen ustel usaina. Eta gerraosteko egun haietako bizimoduaren lazeria eta zikoizkeria ikusarazten bazenien, harrituta begiratzen zizuten, dezepzionaturik, huraxe ez baitzen inolaz ere borrokalari solidario haiek beterano batengandik espero zutena, eta
|
zer
esan ez zekitelarik zaplada bat bizkarrean eta adio.
|
|
|
ELAk une hartan LABekin kolaborazio" politikorako" zuen elkargune ia bakarra zen presoena; horrek aparteko esangura politikoa zemaion arlo horretan ETAk egin zezaken edozein ekintzari,
|
zer
esanik ez ekintza horrek presoen eskubideez erabat engaiatua zegoen elakide bat erailtzen bazuen.483 Argi geratzen zen ETAren agenda guztiz autonomoa zela indar sozialen dinamikarekiko, eta ez zuela aintzat hartzen bere ekintzek indar sozialen jardueran izan zezaketen eragina.484
|
|
|
Baionako bulegoak arreta berezia eskaini zion batasunaren berria nazioartean azaltzeko lanari: Europa mendebaldeko konfederazio gehienekin harremanak izan ziren eta,
|
zer
esanik ez, ELA kide zuten nazioarteko konfederazioekin: CMT, CES eta CIOSL. Garrantzi handia izan zuen ELArentzat 1976ko hasieran Johnny Vanderveken, CIOSLeko idazkari nagusiaren albokoak, Hegoaldera egin zuen bisitak; artean diktadurapean, ia itsuka, sindikatua taxutzen saiatzen ari ziren militanteentzat asko esan nahi zuen nazioarteko konfederazio nagusiaren babesak.
|
|
|
" Nazio estatua baino lehenago, nazioa behar dugu, proiektu ondo imajinatu eta erakargarri bat gizarte osoarentzat". Egia da; EuskalHerria zatituta dago; geografikoki,
|
zer
esanik ez. Baina, motzean esanda, iruditzen zait ez dugula zertan nazioa lehenetsi.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegorako hurreratze txikiena mehatxutzat hartzen badu UPNk,
|
zer
esanik ez akordio haren aurrean. UPNk ozen protesta egin zuen eta" nafarren %40a" alboratua izatea gaitzetsi zuen.
|
|
|
Aurrezki kutxaren eskuzabaltasunaz ez zuten soilik kontseilariek profitatu. Enrique Goñiren agintaldian dena handitu bazen,
|
zer
esanik ez bere alboko konfiantzazko taldea. Nafarroako Kutxak kontrakoa aldarrikatzen zuen.
|
|
|
Deialdirik egin gabe, ezer egin gabe. Eta hortik goragoko postuetan, berriz,
|
zer
esanik ez", gaineratzen du. Baldintza egokienak ematen ziren anbizioa zutenek aginte katean gora egiteko eta kontratatzerakoan irizpide nagusi gisa afiliazio politikoa edo hurbiltasuna erabiltzeko.
|
|
2016
|
|
|
esan zion Carlosek erabat kontrolatu ezin izan zuen ahotsaz. Galduta sentitzen zen,
|
zer
esan ez zekiela. Maldizio bat ito zuen eztarrian.
|
|
|
41 urteko zuriaindar hori, beronen emaztea zen Mikaela Ezkurra berriotarra eta etxe berean apopilo zegoen Angel Ihaben jostun itsasoarra izan ziren Perikoren gurasordeak. Etxean, jostuna izan ezik, artzainak ziren lanbidez, eta ikasketa handirik egin gabe, gazteren gazte hasia zen besteen ardien lagun Periko,
|
zer
esanik ez 1828.ean Kristobal leinuburu txiroa zendurik, bizirik zirauen sendi osoa Errotxapeara aldatu zenean, Perikoren arrebaorderenera.
|
|
|
Beraz, iduritu izan zait bi aldaera koherenteenak" makila" eta" urgullia" direla. Bi aldaerak dira mintzo horretan ibilienak," urgullua" (eta
|
zer
esanik ez" uruguilua") jartzeak egilearen bertsioa sobera aldatuko bailuke: bertzenaz, koherente nahi izanik" buruan" jarri nuke, ez" burian", utzi dudan gisan;" galdua", ez" galdia";" pasatua", ez" pasatia", eta abar.
|
|
|
Trumoi bat lehertu zen jangelan, gurasoak mututu zituen eztanda. Mutu eta elkarri begira,
|
zer
esan ez zekitela. Gurasoei falta zitzaizkien hitzak sobran zituen alabak, kontatu zuen eskolakide bat atera zela desfilean aurreko urtean eta izugarri ondo pasa zuela.
|
|
2017
|
|
|
Betiri Sants,
|
zer
esanik ez, gosearen eta miseriaren izengoitia da, eta dirudienez Euskal Herrian laketu zen. Luzatu egin zen gosetea, eta 1855ean koleraren sukar ustela gehitu zitzaion, halatan non —Piarres Xarritonen arabera— gaitz bien artean 176raino igo baitzen urte horretan, bestela 120 ingurukoa izaten zen Hazparne herriko hilen kopurua.
|
|
|
Esan daiteke, beraz, Cardosoren azterketak Openheimerren teoria indartzera etorri direla. Eta
|
zer
esanik ez, Vennemannena, berak gorago poz pozik aldarrikatu duen bezala.
|
|
|
Zenbat jende isildua izan ez den emakume izateagatik bakarrik gure artean, sarri emankorrenetakoa izan arren, Elbira Zipitria Irastorza bezala. eta
|
zer
esanik ez hainbeste lan eginak ziren Maria Aristizabal, Pilar Sansinenea, Pilar Lekuona.
|
|
|
Inork ez du Nietzscheren irakasleen eta harremanen artean aipatzen Lou Andreas Salome. Oso gutxik Rilkeren harreman sarean, eta
|
zer
esanik ez Freudenean. Denentzat ezinbestekoa izan zen, hala ere, senez eta jakinduriaz.
|
|
|
Arazoak ere[...] ere beste[...] tan eta
|
zer
esanik ez monkloa hortan asko aritu dira horiek ardotan.
|
|
|
209. " Tokatu zait doinu bat ekarri eta
|
zer
esan ez asmatzea", Unai Iturriagari elkarrizketa. Bertsolari aldizkaria, 57 zenb., 2005eko udaberria.
|
|
|
Baina, lehen eta orain ere, pleituak badakigu nola itsutzen dituen auziaren alde biak. Eta emakumeak izanda,
|
zer
esanik ez. Horregatik, Katalina Bizargorrik, bere deiturari ohore eginez, irmo eutsiko dio bereari.
|
|
|
Pertsonaren eta taldearen arteko orekak, adibidez, hobeki bideratuta dirudi Australiako jatorrizko herrien artean, Mendebaldeko gizarte eskizofrenikoan baino. Eta
|
zer
esanik ez gizakia natura harremana aztertzen badugu.
|
|
2018
|
|
|
Esan eta egin, Londresetik abiatu zen 1856ko uztailaren 17an, iluntzean, eta 19an larunbatairitsi zen Baionara, eguerdiko ordu bata eta laurdenetan. Begira zituen han,
|
zer
esanik ez, Anton Abadia, eta bai Duvoisin kapitaina eta Emanuel Intxauspe apaiz zuberotarra. Arratsaldean bertan jarraitu zuen Donostiarantz.
|
|
|
Ikuspegi horretatik,
|
zer
esanik ez, beste enfasi bat hartzen dute Piarres Lafitteren azalpenek. Dirudienez, Larresoroko seminarioko paperetan ez da gelditu inolako daturik Jean Duvoisin gaztearen bilakaeraz 1827ko abuztutik honantz.
|
|
|
Baina urte bereko irailean hil zen Fernando VII.a Espainiako erregea, eta Lehen Karlistaldia abiatu(). Horren ondorioz, Bilboko frantziskotarren komentuan kuartela, munizio biltegia eta kartzela jarri ziren, eta,
|
zer
esanik ez, frantziskotarrek hanka egin behar izan zuten. Ez dago zehazterik Uriartek non segitu zituen ikasketak, baina badakigu Azpeitian apaiztu zela 1836an, eta bai ere predikari eta konfesore izendatu zutela 1839an.
|
|
|
Bere ikerketa lanak oso ongi erakusten digu Nafarroa Garaiko auzitegi militarren ohiko jarduna eta armadak gizartearengan zuen erabateko kontrola. Francoren edo Mugimenduaren aurka hitz egitea nahiko zen atxilotua izateko,
|
zer
esanik ez Iruñeko Gaztelu Plazan" Gora Euskadi askatuta!" oihukatu, edo preso politiko baten aldeko diru bilketa eginez gero (Urrizola, 2017, 119, 121).
|
|
|
Nafarroako Unibertsitate Publikoaren campusa. Eragin handikoa espazioan eta,
|
zer
esanik ez, gizarte eta lan esparruetan, bertan egiten baitituzte goi mailako ikasketak nafar gazte askok eta askok, eta bertan bideratzen baitira lan eta ikerlan ugari. Eraikin guztien artean Liburutegi Nagusia nabarmentzen da.
|
|
|
Testuliburuen% 31,3 baizik ez zen Euskal Herrian ekoiztutakoa, 2015ean.379 Joan Mari Torrealdaik zaurian sartu du hatza: " arazoetan larriena nire ustez zera da, hezkuntza proiektu gehienak (euskarazkoak, erdarazkoak
|
zer
esanik ez!) inportaziokoak direla, horien curriculuma Euskal Herritik kanpo diseinatzen dela". Horren ondorioak larriak dira, Torrealdaik ezin argiago azaldu duen bezala:
|
|
|
Edonola ere, bigarren hezkuntzari buruz dugun kontsentsua aski eskuzabala da lehen hezkuntzako irakasleekin dugunarekin alderatuta. Institutu edo lizeo batean irakasteko edozein unibertsitate gradu batekin nahikoa dela uste dugun bezala, aski zabaldua dago lehen hezkuntzan klaseak emateko batxilergo edo lizeo ikasketak izatearekin aski denaren ilusioa; eta
|
zer
esanik ez, haurrak zaintzeko sena edo haurrak gustuko dituen edonor paratuko genuke haur hezkuntzako irakasle postu batean; barka, zaintzaile postuan!
|
|
|
Ikasleei diru mailegua emateko sistema hori eskandinaviar herrialdeen ezaugarria da, eta ekonomialari batek erraz ulertzen ditu dakartzan onurak: kreditua mugimenduan duen ekonomia bat, ekonomia osasuntsua da;
|
zer
esanik ez, kreditu hori irakaskuntza sistemaren baitan biraka baldin badabil! Norvegiak, Suediak, Danimarkak eta Finlandiak, maileguen sistema tradizionala gaurkotu dute hezkuntzaren doakotasunarekin; ikasketak doakoak dira, eta zergetan jasotzen da doakotasun hori ziurtatzeko behar adina diru.
|
|
2019
|
|
|
—Kirofanoa txarra da, eta bañera,
|
zer
esanik ez. Zuri egin al dizute bañera?
|
|
|
Niri ere bai. Eta Pacari,
|
zer
esanik ez. Ez da hala, Paca?
|
|
|
Harrigarria zen, eta
|
zer
esan ez zekiela geratu zen segundo batzuk. Berak furgonetarekin harrapatutako neskak eta bere bikote lagunak izen bera zuten.
|
|
|
Kuriosoa da tradizio marxistaren barruan demokraziaren nozioak harturiko konnotazio negatiboak, edo" burgesa" adjektiboaz lagundurik eta abizenduta etortzea besteetan. Izan ere, Domenechek dioenari erreparatuz," hain marxista dirudien esamolde hori ez da agertzen behin ere ez Marxen edo Engelsen testuetan; eurei, XIX. mendeko sozialismo osoari bezala, eta
|
zer
esanik ez liberalismo burges europar eta kontinentalari, espresuki antierrepublikarra eta antidemokratikoa zenari, oximoroia irudituko zitzaiekeen". (Domenech, 2009)
|
|
|
Biharamunean, gertatutako dena Kepa lehengusuarekin lasaiago komentatzen ari nintzenean, zerbait gehiago jakin nuen. Mutil hori, Alonso, bere osabaren supermerkatu mordoaren kudeatzailea zen, eta, antza denez, guztiz ohikoa omen zen poliziei, kapitainei, diplomatikoei, boterean dagoen jendeari, janaria eta edaria opari egitea, dena libre omen zegoen agintarientzat, eta, beraz, Alonsok eta bere anaiek, eta
|
zer
esanik ez bere osabak, El Platino supermerkatu katea zeukan horrek, jasotzen zituzten hainbat opari, sari eta bestelakoak. Alonsok, zehazkiago esanda, bazeukan txartel diplomatikoa eta poliziako kapitainaren plaka, gezurra dirudien arren.
|
|
|
Niri, Jamaikan nengoela edo Mexikon, edo berdin beste nonbait egonda ere, talde politiko haiek estralurtarrak iruditzen zitzaizkidan. Haurra nintzenetik, zapaltzea, izutzea, estortsio egitea eta,
|
zer
esanik ez, torturatzea edo norbait hiltzea, zentzugabekeria itzela iruditu izan zait, higuingarria, lazgarria, eta abar, inolako aitzakiarik gabe beti arbuiatu eta gaitzetsi behar dena. Ardi otzana izan naiz beti, eta naiz oraindik ere, zentzu horretan, ez naiz inoiz inorekin joka aritu.
|
|
|
Hirugarrenik, Bilbon bertan instalatuko nintzela erabaki nuen. Hiri handia zen, biziki gustukoa nuena, itogarria izan gabe Madril edota,
|
zer
esanik ez, Mexiko Hiria edo Buenos Aires ziren moduan. Aurrerago erabaki nezakeen pisu bat erosi edo ez, apartamentu bat alokatu edo ez; momentuz nahiago izan nuen orduan nengoen hotelean bertan bizitzen jarraitu, erdialdean egonda leku erosoa zelako, eta jada ohituta bainengoen.
|
|
|
Madrildarrak, espainiarrak, egunkari horietatik elikatu dira, beren desinformazio eta manipulaziotik. Etakideek norbait hiltzen zutenean, eta hori beti iruditu zait penagarri eta arbuiagarri, zerbait izugarri, ba, albiste hori hamaika aldiz ateratzen zen prentsan,
|
zer
esanik ez irrati eta telebistan, orain, hori bai, hurrengo atentatua gertatu arte, doako zen dena. Atxiloketak ehunka, torturak, jipoialdiak, eta gero kalera.
|
|
|
Behar bada, beste deusek baino gehiago zentzatu nauena. Gai honi buruz bildu litezke herriz herri, kontu hunkigarri askiak, eta
|
zer
esanik ez ahoz jasotakoa paper zaharretako testigutzarekin findu ezkero. Honatx horietako bat, beste antzeko askoren lekuko, hain zuzen ere, Olaetxetan bertako aitona Migel Barandaraini 1994an jaso niona Areson:
|
|
|
Dena dela, honatx Mitxelaundi etxearen jabetzaz aurrez ikusitako auzia poliki argitzen duen datua, eta bordarena berarena
|
zer
esanik ez. Betiko eskribau leitzarrak jasoa daukan Maria Angela Alkoz eta Lorentzo Zabaletaren 1718ko ezkontratua duzu, eta honatx andregaiari gurasoek utzi ziotena, alde batetik eta bestetik ezkontzaz lehendik berenganatua zutena (NAH, 16272/ 2, 102):
|
|
|
Hobeki aztertu lirateke atzerapen honen arrazoiak, baina badirudi arrazoi nagusietako bat izan litekeela, bi erreinu zaharren mugan, aspaldiko pasabide eta interes estrategiko asko gurutzatzen zireneko Ulizarpean egoteak atzeratu zuela bordagintza Areson. Esate bateko, Leitzarekin bat izan zenean, batez ere tropa militarren pasaeran, hondamendi guziak haren bizkar joaten baitziren, eta banatu zireneko dokumentuan ere halaxe nabari baita, lan honetan sartu dizudan faksimilean ikusiko duzunez; eta gero elkarrengandik banatu ondotik
|
zer
esanik ez. Ikus LEE, 99 orriak.
|
|
|
Eta nola ez, Andoainen Larramendi bazkunako buru den Jon Unanue jaunari, 2012an aurreneko aldiz trilogia honen materialak utzi nizkionean, zintzo gordeko zizkidala hitz ematea aski ez, iaz Leitzalarreko Unaiak argitaratu izanagatik. Eta Iñaki Azkune jakintsuari,
|
zer
esanik ez, Zestoako historia guzia eskura emateagatik, non ederki ikusten baiten inguru hartako baserrien historiak ere ez duela zer ikusirik hemengoekin.
|
|
|
bat bete beti jainkoa bakarrik. Horregatik ez nuen laguna uko larrian hartu, bai baitakit jende askok ez duela aditu nahi izaten borda kontu horrenik, batez ere deserrotzen eta bere buruaz ederresten hasitako bordari burgestxuritu berriak, eta
|
zer
esanik ez aspaldi urbanita bihurtuak. Halakoei esan, Basaburua aldeko herriotan, oraintsu arte, bordari erabili duela jendeak azkenaldi luzeko baserritar ordez.
|
|
2020
|
|
|
Tribunal militar batek zuzendutako gerra kontseiluan, iruzurrez jositako epaiketa batean, ETAko bi kide, Juan Paredes Manot, Txiki, (21 urte) eta Angel Otaegi Etxeberria (33 urte), eta hiru GRAPOko, Jose Luis Sanchez (22 urte), Ramon Garcia (27 urte) eta Humberto Baena (23 urte), erail zituzten irailaren 27an. Fusilamenduen aurka protesta ugari egon zen nazioartean, Estatuan eta,
|
zer
esanik ez, Euskal Herrian: manifestazioak, salaketak, protesta ekintzak eta abar.
|
|
|
Guardia zibila ez dakit" txorua" izango zen, baina, hainbeste errekete han ikusita, urduri eta
|
zer
esan ez zekiela egongo zen.
|
|
|
Ahuntz erdara artifizial hori, gehitzen zuen diana jo zuela atzemanda," Frantziatik eta Bizkaiatik hartu du bere gehiena, nafarrek ez dute ulertzen mordoilo hori". Inork ez zuen inoiz Carlos Olcoz ikusi,
|
zer
esanik ez, hogei urte bete zituen egunetik, Iruñeko kaleetako hamar metro jarraian ibilki. Esanak esan, Euskal Herritik kanpo, ordea, haren alabaren bahiketa jazo aitzin oso gutxitan ageri zen Olcoz abizena estatuko komunikazio hedabideetan.
|
|
|
Hainbeste nafar karlista antzo, Olcozek ezin euskaldunagotzat aldarrikatzen zuen bere burua, aukera zuen guztietan iragarriz katolizismo integrista, foruzaletasuna eta euskal sustraien arteko identifikazio erabatekoa. Sentimendu horrek,
|
zer
esanik ez, elikatzen zuen haren separatismo antiespañolaren kontrako herra itsua; bestela esateko, abertzaleak edonon, edonoiz eta edonola akabatzeko grina. Gerraren bigarren erdia Aragoi eta Katalunia aldean eman zuen, beti fronteko lehenengo lerroan, Olcozek gerraondoan bere ibilerez emanen zuen bertsio heroikoa sinestera.
|
|
|
Ez dakit ezarri dizuten kartzela erregimenean idatzizko komunikazioen zentsura motaren bat sartzen den. Kasu horretan,
|
zer
esanik ez, nire eskaerak ez luke inolako funtsik, ulertzen baitut zuk emaniko informazioa zeure buruaren kontrako froga gisa erabil litekeela. Edonola, nire proposamen bitxi honekin ados egotekotan, ez nuke ezer argitaratuko harik eta Madrilen zure epaiketa bukatu eta epaia atera arte.
|
|
|
—Sei urte
|
zer
esan ez nekiela geratu nintzen.
|
|
|
Koldo Mitxelena Kulturuneko funts gordeen gelan nago. Lanerako leku aproposa da, eta
|
zer
esanik ez Xabier Leteren dokumentuak aurrean sakabanatuta baldin badaude. Gela honetaraino etorri naiz berari buruz zer edo zer gehiago jakin guran, eta dokumentu ugariri bistadizoa eman, azpimarratzekoak apuntatu eta argitaratu zituen liburu guztiak gainbegiratu ditut.
|
|
2021
|
|
|
Piarres Lafittek badaki urteek eta bizitzak zoritu Etxepareren idazlanetan" hitz erdika edo laurdenka" usna zitezkeela haren" azpi gogoetak", eta,
|
zer
esanik ez, ohartu egin da Beribilez bidaia liburu xumea subertsiboa dela Lotilandiako biztanleentzat, lehenago Buruxkak izan zen bezala. Ezin du horrelakorik onartu, eta esan liteke deliberatu zuela aurre egin behar ziola.
|
|
|
Dirudienez, gero 654 kg ko meteorito puska bat eskuratu zen inguruetan, eta, kalkulatu denez, kg meteorito lurreratu ziren denetara. Antzeko gertakarien erregistroan oso ezaguna da,
|
zer
esanik ez, Tunguskako meteoritoaren kasua, 1908an gertatua.
|
|
|
Ondorengoak daude jasoak: erran/ esan gabe doa, erran/ esan nahi/ gura izan,, esanak esan, esateko moduan,
|
zer
esanik ez
|
|
2022
|
|
|
Nolanahi ere, Tolosa okupatu berri zuten tropa frankistek Ixaka Lopez Mendizabalen moldiztegia eta etxea arpilatu, eta Plaza Zaharrean erre zituzten Xabiertxo, Garoa eta gainerako liburu guztiak 1936ko abuztuaren 11n, baita udal bibliotekakoak eta eskoletakoak ere. Sugarretan deuseztatu zen Ixakak bildu biblioteka oparoa, eta,
|
zer
esanik ez, berak eta familiak lekuak hustu zituzten, lehenik Donibane Lohizunera, eta Argentinara 1938an.
|
|
|
Esate baterako, Kirikiño bat edo Lizardi bat joan al ziren Sarako Axularren Egunera? Hegoaldeko idazleen presentziak,
|
zer
esanik ez, bazuen garrantzia Bidasoaz alde bietako idazleen arteko harreman sarea bilbatu eta trinkotzeko.
|
|
|
Unamunori" ahaztu" bide zitzaion Sararaino egin zuen egun beteko ostera, Hendaiara iritsi eta handik hiru astera. Nik, Como se hace una novela liburuaren orrialdeetan,
|
zer
esanik ez, Sarako egunaren kontaketa nahi nuen irakurri, edo gogoetatxoren bat Axularren gainean, eta mingarria egin zait ikustea ez bakarrik ez duela batere aipatzen Sarako eguna, baina, hori barik, gainera indar guztia jartzen duela euskara arlotetzen, zertarako eta Kixoteren eta espainieraren handitasuna handiagoa ikusarazteko: " Y el campo circunstante le hablaria en vascuence, en infantil eusquera, le hablaria infantilmente, en balbuceo de paz y de confianza".
|