|
2000
|
|
|
Edonola ere, liburua doktorego tesi gisa aurkeztu den lan sakonago bati lotu behar
|
zaiola
erran beharra dago. Argitaratu den emaitza, hitz batez, oinarriko ikerketa lana baino era dibulgatiboagoan eman baita:
|
|
|
Irakurleari hainbat irain ezezagun egingo zaizkio. Seguruenik Bizkaian jakingo dute soilik emakume gizonzaleari arperi esaten
|
zaiola
. Zuberoan adimen gutxikoari ments esaten diotela ere ez du mundu guztiak jakingo.
|
|
|
Garai hartakoen esana da «lanari ez
|
zaiola
beldurrik eduki behar»...
|
|
|
Asier Otamendik azkenengo hirurak bere egin ditu, baina iaz Oihane Perea ezustekoa emateko zorian egon zen. Bestalde, ez dugu ahaztu behar Asier Iriondo puntu gehien lortu duen bertsolaria dela eta Zigor Enbeita puntu bakar batera geratu
|
zaiola
; bai batak, bai besteak badakite zer den txapela janztea. Azkenik Rikardo Glez. de Duranak, beteranoenak, eta Nagore Soroak, gazteenak, ez dute halako presiorik, eta horrek euren alde egin dezake.
|
|
|
Rosnay irakasleak espazio denbora berrira sartzeko arriskuari aurre hartu behar
|
zaiola
esanez erantzuten dio bere buruari, izan ere biziraupenerako baldintzak tartean direla, bi eredu ekonomikoek europarrak eta amerikarrak dituzten ezaugarri onuragarriak elkarlotzen saiatu behar baitugu. Utopikotzat jotzen ez duen hirugarren bide bat ere aurreratzen du:
|
|
|
Baina, informazio sistema berri hauek beste aldaketa batzuk ere ekarriko dituzte. Egia da, erakunde batek bere informazio sistema eratzen duenean bere" know how" zaindu nahi duela, baina ordura arte garatu ezin zituen hainbat produktu garatzeko posibilitatea zabaltzen
|
zaiola
ere bai. Hau ekonomiaren edozein alorretan gertatzen ari bada ere, euskal kulturan tentsio bereziak eragin ditzake, gure erakundeek, gutxi edo gehiago, bere laneko eremua izan baitute.
|
|
|
Uste dut azken bizpahiru urte hauetan erakasteari lehentasuna eman
|
zaiola
, eta berpiztearen arrazoia Amets izan dela. Berak Miren Artetxerekin batera jarraitzen zuelako bertsolaritzaren bidea eta ikusten zelako bere inguruan talde bat egin zitekeela.
|
|
|
Geure neurrira, oreka, tentsio kreatibo hori mantenduz. Gauza da etorkizunean bertsolaritzari etengabe tokatuko
|
zaiola
egokitzea: adibidez, telebistan egon nahi badugu beti egongo gara kontrakotasunean bere dinamika eta martxarekin.
|
|
|
Kasu horretan, jada uzten dio bizkar zorroa izateari eta" aurreko poltsa" da. Norbaitek erabakitzen duenean" bizkar zorroa" deitu behar
|
zaiola
, erabileraren posibilitate guztiak imaginatu behar ditu ontzat emateko.
|
|
|
Intsumisoek ia ia ez zuten indultoren beharrik, berehala indultatu behar baizituzten. Badirudi Gomez de Liañori zer edo zer ari
|
zaiola
ordaintzen. Epaile honi deliturik larriena leporatu zitzaion, prebarikazio delitua.
|
|
|
1995ean, bai terrorismo delituei bai beste delituei erantzuteko egin zen demokraziarako kode penala ondo egina zela pentsatzen genuen. Orain, berriz, ematen du eran tzun penal ezberdina eta gorragoa eman
|
zaiola
fenomeno terroristari. Haatik, eman nahi zaion erantzun berri honek bi arazo planteatzen dizkigu.
|
|
|
Alde batetik, darabiltzan gaiak askotarikoak izanik, gure mendeko kezkak sakontzen, aztertzen eta planteatzen dituela esaten du, baina ez direla saio sakonak aurreratzen du, azaletik eginak, subjektibotasunez beteak direla dio eta hausnarketa sakonak baino gehiago, iradokizunak direla esaten du. Gaiek eta ideiek elkartasunik ez dutenez," kuriositatez beteriko liburua" dela esaten du baina zehaztasuna eta sakontasuna falta
|
zaiola
gehienetan. Iradokizunak ederrak izanda ere, haiei darien sinbologia sakondu gabe uzten du, San Martinen iritziz.
|
|
|
Gainera, beheraxeago, umorea" bortitza eta gordinegia iruditzen"
|
zaiola
ere aipatzen du.
|
|
|
Honela, narratzailea eta narratarioaren ahotsek askotan bat egiten dute: Migel bere buruari mintzo
|
zaiola
baitirudi.
|
|
|
Kritiko guztiak, noski, ez dira iritzi berekoak. " Gauzak honela, egileak, ironia lagun, erromantizismoa baztertzeko ahaleginak egiten ditu, baina batzutan ezinezkoa gertatzen"
|
zaiola
uste du Javier Rojok. (El Correo IX) Honen iritziz, hiru gazte hauen harremanek René Girard-en teoria dakarte gogora:
|
|
|
Eleberri liriko edo poematikoen artean aipatuko dugun azken honetan, Yolanda Arrieta testu labur ezberdinen eransketaren maila gorenera iritsi da. Dena den, hau guztia eleberrigileak egindako aukerari estuki lotzen
|
zaiola
azpimarratu behar dugu. Hain zuzen ere, idazleak jostearen metafora darabil bizitzari buruzko bere ikuspegia emateko, eta ondorioz, josten ikasteko manual gisara antolatu du eleberria bera.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian orain, ONU eta Unescok giza eskubideez eskatzen dutenarekin bakarrik balia gintezke. Baina ez da gutxi, zeren otoi eta oroi horiek mundu zabalerako gomendagarri ematean Frantzia bera ere sinatzaileen artean partaide izan zela eta hortik sortzen
|
zaiola
erantzun beharra. Eta horretarako, adibidez, Europaren Batasunean bertan ereduak aurkitu ezinik ez dugu, besteak beste Aosta eta Tirol; beharbada Suitza dugu adibide hobea eta lehenagokoa, Helvetiar federakuntzak bertako lau hizkuntzak ofizialak izan zitezen, joan zen mendearen lehen partetik, Konstituzioan jarri zituen arau egokiak direla eta.
|
|
|
Baina ez zait aski iruditzen. Oraindik apartheid horrek hor jarraizen du, gure erresuma zaharreko herri guztietan eskubide berdinik eskaintzen ez
|
zaiola
. Eta horren ondorio ageriak ere hor ditugu.
|
|
|
Gizarteko praktiken multzo honek bestelako taldeengandik bereizten du, eta oinarri horren gainean hautematen du taldeak bere burua talde gisa. Horrela, jarraitzen du autoreak Devereux aipatuz, izaera etnikoa, bi datu motek osatzen dute: taldearen jokaera, zuzenean beha daitekeen neurrian, eta taldeko kideek beren ezaugarriei buruz egiten dituzten auto orokortzeak? 3 Beraz, ezberdintasun enpirikoarenexistentziari taldeak bere buruaz duen pertzepzioa gehitzen
|
zaiola
esan dezakegu, ondorio gisa.
|
|
|
Lehenago esan dugunez, kanal biek genero ezberdinak lehenesten dituzte berenemanaldietan. Pentsa genezake, hartara, emanaldietako ekoizpenen jatorrien ezberdintasuna bi kanalen genero berezitasunari zor
|
zaiola
, eta, beraz, genero batzuk errazagoekoizten direla Euskal Herrian, edo beste batzuk errazago lortzen direla kanpoan.Ordea, hau ez da horrela gertatzen; izatez, hurrengo taulan ikus dezakegunez, generoberaren barruko ekoizpenetan jatorri ezberdinak agertzen dira bi kanaletan.
|
|
|
Sistema publiko honen guztiaren finantzaketarako iturri ezberdinak finkatu dira, hala nola kanona, ekarpen publiko bereziak, publizitatea, patrozinioa eta zerbitzukoordainketa. Alabaina, dohaineko eskaintzari lehentasuna emango
|
zaiola
zehaztu da; aregehiago, lurrazaleko telebista digital publiko guztiak doakoak izango direla xedatu da.Halaber, mugatu egin da telebista publikoek eman dezaketen publizitate kopurua, gehienez jota ere orduko zortzi minututara irits daitekeela zehaztuz. Hortaz, kanona etabalizko ekarpen publiko bereziak izan dira etorkizunean sistemaren funts ekonomikoa, eta honek zalantzak sorrarazi ditu irrati telebista publikoen gaitasunaz, arloteknologiko berrietan bere presentzia ziurtatzeko.
|
|
|
Eta badirudi euskararen aldeko herri mugimenduaren oparotasunari buruz baikordela Txillardegi, eta benetan harrigarria, pozgarria!? gertatzen
|
zaiola
: –Zer esangodugu Euskal Herrian Euskaraz erakundeaz, edo Abokatu Euskaldunen Elkarteaz, edota Kilometroak jendetsuez (jadanik 23 urtetan ospatuak), edo Arrasateko A.E.D.harrigarriaz, edo beste anitzez?
|
|
|
Dena dela, pentsatzeko eta jokatzeko era hori ez da Txillardegiri edo beste inoribat batean otu zaion gauza, gizakiaren barruan sakonki errotutako lege estrukturalabaizik, eta zenbait apurtzaileri gauza bera gertatu
|
zaiola
baiezta dezakegu. Euskalnazionalismoaren hastapenetara jo ezkero. Txillardegik berak gomendatzen zuen ezzela politikoki ona abertzaleontzat gerraren etena onartzea?
|
|
|
Joera hauek, ordea, argi adierazten digute norabidea. Alegia, alternantziaren azterketan elkarrizketa maila hizkuntza mailako azterketari gailentzenari
|
zaiola
.
|
|
|
Haraneko sineskeria da,, paniquesa? arriskutsua eta mendekatia dela, eta horregatik ez
|
zaiola
aurre egin behar.
|
|
|
Zoragarria izan da aireportuan besarkatu dudan lehen aldia. Uste nuen ez zitzaiola pasa den urtean bezain ondo irtengo, baina argi utzi dit askoz ere hobeto irteten
|
zaiola
: " Eider", esan du, eta aspaldiko partez lurrikara nabaritu dut barrenean, Connemaran gertatzen zitzaidan bezala.
|
|
|
Eta horrekin ilusioa areago piztu zait, hasi baino ez dudalako egin hainbeste maite dudan lur honen aurkikuntza. Baina bestalde, beti izaten baita beste alde bat, gida honek ez dit bere orrialdeetako hizki potoloetan aipatu hiri honetan jendeari erreparatu behar
|
zaiola
beste ezeren gainetik. Argazkiekin fidatzen naiz askotan, eta berorien bidez ikasi dut jendearen espresioa dela ikus daitekeen monumenturik benetakoena, Tibeten, Perun eta Sevillako Triana auzoan.
|
|
|
zure anaia, erlijioneaz denaz bezainbatean, leizearen ertzean dabil eta leizerat eginen du azkenean... eta Maddalenekin dabilen bezala ibiltzea, bertzalde, irain hutsa da etxegoiendar guztiontzat, zeren goia behearekin nahasten denean, badakizu...! Edo, ez al dakizu ezen zure anaia zaldiz ibiltzen irakasten ari
|
zaiola
Maddaleni, baita irakurtzen eta skribatzen ere, eta kasik emaztetzat balu bezala tratatzen duela han bere dorretxean...?
|
|
|
Zeren, orain arte erran ez badizut ere, ene nagusia jaun Santiago de Tapioles y Villarrín da, Zamoran jaioa eta hamaika titulu dituena —eta, emaiten zuelarik tituluen lista, zeinetarik azpimarratu baitzuen Calatravako gurutzearena, erantsi zuen—: Hala, bada, jakizu ezen hain dela ene jauna handien artean handi eta hain dela franko eta liberal, non segur bainago ezen, ororen buruan, merke aterako
|
zaiola
sakrifizioa bere behatzaren oferenda egin dezanari edo hartarako prest egon dadinari... —eta, boza jaisten zuela eta irri maliziatsua egiten zidala, segitu zuen—:
|
|
|
Eta zin degizut eta hitz emaiten ezen neure alabarekin ezkonduko zaitudala eta etxeko jaun eginen zaitudala, alaba sendatu ondoren eta zuk Jainkoari zure behatzaren oferenda egin ondoren. Eta, sendatuko ez balitz ere, berdin ezkonduko zintuzket, zeren, zuk guztia eman duzu eta ebanjelioak erakusten digu ezen emaiten duenari eman behar
|
zaiola
. Eta orain, nola zuhaur izanen baitzaitut etorkizunean etxeko seme, zoaz eta ardura zaitez erlikia mirakulutsua honat ekartzeaz, hartarakotz bi morroi harturik".
|
|
|
—Berriz ere pabiloiko ate parean, ez dakit zer ahantzi
|
zaiola
argudiatu du, eta kanpoan egoteko manatu dit. Ez diot kasurik egin.
|
|
|
Ergelkeria bera galdegin behar beti? Oraindik ez zara ohartu emakumeekin ez
|
zaiola
tentetzen?
|
|
|
Eta gorago, itsasoa eta mendia bere haizetan estutu eta maitemintzen diren txokoan, eraiki zuten behin baserri bat. Oso zaharra da, eta sarritan pentsatu dut berritzeko une tristea ere iritsi
|
zaiola
, baina zenbat nahigabe gure aitona baserri zahar haren jabe izan zen arte!
|
|
|
Berak, antza, logelan topatu ditu gaupasa egin, eta hotelera itzuli denean. Rubenek benetan maiteminduta dagoela esan dio eta Rakelekin loteria tokatu
|
zaiola
. En plus, Ruben inbidiagarria zaiola aitortu dit, eta net bikote egokia osatzen dutela, nor norentzat, eta berak esan bezala diotsut nik zuri ere.
|
|
|
Rubenek benetan maiteminduta dagoela esan dio eta Rakelekin loteria tokatu zaiola. En plus, Ruben inbidiagarria
|
zaiola
aitortu dit, eta net bikote egokia osatzen dutela, nor norentzat, eta berak esan bezala diotsut nik zuri ere. Ez dakit mingarria egingo zaizun ala ez, baina, en toute lettre, amaitu du esanez Rakel eta Ruben luze barik aldarean imajinatzen dituela, eta Las Vegasen aukera hori alferrikaldu izanaz damutuko direla, eta bera aitabitxi aukeratu ez izanaz...
|
|
|
Bestalde, bidaia bospasei ordukoa izan arren, erlojua aurrena atzeratu eta hurrena aurreratu egin behar izan dugu. Eta kontua da Chicagotik aski gorputzaldi petralarekin irteteaz gain, azkenean leher kaka egina amaitu dudala eta, bestalde, arimari doi bat kostatu
|
zaiola
nire gorputza aurkitzea. Beharbada horregatik ere sentitu naiz estrainio samar, horregatik eta Tomengatik.
|
|
|
Alabaina, esango nuke alkohola kaltegarri ere gertatu
|
zaiola
bati baino gehiagori, batez ere, ez dakit nondik nora, homosexualitatearen gaia atera denean. Adelak orduan esan du gizonezkoen ehuneko handi bat homosexuala dela, eta hori gizonek atzetik egiteko duten desiran antzematen dela.
|
|
|
Gaurko saioaren ezaugarri nagusia epaile aldaketa izan da. Danek argudiatu du lan asko duela, kosta egiten
|
zaiola
bere presidenteari buruz egiten ditugun txantxak onartzea, eta ez daukala behar lukeen bezainbesteko objek  tibitaterik. " Clintonek disapointatu egin nau".
|
|
|
Sozial errealismoaren eragina ukan zuen gero, existentzialismoak kutsatu zigun ondoren... baina ez ziren, haatik, noraezean eginiko ibiliak. Sortzaile kontentagaitza estiloan, Lekuonak aitortua du ez dela idazteari lotzen" luma berritu
|
zaiola
nabaritzen ez duen bitartean". Egia da, testua obra estetiko konplitua bezala aurkeztu izan digu beti.
|
|
|
Aldaketa hori bi arrazoirengatik da interesgarria. Batetik, jarduera moten artean jarraitasun ildo bat dagoelako, zeren nazionalisten kanpo jardueraren puntu nagusiak Eusko Jaurlaritzak ere bereganatu egin baitzituen; bestetik, aurrekoari kontrajartzen
|
zaiola
badirudi ere, emandako urratsak aldaketa kualitatibo eta kuantitatibo positiboak ekarri zizkiolako Euskadiren nazioarteko proiekzioari.
|
|
|
Fisikalistentzat, aldiz, enuntziatu baten egiaztagarritasunak subjektuartekoa behar zuen izan, gertakari bat beha zezaketen guztiei irekia; hain zuzen ere, zientziaren eginkizuna, subjektuartean edo modu objektiboan azter daitekeen ezagutza ematean baitatza. Argi eta garbi eduki behar da zientziari ez
|
zaiola
axola pribatu hutsa dena, zientzialari batek bere kabuz bakarrik eta berarentzat sinets edo senti dezakeena. Hori ez da aipagarria zientziarentzat, ezta Zirkuluak defendatzen zuen filosofia motarentzat ere, honek zientifikoa izan behar baitzuen.
|
|
|
Laster elkar topatzea espero dut, sagardotegiren batean. Duela gutxi jakin dut arreba hil
|
zaiola
. Garai hartan, Carabanchelen ginenean, hamazazpiren bat urte izango zituen Soteroren arreba horrek.
|
|
|
Patioan, trabestia edo trabesti izan nahi lukeen beltzarana hurbildu
|
zaiola
ikusi dut: eskuak atzean, aldakak dantzatzen, musajea bihurritzen.
|
|
|
– Kaka bat duk dena, behetik hasita goraino eta goitik beheraino buelta berriz ere, begiratzen zaion tokitik begiratzen
|
zaiola
, kaka bat dena. Beti izan duk hala.
|
|
|
– Aizue, etorriko al zarete, mesedez, nire autoari bultza egitera? –galdetu zigun– Bateria gastatu
|
zaiola
uste dut. Abian jartzen badugu, Hernanira eramango zaituztet, neu ere haraxe noa eta.
|
|
2001
|
|
|
Eta animaliari ere bai, norberekoikeriaz ez jokatzearen erakusle. Azken finean, denok denona errespetatu beharra adierazi nahi dut; baita ere aldamenekoa gure laguna izan daitekeela, eta arazoak konpontzeko ez
|
zaiola
arazo gehiago erantsi behar lehendik dugunari, baizik eta borondatea eta hitza jarri behar direla konponbidean.
|
|
|
Museoen bilduma egiteak ez du zentzu gehiegirik ez bazaigu artea interesatzen. Baina gaur egun badirudi jende guztiari artea interesatzen
|
zaiola
eta erromesaldi modernoak asmatzen dituzte (bidai agentziek, batez ere) munduko museorik modernoena ikustera joateko. Ez dago gaizki, jendeak nahi duena egiten du, baina museotik irten ondorengo kexa entzuten aspertuta nago.
|
|
|
Arduradunon baikortasun mugagabea ikusteaz gain, bainuetxe guztiek beren instalakuntzak egunean jarri, garai eta bezero berriei egokitu (Fiteroko Bainuetan ur termalez eginiko gel, eguzki krema edota kolonia saltzera ere ausartu dira) eta etengabeko inbertsioak egiteari ekin dietela kontuan hartuz, argi dago bi milurtetik gora iraun duen termen tradizioari oraindik denbora luzerako bizia geratzen
|
zaiola
.
|
|
|
Akatsa defizit demokratikoa dugula hainbeste denboran mantentzea izan da. Planteatu behar zena eta dena zera da, nazioa arazoa klase borrokari erabat lotu behar
|
zaiola
. Nazio arazoa ez da muga kontua, ez da lurraldetasuna eta euskara defendatzea bakarrik, nazio arazoa dena da:
|
|
|
Eta bukatzeko, ezkerraren azken 200 urteen balantzea eginda argi ikusten da zaila egin
|
zaiola
mutur batetik bestera ez pasatzea. Hau da, ezkerra gizarte kapitalistan integratu da, gizartea barrutik aldatu nahi zuela esanez, edo marginalitatean erori da.
|
|
|
Gazta honen ezaugarria zera da, jaterako orduan bere azala zulatu eta Xerez edo Oportoko ardoa botatzen
|
zaiola
. Baita ere, koilaraz jaten den gazta bakarra dela esan behar da.
|
|
|
Munduko ipuinik onena entzutea nahi luke, eta Itziarrek idatzitakoak izugarri gustatzen zaizkionez, hura bahitu eta munduko ipuinik onena kontatu artean bere etxean gordeta edukitzea baino ez zaio bururatu. Idazlea laster ohartuko da gizon ero horri kontatzen dizkion ipuinetan agertuko
|
zaiola
heriotzera edo askatasunera eramango duen bidea.
|
|
|
Bada, nolabait adieraztea historia ez dutela errege erreginek eta ospe handikoek bakarrik egiten, garai guzietan egokitu
|
zaiola
jende xeheari gertaera gogoangarri franko bizitzea. Horren froga ugari aurkitu izan dut idatzi behar nituen saiakera, nobela, egunkarietako zutabe eta batik bat 1936ko Gerra Zibilaren inguruko entziklopediarako datu bila ibili naizenean.
|
|
|
Ez? Ah, zaila zen, e, zer uste zenuen, asmatuko nuela, ala?» Orain badakit, joko bat gaizki ateratzen bada, ez
|
zaiola
kasurik egin behar. Jendea ahaztu egiten da.
|
|
|
«Nire herrikoek Euskal Herria nire begien bidez ikusten dute. ETAri buruz eztabaidan hasitakoan, isiltzeko eskatzen diet. Gauzak iristen zaien informazioak dioen bezalakoak ez direla esaten diet. Hori alde bateko propaganda dela, eta herriari galdetu behar
|
zaiola
zuzenean, bitartekorik gabe. Elkar ezagutzeko besterik ez bada ere.»
|
|
|
Bai Agustin Fernandez Pazen artikuluak bai agiriak antzeko ideia defendatzen zuten: behar baino arreta gutxiago eskaintzen
|
zaiola
Haur eta Gazte Literaturari (HGL), komunikabideetan, irakaskuntzan, kritikan ez duela merezi duen arreta.
|
|
|
Nik ipuinak eta aspalditik idatzi izan ditut, baina sekula ausartu gabe nengoen gauza potoloago bat egitera, iruditzen zitzaidalako nobela bat idazteko derrigorrez idazlea izan behar zuela batek, eta ni gehiago naiz irakurle... Baina azkenean ohartu naiz nobelari errespetoa eduki behar
|
zaiola
, bai, baina ipuin on bat idaztea ez ote den zailago nobela bat idaztea baino. Norbaitek esaten zuen ipuina gezi bat dela, diana batera botatzen duzuna, eta ez baduzu erdian jotzen kale egin duela.
|
|
|
Azaroaren 22an berriz, Morauk eta Mikel Telleriak joko dute, 29an Oreka TX ek, 30ean Gozategik eta abenduaren 10ean Kepa Junkerak. Kontzertuez gain aipatzekoa da aurten Iparraldeari leku berezia eskaini
|
zaiola
, izan ere, azaroaren 23an «Nit de Iparralde» egingo da. Ekitaldi guztiak irratia.com webgunetik eskaintzen ari dira.
|
|
|
Askoren iritziz, egilearen nobelarik trinko eta erakargarriena den honek, irakurle bat baino gehiago harrituko du bertan inongo istoriorik ez
|
zaiola
kontatzen ikusten duenean. Egungo aurreuste arruntenak irauliz, kontaketaren ezintasuna antzeztu nahi izan digu Saizarbitoriak.
|
|
|
Ihes egin nahi hori hasieratik frakaso bihurtzen da. Protagonistak, nobela aurrera joan ahala, bukaera hurbiltzen
|
zaiola
sentitzen du eta azken kapituluan Amarekin eduki nahi duen elkarrizketa ahalegin antzua bihurtzen da. Amaren diskurtsoan harrapaturik dagoen bezala (131.or.), bere diskurtsoaren erreferente bakarra Ama bilakatzen da.
|
|
|
, amaieran bere buruaren biktima suertatzen den senar honek, ezin du aitortu emaztea beharrezko
|
zaiola
bizitzen segitzeko, bere burua erabat ez suntsitzeko, eta Florak egindako aukera (Mollyk bezala, senarrarekin geratzea erabakitzen baitu), sinestezina iruditzen zaio. Saizarbitoriaren aurreko bi nobeletan bezala, hemen ere agertzen zaigun J.J. Lasa psikiatrak dioen moduan (136), larrialdietan fabulaziora jotzeko joera baitauka protagonista honek.
|
|
|
Répertoire (1964)), nobela egiteko modu bakoitzaren oinarrian, mundua ulertzeko modu bat ere badago. Alegia, idazmolde bakoitza hertsiki lotzen
|
zaiola
nobelan iradokitzen den munduari. Hori onartuz, literatur lan ororen ezaugarri formalak eta ezaugarri tematikoak elkarri lotuta agertzen dira, eta ez litzateke egokia izango testu bat maila batean modernoa dela esatea, eta beste batean (kontamoldeei dagokien mailan, esateko) ezetz.
|
|
|
Ene Jesus-ek aurreko nobelek baino partaidetza handiagoa eskatzen zion irakurleari, eta istorio osotu eta bukatua eskaini ordez, behin eta berriro eteten zen kontakizuna aurkezten zion. Askoren iritziz, egilearen nobelarik trinko eta erakargarriena den honek, irakurle bat baino gehiago harritu du bertan inongo istoriorik ez
|
zaiola
kontatzen ikusi duenean. Ikuspuntuz aldatu behar da horrelako nobela bat irakurtzean, istorioen ezintasun horrek mende hasieratik Arte mailan egindako aldakuntzez oihartzunik ematen baitigute.
|
|
|
, amaieran bere buruaren biktima suertatzen den senar honek, ezin du aitortu bere emaztea beharrezko
|
zaiola
bizitzen segitzeko, bere burua erabat ez suntsitzeko, eta Florak egindako aukera sinestezina iruditzen zaio.
|
|
|
Eta aztoramen puntu batekin ekingo dio irakurketari, desehorzketa kontuek aztoratu ezezik asaldatu ere egiten baikaituzte. Nahiz eta jakin, arrazoi desberdinak direla medio, historian zehar pertsonaia famatu ugariri ukatu
|
zaiola
betiko zoriona (RIP), ezin esan kontuok beldur edo higuin sentimenduak eragiten ez dizkigutenik. Dela gaizkile famatuak hilobian zeudela frogatzeko (Jesse James), dela politiko edo filosofo ezagunak babesteko (Abraham Lincolm, Galileo), desehorzketa ekintzek hilotzak jartzen dizkigute begien aurrean, mendebalde honetan tabua den heriotzaren lekuko ixilak.
|
|
|
Eta ironia kontuak aipatzen baditugu, Juan Martinen meritu literarioak, lehenago esan bezala, patu nahiko tristeko bi nobeletara eta gastronomiari buruzko liburu batera mugatzen direlako da. Hori gutxi balitz, badakigu idazle modura azaltzen den lekuetan, Madrilen idazle periferikoen jardunaldietara doanean bezala," zozketaz" egokitu
|
zaiola
han egotea. Euskal literaturaren txikitasunari, Madrilgo giro literarioaren hutsalkeria (Babelia) eransten dio Saizarbitoriak, egungo egoeraren diagnosi ironikoa, ezpairik gabe.
|
|
|
Argi dagoena da, nobela honen baliabide aberastasunaren atzean, narratzaileak eraikitzen duen irakurle inplizituaren irudia nahiko identifikagarria gertatzen
|
zaiola
gaurko euskal irakurle enpirikoari. Esan daiteke, nobela honetan, plano desberdinen tartekatzearen azpitik, badirela guztiari batasuna ematen dioten elementuak eta irakurketa zentzu batean egitea baldintzatuko duten ezaugarriak.
|
|
|
Biriketara airerik ez
|
zaiola
iristen sentitzen du pertsonak.
|
|
|
Horrela bada, jabeak erabakitzen badu bere etxeko ondasunen balioa (bitxiak kanpo baina liburuak, sukaldea, etxetresna elektrikoak, altzariak, arropa eta era askotako gauzak barne) 3.000.000 pezetakoa dela, segurtatu behar dena da, eta galera izanez gero itzuli egingo
|
zaiola
ziurtatzea urtean 12.000 pezeta inguru kostatzen da (hau da, milioi bakoitzeko 3.000 pezeta inguru).
|
|
|
Irakurleari praktiko eta atsegin gertatuko
|
zaiola
espero dugu, geure aldetik.
|
|
|
Denek zein baino zein ziurrago norberari egokituko
|
zaiola
saria.
|
|
|
TOMASek begiratzen du hara eta alkandora muturra ikusten du ateratzen
|
zaiola
bragetatik. TOMASek irribarrea galdu gabe alkandora muturra sartzen du barrura.
|
|
|
Inor ez da mogitzen. TOMAS konzentraturik dago, ilera darama eskua, eta erori egiten
|
zaiola
konturatzen da. Berriro jotzen du tinbreak.
|
|
|
askotan, ohitura falta beraiek ere ezdutelako jaso hori etxean?. Formulazio horrek argi eta garbi adierazten digu arlotematikoa dagoeneko gauzatuta dagoela, eta gehiago ekitea falta
|
zaiola
bakarrik.Moderatzaileari aski zaio zeresana iruzkin modura aurkeztea. Eta SH 51 53pasarteari dagokionez:
|
|
|
–Gurdoenean oiloa nagusitu
|
zaiola
oilarrari.
|
|
|
3 Arturo Campionen naturalismoa. Egia da, bigarren ataleko halako kutsumitologiazale bat nabarmentzen
|
zaiola
sarri, baina Campioni zor dioguNafarroako erresumaren Antzinaroa modu eraginkor eta historikoki askizuzen batez narratu izana. Ez da harritzekoa, Yon Etxaidek betidanikerakutsi duen Campionen obrak euskaraz jartzeko afana.
|
|
|
Ordenagailuek legez, oinarrizkoprogramarik gabe ez dakigu nor garen, zer egiteko gai garen eta kanpotik sartukodizkiguten informazio berriek zer esan nahi duten. Horrexegatik baiezta daitekeerrealitatea eraikuntza bat dela, berez ez dela existitzen, eta, hortaz, literaturak proposatzen digun munduaren errepresentazioa gehienez ere aurretik genuen besteerrepresentazio bati kontrajartzen
|
zaiola
–beharbada, hau ere aurreko hamarkadetako literaturak guregan ezarria?, eta inolaz ere ez errepresentazio bat baino egiagoa litzatekeen gauza bat, zeina errealitatea deituko litzatekeen. Beraz, errealismoaksortzen du errealitatea, eta ez alderantziz.
|
|
|
Beraz, nola esplikatu euskarazko literatur ekoizpenaren errealismonazionalista berretsia? Kontua da, beharbada, P. Casanova-k dioenari jarraituz, munduko mapa politikoa ezin
|
zaiola
gainjarri mapa literarioari; baina, batez ereaberastasun literario murritzeko eskualdeetan, nahiko lotuta joaten direla biak.Alderantziz esateko:
|
|
|
Segur aski, amaieran bere buruaren biktima suertatzen den senar horrek, ezindu aitortu bere emaztea beharrezkoa
|
zaiola
bizitzen segitzeko, bere burua erabat ezsuntsitzeko; eta Florak egindako aukera sinestezina iruditzen zaio.
|
|
|
...tan Atxagarengandik urrunduz, SarrionandiakEuskal Herriak lorturiko normalizazio politikoa gutxietsi eta hortaz euskal idazlearenkonpromisoa ez absurdutzat jo, garbi dago idazle klandestinoa miresten duenirakurlegoaren zati handi batek ez dituela ulertu Sarrionandiaren benetako ibilbideeta mezu literarioak eta presondegitik ihes egitea lortu duen militante idazlearen mitoerromantikoa gehiago axola
|
zaiola
.
|
|
|
Hortaz, badirudi Sarrionandia keinuka ari
|
zaiola
bere irakurleari: berarentestuen artean zabaldu dituen kohesio hari hauei heldu, eta testu batetik besteramugitzera gonbidatzen du bere irakurlea, jolastera azken finean.
|
|
|
Ene ustez, poemakzalantza agertzen du, eraikitzen ari omen garen nazioaren inguruko zalantza, etanolabaiteko interesik eza halako estatu tekniko artifizial baten lorpenean. Izan ere, eta beste testu batzuk gogoratuta, nik esango nuke Sarrionandiari ez
|
zaiola
atlaseanagertzeko moduko estatu hutsala eraikitzea interesatzen. Nazioaren ideia bera ere (eta bere zutabe gertatu ohi den planteamendu esentzialista eta batasunzalea) zalantzan jarri izan du behin baino gehiagotan (ikus. Harriak eta herriak?
|
|
|
duela, eta gero berak amore emaiten,, desohoratu baino? lehenago.Behialako andrearen «hemen ager arazteko on ez den bertsu izigarria» ez du papereratzen Lafittek, jujamendua plazaratuz, bertsoa ezagun
|
zaiola
frogatzen digunbitartean. Gutxi gorabehera, egiteko molde berdina dute hondar hamarkadakoentziklopedistek, aldizkariek, egunkariek, argitaletxeek (irekitasuna seinalatzekobeharrezkoa duten emazte idazleen kopurua salbu:
|
|
|
Lehen begiradan, aipaturiko, urrezko araua? bete ez dela ematen du, zeren herrialde bakoitzak bere monetan ordaintzen badu, jokamolde honek kideari bere monetan ordaindu ez
|
zaiola
inplikatzen baitu. Alta, kontraesan hori truke merkatuaren funtzionamendu arruntak gainditzen du.
|
|
|
Kapitulu honetan ikusiko dugunez, benetako munduan egiaztatzen den gertakaria da Iparrari ipar monetako errentan ordaintzen
|
zaiola
(puntu hau 5.1 azpiatalean aztertu dugu).
|
|
|
Bada musua antzinako elkar usnatze baten aztarna dela dioenik ere. Gaur egun ere, eskimalek sudurrak elkartzen dituzte agur gisa, eta goi mailako gizarteko arauek emakume bati eskuan mun egitean ez
|
zaiola
musurik eman behar diote; sudur puntaz ukitu bakarrik egin behar omen zaio.
|
|
|
Estatu Batuetako gobernuak Bridgestone/ Firestone behartu lezake AEBetako merkatutik beste 4 milioi negar kentzera, ez baitituzte betetzen Joliet, Illinois (iparraldea) eta Wilson, North Carolina (ekialdea) fabrikatutako Firestone Wilderness AT ereduko segurtasun baldintzak. Estatu Batuetako Garraio Sailak berriki azaldu du hartutako erabakia Japoniako enpresari bidaliko
|
zaiola
eta, hala badagokio, “hurrengo urratsa pneumatikoak nahitaez kentzea izango litzatekeela”. Joan den maiatzean, Ford taldeak jakinarazi zuen Firestone markako 13 milioi estalki ordezkatuko dituela, pneumatiko fabrikatzaileak munduko bigarren auto eraikitzailearekin dituen harreman komertzialak hautsi egingo zirela iragarri eta egun batera.
|
|
|
Haren iritziz, laborategiak “ohartu da medikamentuak berak bakarrik eragiten dituela albo ondorio horiek, beste botikarekin hartu beharrik gabe”. Espainiako kaltetuak Bayerrekin bilera egin zain daude akordio baterako – “kalte ordainak ordaintzea onartzen ez badute, epaitegietara joateko gomendatuko diegu kaltetuei”, esan zuen Carmen Flores, eta talde alemaniarrak atzo jakinarazi zuen justifikaziorik gabe iruditzen
|
zaiola
Lipobayren ondorio kaltegarriengatik AEBn dauden auzi eskeak. Izan ere, demanda horien kontsumoa 52 pertsonaren heriotzarekin lotuta dago, horietako 4 Espainian.
|
|
|
zahartzaroaren nekea. Errealitatean zentratzeko bidean semaforoa gorri jarri
|
zaiola
sentitu du, eta taigabeko itsaron behar horretan gozamenez mukuru sentitu da gelan... errealitatetik at! Horretara laguntzen dute gainera horma mutuek eta haien azalaren koloreek.
|
|
|
Serio begiratu diot. Ez hadi gafea izan Arrillaga, erantzun diot, pieza bat erori
|
zaiola
esan ditek. Baina eskularruak jantzi ditut halere.
|
|
|
Buruarekin baietz eginez. Berari ere negua oso luzea iruditu
|
zaiola
adieraziz. Aurrean duen margolanari arretaz begiratuz.
|
|
|
Gauza pixka bat deskontrolatzen ari
|
zaiola
pentsatzen hasi da Tasio. Arantxaren kontura itzuli nahi du berak.
|
|
|
Kontuak kontu, aitzakia merke bat jarriz dei liezaioke Tasiok Axkueri. Gaixo dagoela esanez, edo Gurutze Gorrikoen aldaezineko zaintza bat suertatu
|
zaiola
adibidez. Baina hori eginez gero bere inguruan susmoak sor ditzakeela iruditu zaio, zerbait ezkutatzen ari dela pentsa lezakeela norbaitek.
|
|
|
Baina beti izaten du azaltzeko aitzakiaren bat: arrain gehiegi erosi duela eta nik aprobetxatuko dudala, hainbeste gustatzen zaizkidan kroketak egitea otu
|
zaiola
, hotza egiten duela eta ea berogailua ondo jarria dudan ziurtatzera datorrela, eta abar eta abar.
|
|
|
Bai zera, harritu naiz ni, seguru al hago ez
|
zaiola
heldu behar, edo hortzen artean zerbait sartu behintzat. Sorbaldak altxatu ditu Arrillagak.
|
|
|
Neska atsegina da Roma. Don Rodrigori ere gustatu
|
zaiola
uste dut. Roma Malo.
|
|
|
Ez dakit azken hori proposizio bat izan den baina ez diot nik, badaezpada, ezer erantzun. Seguru kafea hartzea gustatzen
|
zaiola
, tabernetan. Jende gehienari gustatzen zaio kafea hartzea.
|
|
|
Arangondar jota askoz arabiarrago omen da. Nafarrari euskal doinu pixka bat erantsi
|
zaiola
esaten dute.
|
|
|
‘Ez dut gutunik irekiko, ez dut ezer jakin nahi, ’ dio, malko bat paineluaz harrapatu ahal izan orduko masailean behera jausten
|
zaiola
. ‘Zuri ere berdin egin dizu? ’
|
|
|
Atzea luzeegi gelditzen
|
zaiola
eta mozteko. Â
|