|
2000
|
|
|
Mundu propioa, mundu apartea da kartzela. Liburutxo batean kontatzeko baino historia txiki gehiago emango lituzke presondegiko edozein egonaldik, eta
|
zer
esanik ez egonaldi luze batek. Etxe modu hauetan urte batzuk daramatzagunok ere harritu egiten gara denbora gehiago daramatenen historiak entzunez.
|
|
|
Ordu t’erdi segituan joaten da solasean. Jokin izan ezik, gazteak iruditzen zaizkit besteak; Antxonen ondoan
|
zer
esanik ez. Antxon gazteekin ondo konpontzen dela ikusten dut.
|
|
|
Ziega batetik albokora aldarazten zaituztenean ere zapuztu egiten dizute ohiko martxa, zereginen erritmoa, eta kartzela batetik bestera aldatzean egonezinean ibiltzea ez da harritzekoa. Bidaian aste pare bat pasa badituzu,
|
zer
esanik ez.
|
|
|
Egundoko bazkaria egin nuen, arkumea eta guzti. Jatun ona izan naiz beti, eta sasoi hartan
|
zer
esanik ez. Hala bazkalduta, Santa Klarara joan eta siesta egitea pentsatu nuen.
|
|
|
Lantzean behin bizimoduz mudatzea, txaboloz sarri aldatzea, kartzela bereko lagunengandik bereizita edukitzea, suntsipenerako armak dira denak. Eta
|
zer
esanik ez kartzelaz kartzela aldatuz bazarabiltzate, adiskide batzuk erabili dituzten bezala. Ezertarako patxadarik ez dizute uzten...
|
|
|
, agian mesfidantzaz begiratu zioten Xani hiru gizasemeek. Xan ordea,
|
zer
esan ez zekiela zegoen. " Haren laguna al haiz?", galdetu zion sudurmakoak.
|
|
2001
|
|
|
Burdinaren hotzak eta gogorrak, eta
|
zer
esanik ez formak, argi eta garbi erakusten zuen Ugatzak nire saihetsean jarritakoa pistola bat zela, eta, hortaz, Ugatzak Walter, Beretta, Firebird edo agian Smith&Wesson zeukala kanon bakartzat.
|
|
|
Une hartan agian hitz gozoren bat xuxurlatu behar nion belarri ertzera; edo, zergatik ez, grinaz besarkatu, musukatu... Egun hartan neska hark bizia arriskuan jarriko zuen eta ni hantxe nengoen, berari begira mozolo bat bezala, zer egin edo
|
zer
esan ez nekiela. Hogeita batgarren mendeko heroia neu!
|
|
2002
|
|
|
– Gerra puta honegatik ez balitz, Espainia zoragarria lukek. Gerra puta honegatik eta,
|
zer
esanik ez, Peinado koñak nazkagarri honegatik.
|
|
|
Aurrenekoan zentsura estuagoa zegonan. Egunkari kontserbadoreek eta,
|
zer
esanik ez, matxinadaren aldekoek errazago zeukatenan. Erreportari batzuk atxilotuak izan zitunan eta gero eremutik bidaliak, edota heriotzara zigortuak...
|
|
2003
|
|
|
Gonbidatu guztiak, xanpaina koktela eskuetan, denak zeuden adi Aranbarriren hitzetara. Aranbarri mikrofono batetik ari zen gaurkoaren egun handia azpimarratzen, aita bati pena ematen diola bere alaba beste gizonezko baten besoetan uzteak esaten,
|
zer
esanik ez alaba hori bakarra bada, baina bizi legea dela eta zoriona baizik ez diela opa gaur ezkondu direnei, bere alaba Mirari eta Javier Casadevante suhiari, alegia. Eten egin du, ordea.
|
|
|
Kristalak lokatzez zipriztindurik geratu dira, eskuin aldekoak eta haizetakoa batez ere. Autoaren gaineko oihala,
|
zer
esanik ez.
|
|
2004
|
|
|
Gero Harakinengana jo zuen, eta azkenean Ferminengana hurbildu zen. Elkarri begira gelditu ziren
|
zer
esan ez zekitela.
|
|
|
Ezaguna ez denak ez zeukak lekurik, ahaidea ez denak ez zeukak lekurik: ideologia bertsukoa ez denak,
|
zer
esanik ez. Jende desberdinik ez, eta lerrotik ateratzen denari ergelaren edo eroaren edo bereziaren rola!
|
|
|
Herriko zaharren bat aldean gertatzen zitzaionetan urduritu egiten zen,
|
zer
esan ez zekiela. Jiratu egin zen telebistak isilaldi hura beteko zuelakoan baina itzalirik zegoen.
|
|
2005
|
|
|
Berroguei urteco apez lanetan, ez nuen ezagutu alaco casoric eta isilic gelditu nintzen tarte luze batean. Ez itzegitera atrevitzen ez nintzelaco, baizic eta
|
zer
esan ez nequielaco. Neuc ere Chertecha belarra artzeco aguindua nuen eun bider edo milla.
|
|
2006
|
|
|
Eta konbate hura bertan behera ez uztearren koipezaku hura ipini zidatean aurrean. Bezperako zauriak eta beltzuneak zeuzkaan oraindik... eta nekea,
|
zer
esanik ez.
|
|
|
Hortaz, puru autentikoak dira, Cohibas fabrikan eta bertako berme guztiekin egindakoak; ordea, prestatzen dizkieten eraztunak eta kutxak faltsuak dira, egindakoak. Eta,
|
zer
esanik ez dago, behin fabrikatik modu horretan aterata, pairatu dituzten kontserbazio baldintzak ez daude inondik inora ere kontrolpean, horra desberdintasuna.
|
|
|
Ez erronka handitan, edo esaldi ozenetan, baizik eta komentario itxuraz inozoen bidez, elkarri tentatuz bestearen erantzunaren nolakoa neurtzeko. Sar gaitezen benetan merezi duen gaiarekin, nire bizitzaren –eta
|
zer
esanik ez, areago zure bizitzaren– gaiarekin. Horixe zen nire probokazioaren funtsa, hitzak beste batzuk izango ziren, ordea.
|
|
|
Esan nahi nion ulertzen nuela Peliren jarrera, agian ni Peli izatera berdin jokatuko nuela, baina ez nintzen ausartzen Martari hau honela esaten, haserretuko zitzaidan beldurrez, oso jenio bizikoa baita,
|
zer
esanik ez hierarkiak eta tituluak tartean daudenean. Ez dakit, igual arrazoi du eta pentsamolde zaharkitu baten adierazgarri petoa baizik ez naiz, batzuetan aurpegiratzen didan bezala.
|
|
2007
|
|
|
Egia esan, ni prest nengoen muskerra eta apoa jateko ere, eta
|
zer
esanik ez Huston, hari bost axola baitzitzaion gainerakoa ardo finak zeuden bitartean. Beste mahaikideek ere antzera ziruditen, denak prest Ojaren ekintza artistikorako, batez ere eserita jan eta edatera mugatzen bazen egin beharrekoa.
|
|
|
Gutxi batzuek beste lankide batzuekin hitz egin dezan aholkatu diote, baina haiekin mintzatu ondoren, beste batzuengana bidali dute. Eta azkenean, bekainak altxatuko dizkion norbait egongo da bide guztien amaieran,
|
zer
esan ez dakiela adieraziko dion norbait, asko jota eskua sorbaldan pausatu eta" animo" esango diona," animo, neska, gauzak gaizki daude-eta".
|
|
|
Nik ezin zienat hainbeste ordaindu, eta oraingoz denok zulo honetan sartuta jarraitu dinagu... Orain damutu egiten naun Marisa purtzil horren etxea bere garaian ez erosi izanaz, baina zer nahi dun esatea, beti iritsi izan gintunan justu hilabete bukaerara, eta Manuel hil zitzaidanetik
|
zer
esanik ez, eta eskerrak alokairu zahar merke horietakoa zela.
|
|
2009
|
|
|
Eskuak garondora eraman eta totelka hasi zen, ezbaian, eskerrak eman zizkidan,
|
zer
esan ez zekiela gelditu zen; barre egin zuen. Ez zela hori, noski, esku artean geneukan lana, baina akaso hori ere publikatuko genuela egunen batean esan zidan.
|
|
2010
|
|
|
|
zer
esanik ez uhal meheen sarea sarria bada
|
|
|
" Zerorrek esan duzu". Orain ni nengoen isilik,
|
zer
esan ez nekiela. Gogoeta goibel bezain mutuan hondoratu nintzen.
|
|
|
Sano minduta geunden. Fanon
|
zer
esanik ez. Eusko gudariak eta Internazionala hortzak estututa kantatu genituen, zeinek ozenen.
|
|
2011
|
|
|
eta
|
zer
esan ez dakidala nago
|
|
|
Vargasen konfesioak bultzada berezia eman zion kasuari. Hezurrak agertzeak,
|
zer
esanik ez. Egun batetik bestera, desagertu zirenek desagertu izateari utzi zioten.
|
|
|
aitorpen bat egin eta gero atzera ukatu. Rodrigo Mesa eta Vargas bezalakoekin,
|
zer
esanik ez.
|
|
2012
|
|
|
Generoarena, berriz, huskeria bat irudituko zaio askori, eta
|
zer
esanik ez feminista taldeei eta sexu bereizketarik gabeko pedagogiaren alde dauden beste zenbait eragileri. Baina egiari zor, ez da ahantzi behar sexu bereko bi pertsonaren arteko antzekotasun fisikoak –antzekotasun psikologikoen putzu arriskutsu eta polemikoetan ez sartzearren– handiagoak direla orokorrean, sexu ezberdineko bi pertsonaren artekoak baino.
|
|
|
Bi ordu baino gehiago nituen. Itogarria zitzaidan areto barruko 21 graduko hozbero perfektua, eta
|
zer
esanik ez kaleko 24 gradu beroegiak. Hego haizearekin zekarren eguna.
|
|
|
Eta hala eta guztiz, gizonen zera hori zela-eta, edo nirea bakarrik ote da, kalean ikusten nituen emakume ia denak desio nituen, eta nire ikasleak
|
zer
esanik ez. Lodixeagoak, argaltxoak, titi handiak, ipurdi ederrekoak edo ez, ezpain haragitsukoak, begi urdinak, sudur zorroztunak, sudur zulorik gabeak!
|
|
|
Nahiko zakarra da Hatxe kontu horietarako. Brodsky lotsatu egin da,
|
zer
esan ez dakiela gelditu zaio.
|
|
2013
|
|
|
izan ninteke
|
zer
esanik ez dagoenean
|
|
2014
|
|
|
Etxe berriaren albistea, beraz, amesgaiztotik esnatzea zen. Eta
|
zer
esanik ez, amak zioen bezala, etxe berria hondartzan bazegoen. Horregatik Xabiren saltoak.
|
|
|
Erantzunik gabe geratu zen Xabi,
|
zer
esan ez zekiela.
|
|
|
Batetik hogeirako zenbaketa erabiltzen zen Lizeoan. Nota oso onak ziren 14, 15, 16, 17, eta
|
zer
esanik ez 18, 19 eta 20 Xabik, diktaketetan,, eta halakoak ateratzen zituen, eta susmoa zeukan, halako nota lotsagarriak jartzean andereño Genevievek plazer txiki bat sentitzen zuela, eta plazer haren maila bere etsipenarenarekin lotuta zegoela nolabait.
|
|
|
Lapikoa sutan jarri du aitak. Xabi sukaldearen erdian dago,
|
zer
esan ez dakiela. Dena da zama berarentzat, horregatik ezin du mugitu.
|
|
|
Beste batzuetan Nagore zen bere gelan sartzen zena, ohean eseri eta
|
zer
esan ez zekiela geratzen zena, ahoa arrainak bezala zabalik etzanda ikusten zuena anaiari so. Eskua bularrean paratuko zion arrebak, medikuak estetoskopioa nola, eta ahopeka esango zion:
|
|
|
Kalera irten zen, haizea, zakar ere bai, baina ez beroegi oraindik, hegoa izan arren nabarmen. Barrunda zitekeen asko berotuko zuela goizean bertan,
|
zer
esanik ez eguerdian. Arratsalderako ezin zen jakin, euria, bero handiagoa, zerua ere ez zegoen guztiz garbi, baina Ireneri berdin zion arratsaldekoak.
|
|
2015
|
|
|
Orduan, milaka liburuzainen zama bizkar gainetik kendu izan baliote bezain tenplau, malkoa xukaturik," Ez bulka!" esan dio Lorea Gernikak iletxori bat berdez tindatua daukan kargulant adeitsuari," Ez bulka, neu naiz ibilki!", ahapetik, emeki, silaba bakoitza dastatuz, biktima mingarrienean sarraskituko lukeen kriminal ankerraren sadismoan. Gero, kargulanta
|
zer
esan ez dakiela baitauka durduzatua begiak larri eta kokotsa zintzilik, bera ez dela ate itzulkari bat jakinarazi dio. Horixe esan dio hitzez hitz eta, badaezpadan, errepikatu egin du ozen, muturrera.
|
|
|
eme orok barren barrenean zerbait falta duen uste abstraktu hori, zeina, nola ez ba!, arrek bakarrik bete dezaketen. Gizonezkoetan aurrerakoienek ere inkontzienteki onartuta daukate uste lelo hori; mozolo sinpatikoek,
|
zer
esanik ez: " Batek daki, akaso gaur bertan azalduko natzaizu zure ametsak goxatzera!".
|
|
|
Norbait artatzekotan, beraz, bere gaitz propioei arreta ipintzea erabaki zuen Madariagak, eta gogoa urruneko desgraziak leuntzera eraman ordez gertuagoko barne zuloetako analisian pausatzea. Larregi zulatu gabe,
|
zer
esanik ez, ez baitira gauza bera ilunpean eranztea eta norbaiten aurrean biluztea.
|
|
2016
|
|
|
Egia esan denok ezagutu ditugu Camillerik salatzen dituen txaketakada horiek, eta badakigu zer mingarriak diren;
|
zer
esanik ez Martel honen kasuan, izugarria behar zuena, loa galarazteraino:
|
|
|
zuek uste duzue gure taldekideak lanean ari diren bitartean sarezainok astia izaten dugula pentsatzeko, eta ez da horrela, guk ez daukagu burua deusetan, baloiaren traiektoriari gaude so deusetan pentsatzen ez dugula, golaren jokaldiak ehun metro urrunago du hasmenta, eta baloia datorrelarik,
|
zer
esanik ez Amancio bezalako jokalari izugarriaren oinetan, ba bihotza punpaka jartzen zaizu, eten edo urra atera behar duzu
|
|
|
– Askotan gogoratzen ziren zurekin, ama. Eta
|
zer
esanik ez osaba Josebarekin...
|
|
2017
|
|
|
Eguberri bezperan gurasoek berandu amaitzen zuten tabernako lana;
|
zer
esanik ez Urtezahar gauean, ozta ozta libratzen baitzuten ordu parea, afaldu, eta berriro Atakara jaisteko. Eguberri eta Urteberri egunez, berandura arte lo egin ondoren taberna garbitzera jaisten ziren.
|
|
|
Beti atezuan, beti erne. Aroak ere, bero, umel, biguntzeko eskatzen zuen; ronaren usainak,
|
zer
esanik ez. Gozatu.
|
|
|
Ba al dakizu zenbat zoro dagoen bazterretan? Lasaiago zeuden haiek ezjakinean eta bera,
|
zer
esanik ez, deiena isilpean gordeta.
|
|
|
Nire ondorioak barregarriak direla. Batzuetan
|
zer
esan ez dakiela geratzen dela zer azterketa klase egingo ote diodan beldur. Zaila dela hitz bakoitzaren atzean intentzionalitate bat aurkitu nahi duenarekin bizitzea.
|
|
2018
|
|
|
Sarak alkandora jantzi du bere kontakizuna amaitutzat jo duenean. Ana begiak zabalik,
|
zer
esan ez dakiela geratu da. Ordulariak 9:15 pm markatzen du orain.
|
|
|
Ahots baten ideiak oihartzun egin du:
|
zer
esanik ez queer teoriek sexuen dikotomia bera zalantzan jarri dutenetik. Adibideak adibide, oihartzun bat nagusitu da:
|
|
|
Galtzaileak gara baina negar egin baino borrokatu beste biderik ez dugu, bidean hilko bagaituzte ere. Martiritza aspaldikoa baita euskal poeten artean,
|
zer
esanik ez sotanapekoetan.
|
|
|
Bertan daude Sarrionandiarengan bereizgarria den gogoeta praktika gogoeta praktika jardunbidea ulertzeko gako asko. Hasi Ez dezagun konposturarik gal, halere manifestuaren sasoitik eta Pott Bandaren zein ondorengo urte luzetan ere, manikeismoaren eta satanizazioaren sasoian bizi da sortzailea, are gehiago euskalduna eta
|
zer
esanik ez euskal preso politikoa dena. Satanizazioaren argudioa:
|
|
|
Kortatu-ren euskarazko lehen eta azken disko hartan (zuzeneko “Azken guda dantza” aparte utzita), Josu Landaren eta Mikel Antzaren bost letra musikatu zituzten, erdia. Sistemaren aurkako epika kontrakulturala da, Benito Lertxundik bilatzen zuenaren arras ezberdina, bai abiapuntuari eta
|
zer
esanik ez, molde estetikoari dagokionez.
|
|
|
Elkarrekin entzuten denak beste zentzu bat hartzen du. Elkarrekin eta behin bakarrik entzuten denak,
|
zer
esanik ez. Beste esanahi bat izan du hartara dezepzio konpartituak, espero zuten kanta bertan ez aurkitzeak.
|
|
|
“Gu baino modernoagoa zen-eta! Eta Madrilgo movidako guzti hauek baino askoz modernoagoa,
|
zer
esanik ez! ”.
|
|
2019
|
|
|
Eta balorazio horietarako irizpideak eta neurriak ezberdinak dira emakumeentzat eta gizonentzat. Mikroaren aurrean jartzen garen momentuan publikoak ikusten duen lehen gauza emakume bat da, eta horrek baldintzatuko du zer esateko baimena dugun eta
|
zer
esateko ez dugun baimenik. Eta emakume horri jartzen zaion adjektiboaren arabera polita ala itsusia den, lotsatia ala lotsagabea den, feminista den, bertsolaritzatik kanpo jardun publikorik baduen... are gehiago mugatuko zaio mugimendu marjina eta haren balorazioan beste guztia garrantzitsuagoa izango da bertsoa bera baino".
|
|
2020
|
|
|
Bonbilla batzuen argi horitan erakutsi zizkidan margolanak; han zeuden berak bidalitako argazkietatik ezagutzen nituen koadroak, ezezagunak zitzaizkidan beste batzuen artean. Egia esanda, neure ezjakintasunean baldar samarrak iruditu zitzaizkidan gehienak, baina, Muruamendiarazen ipuina eta haren bizitzak izan zuen akabera ezagututa, batzuetan hunkigarriak ere gertatu zitzaizkidan koadroetako jauretxeak, errota, igelen eta gainerako animalien ugaritasuna eta,
|
zer
esanik ez, han eta hemen agertzen zen neskaren irudia.
|
|
|
Engainatuaren amorrazioa sentitu nuen neure baitan hazten, eta sumin horrekin batera baita Cianiren kontrako erdeinua ere, desira burugabe batengatik hola jokatu izanagatik. Nirekin eta
|
zer
esanik ez bere egunkariko irakurleekin izandako jokaeragatik kargu hartzekotan egon nintzen, baina segituan erabaki nuen ez zuela merezi. Inoiz misterio bat izan zena erabat argituta zegoen, eta Muruamendiarazen bizitzako eta heriotzako pasadizo asaldagarrien frogen aurrean nengoen.
|
|
|
Muruamendiarazek ere Etxenagusiaren laguntzarekin Erromarako bidea hartu zuela zioen monografiako oharrak, baina ez zuen datarik zehazten, ez haren lanen berririk ematen. Ez zuen, nonbait, Diaz Olanoren edo Iruretaren edo,
|
zer
esanik ez, Zuloagaren osperik lortu, eta bazirudien haren izena ere betiko itzali zela, artista ezagunagoei buruzko ikerlanetan zeharkako aipamen hutsean geratzeraino. Ez zirudien Muruamendiarazek, garaiko artista askok bezala, aldundiaren edo beste erakunderen baten pentsiorik jaso zuenik, eta, ikerlanak Etxenagusiaren babesaz hitz egiten zuenez, izebaren herentziarekin aberastu berria zen haren laguntza izango zuen beharbada, ez agian prestigiozko akademia batean ikasteko adinakoa, baina bai margolariren baten estudio tailerrean bere formazioarekin jarraitzeko modukoa.
|
|
|
Ez zegok gaizki. Jende askok inbidia izango dik seguru; hire adinekoek
|
zer
esanik ez. Ulertzekoa duk haragi gaztearen tiradizoa.
|
|
|
(EGOITZ
|
zer
esan ez dakiela geratuko da.)
|
|
|
(KONTXA
|
zer
esan ez dakiela geratuko da une batez.)
|
|
|
Barojatarrena askoz gehiago esplota daiteke. Eta sanferminak,
|
zer
esanik ez. Ai, eta Lesakan Julian Iantzi’s Txiki Park eraikiko dut!
|
|
|
JESUS eta OSKAR bakarrik geratu dira. JESUS bestearengandik urrun eseriko da, urduri,
|
zer
esan ez dakiela. OSKARrek lurrean dagoen giltzatxoa hartu eta JESUSengana gerturatzen da.)
|
|
|
(Etena. KARMELEk
|
zer
esan ez daki, baina ez du irribarrea galtzen.)
|
|
|
Emakumeek, normalean, diru xehe gehiago maneiatzen dute; gizonek,
|
zer
esanik ez gizon baserritarrek, soinean diru papera suelto eramateko beharra sentitzen dute, billete sorta lodiak berokiko edo alkandorako patrikan.
|
|
|
Ez, neska! Nik ez daukat lan finkorik, eta gutxiago lan ordutegi murriztua eskatzeko eskubiderik, eta,
|
zer
esanik ez, etxeko lanak egiteko neska hartzeko aukerarik ere ez!
|
|
|
Ezta pentsatu ere! Gainera, lehen ere esan dizuet, nik ez daukat lan finkorik, eta gutxiago lan ordutegi murriztua eskatzeko eskubiderik, eta,
|
zer
esanik ez, etxeko lanak egiteko neska hartzeko aukerarik ere ez, eta ama bakarrik izateko inongo asmorik ere ez! (Erremarkatuz) Ni ez naiz estatubatuarra.
|
|
2021
|
|
|
Oso zaila da emakume bati barre egiteko boterea ematea, emakume bati bere horretan emakumea izateagatik eta, gainera,
|
zer
esanik ez, emakume horrek umorea egin nahi badu grazia putarik egiten ez duen gauza batekin... Zeren grazia hori ere eraikia da.
|
|
|
Askotan, profesio liberalen irudia datorkigu burura kritikariaren figuraren errepresentazioan: gizon burutsu bat gizona beti,
|
zer
esanik ez bere bakardadean gauza burutsuak pentsatzen eta idazten, burutsuen Olinpoan beti, handik inoiz jausi barik, munduko mortalekin kutsatzearen beldur. Uste dut, ordea, gaurko kritikagintzan askoz horizontalagoak direla gauzak, eta horizontaltasun horren parte nagusia izan dela hasieratik eta denak emanda Lali Marimonen jarduna, bai arlo emozionalean bai logistikoan:
|
|
|
Gainera, David Azurza tolosarraren ekimenez, euskarazko esaldiak eta abesti eder batzuk integratu dira soinu paisaia aberasgarri horretan. Baina,
|
zer
esanik ez, hiru dantzariak izan dira benetako protagonistak: gaitasun, prestakuntza eta zehaztasun bikaina erakutsi dute hirurek solo harrigarrietan, maitaleen arteko duo pasionatuetan, dantza akrobatikoetan, hiru metroko banbu hagekin egindako koreografia kementsuan… Esan liteke emanaldian zehar beste esfera batean egon garela, eta ez da harritzekoa:
|
|
|
Horrek guztiak osatzen du muntaia, eta horregatik maite dut hitza, idazle, antzezle eta dantzarien atzean beste langile asko egoten direlako horren guztiaren arduradun: antzokiko garbiketaz arduratzen diren emakumeak eurena bai lanbide feminizatua, leihatilan hartuko gaituena hura ere emakumea gehienetan, konpainia handien kasuan kamioietatik deskargatu eta alderantzizko lana egin duten beharginak gizonak gehienetan eta desorduetan ia beti, fokuak instalatu, dekoratuak muntatu, proba teknikoak egin eta,
|
zer
esanik ez, makillajeaz eta jantziez arduratu diren guztiak, diseinutik egikeraraino. Zenbat lan, benetan, muntaia baten atzean!
|
|
|
Aspaldiko kontua da kritiken itzulpenarena nigan. Alde batetik, garbi dago betebehar gehitua dela kritika lanean, baina bestetik oso argi daukat talde edo konpainia batzuentzat garrantzi handikoa dela kritika argitaratua izatea, eta gainera, beraientzat garrantzizkoa bada,
|
zer
esanik ez niretzat, munta handikotzat jotzen baitut kanpoko konpainia batzuek jakitea Euskal Herrian euskarazko kazeta bat existitzen dela, euren lan artistikoaz, ideologikoaz edo biez arduratzen dena. Are gehiago kontuan izanda askotan gehien gehienetan ez esatearren ni neu naizela beraien lana prezatzera bertaratu den kritikari bakarra.
|
|
|
Gainera, heldu bat eta bi ume ziren atzetik zetozen hiru lagunak: kumeekin doazen gurasoei ia edozerk ematen die beldurra,
|
zer
esanik ez trenbide baten eta amildegitxo baten arteko zidorrean ero baten ondotik pasatzeak. Ez nintzen jada bilerara hamar minutu lehenago iritsiko; orduantxe abiatuta, lasterka egin gabe, bost gutxitan iritsiko nintzatekeen.
|
|
|
Beraz, nire lankideek ere pasatu dute trantzea, baina gauza hauek ahaztu egiten zaizkigu hurrengo egunerako, behin edo kontatzen ditugu, momentuan, etxera iritsitakoan, adibidez, gero garunaren zokoren batean geratzen dira, ordea, eztabaidaren batean adibideak behar ditugunerako. Gu beretzat baino garrantzitsuagoa zen bera guretzat,
|
zer
esanik ez niretzat. Berez, beretzat jantzi nintzen.
|
|
2022
|
|
|
beste
|
zer
esanik ez dela
|
|
|
Erdia taberna eta erdia denda den herriko lokal txikiaren parean daude lankideak, itolarri aurpegiekin. Ana kalean behera datorrela ikusi orduko, arineketan abiatu dira beregana, baina bere ondora iritsi direnean,
|
zer
esan ez dakitela geratu dira denak. Besoak bota dizkiote lepotik eta gerritik, eta xuxurlaka esan diote sartzeko kale estuan gora datorren taxi horretan, gidariak badakiela Donostiako ospitalera nola iritsi, apur bat sakatzen badio agian oraindik garaiz iritsiko direla, baina oraintxe irten behar dutela, dena utzita, oraintxe izan behar duela derrigor.
|
|
|
Lurreko zikinak errazago jasotzen omen dira zerrautsa botata, hori diote bi ahizpek, “pasada bakarrean garbitzeko moduan”, baina Migelek badu zalantza, beti geratzen baita egur txirbilen bat baldosa hegiren batera itsatsita, eta
|
zer
esanik ez zapata zoletara edo praka barrenetara. Egur tantoak nonahi ikusten dira taberna gaineko lopetegitarren pisuko logeletan ere, eta eskaileran zehar, edota kaleko espaloian… eta, hortaz, Gloria tabernatik igarotzen diren herritar guztien zapata, eskailera eta espaloietan egongo direla susmatzen du Migelek, taberna bere baitatik irten izan balitz bezala oinez, bisitari denei atzetik segika.
|
|
|
Oinordetzan jasotako kaos hari, antropologikoki, behaketa modu ez parte hartzailean begira niezaiokeela uste banuen ere, bazegoen lotzen ninduen zerbait: erabilita zeuden; eta erabilera haren seinaleak zituzten zumezko otarre handien heldulekuek, igitaiaren kirtenak, edota hainbestetan askatu eta lotutako korapilo baten estruktura teorikoa gordetzen zuten zakuek, eta
|
zer
esanik ez, erabilitako zapatek eta prakek.
|
|
2023
|
|
|
Ezta? Neuk ere horixe pentsatzen dut,
|
zer
esanik ez Gorengokalekoak ezagututa. Gauetan, loak hartzeko, Gorengokalen bizi naizela imajinatzen dut.
|
|
|
lehenago daude literatura, antzerkia... Eta telebista,
|
zer
esanik ez! Horren ondoren, dantza, beharbada; eta, azkenik, zirkua.
|
|
|
Hori egitea baino, esango nuke hobe dela ez egitea. Hor ikusten da zer balio ematen diogun antzerkiari edo musikari, eta dantzari
|
zer
esanik ez! Beraz, pribilegiatu gutxi batzuen esku dago umeak ordainpeko arte klaseetara eramatea eta, ondorioz, horiek bakarrik ezagutu lezakete kulturaren balioa.
|
|
|
Ama esatean beste
|
zer
esanik ez dela kantatu zuen Uztapide bertsolariak, duela mende bat, gutxi gorabehera, bere bertsorik gogoratuenetako baten amaieran. Ez zuen gezurrik esan, garai hartan eta Uztapideren gizartean ama esatean dena esanda baitzegoen:
|
|
|
Oro har, bistan zen haiek nahi zutena zela Leiho bat zabalik mundura frakaso erabatekoa izatea, gobernu berriaren loriarako asmaturikoak gobernua barregarri uztea, eta ez ziren gehiegi saiatzen hura disimulatzen. Ezkerreko edo euskarazko prentsak distantzia hartu zuen, bertako sortzaileei ematen zitzaien toki eskasa zela medio,
|
zer
esanik ez sortzaile euskaldunei nahiz eta bazegoen bat programan, eta nahiz eta Sanchez Godinek ekarritako liburuaren euskarazko itzulpena aurkeztuko zen jatorrizkoarekin batera, euskaltzaleei eginiko kontzesioa zena, bistan zenez. Madrilgo prentsak toki gutxi eskaini zion ekitaldiari, eta harriduraren eta ironia burlatiaren artean mugitu zen, ohikoa duten nagusitasunez.
|
|
|
Alegia, Euskal Herriko zentro kultural, ekonomiko eta politikoa irauli eta garai hartara itzuli nahi balitz bezala zela, izugarria, sinestezina; ordea, ez nien hitz horiekin eta datu horiekin esan; izan ere, nik datuok ezagutzen ditut Joxe Azurmendiren Pentsamenduaren Historia Euskal Herrian liburua ari naizelako irakurtzen, eta komuneko apalategian daukadalako. Baina Bildosolak eta
|
zer
esanik ez Sanchez Godinek Azurmendi ezagutzeko aukerak oso eskasak zirela kontsideraturik, futbolaren mailako konparazio batera jotzea hobetsi nuen, konparazio historikoaren kaltetan, eta Osasunak Athletic eko izarra fitxatuko balu bezala zela esan nien. Orduan Bildosolak elkarrizketaren norabidea aldatu eta esaten hasi zen halako ekitaldi kulturalak beti direla interesgarriak.
|
|
|
Pepe Mujica bat, Chomsky bat, edo hortik gora. Gizon diskretu eta eraginkorrarena da azken posibilitateetako bat, baina paper horrek gutxi hitz egitea eta inteligentzia aurpegia jartzea eskatzen du, eta askotan solaskideak
|
zer
esanik ez, Martina bezala, karakter handiko emakumea denean ergelkeriaren agerpentzat hartzen du inteligentzia keinua, eta isilik egotea esateko ezer ez edukitzearekin nahasten du, emaitza penagarriekin, nola izan baitaiteke norbera bestearekiko eta haren aginduekiko mendekotasun erabateko egoeran geratzea.
|
|
|
Elena Irureta, Ramon Agirre, Paco Sagarzazu, Ane Gabarain, Aizpea Goenaga, Kandido Uranga, Mikel Laskurain, Iñake Irastorza, Xabier Donostia… aktore taldearekin lan egitea pribilegioa izan zen. Eta jada Amama pelikulatik ezagutzen nuen talde teknikoarekin elkartzea,
|
zer
esanik ez.
|
|
|
Antzerkiaren inguruan gutxi idatzi bada,
|
zer
esanik ez emakumeen jardueraz antzerkian. Hala ere, bada zerbait eta eskertzekoa da.
|
|
|
Nahiz eta “nire erara” hori amaren gustukoa ez izan. Ni aldatu banintzen,
|
zer
esanik ez botxoa eta bere inguruak. Nire begietara Bilbo postindustrial hark bazuen bere xarma.
|
|
|
Pertsonaiak kodifikatu nituen, inprobisazio saioak egiten nituen lokalean. Pertsonaia bakoitzak gorputz energia bat zuen, arnasa pertsonaiaren arabera leku ezberdinetan kokatzen ikasi nuen, begiradaren norabideak ere ezberdinak ziren, oinak lurrean edukitzeko manera ere, ahotsa
|
zer
esanik ez... Pertsonaia bakoitzaren ahotsaren kolokazioa, bibrazioa, bolumena, tonua eta azentua kodifikatu egin nituen.
|
|
|
Fikziozko familia polita osatu dugu atzo bukatu berri dugun Altunaren filmean. Eta gure aita amak
|
zer
esanik ez. Klara Badiola eta Kandido Uranga.
|