|
2000
|
|
|
Baina ez nion ametitu nire buruari pentsamendu makur hura, zakarkeria matxista atzerakoi hura. Zeren, egia izanik ere,
|
zer
egin zezakeen urkamendia zain zeukan emakume koitaduak. Zer egingo genuke gainerakook une latz azkenaren atalasean?
|
|
|
Harkaitzetara inguratu nintzen neu ere. Ez nuen ulertzen
|
zer
egin zezaketen hainbeste denboran. Edurneren eta mutilaren bide paraleloa hartu nuen, baina hamarren bat metro urrutiago.
|
|
2001
|
|
|
Gaur egun," Real Unión" en izena eta omena ere galduxe ditugu. Ez dakit, bada,
|
zer
egin dezakeen errenteriar jatorrak, donostiarren alde ager  tzen ez baldin bada.
|
|
2002
|
|
|
Segur aski ere, hola egin du lan Euskaltzaindiak, erabaki guztiak ongi funtsatu ondoren bakarrik har daitezkeelako, eta horrek lan mantsoa eskatzen baitu, beste elkarte batek, esaterako, nekez egin dezakeena. Baina ez dakit
|
zer
egin dezakeen prozedura honekin segituz terminologia berriko hitzekin. Nire ustez, hemen unibertsitateekin elkar lana egitea ezinbestekoa da, eta hartzen diren erabakiei beste maila bat ematea, ez, beharbada, hain ofiziala.
|
|
|
Zorte txarra izan nuen baina, zeren eta:
|
zer
egin zezaketen Peru Leartzakok edo Kresalak garai horretantxe, eta, jakina, gaztelaniaz? " deskubritzen" ari nintzen Julio Cortázar edo Italo Calvinoren ondoan?
|
|
2005
|
|
|
Adelak eritasuneko baimena hartua zuen ikasturte amaiera arte, depresioagatik. Hala, Alberto eta biak Donostiako Altza auzora joan ziren bizitzera, alde batetik bizimodu berri bati ekiteko, eta bestetik gure auzoko esamesetatik urruntzeko, eta, batik bat Marro ez gehiago ikusteko, ez baitzegoen jakiterik
|
zer
egin zezakeen zerri hark bezerorik behinena galduta.
|
|
2008
|
|
|
Ez, ez zuen arrastaka bizi nahi. Baina zikin sentitzearen sentipen hori baino are okerragoa omen zen ez jakitea
|
zer
egin zezakeen garbitzeko. Jakin izan balu, berak behin eta berriz esaten du bere esku zegoen guztia jarriko zukeela, eta borondate hori benetakoa da, barrutik irteten zitzaion horretarako desioa.
|
|
|
[Arrazoi jakintsuaz III: " self knowledge".] Geure buruarekin
|
zer
egin genezake. Jakin?
|
|
2009
|
|
|
" Niri handik ihes egiteko burura etorri zitzaidan ideia bakarra sukaldeko harraskaren azpian sartzea izan zen. Zein absurdo, bai, baina
|
zer
egin nezakeen, bestela. Ilunpetan, ilunaldian ezkutatu eta gerizatu.
|
|
|
aldarrikatu zuenaren eskutik datorkigu geureganatu genukeen txipa: " Egin dezagun galde,
|
zer
egin dezaket nik bizikidetzaren alde, hizkuntza politikak niri zer eman diezadaken galdetu beharrean". Zer egin dezaket hizkuntza bizikidetzaren alde?
|
|
|
Ausartu gaitezen definitzen hizkuntza trebetasun jakin batean gabezia izatea zer komunikazio eginkizunetan ez den erabakigarria. Zeren, adibidez, euskaraz mintzatzeko gai den baina mediku txostenak euskaraz idazteko gai ez den mediku euskaldun zahar eta euskaltzale batek...
|
zer
egin diezaioke euskararen normalizazioari. Kalte ala onura?
|
|
|
Ondo dago Gobernuz Kanpoko Erakundeak sortzea pobretuaren sabela lasaitzeko. Iparraldeko kontzientziak zuritzeko eta Hegoaldeko herrialdeei xantaia egiteko baliatzen ez badira, sarri gertatu den bezala?; mundu mailako erakunde neoliberalei manifestazio bidez erantzutea ere ondo dago. Baina, guk geuk geure etxean
|
zer
egin dezakegun, hemen eta orain zein alternatiba humanizatzaile eraiki dezakegun, hori pentsatzea ere badagokigu. Besteak beste, geure eguneroko bizierek sostengatzen dutelako enpatxuraino kritikatzen dugun kapitalismo global kontsumista.
|
|
|
–Eta
|
zer
egin lezakete pailazoen istoriotxo kaskarrek nazio estatuen istorio handien kontra? –goitik behera begiratuz.
|
|
|
–Baina
|
zer
egin genezake?
|
|
2010
|
|
|
Botikak ekarri dizkietenak geratuko direla orain Asierrekin, eta bera beherantz abiatzekoa dela esan dizue Imedak, hobe duela eta. Luze hitz egin din, halere, Karlosekin, eta azken aukera gisa
|
zer
egin dezaketen adierazi zion honek. Asier dagoen bezala pentsaezina dun, noski, berarekin jaistea, lagunduta ere liken.
|
|
|
Hara erretiratuko zen bizitzera eta gerraren antzeak berriro ikastera. Eta Tor tor?,
|
zer
egin zezakeen Tor
|
|
|
–Gose naiz, adiskide, esan zuen, Tor torrek egoera hari erremedioa jartzeko
|
zer
egin zezakeen itxoiten.
|
|
|
Komunikabideak gero eta garrantzi handiagoa zutela gizartearen bizitzan, eta mundu horretan sartu beharra genuela. Gauzak horrela, ezinbestekoa zen mundu berri hori ezagutu eta
|
zer
egin genezakeen ikustea. Baina ezer egin aurretik, horretan prestatutako maisuak behar genituen.
|
|
|
New Yorkek ez du, beharbada, famarik onena zenbaitentzat. Baina ikusten duena harrituta geratuko da, kontuan harturik gizarteak
|
zer
egin dezakeen, jota ke erronkarik handienak hondatzen.
|
|
|
Denek aho batez sinatu zuten agiri hori Estrasburgon 2001 urtean. Ez da nahi beste zabaldu baina luke kristau diren guztien artean ezagutu eta errespetatzea, hor adierazten baita nolakoak izan daitezkeen kristau guztien arteko harremanak eta
|
zer
egin dezaketen elkarrekin, Europan bereziki.
|
|
|
Amaitu da. Euskal instituzioek ezin badiete herritarrei kontsulta egin,
|
zer
egin dezakegu gure gizon emakumeen nahia zein den jakiteko?
|
|
|
Askotan galdetzen diogu geure buruari, eta bereziki gaurkoa bezalako une zailetan,
|
zer
egin dezakeen gutako bakoitzak laguntzeko, bultzatzeko. Ondo, hemen daukazu erantzuna:
|
|
|
Ume fededunak Olentzerorengan sinesten du, baina ama ikusi orduko opariak jartzen,
|
zer
egin dezake ume horrek. Agian kostatuko zaio, baina, lehenago edo geroago, sinesteari utziko dio.
|
|
|
Horrela, betiereko zigor sarien sistemak oinarritu ditzake balioak edo bereizketa moralak. Eguneroko bizitzako zigorrek eta sariek balio baldin badute pertsona zuzentzeko, pentsa
|
zer
egin dezakeen betiereko zigor sarien sistemak! Hori omen da fededunek onartzen duten ustekizuna edo argudioa.
|
|
|
Izan ere, guk gizakiok zalantza eta kezka handiak dauzkagu, eta zentzu komunak zalantza eta kezka horietako gutxi desegin ditzake. Esate baterako, heriotzak gizakiarengan eragiten dituen zalantzen eta beldurren aurrean,
|
zer
egin dezake zentzu komunak. Nola baretuko ditu zentzu komunak mota horretako zalantzak, kezkak eta beldurrak?
|
|
2011
|
|
|
–E, neska,
|
zer
egin dezakegu zure alde?... Bi mutil gara hemen, bihotz berokoak...
|
|
|
–Gero ere edukiko dinat ezkutuan egoteko astia. Soldaduek denbora pixka bat diten gauzak argitzeko eta zer egin erabakitzeko eta, tarte horretan, zuek zeuen herrira eroan eta neuk ere, aldi berean, lasaiago aztertuko dinat hemendik aurrera
|
zer
egin dezakedan.
|
|
2012
|
|
|
–Entzundakoak entzunda, ba, bakoitzak ikus dezala
|
zer
egin dezakeen bere irakasgaian Iñigorekin, esan du Itziarrek, luzea gertatu den isilunea puskatuz?. Nire esku legokeen zerbait hautemango bazenute, lasai asko jakinarazi, mesedez.
|
|
|
–Eguraldi honekin, ea eramateko erarik daukadan, erantzun dio Inasek, aitzakia itxura antzemanik bere hitzei. Nolanahi ere,
|
zer
egin lezake berak, baina, elurrak kalean ibiltzea eragozten badu.
|
|
|
Gertaera haren berri izan zuenaz batera eskatu omen zion Galoren gelan zegoen aitak semeari bera, hau da, aita bera, izango zela aterako zena beren izen abizenak (berberak baitziren) esan zitzatenean goizalderen batean. Aita, nonbait, ez zen fidatzen semeak halako unean
|
zer
egin zezakeen eta ondoan etzaten zitzaion gauetan. Goizalde batean, giltza sarrailan sartzen sumatu bezain laster, gordeta non zeukan inork ez zekien harri zapal batez jo zuen semea buruan, etzanda zegoen tokian bertan.
|
|
|
Gizonari barrua errebelatzen ari zaio, baina bidean ezer onik ateratzeko esperantzarik gabe. Jakin nahi du zer dagoen bere esku, jakin nahi du
|
zer
egin dezakeen berak ez uzteko destinoari emaztearen duintasunaren hondamendi guztizkoa. Hori da, lehendabiziko susto izugarriaren ondoren, bere baitan darabilen borroka.
|
|
|
Bai, ordea, duintasunari. Baina, horretarako, ezagutu egin nahi du
|
zer
egin lezakeen duintasunaren alde. Ez daki, ordea, zer.
|
|
2018
|
|
|
Olivierrek ondoko gela batean tapakiak lurrean jarrita lo egingo duela ondorioztatu du komedianteak. " Eta
|
zer
egin dezaket nik orain", pentsatzen du halaber," zer egin dezake komediante batek; gerra galdu dugu, dagoeneko ezin dugu barrerik egin, ezeri barre ez, heriotzari akaso, baina alferrikakoa da hori". Heriotzak ez du leihorik.
|
|
|
Olivierrek ondoko gela batean tapakiak lurrean jarrita lo egingo duela ondorioztatu du komedianteak. " Eta zer egin dezaket nik orain", pentsatzen du halaber,"
|
zer
egin dezake komediante batek; gerra galdu dugu, dagoeneko ezin dugu barrerik egin, ezeri barre ez, heriotzari akaso, baina alferrikakoa da hori". Heriotzak ez du leihorik.
|
|
|
Senidea nuen neska, eta, haren gurasoek hala eskatuta, mamiñun Agatharen berri jakitera hurbildu nintzen goiz batez zure leotzetako ate nagusira. Atearen guardiako soldaduari galdetu nion ea
|
zer
egin nezakeen mamiñun Agatharen berririk jakiteko.
|
|
2019
|
|
|
–Egun bat edo bi ditut, baina ikusiko dut
|
zer
egin dezakedan. Promesik gabe.
|
|
|
–Ikusiko dugu
|
zer
egin dezakedan.
|
|
|
–Ikusiko dut
|
zer
egin dezakedan. Egunak ditut.
|
|
|
Gizonak kartetan ibiltzen dira edo Marca irakurtzen dute edota telebistari begira egoten dira. Bakoitzaren egoerak,
|
zer
egin dezakeen edo ez, markatzen du, neurri handi batean, zertan pasatzen duen denbora. Hemen jende heldu asko dago Hartutako Kalte Zerebrala (HKZ) iktus bategatik duena; akabatu beharrean, horrela utzi ditu, hala moduz, eta hona etortzen dira, ni bezala, egunez egunez borrokan segitzera, hobetzeko ahaleginean saiatuz.
|
|
2020
|
|
|
Ez zekinat zurgin lanbidean jarraikiko dudan ala ez. Aurreko penalekin
|
zer
egin nezakenan zuzenbidean?
|
|
|
Gauez, Radio Pirenaicaren bitartez (interferentziak gorabehera) enteratu ginen gertatutakoaz. Bata besteari begiratu genion eta hain heriotza ankerren aurrean
|
zer
egin genezakeen pentsatzen hasi ginen. Argi geneukan, edozein ekintzak oihartzuna izango zuela eta, bestalde, ezagunak ginen aldetik, beharbada, beste edozeinek baino arrisku gutxiago izango genuela.
|
|
2021
|
|
|
–Eta
|
zer
egin nezake, e?
|
|
2022
|
|
|
–Ene maitea, esan zian arranoak?,
|
zer
egin nezake laguntzeko?
|
|
|
Sentitzen zuen artistengatik, nola ez. Baina
|
zer
egin zezakeen besterik. Bigarren tenorrarengana jo zuen, zeinak esan baitzuen ezen, beraren ustez, Kearney andrea ez zutela egoki tratatu.
|
|
|
Ezinegona sentitzen hasi zen. Bere buruari galdetzen zion ea
|
zer
egin zezakeen besterik. zukeen engainuzko komedia bat antzeztu; zukeen harekin agerian bizi.
|
|
|
...ottokien ikararako, etorkizuneko putentzat, auzo osoan beren ile horia harro erakutsi nahiko dutenentzat, ez dutela zahartu behar erakutsiko zaienentzat, horixe ez behintzat, erakargarri iraun behar da eta haurrik ez ekarri, gizonak bi negozio hitzorduren artean kitzikatu ahal izateko, amatxo, aita, esadazue zein den ederrena, ni ez, seguru ezetz, nire sudurra, nire bularrak eta nire ipurmasailak,
|
zer
egin nezake horiek munduan zabaldu baizik, zientziarentzat eskaini, zirujau baten kontsultara deserritu, zer egin nezake ama azken gaiztora eraman duen horrengatik urrun egon baizik, aitari desioa galarazi dion horrexetatik, eta neure burua hain itsusitzat badaukat, baliteke neska horien guztien errua izatea, alegia, uste dut, hor pilatuta dauden aldizkarietako pottoki horien kulpa, begiratzeko d...
|
|
|
...dutela zahartu behar erakutsiko zaienentzat, horixe ez behintzat, erakargarri iraun behar da eta haurrik ez ekarri, gizonak bi negozio hitzorduren artean kitzikatu ahal izateko, amatxo, aita, esadazue zein den ederrena, ni ez, seguru ezetz, nire sudurra, nire bularrak eta nire ipurmasailak, zer egin nezake horiek munduan zabaldu baizik, zientziarentzat eskaini, zirujau baten kontsultara deserritu,
|
zer
egin nezake ama azken gaiztora eraman duen horrengatik urrun egon baizik, aitari desioa galarazi dion horrexetatik, eta neure burua hain itsusitzat badaukat, baliteke neska horien guztien errua izatea, alegia, uste dut, hor pilatuta dauden aldizkarietako pottoki horien kulpa, begiratzeko desafioka ari zaizkit beti, banaka banaka eta salbuespenik gabe, pottoki horiek telebistan eta kalean dabiltza...
|
|
|
...zen zena, bizitzaren hastapeneko espazio hori, betetzen jakin nukeena, eta hobeko nukeen urguilu zuzen batekin erakutsi galtzerdi zurietako orban gorri hura nire akusatzailearen aurpegira, hobeko nukeen hatza sudurrean sartzen segitu jestu haren arrunkeria ahanzteraino, kontrako bihurtzeraino, nondik datorren bila dabilen haurraren balentria, bere esentzia osatzen duen debekua ukitzen duena, baina
|
zer
egin nezakeen, nik ez nuen begirik inor baino hobea egin nintzakeenerako baizik, hau baino gehiago den hura bat, txarra baino hobea, zatarra baino ederragoa, zer jakin nezakeen nik ongiaz eta gaizkiaz, edertasunaz eta itsuskeriaz, nik une oro ez nuen besterik egiten hanka sartzea baino, bete betean harrapatzen ninduten beti, saltsaren erdian, jakaren horia horiegia zelako negar egiten nuen, negar...
|
|
|
Jesus, Jose eta Maria! Eta
|
zer
egin dezakegu, anaia maitea?
|
|
|
–Tira, Arlette, komedia gutxiago. Arratsean deituko dizut telefonoz; ea
|
zer
egin dezakedan...
|
|
|
–Baina,
|
zer
egin dezaket nik?
|
|
|
Lucile aleman horren besoetan erortzeko zorian dago". Baina
|
zer
egin zezakeen berak. Gizonek armak zeuzkaten, bazekiten borroka egiten.
|
|
|
Pentsa ezazue sekula ez paketerik eta ez albisterik jasotzen ez duten zoritxarreko horiengan! Ea,
|
zer
egin dezakegu guk hemendik. Nik opari guztiak onartu eta zentralizatu egiten ditut; gero Gurutze Gorrira bidaltzen ditut, eta haiek arduratzen dira preso esparruetan banatzeaz.
|
|
|
–Ez da geure preso maiteak mainatu nahi ez ditugulako, baina,
|
zer
egin dezakegu guk, kaletar errukarriok. Ez daukagu ezer.
|
|
|
–Ikusiko dut
|
zer
egin dezakedan, agindu zuen notarioaren emazteak.
|
|
|
Besterik ez. Eta
|
zer
egin dezaket, ba, emakume gajoarena egiten dudan bitartean, hark baino adoretsuago jokatzea baino. Begirada laburrekoa da.
|
|
|
Eta nik,
|
zer
egin dezaket halako ikuskizun baten aurrean. Zein zeinekin ezkontzen da hemen?
|
|
|
Norberak erabakitzen du zer paper sinatu eta zer ez. Zer baimendu erditze unean zure onetik aterata egongo zarenean, zure gorputzarekin
|
zer
egin dezaten eta zer ez. Norberak dauka bere buruarekin zer egingo duen erabakitzeko ahalmena, ez beste inork, ez begira dagoen bikotekideak ezta aholkuak ematen dizkizun erizainak ere, zerorrek bakarrik, amatzen ari denak soilik, amatzeko unera arte zenbat sufri  tzeko gai zen arrastorik ere ez zuen emakumeak.
|
|
2023
|
|
|
Aditz anitz aditu ditu: suntsitu, xehatu, futitu, phorrostatu, thorroka, phorroki, zintzikatu, eaman... aditz erran nahitsuak eta zehatzak, harriak
|
zer
egin lezakeen azaltzeko. Lehendabizikoz egin du galde aro bidaiariak kasu honi buruz, baina dago Euskal Herri guzian barna askotariko eleak ez ote diren erabiltzen.
|