|
2000
|
|
|
Herriak, hala esan ohi da, ezin du korapilo horretan askatu zer saihestu behar den edo
|
zer
egin behar duen, bere eduki eta eskubideetan ziurtasunik indartsuena izateko.
|
|
|
Ebatzi beharra dago, edozein modutan bada ere, auzia bukatu beharra baitago. Alderdiak euren artean adostasun batera iristeko gauza ez badira,
|
zer
egin behar du Estatuak. Gai guztietarako legeak ematea ezina dela eta, alderdioi eskaini egiten die magistratu publikoa, halako arbitro ongitsu eta alderdigabea; horren ebatziak eragozten du haien arteko borroka eta onuragarriago gertatzen zaie alderdiei ebatzi hori auzi luzexka baino, horren ondorioak eta bukaerak aurreikustezinak baitira.
|
|
2001
|
|
|
Eta beraz, praktikan kanon bat posible izango da:
|
zer
egin behar dut nahimena askea badut, jainkorik badago, hilezkorra banaiz.
|
|
|
Nolabait esateko, Kanten gizakia pasiboa da eginbeharrei buruz. Nahiz eta gizakia bera ere legegile eta legegile kide izan Kanten teorian, legeak, nahi besteko lege unibertsalak esaten dio
|
zer
egin behar duen. Esanera dihardu, aginduta.
|
|
|
Eta Kanten bigarrengo galdera (praktikaz) funtsezkoaren aurretik, baita ere filosofian bertan, beste bat dago. Hau da,"
|
zer
egin behar dut" galderaren aurretik, beste hau dago: " Egin beharra al dut?".
|
|
|
Beraz, gizakia maitari dela esanez, hitz batez adierazten dugu zer ezagutu eta
|
zer
egin behar duen. Ez dira bi erantzun bi galderari, galdera biez bat egin eta erantzun orokorra, oinarrizko bakarra baizik.
|
|
|
Eta galdera honi baietz erantzun eta gero dator Kanten galdera: " Eta
|
zer
egin behar dut?". Lehenbiziko galderari ez diolako erantzuten, galdera hori egitera ere ez baita heltzen, Kantek ezin du zuzen erakutsi non kokatzen den gizakiagan eginbeharraren iturria edo oinarria.
|
|
2003
|
|
|
Ni barregarri uzteko goretsi behar al nauzu? Ala
|
zer
egin behar duzu?
|
|
|
Zeusek eta beste jainkoek
|
zer
egin behar zuten aztertu eta ez zuten irtenbiderik bilatzen. Ezin zituzten hil eta, erraldoiak bezala, oinaztarriz jota guztiak desagertarazi (gizakiengandiko beraientzako ohore eta eskaintzak desagertuko bailirateke) ezta harrotzen utzi ere.
|
|
|
‘Atzerakoia’ deitzen zaio halako aurresateak egiten ez baditu, eta bere lehiakidearen laguntzaz aurkitutako materiala xurgatzera mugatzen bada. Arauek ikerkuntza programak juzgatzen dituzte, ez diote zientzialariari aholkatzen
|
zer
egin behar den. Esate baterako, zientzialariari programa atzerakoi bat ezaba dezan adieraziko dion araurik ez dago —arrazoiz, gainera, programa atzerakoi bat indarberritu eta nagusi izatera itzul daitekeelako— (Halako garapena gertatu zen atomismoan, munduaren denborazko finitutasunean, lurarren higiduran.
|
|
2006
|
|
|
ez daki Nestor erregeren aurrean nola mintzatu duen, eta Atenak jarri dizkio hitz neurtuak ahoan22 Itakarako itzulera bidea hartu duelarik, orobat, Atenak ohartarazi dio Telemakori ezkongaietako batzuk dituela zain Itaka eta Sama uharteen artean: haiek ekiditeko
|
zer
egin behar duen esan dio; haize egokia bidali dio ongi nabiga dadin23.
|
|
|
Nolabait esanda, razionalismoaren ikuspegian, printzipio razional batzuetatik abiatuz,
|
zer
egin behar dugun edo nola jokatu behar dugun finka dezakegu arrazoimenaren bitartez. Esaterako, Clarkek honako inferentzia egiten du:
|
|
|
Argudio horretako premisan jainkoa eta gizakia zer diren esaten da. Ondorioak, ordea, gizakiak
|
zer
egin behar duen adierazten du. Humek, ikusiko dugun bezala, argudio horren izaera tranpatia salatzen du.
|
|
2007
|
|
|
galdera antropologikoki da erabakigarria" 27 eta, horrenbestez, berorrek hezkuntza praktikaren eta teoriaren ideia erregulatzaile baten moduan funtzionatzen du hasi eta bukatu arte. Jarduera pedagogikoaren zentzuaren inguruko galdera horrek, bestela, gizakiaren intentzioaz eta motibazioaz galdetzera garamatza, bai eta berorren erreferentziazko balioen izaeraz ere, ze, azken batean, hark horien arabera erabakitzen du
|
zer
egin behar duen eta zer ez. Ez da gure asmoa ur handi eta garrantzitsu horietan sakontzea; alabaina, interesgarria iruditzen zaigu —aipamen moduan bakarrik bada ere— horren inguruko Dienelt en hitz batzuk gogora ekartzea, non egiaz Frankl en ideia nagusietako bat laburbiltzen den:
|
|
|
" Hezkuntzaren antropologia", bestela esanda, ezin daiteke" orientazio enpiriko hutseko" planteamendu batean geratu, alderantziz," antropologia pedagogikoak" —Dienelten hitzetan—" filosofikoki legitimatu behar du bere burua" 37 Kontua da, aipatu bezala, hezitzaileak gizakiaren osotasuna kontsideratu behar duela —berori den eta izan daitekeen horretan—; eta, horregatik, ezinbestekoa dirudi" antropologia erreala" eta" antropologia ideala" bezala ezagutzen direnen arteko loturak onartzea eta indartzea38 Hauxe da, orokorrean, antropologia filosofikoak —arrakasta gehiagorekin edo gutxiagorekin39— landu eta proposatu nahi izan duena, alegia, gizakiaren irudi organiko bat, zeinak giza ekintzaren ideia erregulatzaile bezala funtzionatuko duen. Zentzu honetan, gogora ekartzeko modukoa da nola Kantek" antropologiaren" barruan kokatzen dituen bere hiru galdera ezagunak —" zer jakin ahal dut?","
|
zer
egin behar dut?" eta" zer itxaron ahal nezake?" —, horiek beti laugarren galdera bati —" zer da gizakia?" — erreferitzen zaizkion heinean40 Ez dugu ahaztu behar, hala ere," egungo antropologia filosofikoak", Dienelti jarraituz, oso kontuan hartzen dituela" gizakiaren zientzia enpiriko guztiak" 41, hori funtsezkoa delarik hezkuntzaren ant...
|
|
2010
|
|
|
Legearen barruan, bestalde, bada beste zatiketa orokor bat, baiezko legea eta ezezkoa bereizten dituena. Baiezko legeak agintzen du
|
zer
egin behar den; eta ezezkoak baztertu eta debekatu egiten du saihestu beharrekoa dena. Aipatutako lege guztietan, bi forma horiek barruratzen dira, eta, beraz, desberdintasuna manuaren gaian besterik ez dago, egitea edo ez egitea baita kontua.
|
|
|
Are gehiago, Digestoak, mutur muturrean, hauxe esaten du: epaileak zuzenbidea administratzen du, nahiz eta epaitza bidegabea eman, ez baita kontuan hartu behar epaileak zer egiten duen, ezpada
|
zer
egin behar duen.
|
|
2021
|
|
|
Beraz, auzia moralizatu eta indibidualizatu beharrean(" salbuespenezko munstro horiek" ez bezala" ni ez naiz matxista"," not all men" edo merke zurreko autokulpabilizazio eta desenkusak), politizatu egin da: kontuan izanik gurekin egiten dutena hein batean guk geuk ere berregiten dugula, zer egiten dut/ dugu eta
|
zer
egin behar dut/ dugu gu egiten gaituen horrekin. Pertsonala politikoa izanagatik (edo, hain justu, horrexegatik), politikoa ez da soilik pertsonala.
|