|
2015
|
|
|
“Uste dut inoiz Amalloko Goizaldeko Txapelketaren bat grabatu nuela. Saio magikoa zen hura, ordu txikietan egiten
|
zelako
, leku zoragarri batean”. Aramendiri zail egiten zaio bat aukeratzea, baina “mahai bueltako eta otordu osteko saioek asebete naute gehien”, dio.
|
|
|
Maskara inoiz baino erantziago duen honetan, Agirrek ez du lehen zuen zuzena izan beharraren beldurrik. “Ahultasuna ez dut azaldu izan, baina ez azaldu nahi ez nuelako, beharbada, ez zitzaidalako ateratzen edo oholtza gaineko Agirre hori ez
|
zelako
biluzten zentzu horretan. Ibilbidean atzera begiratuta ikusten dituzu horrelakoa izan gabe muturrera eraman ditudan jarrerak.
|
|
2016
|
|
|
‘Beste aldean’ ere euskaraz ari zirela ohartuta guardia zibil bati galdetu zion geltokia non zegoen, baina euskaraz. Kontzentrazio eremu batera eraman zuten eta hilabeteak pasatu zituen han, euskalduna
|
zelako
.
|
|
|
2013an BECen egon nintzenean, nire atzean eserita zegoen gizonak gauza bat esan zidan betirako geratu zaidana: bera, han zegoela, ez bakarrik bertsozalea
|
zelako
, baizik eta iruditzen zitzaiolako euskaldun guztiek bertan egon behar zutela. Txapelketa horrek irudikatzen zuelako zer zen euskaldun izatea gizon harentzat.
|
|
|
Manuel Lasarteren aurrean txundituta egon nintzen, EGAko ahozko proban
|
zelako
cum laudea aterako zuen imajinatuz, ahozkoan sintaxia hobeto erabiltzen duenik ez dudalako ezagutu inoiz. Zer lotura, zer komunztadura haren berbetan!
|
|
2017
|
|
|
Izatez, bere baiezkoa eman arte ez zen konfirmatu sariketa egingo zenik. Txapelketei ukoa eginda, honako hau sariketa
|
zelako
, eta ez txapelketa, erabaki omen zuen parte hartzea [10].
|
|
|
Eta, bai, gogoan daukat final hura. 1991ko Gipuzkoako finalak eragin handia izan zuen nigan, intentsitatez eta gertutik jarraitu nuen lehenengoa izan
|
zelako
, ziurrenik.
|
|
|
kirolarien atsedenaldietan partidaren irakurketa egiteko, pilotariei aholku eskaintzeko edo, besterik gabe, harpa jotzeko. Hain zuzen, umore eta festa tonu horrek eraman zuen ideia hainbat herritako jaietara; pilota partida bizi eta bitxi bat izaten
|
zelako
emaitza. Gainera, bertako pilotariak baziren herrietan, eurekin uztartzen zuten festa:
|
|
|
Egizabalek bakarrizketa formatua probatzen zuen lehen aldia zen, ordura arte antzerkigintzan eta ipuingintzan aritu
|
zelako
. “Kontalaritza eta bakarrizketak nahiko bereizita daude.
|
|
|
Beste zereginetarako ura errekatik ekartzen zen. Garrantzitsuak izan ziren urte horiek, ez bakarrik euskara eta euskal kultura berreskuratu nituelako, baita nire biologiarako zaletasuna hor jaio
|
zelako
ere.
|
|
|
Mustrak ere egiten ziren, eta bereizten zituzten ‘galarrotsa’ (gauez egiten ziren hots eta zaratak) eta egunez egiten bazen, tobera. XIX. mendean emakume bat protestante batekin ezkondu
|
zelako
tobera famatu bat egin zen. Horrelako ohitura asko da Zuberoan.
|
|
2018
|
|
|
Epaileak kasua itxi egin zuen epaiketarik egin gabe, ez
|
zelako
jakiten ahal nor izan ziren dinamita paratu zutenak, “…no habiéndose comprobado quién o quiénes sean los autores de los delitos que se persiguen… se sobresee provisionalmente esta causa… [13] ”.
|
|
|
...u, zortzigarrenetik hamalaugarrenera, “Dice que le pusieron dinamita en su casa…”, itzuli zuten perituek; gero, harengatik akusatu zituztela, eta udal epaileak Iruñera bidali zuela kasua, eta han hobeki sentitu zirela, jendeak ez zuelako beldurrik egia errateko (Bertizaranan ez bezala erran nahiko zuen), eta ederki urrikitu zitzaiola Babazeri bide hura hasi izana, galtzaile gertatu
|
zelako
.
|
|
|
|
zelako
hemen.
|
|
|
Behin, Arantzazuko egutegian bere argazkirik agertu ez
|
zelako
kargu hartu zion Basarriri. Juan Mari Lekuonak dio 1955eko saio hartan bezalako tentsiorik ez zuela inoiz ikusi.
|
|
|
Gaia plazaratu orduko piztu zen gatazka, eta ez nolanahikoa. Honela deskribatzen du aita Luis Villasante zenak H letraren iskanbila Arantzazuko Biltzarrean artikuluan,
|
zelako
dotoreziaz askatu zuten korapilo nahaspilatsu hura:
|
|
|
Mallorcak landa gunea izateari utzi zion turismo gune bilakatzeko, eta glosa, bizipen sustrai izatetik, museoetan sartutako elementu folklorizatu bihurtu zen. Hala eta guztiz ere, glosak biziraun egin zuen iruditeria kolektiboan; hala nola Sant Antoniko festaren bitartez, errepertorioko glosa bat ezagutzen
|
zelako
, idatzizko glosen argitalpenen bidez eta herrigintzan zirauten glosadore zirkustantzialak edo iraun zuten glosadors de picat (inprobisatzaileak) gutxi haiek tarteko. Tradizioa mantendu zuten hari fin horiek batetik, eta glosa betiko galtzeak sortzen zuen beldurrak bestetik, ahalbidetu zuten Canonge de Santa Cirga elkarteak, Manacorren egoitza daukanak, indarra egitea glosa eta glosadoreak berriro erdigunean jartzeko, Felip Munar eta Mateu Llodraren eskutik.
|
|
|
kooperatibisten seme alabak, administrariak, banketxeetako langileak, irakasleak, profesionalak… Soldata ona daukate, igandetako arropa garestia erosteko ahalmena, eta BECen ez dira gutxiago izango. Horietako batzuek eskolan ikasi dute euskaraz, bereziki eskolan ondo ibiltzea garrantzitsua izan
|
zelako
euren gurasoentzat. Beste zenbait euskaldunak dira jatorriz, baina egunerokoan gaztelera dute lehen hizkuntza, bai idatziz, irakurriz edo prestigioa duen edozein ekimen burutzean (bilerak, solasaldi serioak etab.). Kultura kontsumitzeko egunpasa interesgarria ikusten dute horiek ere BECen.
|
|
2019
|
|
|
Aurrez esan bezala, Rufinok hasiera hasieratik ez ninduen soilik erakarri epaile jakintsua
|
zelako
, edo artikulugile gustagarria izateagatik. Ezta bertso kritikari zorrotza zelako ere.
|
|
|
Aurrez esan bezala, Rufinok hasiera hasieratik ez ninduen soilik erakarri epaile jakintsua zelako, edo artikulugile gustagarria izateagatik. Ezta bertso kritikari zorrotza
|
zelako
ere. Bertso jartzaile aparta zelako ere ez.
|
|
|
Ezta bertso kritikari zorrotza zelako ere. Bertso jartzaile aparta
|
zelako
ere ez. Idazle saritua edo pentsalari sakona zelako ere ez, beharbada.
|
|
|
Bertso jartzaile aparta zelako ere ez. Idazle saritua edo pentsalari sakona
|
zelako
ere ez, beharbada. Horregatik ere bai, jakina.
|
|
|
Rufino gizon jakintsuak erakartzen ninduen. Jakintsua diot, batez ere gizon ona
|
zelako
, jatorra, lagun hurbila, eta, beti, zekien guztia edo apurra gurekin konpartitzeko prest zegoelako.
|
|
|
Entzuten zuen gizona
|
zelako
, azkar enpatizatzen zuena. Gure hanka sartzeak une berean barkatzen eta ahazten zekiena zelako.
|
|
|
Denetan lehenengoa, nire lehenengo bertsoa izan
|
zelako
, Marrotxeko Bautista Artanori jarritako bat. Bautista gizon handia zen, borobila, jatun ona.
|
|
|
Alde batetik, gure aita beti izan zen baserritar eskasa. Ez baserrian lanik egin gabekoa
|
zelako
, baizik gustatzen ez zitzaiolako. Baserriaren ideia ez zen batere bukolikoa beretzat, baina aritzen zenari aitortzen zion bere balioa, hain juxtu aritua zelako.
|
|
|
Ez baserrian lanik egin gabekoa zelako, baizik gustatzen ez zitzaiolako. Baserriaren ideia ez zen batere bukolikoa beretzat, baina aritzen zenari aitortzen zion bere balioa, hain juxtu aritua
|
zelako
.
|
|
|
Bereziak dira bertso hauek zentzu askotan: lehenik eta behin, autoa txatarratarako geratu zen istripu batetik zirkinik gabe atera
|
zelako
. Guk ere, lehen aldiz, orduan galdu genuen aita.
|
|
|
(Garai hartan Gora Euskal Herria (k)! esateak ez zekarren isunik; karlistentzat EH espainiar lurralde kristaua
|
zelako
, baina Euzkadi ez; erlatibitatearen legearen ondorioak gurean). Baina bertsolariek ere euren begiraleak zituzten.
|
|
|
Lehen borroketan izandako triskantza eta sarraski hartan desertorearen pertsonaia sortzea ez zen batere harrigarri, muga hain gertu izanik. Halere, anitz gelditu zen pausoa eman gabe, ez Frantziarekiko amodioa, patriotismoa handi
|
zelako
, baizik eta bere familiari gerta zekiokeenaren beldurrez.
|
|
2020
|
|
|
Behin, Abaltzisketan, saioa egin genuen eguraldi petral samarrarekin eta, jendea urruti samar geratu
|
zelako
edo beste arrazoiren batengatik, ez zen behar bezalako girorik sortu, eta Andoni ez zen oso konforme jaitsi oholtzatik. Emakume batek galdetu zion ea zer moduz Saioa, eta Andoni hasi zitzaion kontatzen hotz samarra atera zela, eguraldiak ere izan zuela errua eta horrelako aitzakiak ematen.
|
|
|
Ez naiz seguru gogoratzen zenbat senide ziren, baina hamasei bat edo baziren. Anaia horietako batek kontatu zuenez, bere komunio txikiko argazkian anaia arreba guztiak bildu omen ziren, bat izan ezik, jaietako arroparik gabe gelditu
|
zelako
.
|
|
|
Zergatik? Bigarren bueltan gona gorri gorria zazpi jostunek josia esaten
|
zelako
, eta ezin zen emititu, zazpi jostun horiek zazpi probintziak zirela esaten zutelako. Gaur gabon, gabon gaiari buruzkoa ere ezin zen emititu.
|
|
|
Ordurako, justu ezagututa nengoen Antonio Zavala, banekien Arrue, Asteasu Beltza, ezagutzen zuela eta, harekin hitz egin ondoren, baietz erantzun zidaten. Erregimeneko gizona zen Arrue, baina sui generis samarra, karlista foruzalea
|
zelako
. Euskara eta bertsolaritza maite zituen eta oso hiztun ona zen… Información y Turismotik gai guztien zerrenda behar zutela esanez etorri zitzaizkigun, ordea, hurrena.
|
|
|
Pena zeukan. Eta Basarrik ere sufritu zuen liburu hori ez
|
zelako
egin. Baina Basarri estresatuta bizi zen, eta bera ere ez zen jarri.
|
|
|
Niretzat elkarrizketa indartsuena Josu Goikoren etapa horretan Euzkitzeri eginikoa izan zen. Ordu laurden bat izaten zen eta gordin gordin azaldu zuen arrazoi ideologikoengatik baztertua sentitu
|
zelako
utzi ziola plazaz plaza ibiltzeari. Juan Mari Lekuonari egindakoak ere oso gustura utzi ninduen, baina hau potenteagoa izan zen.
|
|
|
Jendearentzat ezaguna nintzenik ez sentitzeak ekarri zidan plazerik handiena, hala ere. Hala
|
zelako
agian, edo agian nik zera horri arretarik jartzen ez niolako.
|
|
|
“Eskaparateko” bizitza horrek ez zidalako jadanik ematen galdu nuen beste bizitza hartaz ez oroitzeko behar adina poz. Baita Euskal Herrian aldaketa garaia
|
zelako
ere, agerikoa zen mundu berri bat zetorrela gurera, eta mundua nolakoa zen jakin arte… isilik hobe.
|
|
2021
|
|
|
Bertigo pixka bat nion, urte eta erdiko lan baten ondotik lan hori hor geldituko
|
zelako
eta banuen beldur pixka bat. Baina, azkenean oso pozik gelditu naiz emaitzarekin eta bidean nola gozatu dudan ere.
|
|
|
352) arabera Gernikaren bonbardaketaren inguruan frankistek zabaldu nahi izan zuten gezurraren eraikuntzan funtsezkoa izan zen Rodríguez Ramosen erreportajea. Bando frankistak argitaraturiko lehenengotako testua izan
|
zelako
batetik eta bestetik argazkiak zekartzalako. Ik. FONTES, I. (2014):
|
|
|
Ba dakizu Enbeita Balendin nire auzorik urrena dala. Ba, gogoratzen naz ondiño, ni ume nintzala, Balendinen etxean jaien bat ospatzen ebenean, euren eskatzeko leiopean orma kontrara jarrita, barrutik etozan bertsoak
|
zelako
egarriz eta pozez jasoten nituan. Gero amabi urtekin pralleak eroan ninduen, Tolosako Sakramentinoetara.
|
|
|
Min egin zion artikuluak zarauztarrari, egia
|
zelako
gerraostean bikote artistikoa osatu zuenetik herriak Uztapide gehiago maite zuela [1]. Honela aipatzen du Garziak:
|
|
|
Hori dela eta, Akizuk eta Iguaranek diotenez, ez zaie alde horretatik sekula talka handirik gertatu Adin adineko saioetan. Oihanaren ustez, ez dute sekula ezberdin tratatu emakumea izateagatik, agian harrigarria zitzaiena gaztetasuna
|
zelako
, Akizuk zioen bezala, “neska gazte” bat ikustearekin sorpresa sortzen zitzaielako, positiboki. Horrela, Iguaranek dioenaren arabera, “emakume izatea ez da erabakigarria holakoetan, generoak ez du asko markatzen plaza, nahiz eta entzuleria hori ez dagoen ohitua emakume bertsolarien presentziara espazio publikoan”.
|
|
|
Amurizak berak halaxe dio Xalbador bertsolariaren omenez egin zen Sortetxeari dokumentalean: “Norberak bere burua txistukatu behar zuen Anoetan egun hartan, arazoa ez
|
zelako
Xalbadorren euskalkia, baizik eta batzuek euskalki horren ulertzeko indarrik ez egitea. Baliteke.
|
|
2022
|
|
|
Aizarna eta Errezil artean dagoen Etumetan inoiz taberna izandako etxean ere iragarri dute saio bat, Joxe Lizasok gaztetan han asko kantatu zuelako. Markinako mendi batean ere antolatu dute gaueko saio bat Mañukortaren omenez, bertsolaria han bizi
|
zelako
. Peñagarikano, Telleria, Iker Zubeldia eta beste hainbat animatu omen dira ekimenean parte hartzera.
|
|
|
Bertsotarako zaletasuna amamarengandik zetorkion, hark Santa Barbararen bertsoak eta buruz zekizkien beste asko kantatzen zizkiolako sortu zitzaiola bertsotarako grina, zioen. Herentzia genetikoak ere izango zuen zeresana, amamaren senideak nahiz sendikoak ere bertsotan aritzen zirela zioen behintzat, baina gehienek Argentinara joan behar izan omen zuten, beste askoren moduan, hemen asko zaildu
|
zelako
bizimodua aurrera ateratzea.
|
|
|
Agian lehengoa ere ez
|
zelako
hain todoterrenoa?
|
|
|
Interesgarria izanen litzateke jakitea nolatan iritsi zen Ibarrart lapurtarraren Ikazkin Mendian bortxazko pieza izatera Seguran. Haren omenez, aurreko urtean hil
|
zelako
–Zergatik bertso sail hori preseski?
|
|
|
Evaristo Bozasek bere liburuan gaztelaniaz idatzi zuena Joseba Sarrionandiak euskaraz jarri zuen bere Mairuak gara artean saiakeran: “Prestu eta ernea
|
zelako
, lege aundia artu zion Muley Haffid buruzagiak eta bere laguntzaile egin zuen. Moroen gisara janzten zen eta espainol gatibuei mesede aundiak egiten zizkien.
|
|
|
Eta denok etxera, isilik. Horra
|
zelako
hasiera eman genion gure karrerari.
|
|
|
Zeozer egin genuen. Gauean lo egitera Eusebioren etxera joan nintzen, eta hurrengo goizean gogoratzen naiz kortan
|
zelako
idi pare ederra egon zen. Eguerdirako han Goierrin bertan bertsolari gazteen bilera bat egon zen eta han hitzaldi bat eman zigun Juan Mari Lekuonak.
|
|
|
Lizardi sariketan postu onak lortu nituen behin baino gehiagotan, eta Orixe sariketan ere aritu nintzen kantuan. Aurreko urtean, gainera, Txapelketa Nagusirako Gipuzkoako sailkapen fase moduko bat jokatu zen udaberrian (herrialdeko txapelketa indibidualik egin ez zenez, 2001eko udazkeneko Txapelketa Nagusian nork parte hartu erabaki behar
|
zelako
). Oñatin kantatu nuen, eta saio hartatik Ekaitz Goikoetxea eta Jokin Uranga sailkatu ziren.
|
|
2023
|
|
|
Zergatik? Bada, dirudienez, Armasa izan behar
|
zelako
Olagueri egin zitzaion lapurretan parte hartu behar zuen laugarren kidea, baina besteek ez zioten ezer esan dirua gutxiagoren artean banatu ahal izateko. Armasaren mendekua ez zen, ez, nolanahikoa izan:
|
|
|
Bi fenomenoak elkarri lotuta daude eta 1880ko hamarraldiko kronika horiek eragileen ekimenaren arrakastaren froga gisa har daitezke: kazetariari bertso saioa kontatu beharra bururatu bazitzaion, irakurlea —jende jantzia zen garai hartan prentsa irakurle— bertsolaritza ikuskizun moderno gisa hautematen hasia
|
zelako
behar zuen.
|
|
|
Orainmenean bertso saio berezia du gogoan Belokik, orain arteko gustukoena aipatzeko eskatuta: “Oihana Iguaran, Maider Arregi eta hirurok aritu ginen, eta ez dakit pandemia garaia
|
zelako
izango zen, baina entzuleak oso gogotsu zeudela daukat gogoan. Aurrera begira, gustatuko litzaidake bertsotan aritzea, hori eskatzea nahikoa, baina edozein herri txikitako gertuko saioa hartuko nuke gustura”.
|
|
|
“Ofizialki edo behintzat bai, eskolan eta bertso eskolan orduan hasi nintzen, baina etxetik jasoa da bertsoa niretzat. Aita bertsotan ari
|
zelako
, ohitura nuen berarekin saioetara joateko, eta hala hurbildu nintzen mundu horretara. Hezkuntza arautuaren garaian hasi nintzen bertso eskolan, orduan hartu nuen bertsoari lotutako lehen erabakia, aurretik inertziaz ari nintzela uste dut”.
|
|
|
Horrek bultzatuta eman nuen izena ikastetxean bertso eskolan, bazkalorduan aukerako ikasgai moduan geneukan ikastetxean, eta han hasi nintzen. Gustatu, eta bertso eskolan eman nuen izena, institutuko ordu bakarrarekin ez
|
zelako
nahikoa”.
|
|
|
Jesusak bere haurtzaroan ezagutu zuen Juan Inazio bertsolaria, Eibarko Tutulu baserrian. Baina emakumeak 86 urte ditu, oraindik orain etxean istripu bat izan eta ospitalean egon berria
|
zelako
edo, buruz pitin bat moteldua aurkitu genuen.
|
|
|
“Nik bertsolaria ez nuen ezagutu, jaio nintzen urtean hil
|
zelako
, 1945ean, baina amonarekin, Hermenegildarekin, harreman estua nuen eta hark esanda dakit hamaika ume izan zituztela, hiru txikiak zirela hil baziren ere. Gure ama Arrazolan jaioa zen, baina lehen hirurak Bilbon jaioak zirela esaten zuen.
|
|
|
Rafaela eta Karmen, esate baterako, Bergarara joan ziren etxeren batera eta bertako mutilekin ezkondu ziren. Rafaelaren senarrak denda bat zuen eta lehen umea eduki zuenean gure ama joan zen Rafaelaren etxera, artean oso gaztea
|
zelako
laguntzera, eta ondoren Eibarko etxe batean egon zen lanean. Baina oraindik umeak zirenean, gerra ondoko lehen urteak, gose urteak izan ziren haiek.
|
|
|
Horretaz gain, txapelketa hori oroituko dugu, final handia, lehendabiziko aldiz, Iruñean jokatu
|
zelako
. Lehen 13 ekitaldiak Donostian eta milurte berriko lehen laurak Barakaldon erabaki ostean, ezin ukatu arrakastatsua izan zela Bertsozale Elkarteak hitzordu nagusia Nafarroako hiriburuan jokatzeko egindako apustu sozial eta politikoa.
|
|
|
Iruñeko finalak bazuen kutsu sinboliko nabarmena. EAEtik kanpo egiten zen lehena
|
zelako
batetik, lehen aldiz hiru emakume zirelako oholtza gainean, zortzitik hiru bertsolarirentzat lehena zelako… Aldaketa horiei erreferentzia egin zion bertsolari batek baino gehiagok lehen agurrean, eta baita ñabardura ederra jarri Maialen Lujanbiok ere (gauzak gertatu daitezkeenean gertatzen direla nago/ beti gertatu behar zuketena baino beranduxeago).
|