|
2000
|
|
|
`Bai euskarari' kanpainan ikusi ahal izan dugunez, gizarteak kezka handia du euskararen biziraupenaren inguruan. Guk ere gaiari taxuz heldu nahi izan diogu, egiari zor
|
zaion
errespetuz, ideiaren alde tragikoa azalduz, etorkizun itxaropentsua iradokiz, baina»
|
|
|
Gizarteari egiten
|
zaion
eskakizun hau kolektibitatearen iritzia, partaidetza eta erantzuna jasotzeko zabaldu da, salaketa egiteko, aldarrikapena entzunarazteko. Antolatzaileek diotenez,«
|
|
|
Bada askori ezezagun egingo
|
zaion
bertso mota bat: xikitoa.
|
|
|
Orduan, pertsona batek bere bizitzaren atal bat kontatzerakoan erreferentzia bat behar bazuen, ba liburua izango zen, antzerki obra bat agian. Orain jendeak kontatu nahi duenean gertatu
|
zaion
zerbait ez du libururik aipatuko ez bada sektakoa, aipatuko dituzte filmak. Guk zaletasun hori daukagu, eta ez diogu inori kalterik egiten horrekin.
|
|
|
Deklinabideari eskaintzen
|
zaion
atala da luze eta zabalena. Toribio Etxebarria gaia nolabait lantzen hasi bazen ere, oraindik aztertzeko eta begiratzeko asko zegoela ikusirik, Imanolek kasuak banan bana eta sakonean jaso zituen.
|
|
|
Izarraitzen festa jartzeko eta, aizkoran pixka bat ibilia naiz ni. Hor bazen Kostita deitzen
|
zaion
lurzulo bat, eta han erromeria egiten genuen. Egun batean bi aizkolarik jardun zuten.
|
|
|
Erremedioak euskaraz zein gazteleraz daude emanak eta amaieran euskarazko landare izenak eta hauen gaztelerazko baliokideak jasotzen dituen aurkibide hiztegi bat erantsi dute. Ikerleak datuak nondik jaso dituen ere zehazten da, zein herritako zein etxe edo baserritan, zeini eta noiz galdetu
|
zaion
adieraziz. Gipuzkoar, nafar eta arabarrak dira gehienak.
|
|
|
Eskertzekoa litzateke beraz, bien arteko solasek antzerkiaren molde garbiagoa balute, ikusleok dena narratzailearengandik jaso beharra izan ez dezagun. Hori da lan honi leporatu ahal
|
zaion
" baina" bakarra.
|
|
|
Zentzu berdinean, urtegiak zilegizko duen gehienezko altuera gogora ekartzen du Gorraizek. Izan ere, ubidea urtegiari lotzen
|
zaion
ahoa 535 metrotara dago," eta legeak dio 506 metroetara irits daitekeela gehienez. Noski, hau ez dute onartuko.
|
|
|
Hargatik, eskubide horiek urratzen diren tokietara joan gara, aurrerapausoak eman daitezen eskatzera. Euskarari ofizialtasuna aitortzen
|
zaion
lekuetan, gure eskubideak zapaltzen dira egunero. Sendagileak, idazkariak... euskaldunak badira, ondo, bestela, jai dugu.
|
|
|
bata, demokraziaren defizitak izan ditzakeela neurri zuzentzaileak, herritarra lau urtetik behingo botante huts izatetik aterako dutenak. Bestea, elkarrizketa praktikan jar daitekeela herri mailan, bakoitzak dakien eta interesatzen
|
zaion
hartaz iritziak eman eta proposamenak luzatzen dituela.
|
|
|
Ipuina argazkiarekin lotu eta gero hauek nobelarekin berarekin lotu behar ziren.Baina istorioak berak eta pertsonaiek ere bere zailtasuna zuten. Ez da erraza neska laguna hil berri
|
zaion
mutilaren larruan sartzea eta sentimendu horiek azaltzea. Erraza ez den bezala, mutil horri buruz neska lagunak esaten dituen guztiak esatea.
|
|
|
Hor dugu gaixo sendaezinen kasua, edota irletan eta Afrikan barreiaturik zeuden presoak, edo azkeneko" 105 presoen mugimendua". Bai, nahiz eta PPko gobernuak etsipenera eraman nahi gaituen diskurtsoa erabili (ez dugu presiorik onartuko, egiten dena alferrikakoa izanen da...), Euskal Herritik eragiten
|
zaion
presioa eraginkorra da.
|
|
|
Imanol Lazkanoren ustez," norbere haurrarekin itsutu egiten da, eta norbere haurrak izan behar du punta puntakoa, gustura ibiltzeak eta ondo pasatzeak ez du balio... Puntu bat arte animatu eta girotzea ongi dago, baina hortik aurrera haurrak ikusi behar du ea bertsolaritzak zerbait esaten dion, gustatzen
|
zaion
... Gurasoen bultzadak ez du eramango inora, hori alferrik da.
|
|
|
Ohi denez maiatzean izan dira aurten ere Mendebalde Alkartearen jardunaldiak. Kanpotik begiratuta literaturak izan dezakeen interesa ez baleuka ere, luzaz plazaratutako edo derrigor eutsi
|
zaion
eztabaidari abiapuntua ezarri zioten. Mendebaleko berbetearen formalizazinoa hizkuntzalariek zehaztu dute beharbada, baina ondorioa esparru guztietan izango du:
|
|
|
Bizkaiera lan tresna dutenek ezin dute erabakien zain egon ordea, eta egindako lana ere iturri izan da. Gainontzean, euskara batuari sarritan leporatu
|
zaion
kortse estua ez litzatekeela bizkaierarekin errepikatu behar ere esan izan da, hau da, gutxi gutxieneko eredu batetik abian, nork beretik jarraitu ahal izatea. Fonetismoak adibidez bazter geldituko lirateke, baina hartzen dut egiturarako hartuten hartzen hartzean dot edo egon litezkeen gainontzeko barianteak askatasunez erabiliko lirateke, hartaraino zehaztu barik.
|
|
|
Oraindik tinko eutsi ez
|
zaion
gaia da hezkuntzarena. Mendebalderen baitan jorratu bada ere, hausnarketa eta irizpideak bideratzeko orduan beharra dago egiteko.
|
|
|
Txarra da ez zarenean konturatzen noiz eman behar
|
zaion
amaiera.
|
|
|
Jendeak jakin behar du pertsonak garela, hamazazpi eta hamasei urteko gazteak; guk ere egiten ditugula edozein gaztek egiten dituen astakeriak, larunbat gauetan edozein gazteri gustatzen
|
zaion
bestak gustatzen zaizkigula... Agian hor, gehiago sentitzen naiz gazte, bertsolari baino.
|
|
|
Eta horretan ez dakit asmatu dugun. Ze formato behar du gizarte honek usteltzen ari
|
zaion
arazoari behingoz adarretatik heltzeko proposamena aintzat hartzeko. Erret dekretua?
|
|
|
Askotan arraunlariek positibo ematen dute edozein jubilaturi eztula kentzeko botikan ematen
|
zaion
jarabearekin.
|
|
|
Hala ere, Euskal Herriko historiaren mitoak erauzten zenbait hedabidek egindako eginahalak garbi utzi du Euskal Herriaren historiarekin Euskal Herriaren izaera bera suntsitu arteko onik ez dagoela. Ikastoletan historia erakusten den moduari egin
|
zaion
erasoak Euskal Herriak duen ezaugarri bipilenetako bati ekinez, Euskal Herriaren izaerari eraso dio. Antza denez, historiak kalte egiten die, sarri, orainari mugak jarri eta etorkizuna baldintzatzea nahiago dutenei.
|
|
|
Aspaldion mugimendu leonesistak, Gaztela Leongo autonomia erkidegotik bereizteko korronte ideologikoak, indarra hartu du ordea, UPL alderdi erregionalista buru. Gazte eta ez hain gazteen artean Leon eta Zamorako probintziako zenbait lurraldetan eutsi
|
zaion
hizkuntza berreskuratzeko nahia biztu da, eta ikastaroak ere han hemenka ugaldu dira, baina hortik aurrera urrats gutxi izan da. " La nuestra tierra" astekari leonesista apirilean agertu zen.
|
|
|
Hobe! Izan ere, nobelako protagonistak inongo euskarririk ez du, etengabe Godot berria izan daitekeen Henri horren bila dabil, eta akabua, gor da esaten
|
zaion
guztiari...
|
|
|
...tara behartzen ez duen gizarte mugimendurik ez badago" eta, bere ustez," bankuen Europari, moneta bakarraren Europari, Europa polizial eta zigortzaileari oso aurreratua jadanik eta Europa militarrari benetako Europa sozial batez aurre egin nahi diotenen arazo nagusia helburu hori lortzeko behar diren indarrak nola mobilizatu behar diren eta mobilizazio lan horri ekiteko nori eskatu behar
|
zaion
jakitea da".
|
|
|
Hiztun kopuru handia duten hizkuntzetako argitaletxeek izan duten garapena ikusita, argi dago enpresaren kontzeptu estandarrera gero eta lerratuago daudela, ahalik eta gehien saltzea dela helburu bakarra, eta gutxi direla liburu on bat argitaratu edo ziurtasun osoz" best-seller" bat izanen den liburua argitaratzearen artean lehena aukeratuko luketen editoreak. Euskal literaturan argitaletxeak gero eta profesionalago bihurtuagatik, eta derrigorrez merkatu kontzeptuari jartzen
|
zaion
arreta ere handiagoa izan arren, ausartuko nintzateke esatera editoreek" zintzoago" jokatzen dutela, editore bakoitzak bere ikuspegi literario eta gustu propioak izanagatik, ez dela oraino poemario on bat argitaratu gabe geratzen, nahiz eta aurrez dakien argitaratzaileak liburu horrek ez duela dirurik emanen. Eta zintzoago jokatze hori ez dut uste editorearen literatura onarekiko konpromezu suhar bati zor zaionik, baizik eta xinpleki, kontrara jokatuz gero lortuko lukeen etekina ikaragarri handiagoa izango ez litzatekeela jakiteari.
|
|
|
Hiztun kopuru handia duten hizkuntzetako argitaletxeek izan duten garapena ikusita, argi dago enpresaren kontzeptu estandarrera gero eta lerratuago daudela, ahalik eta gehien saltzea dela helburu bakarra, eta gutxi direla liburu on bat argitaratu edo ziurtasun osoz" best-seller" bat izanen den liburua argitaratzearen artean lehena aukeratuko luketen editoreak. Euskal literaturan argitaletxeak gero eta profesionalago bihurtuagatik, eta derrigorrez merkatu kontzeptuari jartzen
|
zaion
arreta ere handiagoa izan arren, ausartuko nintzateke esatera editoreek" zintzoago" jokatzen dutela, editore bakoitzak bere ikuspegi literario eta gustu propioak izanagatik, ez dela oraino poemario on bat argitaratu gabe geratzen, nahiz eta aurrez dakien argitaratzaileak liburu horrek ez duela dirurik emanen. Eta zintzoago jokatze hori ez dut uste editorearen literatura onarekiko konpromezu suhar bati zor zaionik, baizik eta xinpleki, kontrara jokatuz gero lortuko lukeen etekina ikaragarri handiagoa izango ez litzatekeela jakiteari.
|
|
|
hartu dezagun bertsolari bat edo bi eta inbestigatu bat bateko bertsolaritzaren mugak non dauden. Egun, bat bateko bertsoa eta idazten den literatura ez daude hain urruti kalitate literario esaten
|
zaion
horretatik. Niri ez dit ezer esaten ETBko programaren ahalegin nagusia enfokea, errealizazio ona... bada.
|
|
|
errealitate birtual horretan nahi bezain beste abentura eta emozio bizi ahal ditu. Hala ere, bera ordenagailu zentralari lotutako izaki bat besterik ez denez, ezin du" beste" errealitatean, benetako bizitza baino pozgarriago
|
zaion
horretan, nahi duen denbora igaro.
|
|
|
Orain, berriz, ematen du eran tzun penal ezberdina eta gorragoa eman zaiola fenomeno terroristari. Haatik, eman nahi
|
zaion
erantzun berri honek bi arazo planteatzen dizkigu.
|
|
|
Aipamen honekin lotzen badugu epilogoaren amaieran dioena, garbi ikus genezake, Atxagaren ustez, Sarrionandiaren literaturak eta dudarik gabe adierazten duen joera etikoak nabigatzera badaramala, nahiz eta hartu lukeen portuaren ideiarik ez duen, eta nabigatu egiten duela" Baina nabigatzen ari da. Eta oraingoz, hori da funtsezkoena." (141) Beraz, nabigatzailearentzat egitea posible
|
zaion
eta ezinbestekoa duena egiten du, nabigatu, horretarako sortua balitz bezala.
|
|
|
Iñaki Aldekoaren iritziz, liburuak egiten dituen ebokazio literario guztien artean bi dira sinbolo nagusiak: bidaiatu bai baina bere jomugara iritsiz gero fatua beteko
|
zaion
Ulisesen bidaia, eta bestetik, Kavafis poetaren ziutatearen zama," beste leku eta beste hirien bila dabilen bidaiari nekatuak pentsatzen du" Ez duk aurkituko beste itsaso eta beste lurrik/ Ziutatea hirekin joango duk beti./ Betiko kaleetara itzuliko haiz/ Suburbio berdinetan helduko zaik edadea/ ze, ziutatea berbera baita beti/ etzak besterik bilatu/ etzegok/ Ezta hiretzako bide edo bar...
|
|
|
Sarrionandiarengana ere heltzen da Verlainez geroztiko agindua: musikalitatea oroz gainetik, esatea merezi duen eta poesiari iradokior
|
zaion
horrek belarriari ere atsegin eman behar dio, eta horretarako hitzen hotsaren, perfilen eta adieren armoniak gidaturik osatzen du poetak bere mintzaira hain karakterisitiko hori.
|
|
|
Irakurleari berehalaxe otuko
|
zaion
eran, urrezko triangeluak badu Asia barneko kokapen geografikoa ezezik, beste esanahi sujerenteagorik. Egia esan, nobelaren orrialde asko eta askotan gutxi adituko du Laos, Birmania eta Tailandia arteko lur eremu hari buruz, putetxe ta bestelako lokaletan topaturiko triangeluek orrialde hauetxek gaineztatzen dituztelarik.
|
|
|
batetik, editore eta zentsoaren arteko harremana; bestetik, idazlearen beraren nortasun eta arazo pertsonalak: hil
|
zaion
anaiaren oroimena, maitasun istorioak, gaixotasuna... Haatik, denborari buruz mintzatzean aipatuko dugun bezala, bi ardatz hauek nahasirik aurkezten zaizkigu, bata bestean tartekatuz.
|
|
|
narratzaileak sorturiko diskurtsoa norbaiti zuzendua egon ohi da. Istorioa kontatzen
|
zaion
horri deritzogu narratarioa. Narratarioa ez dugu irakurlearekin nahastu behar, bata fikziozkoa baita, eta bestea erreala:
|
|
|
Hortaz, narratzailea estradiegetikoa denean, narratarioa ere estradiegetikoa izango da, irakurle birtuala. Narratzailea intradiegetikoa denean, ordea, narratarioa fikziozko narratzaile intradiegetikoa zuzentzen
|
zaion
fikziozko pertsonaia izango da. Izan ere, narratzaileak eta narratarioak batak bestearen dependentzia dute.
|
|
|
. NARRATZAILE HETERODIEGETIKO: narratzaile hau ez da istorioan esku hartzen duen pertsonaia bat, izan ere, narratzaileak kanpokoa
|
zaion
istorio bat ezagutaraziko digu. Narratzaile mota honek oro har hirugarren pertsona badarabil ere, batzuetan lehenengo pertsonara igaro daiteke.
|
|
|
izan ere, zenbait egunkari edo aldizkaritan erreseinak aurkitu ditugu, eta beste zenbaitetan, ostera, liburuen inguruko aipamen labur batzuk besterik ez ditugu topatu. Haatik, hauek guztiak biltzea egokia iruditu zaigu, besteak beste, liburu bakoitzari eskaini
|
zaion
arreta ikusi ahal izateko.
|
|
|
Horregatik, nekeza egiten zaigu pertsona bakoitza berari ulerterrazena
|
zaion
hizkuntzan ezin epaitu izana. Giza eskubideen arabera, hori ez baita zilegi.
|
|
|
Egiazki, bakerik nahi baldin badugu, guztiok elkar errespetatu beharra dugu, naturalezak eman diguna bizirik iraunarazteko eskubidea emanaz eta laguntzak eskainiz. Eta horretarako legezkoena da epaitegietan bakoitzak bere burua ondoen defendatu ahal izateko egokien
|
zaion
hizkuntzaz baliatzea.
|
|
|
Hainbeste urtetan lortu ezinez, azkenerako euskara legez onartua izan den Euskal Herriaren parte batean ere, oraindik euskalduna euskaraz epaitu ezinik gabiltza. Zer itxaron genezake bakoitza berari aukerakoen
|
zaion
hizkuntzan epaitu ezik?
|
|
|
Orain arte esandakoa laburbilduz, esan dezagun ezen gure hipotesia honako haudela, alegia, euskal nortasun nazionala prozesu eta mekanismo ezberdinen bitartezeraikitzen ari dela. Alde batetik epe luzeko nortasun etnikoa daukagu, oinarrian osagaikultural eta historiko enpirikoak dituena (hizkuntza, oroimena, kultura, e.a.). Bestealdetik, aurrekoari lotzen edo gaineratzen
|
zaion
beste nazio nortasun bat dugu, zeinaren barnean garrantzi handia duen eremu publikoan, eta beste eremu batzuetan, eraikitzen den irudikatutako komunitateak. Aldi berean, prozesu hauek guztiak kontrako norabidean ere ari dira gertatzen:
|
|
|
Inoiz ez da ematen Iparraldean soilik eragina duen albisterik. Honekin batdator Frantziari egiten
|
zaion
axola txikia: Espainian gertatzen dena ETBrentzat albisteden bitartean, Frantzian gertatzen dena ia inoiz ere ez da aipatzen (nahiz eta IparEuskal Herrian eragina izan dezakeen).
|
|
|
RTVEren bi kanalen eta hiru kanal pribatuen simulcasta egiteko, multiple bat erreserbatu da, zeinari bost programazio eramateko kapazitatea ezagutu
|
zaion
.
|
|
|
Amsterdam go Protokoloa eta Europako Batzordearen Ebazpena irrati telebistako zerbitzu publikoari buruz75: aipaturiko eztabaidaren baitan, Amsterdam goHitzarmenean, Europar Batasunarena egokitzen duen itunean alegia, protokoloberezi bat sartu zen, non, zerbitzu publikoaren defentsan, Estatu bakoitzariaukera ematen
|
zaion
horren finantzaketa ezarritako zerbitzu publikoko eskakizunak betetzeko moduan antolatzeko, betiere merkatuaren baldintzetan etakonkurrentzian eragin okerrik izan gabe. Honek, azken batean, finantzaketamistoa erabili ahal dutela esan nahi du, nahiz eta finantzaketa publikoa, zerbitzupublikoak finantzatzera joango dela ziurtatu den.
|
|
|
Baina gero ez du maila edo eremu erregionala ezagutzen, ezikuspegi administratibotik ezta politikotik edo kulturaletik ere, ez sistema publikoan ezeta pribatuan ere. Hortaz, deszentralizazioa herritarrarenganako hurbiltasuna adierazinahi duen maila lokal orokor baten arabera ulertzen da bakarrik, zeinari, hori bai, tratuona eskaintzen
|
zaion
, paperaren gainean behintzat, lege berrian:
|
|
|
Bestalde, zenbait kasutan, euskaldun elebiduna kontzientzia politiko argia duenpertsona denez (berdin ezkerrekoa zein eskuinekoa), sarritan sentitzen du zor moralenbat bere alderdiko prentsarekin: bere diruaz eraiki zen dena delako egunkaria, berediruaz elikatzen da egunero egunero dena delako egunkaria eta bere alderdiak besteinon ez bezain ondo, argi eta gozo, argitaratzen du dena delako bere egunkarian berariinteresatzen
|
zaion
informazio politikoaren zati handia eta garrantzitsua. Eta horrela, erdaraz bizi den prentsaren aldeko apostua egiten du euskaldun askok.
|
|
|
Lan akademikoaren funtzioetako bat gauzak sinplifikatzea omen da, bainabien bitartean, akademiak dikotomikoki banatzen dituen errealitate asko dualtasunez beteta azaltzen zaizkigu praktikan, hau da, banaketa horiek gainditzen dituenkonplexutasunaz jantzita. Nazionalismoari berezkoa
|
zaion
konplexutasun eta dualtasun horrek garrantzi handia edukiko du gure azterketan. Honen adierazle bat daelementu politiko eta kulturalen uztarketa.
|
|
|
Burujabetasunaren subjektuak prozesu autoeratzaile baten parte dira, zentzukolektiboan zein indibidualean, osotasunean bezala aniztasunean. Konstituzioa ezda soilik juridikoa (horretan gauzatzen bada ere), ezta kontratu sozial hutsa ere.Gainditu egiten du berezkoa
|
zaion
funtzionaltasuna, zentzu zabalago batez bustitaazaltzen delarik. Gainera, prozesu honen ondorio den konstituzioa dinamikoki ulertu behar da, bere printzipio garrantzitsuenetako bat aldakortasuna izanik.
|
|
|
Birformulazio potentzial hauen garapen erreal eta efektiboa, askoz ere lotuagoagertzen da fundamentazio sinbolikoekin, identitate eta ohituren erabilpen psikosozialarekin, argudiaketa konstruktibista huts honekin baino8 Lehen aipatu dugunbezala, nazionalismoari propio
|
zaion
dualtasun horretan, nahasi egiten dira praktikan elementu subjektiboak eta objektiboak, politikoak eta kulturalak.
|
|
|
nazio burujabe, demokratiko etaindependenteen modura Euskal Herriak egun batean bere eskubideak bete ditzan, nazionalistak direla aitortzen duten euskal herritar horietatik zenbat daude prestzertxobait arriskatzeko? Herri honen etorkizuna, nire irudiko, ez du alderdien artekodesberdintasunen auziak erabakiko, galdera horri emanen
|
zaion
erantzunak baizik.
|
|
|
Bestearen adierazle orok, Bestearen hitz orok esanahizko efektu bat du, hizkilarriz idatzitako Bestearen kokagunea onartu
|
zaion
unetik. Hauxe da psikoterapiaeta psikoanalisiaren oinarri komuna.
|
|
|
gorputz osoatartean hartzen duen arnasketak, gorputz osoa barne hartzen duen orgasmoraeramaten du. Alderantziz, eusten
|
zaion
arnasketak eragotzi egiten du kitzikadurasexualaren hedapena, eta alde genitalera bakarrik mugatzen ditu sentsazioak.Arrazoi hori dela-eta, sentipen sexualak pixkanaka pelbisa eta gorputz osoa inbaditzen uzteko beldur inkontzienteak, modu azaleko eta mugatu batez arnasteaekartzen du. Eta horrek bere horretan uzten ditu inhibizio sexualak.
|
|
|
Testuinguruko Familia Terapia izan da Filadelfiako Taldeak, IvanBoszormenyi Nagy ren gidaritzapean, Familia Terapiara eginiko gerturapenarieman
|
zaion
izena; bertan teoria sistemikoak eta psikoanalitikoak elkarlotzenahalegintzen dira.
|
|
|
Carl Whitaker en familiaren tratamenduari eman
|
zaion
izena Familia TerapiaSinboliko Esperientziazkoa (Whitaker eta beste, 1981) da, nahiz eta zinez, besteedozein hurbilpen baino gehiago (Bowen-en salbuespenaz agian) egilearennortasunarekin lotu den. Whitaker, Psikiatrian trebatu aurretik, Ginekologianespezialdu zen.
|
|
|
Lehenik, gaia bera aukeratzerakoan transferentzia errepikapen batdagoelako. Subjektuak hitzezko asoziazio askean bezalaxe gaia aukeratzerazerbaitek darama, ez du edozein gai edonola aukeratzen, baizik eta, nahiz hasierankontziente ez izan, aukera hori esanguratsu
|
zaion
zerbaiten lehen pausoa izaten da; eta askotan, dramatizazio edo komentario garaian konturatuko da aukerarenesanahi eta zergatiaz. Bigarrenik, gaia eszenaratzerakoan ere gauza bera gertatzenda.
|
|
|
Lehenengo eta behin, zorionak! Liburu hau ez da behin adin baterahelduta gizon publiko bati zor
|
zaion
omenaldi derrigorrezkoa, baizik eta, honezkeroohartuko zinenez, urtetan jo eta su ibili ondoren lagun batzuek egin nahi izan dizutenurtebetetze oparia. Badago aldea!
|
|
|
Honela ulertuko da zer nolako emozioa sentitu nuen, berak gogoratu ere ez dugogoratuko seguruen? urte asko beranduago (86 edo 87an), eta manifestazio batenondoren (edo aurretik, nola gogoratu?) Donostiako Barandiaran tabernako terrazanzenbait pertsonarekin batera geundela, idazten ari zen nobelari buruz nire iritzia eskatuzidanean, profesio kide bati galdera luzatzen
|
zaion
naturaltasun berberaz: –Laura, zukzein narratzaile erabiliko zenuke nobela honetarako, hirugarren pertsonakoa edolehen pertsonakoa??.
|
|
|
(...) Nekez bete dezake mugadunsorkariak mugarik ez duen arrenkura?. Ulertzen du orain, gertatu
|
zaion
fiaskoa erezergatik izan den: gizakiak egiaz maite duena absolutua izaki, Mirenez maitemintzean, absolutuaren gaitasunak eratxiki zizkion hari, liluraturik9 Hots, maitaleak, ez dauzkandohainak ikusten dizkio maiteari.
|
|
|
Dena dela, pentsatzeko eta jokatzeko era hori ez da Txillardegiri edo beste inoribat batean otu
|
zaion
gauza, gizakiaren barruan sakonki errotutako lege estrukturalabaizik, eta zenbait apurtzaileri gauza bera gertatu zaiola baiezta dezakegu. Euskalnazionalismoaren hastapenetara jo ezkero. Txillardegik berak gomendatzen zuen ezzela politikoki ona abertzaleontzat gerraren etena onartzea?
|
|
|
1953an Weinreich ek5 6 ikuspegi estrukturalistan oinarriturikhizkuntzaren egitura mailan ukipenaren eraginez azaleraturiko fenomenoak sailkatzeari ekin zionetik mende erdia joan zaigu eta, hein berean, ukipen fenomenoen azterketak asko aurreratu du. Azken bi hamarkadak izan dira alor honetako jorienak, baigaiari eskaini
|
zaion
arretagatik, eta bai gaiari behatzeko orduan jorratu diren ikuspuntudesberdinengatik ere.6
|
|
|
Eta amore eman du, indarraren eta legearen aurrean, nortasunnazional arrotzaren legitimitate ahalmenak ikaragarriak izan direlako. Euskal izateetnikoari falta izan
|
zaion
zilegitasun guztia izan dute bere alde herrikidetasunespainolak eta frantsesak. Menderatzailearen botere nazionalak menderatuarenherrikidetasuna eraitsi du, eta azken buruan, euskara aterperik gabe gelditu zaigubehialako euskal lurraldearen gune zatikatu eta pitzatu batzuetan; zehazki, oinarrietnokulturalik gabe.
|
|
|
Hizkuntza, ezer bada, osagai politikoa baita mundu moderno honen nondiknorakoan. Euskaltasunaren pentsaera inozo xaloarekin ondo baino hobeto etengo dugure euskaltzale donostiarrak, euskarari opa izan
|
zaion
tratamendu apolitikoa gaindituz.
|
|
|
Bizirik jarraitu nahi badugu, bestek egin dutena egin behar dugugeuk ere: euskal identitateari zor
|
zaion
aterpe politikoa (euskal Estatua) eraiki, edobestela gauden egoera honetatik ez gara sekula aterako.
|
|
|
Egiari zor
|
zaion
errespetua balerabilte hainbat irratilarik berriak egiteko orduan, albistegintza polito hobetuko litzateke.
|
|
|
Entzuleak ezin ditu okerkuntza mekanikoak irudiaren bitartez birkonpondu (ezpainen mugimenduaz edo gain inpresioen bidez, alegia). Entzuleari heltzen
|
zaion
informazio guztia soinuaren bitartezkoa da, ahalik eta perfektuena izan behar duen soinuaren bidezkoa alegia.
|
|
|
Elkarrizketadun albisteak bestelako egitura dauka aurrekoekin konparatuz. Sarrera erakargarria izaten du, zeinean NOR galdetzaileari ihardetsiko
|
zaion
, eta, zer, galdetzaileari ere bai.
|
|
|
Bertan format radio izenaz ezagutzen da. Britainia Handian ematen
|
zaion
izena generic radio da. Gaztelanian zenbait izen erabili dira irrati mota hau izendatzeko:
|
|
|
Programazioaren esparruan oraindik egiten den galdera da, ea programazioa zeri egokitu behar
|
zaion
: enpresaren planteamenduei ala entzuleen eskaerari.
|
|
|
zergatik Estatua? Azken batez, badirudi Estatu nazioak Estatuari sortzen
|
zaion
beharrari erantzuten diola. Badago gai hau argitu dezakeen nazionalismoaren hainbat teoria, eta horietako batzuen irakurketa azkarrari ekingo diogu.
|
|
|
Besteak beste, eta zuzenean gure gaiari helduz, hezkuntza sistemaren monopolioa kultur asimilaziorako tresna zuzena dela esan daiteke; honen bidez, Estatua nazio eta kultura horien kultur garapena baldintzatzen, indargabetzen edo itotzen, ez gutxitan? saiatuko da, kolokan ipintzen baitute beharrezkoa
|
zaion
kultur homogeneitatea, Estatu nazioari identifikazio oinarri indartsua ematen diona hain zuzen.
|
|
|
Eta homogeneizatze hori da, hain zuzen, Estatuarentzat, eta honen egonkortasunerako, funtsezko ardatza. Alde horretatik, funtsezkoa da, halaber, kulturari ematen
|
zaion
balioa; hots, kultura batek izan dezakeen statusa edo prestigio maila zein den. Galdera honi erantzungo dion eta guztiz oinarrizkoa den beste galdera bat erantsi genuke:
|
|
|
Esate baterako, geografiarekin: ez da batere zaila lurraldeari ematen
|
zaion
garrantzi politikoa ikustea, hau zuzenean talde edota komunitate identitatearekin, nortasunarekin, lotzen delarik. Hona hemen, adibidez, lurralde identitateari buruzko. Estatuaren legitimatzea dela eta?
|
|
|
Orain ere aurrez aurre egingo dugu hezkuntza sistemaren kontrolaren gaiarekin eta, ondorioz, kontrolak duen dimentsio politikoarekin. Hizkuntzak duen izan ala ez izatearen arazoak maila politikoan aurkituko du erantzuna, babes politikoa guztiz beharrezkoa baitzaio, horrek soilik eskain eta ziurta diezaiokeelako, besteak beste, bizirik irauteko premiazkoa
|
zaion
hezkuntza egitura.
|
|
|
dudak. Txemari ez ote
|
zaion
zauria orbainduko, edo niri ez ote zaidan itxiko, edo Txemak ez duen ahaztu nahi, edota neu naizen ahazteko gogorik ez duena.
|
|
|
Jakina baita turista batek guztia ikusten duela urrunetik (ohiturak, jendea, bizimodua) edo bestela hurbilegitik (monumentuak, museoko ordutegia, jatetxeko karta). Eta noski, ezezagunen autoetan sartzeak behartu egiten du bat, nahi eta nahi ez, mesedea egiten ari
|
zaion
gidariarekin berba egitera. Turistek ez dute sekula lortzen distantzia pribilegiatu hori.
|
|
|
Eta erran zidan: ‘Horrela bada, hobe, zeren pentsatu, bertzenaz, zer gertatu izan
|
zaion
hainbat amoranteri, eta nola egin duten haietarik anitzek fin gaitza, elkarri eman hitza bietarik batek bete izan ez duelako, edo bertze zerbaitegatik; zeren, honegatik ez denean, hargatik da, eta gaurko hitza biharko zurubia da, nondik eror baitzaitezke eta hauts baitezakezu burua, edo oroitu bertzela zer gertatu zitzaien Calisto eta Melibeari... ’"
|
|
|
ezin handiagoa agertzen zait alde batetik, ez hain handia bertzetik: ...uan izan diren erretorika maisurik ederzaleenen pareko, etorri eta hitz jario handikoa, baina baita doia eta zuzena ere, ugaria bezain zehatza; pentsalari gisa, Trentoko kontzilioaren jarraitzaile ezin fidelagoa eta leialagoa, halako suertez, non beldurrik gabe afirma baitaiteke ezen deus guti berririk eransten eta eratxikitzen diela Trentotik hedatu ziren ideiei eta arau moralei... nahiz eta ezin
|
zaion
kendu, bertzalde, ezen, haien janzteko eta indartzeko, ezin hobeki erabili zituela bai bihotzaren eta arimaren jaidurei buruz zuen jakintasuna, zuhurra eta zorrotza, eta bai antzinateko eta elizako doktoreen aipu kontaezinak ere, guztiak ongi lotuak eta maisuki josiak, skribatzaile handien eredurat. Aineza nik ere haren trebezia, nahi dudana edo nahiko nukeena behar bezala adierazteko, eta neure burutazio eta ideiei gorputz emaiteko, gorputz sendo bat, zeinak harria den hitza eta hitza den harria bailituzke oin eta zimendu!
|
|
|
—Behazun beltza igan zaio bururat, eta odol ateratze batzuk egin behar zaizkio, ea behazun beltza burutik jaisten
|
zaion
, eta arimatik tristura hori kentzen.
|
|
|
Akabatu baino lehen, fabore bat eskatu nahi diat: txabolan baduk egurrik eta lastorik aski, eta, halatan su emaiok lastoari, su eman egurrari, eta su emaiok txabolari, Maddalen eta biok barrenean gauzkala, zeren gorputz biziari emaiten
|
zaion
sua tortura duk eta oinaze iturri duk, nola izan ohi baita inkisidoreen eskuetan, baina hilotzari emaiten zaiona, aldiz, purifikatzailea duk, are gehiago gure kasuan, zeren etsaiak ezin izanen baitu, halatan, mendekurik hartu gure hilotzen gainean, nola har baitzezakeen bertzenaz; eman, bai, su guztiari, eta daramala haizeak gure hauts amorostua, nola erraiten baitzuen Quevedok, Jainkoaren baitar... Eta ez egon triste, otoi, guk hartu deliberamenduagatik, zeren, desterrurat joan behar genuen egun berean edirenen baitugu, benturaz, zinezko libertatearen lurra, nork daki...
|
|
|
Neurriz kanpoan ibili haiz, eta neurriz kanpoan ibiltzeak halako ondoreak ekarri izan ohi ditik... —zuk Salamancan eman zenizkidan arrazoin bertsuak eman zizkidan, jaun André—, zeren oilaskoa ahamen ezin apetitosagoa izan baitaiteke egun batean, baita hurrengoan ere eta hurrengoan, baina beti zagok muga bat eta, muga haren haustetik heltzen duk oilaskoari eta bertze edozein janariri asearen aseaz hartzen
|
zaion
narda... Atse gi na ren atseginaz atsekabetzen baita atsegina, Joanes!
|
|
|
—Esku artean darabilgunari ederki heldu
|
zaion
zerbait. Mamu bat, iraganetik etorri den mamua.
|
|
|
—Erraten ahal duzu baietz —erran nuen presaka— Mutil ernea da hagitz, eta badaki zer komeni
|
zaion
. Haren guraso baldarrak elkarrekin moldatu ezinagatik ere...
|
|
|
Sarrerako hitzez duda nuen, hala ere; gogorxkoak, akaso. Nekez ezkontzen ziren jende zibilizatuari uste
|
zaion
jendetasunarekin. Dudaz duda, azkeneko oharraren komenigarritasuna ere izan nuen gogoetabide.
|
|
|
eta nork egiten bazkariak? eta...?" —, ezta izeba neskazaharraren ateraldi pozoitsuak —" utzan, neska, utzan, birigarro honi ez
|
zaion
luze joanen errekanbiorik aurkitu gabe" — Batetik hori, eta bertzetik, aste osoko hutsunea asteburuan ahantzarazi behar Unairi. Ez nuen nahi, aitaren faltaren faltaz, egun batean hamabigarren etxebizitza batera igotzerik, tiroka ekitearren karrikako oinezko baketsuei.
|
|
|
Zainetan ematen naiz egitekoak pilatzen zaizkidanean, eta bizkar gainera etorri berri zitzaidana desatsegin gerta zitekeen alderdi bat baino gehiagotatik begiratuta. Beharbada ez da jendetasun handiko, baina nik, Klararekiko istorioari, ahanzturari ematen
|
zaion
lekua baizik ez nion opa neure baitan. Areago, delako sentipena elkarrekikoa izatea ez zitzaidakeen itsusi.
|
|
|
—Bai —aho barneko guztia kolpe batez irentsita— Gaur telefonoa hartu dut, nahiz eta amari ez
|
zaion
gustatzen nik telefonoa hartzea, eta horretaz mintzatu dira. " Biharko plana" erraten zuen amak.
|
|
|
Pediatrarengana eraman nuen semea. Autoz igo ginen klinikara, burrundara batean, hari gustatzen
|
zaion
moduan. Ongi portatuko zela esan zidan.
|
|
|
Larrialdiaren berri eman nuen harrera gelan, ahalik eta erarik zuzenenean. Gero, autoa hartu, eta, semeari gustatzen
|
zaion
burrundaran, klinikatik jaitsi ginen, bost urteko errebisioa egin gabe.
|
|
|
Arnasa sakon hartu, eta eskaileretan eseri nintzen. Bi eskuez heldu nion buruari, meloi bati heltzen
|
zaion
modu beretsuan, atsekabetuta. A zer broma putamadrekoa, etorri zitzaidan pen  tsamendura, huraxe, broma bat besterik ezin izan zitekeela osoro sinetsita.
|
|
|
" Berrikuntza ez da existitzen, gizakion esperientzia guztiak analogoak dira". Honek guztiak buruhauste galantak sortzen dizkit, ez baitakit atzo niri gertatu zitzaidana noizbait beste inori gertatu ote
|
zaion
. Zorigaitzak norberari soilik gertatzen zaizkiola pentsatzeko joera du gizakiak.
|
|
|
Baina nireak alboratuz, eta atzera hari nagusira itzuliz, esan behar dut eguraldia ez zela ez hotz ez bero, Armando Bonilla zutik zegoela, erronkan, itzalita zegoen kamera bati finko finko begira, eta berak hartu zuela hitza aitorpen edo hustuketa bati ekiteko asmo sendoarekin; eta esan behar dut, zinez esan ere, Deere jaunak aurrez iradoki edo zituen basakeria izugarriak ez zirela inondik ere faltsukeria, Armando Bonillak berak delektazio psikopataz aitortu baitzituen hemen paperean idaztekoak ere ez direnak, bere izugarrian. ...tenez, bada, bai, bidea erraztuko ziela, eta haien odol egarri basatia asetuko ziela denbora puska baterako, ziren astakeriarik beldurgarrienak asmatuz eta bere ahoan jarriz; eta erakutsiz, gainera, egin zituenak gustura egin zituela, eta harro zegoela egindako izugarrikeriez, eta atzera berriz egingo zituela, gogora eta zorion betean, aukera izanez gero; eta irakurlea ez uztearren, eta berari zor
|
zaion
errespetuz baina, era berean lumaren jabe denaren guztiz desgogora eta atsekabe handiz, eta idazlearen galbahe etiko edo, nahi bada, autozentsuratik iragazita, (betiere irakurlearen mesederako izango delakoan, noski), aitorpen hartatik pasadizo erakusgarri batzuk ekarriko ditut hona, nahikoa eta soberakoak izango direnak, zalantza izpirik gabe. Nahasi samarrak edo gertatzen bazaizkio irakurleari, barkamenak aurretik, baina oroimenak ahaztuta nahiago dituen gauzekin ez dago eskakizun handiekin ibiltzerik.
|
|
|
Besteren emazteak berba pozoitsuekin liluratu gura duen sugea haiz hi, horra! Jo eta bertan tragatzea merezi duk hik oihu egin dio jende artean bidea egitearekin batera, nahiz eta inguratu
|
zaion
Karmelo hura gelditzen saiatu. Baina Dabid, Patxiren antzera, total egina zegoen eta estropozo egin du, neska bat berarekin lurrera eramanez.
|
|
|
argala eta, niri gustatzen zaidan bezala, batere ilerik gabea. Guztiarekin, Ruben ni baino gazteagoa da eta ez du Karmelori antzematen
|
zaion
esperientziaren plusa; ez dakit, esango nuke Karmelok erakarpen handiagoa erotikoagoa sortzen didala. Gainera, Bostonen egin nuen erridikulua gorabehera, ez nau deseroso sentiarazten, ez naiz bera saihesten saiatzen eta, horregatik guztiagatik, pozten naiz gure harremana ez delako apurtzen ari.
|
|
|
Nik, esate baterako, egundo inori aitortu ez diodana azaldu diot (gaur inon ez da erlijioaz hitz egiten): Maritxu Teilatuko, Ekialdeko Erregeetan edo Olentzerorengan sinesteari uzten
|
zaion
bezain molde naturalean utzi niola nik Jainkoarengan sinesteari; horrekin batera adierazi diot, beharbada haur denboran asko errepikatzearen poderioz, Aitagurea edo Agurmaria bezalako otoitzak zentzurik gabeko zurrumurru baten antzekoak iruditzen zaizkidala (ez diot aitortu, alabaina, beharbada haur denboran Amabirjinaren garbitasun eta errugabetasun erabatekoak hainbeste nabarmen  tzearen pode...
|
|
|
Eta nik orain ulertzen dut zergatik ari
|
zaion
orain Dabidi mesede hau egiten, eta zergatik sentitzen den harekin zorretan. Aldiz, oraindik ezin dut ulertu nola egon daitekeen Dabiden barrena Karmelori halako mesedea eska diezaion, ez dakit ulertu nahi dudan ere...
|
|
|
Egia esatera, hotelera heldu, eta harrera gelan nire izena aipatu dutenean, ez naiz Las Vegaseko hartan bezainbat harritu, zeren Karmeloren deiek jakitun jarri baininduten. Baina ezin ukatuko dut telegramak niregan hotzikara ttiki bat eragin duela eta aurpegia nola mudatu
|
zaion
ikusirik, baita Rubeni ere.
|
|
|
pentsatu dut izara garbietan lo egitea bezalakorik ez dagoela (nahiz eta haizeak lehortutakoak izan ez), eta pentsamendu horrekin berriro ere lokartu naiz, eta Luisen antzera ihes egitea amestu dut; azken batean, inbidiagarria egin zait hari gertatu
|
zaion
: norbait ezagutu, txoratu, eta ihes egin eromena amaitu arte, zeren, lehenago edo geroago, eromena amaitu egingo baita.
|
|
|
Hotza edo hozkailua, sarritan amodioari egokitzen
|
zaion
suari kontrajartzen zaizkio, baina niri orain hotzak on egingo lidake: atseginez jantziko nituzke hozkailutik atera berriak diren jeans batzuk (garbiak, leunkariaren usain freskoarekin, ongi ematen dutenak; horrelako sen  tsazio pizgarri bat ekarriko didan zerbait norbait desio dut bidaia honetan nire bizitzan; bestalde, atseginez edango nuke basokada bat ur hotz (eta ez motxilan atzera eta aurrera daramadan ur epela); atseginez sartuko nintzateke janaria gordetzeko erabiltzen dugun hozkailu horietako batean, eta esnatu ez, harik eta, zenbait hildakorekin egiten den bezala, beren gaixotasunerako oinaze afektiboa, noraezitis sendabidea topatzen duten arte.
|