|
2000
|
|
|
«kalean ezagunak gara eta jendea kontu kontari hasten
|
zaigu
, hura ondo eta bestea gaizki. Hauteskunde kanpainan bereziki errietan hasten zaizkigu batzuk beste kolorekoen alde egin dugula sinetsita.
|
|
|
Irakaskuntza Ertainetako zaindari edo patroia duzue bera. Maila honetako ikastetxeek, eskola egutegian ezarrita daukaten egun ez lektibo gisara azaltzen
|
zaigu
eta, berez, klaseak ematea ez den bestelako aktibitate desberdinak egiteko gomendioa egiten da horrelakoetan.
|
|
|
Adibide polita da ikusteko nola jokatu izan den askotan boteretik euskarari dagokion afera honetan: alde batetik zaindu beharreko relikia dela iragartzen
|
zaigu
, baina eguneroko bizitzan eraztunaren zigorrak bere bertsio modernoetan segitzen du, erabilera praktiko eta zibila oztopatzen saiatzen da. Badago museora kondenatze nahi bat, ondare moduan nahi gaituzte, ez komunitate bizi.
|
|
|
Eurek elkartasunez beren begiak uzten dizkigute etorkizunari aurre egiteko izan behar duten beldurra sentitzeko. Guri begiratzeko adorea falta
|
zaigu
. Inork badaki elkartasunez antolatzen eta borroka egiten, eurak dira.
|
|
|
San Sebastian eguneko Meza Nagusia, Santa Marian On Jose Mariak emana, donostiar askori ez
|
zaigu
ahaztuko. Hango emozioa eta isiltasuna.
|
|
|
Akats tekniko bat izan bazen ere, arraro egiten da bi pertsonaiak oholtzaren zoko batera joatea kupulan agertuko den almendroen loraldia miresteko. Indar gehiago izango zukeen" mugi ditzagun belarriak" publikoari begira esateak.Azkenik, Angel Illarramendi zarauztarraren musika gorestea baino ez
|
zaigu
geratzen, pertsonaien aldartearen adierazle jostagarria, harmoniaz betea, musika tresna bakoitzari duen zuku gozoena ateraz.
|
|
|
ORAIN Euskal Herriaren beste modelo bat ofizialdu da, behintzat ezker abertzalean, zabalagoa, egiatiagoa, eta Nafarroakoaren buztanari lotuak zerbait egokitu
|
zaigu
arabarroi. Gaur onartzen da alor berdetik kanpo sortu garenok, amaren altzoan euskara ikasi ez dugunok, horiek ere Euskal Herriko jendea garela.
|
|
|
Proiektuaren sustatzaileek nahiago dute Zinealdea Pasaiako industrigunean kokatzea. Sarobeko zuzendari Enrique de Santiagok esandakoaren arabera," kokaleku egokiena La Herrera dela iruditzen
|
zaigu
. Gainera, Untzigintza Museoa bertan eraikitzeko asmoa dago, eta horrek itxura polita emango lioke.
|
|
|
Sendagileak, idazkariak... euskaldunak badira, ondo, bestela, jai dugu. Eta hori ofizialtasuna aitortzen den lekuetan, besteetan ez dago protestatzeko eskubiderik, hori ere ukatua
|
zaigu
".
|
|
|
Izan ere Kantabrian eta Autrigonian ditugu zuztarrak, eta ikerlariek Joaquin Gonzalez Echegaray, Jose Luis Casado Soto... kantabriarrak eta autrigoiak antzekotzat dituzte. " Lur Hiztegi Entziklopedikoa" n ere zera
|
zaigu
erraiten" autrigoi" sarreran: " Au (s) trigonia izen zeltikoak ekialdeko lurraldea adieraziko zuen (Kantabriaren ekialdeko lurraldea hain zuzen)".
|
|
|
Orain txapela nork bereganatuko duen jakitea baino ez
|
zaigu
falta. Asier Otamendik azkenengo hirurak bere egin ditu, baina iaz Oihane Perea ezustekoa emateko zorian egon zen.
|
|
|
Bake eta normalizazioari dagokionez, ardura ez da alderdi sozialistarena, ez da alderdi demokratikoena, baizik eta indarkeriaren eta armen bitartez beren postulatu politikoak lortzen tematzen direnena. Terroristek eta berauek laguntzen dituztenek proiektu politiko bat defenditzeko armak zilegi ez direla asumitzen ez duten bitartean, ezin
|
zaigu
demokratoi gatazka politikoa konpondu ez izanaren ardura politikoa egotzi. Gatazka konpontzearen ardura, kale borroka eta hilketak burutzen eta sustengatzen dituztenena besterik ez da.
|
|
|
Lehen onartua, bereganatua zuen gizakiak, dena ez zela" larrosa koloreko". Orain, ezintasuna, sufrimendua jasateko ezezik, oztopo txikienari ere aurre egiteko, askotan, falta
|
zaigu
ezintasun horien" normaltasunaren" perzepzioa; aldaparik gabeko bidearen inposibilitatearen perzepzio soziala. Ez naiz etsipenaz ari, perzepzio errealistaz ari naiz.
|
|
|
Amaitutako ekimen honen osagai positiboak eta akatsak aztertu beharrean gaude, hutsak berriro ez errepikatzearren. Nahitaezko argipenak ezagutzea ezinbestekoa
|
zaigu
: zeren inguruan sortu zen ekimena, zertan zetzan bakoitzaren konpromisoa eta nolakoak ziren akordioak.
|
|
|
Tresna erabakitzailea izango da zentzu guztietan. Dagoeneko hardwarea delakoa daukagu, gure gramatika finkatua dago; bada, orain softwarea falta
|
zaigu
, informazioa eskura jartzea, alegia. " Aurki" bilatzailea eta halako ekimenak aipagarriak dira.
|
|
|
Ez dut uste. Teknologia birtuala iritsiko
|
zaigu
, jakina. Hori dela eta, antzerkilariok argi dugu ikasten jarraitu behar dugula, etengabe birziklatzeko beharra dagoela ikuskizun berritzaileak asmatzeko.
|
|
|
Bistan da sariak ez direla batere mamitsuak, ez hortik bizitzeko adina, behintzat. Bestetik, komeni
|
zaigu
enpresariak sartzea, behar duen bultzada eman diezaioten. Telebista ondoren sartzea lotua doa, gainera.
|
|
|
Cliffs of Moher deitutako amildegiez ari naiz. Segundo batez arnasa geratu eta bihotza kolpeka hasiko
|
zaigu
hainbeste edertasun nondik agertu ote den sinetsi ezinik. 200 metro baino gehiagoko jauzia, eta behean Atlantikoa, olatuak haserre apurtuz.
|
|
|
Limo irla hauen agerpena eta desagerpena itsasadarretan ohiko fenomenoa da. Hala ere, Euskal Herriko zenbait itsasadar eta estuariotan, kasu gehienetan gizakiaren jardueraz lagunduta, denboran zehar iraun duten hainbat limo irla egonkorragoak daude eta horregatik, euskal kostaldeko irlen errepaso honetan sartzea interesgarria iruditu
|
zaigu
.
|
|
|
Batzuekin hobekiago eta besteekin pixka bat gaizkixeago pasatzen da. Hegoaldekoak ginela eta ez Iparraldekoak leporatua izan
|
zaigu
; eta hori, normala denez, ez zaigu gehiegi gustatu, gu Iparraldekoak garelako eta gurasoen odolak ez jatorriak ez duelako zertan sartu beharrik. Baina uste dut azken finean txikikeriak direla, eta horiei begiratu gabe segitu behar dela aitzina.
|
|
|
Batzuekin hobekiago eta besteekin pixka bat gaizkixeago pasatzen da. Hegoaldekoak ginela eta ez Iparraldekoak leporatua izan zaigu; eta hori, normala denez, ez
|
zaigu
gehiegi gustatu, gu Iparraldekoak garelako eta gurasoen odolak ez jatorriak ez duelako zertan sartu beharrik. Baina uste dut azken finean txikikeriak direla, eta horiei begiratu gabe segitu behar dela aitzina.
|
|
|
Aro nahiko konplikatua tokatu
|
zaigu
baina orain arteko gure egitekoa baikorra da. Lekukoa hartu eta treguaren etenaren berri astebetera ezagutu genuen.
|
|
|
euskararen gainbehera azkarra. Pier Paul Berzaitz biziki kezkati agertu
|
zaigu
bere idazkian. Honela galdetzen du muskildiarrak:
|
|
|
Zuberoako Herriko Etxeei galdetu izan diegu 8 libera (200 pezeta) biztanleko ematea urtean, baina bizpairuk salbu ez digute arrapostu. Erabiltzen dugun egoitza kendua izanen
|
zaigu
eta heldu den ikastaldia antolatzeko ez dugu lokalik"
|
|
|
" Anaia eta biok harrituta gaude laguntzeko jendeak agertutako jarrerarekin. Ez
|
zaigu
eskurik falta fokoak jarri edo zamalanak egiteko. Ea orain lehen fruituak jasotzen ditugun"
|
|
|
Komunikabideen globalizazioarekin batera eta, neurri handi batean, honen eraginez, lokalizazioa ere gertatu da. Mundu zabalekoaz jakin dugunean, hurbilekoaz ere piztu
|
zaigu
. Eta maiz bi joerak kontrajarri izan diren arren, sintesia ere iritsi da.
|
|
|
Francoren gorabeherak ez ziren, ordea, garai hartako ZERUKO ARGIAren kezka nagusiak (itxuraz behintzat, zentsuraren begia luzea zen-eta). " Donostiako Euskal Jaietan" nahiago zuen harek murgildu, nahiz era berean triste agertu, baina" François Mauriac hil
|
zaigu
" lako. Antza denez, gure aldizkariaren orduko arduradunek asko maite zuten idazle frantziarra, haien ustez" irurogei urte ontan, izan dugun nobelista eta idazlerik onenetakoa, dudarik gabe", eta horixe adierazten zuten azalean.
|
|
|
" Ipar Euskal Herrian, herri eta hizkuntz baten iraupena jokoan dago. Herri honen hizkuntzaren biziraupena ziurtatzeko Konstituzioa aldatzea eskatu dugunean, ez dela posible erran
|
zaigu
Paristik. Orain, aldiz, bat batean, erreferendum bat muntatzen da Konstituzioa aldatzeko; politikaren interes eta jokoaren arabera betiere.
|
|
|
" Esan nahiarekin kezkatzen den jendea falta
|
zaigu
. Inor ez da berria eta ez du esango beste norbaitek esan ez duena, baina ahalegin bat egin behar da"
|
|
|
Herria zeharkatzen duen ibaitxoaren inguruan (honen alboetan uztailaren 6an dantzatzen den Zubigaineko ospetsuak bi aldeetako auzoen arteko aintzinako liskarren amaiera ospatzen du), Zabaleta edo Kaxerna Dorretxea aurkezten
|
zaigu
.
|
|
|
Bizitzen ari garen errealitateari buruz gogoeta bat egingo dugu. Testuingurua aldatu
|
zaigu
berriro ere, eta hortaz, gauza batzuei buruzko balorazioak egitean egokitze bat izango da. Adibidez, orain urte bat Batasuna prozesuari buruzko genituen espektatibak eta oraingoak ez dira berak.
|
|
|
Erretxindu zitzaizkion, nonbait. " Izkuntzalari bezala bere iritzia agertzeko beldurrez iruditu
|
zaigu
. Eta guk ain zuzen izkuntzalari ospetsu baten iritzia jakin nahi genduan.
|
|
|
Durangoko Azokarako kalean izango da" Zatoz jolastera!" bideoa. Jolasteko egiten diguten gonbidapen honi muzin egitea zaila izango
|
zaigu
.
|
|
|
Ahozko literaturak herri baten kulturan duen garrantzia azpimarratu nahirik, Bernardo Atxagaren hitzaurrearekin batera aurkezten
|
zaigu
Lurdes Auzmendik eta Koldo Bigurik egin duten euskal tradizioko ipuinen bilduma hau. Ipar zein Hego Euskal Herrian ahoz aho transmititu izan diren euskal elezaharretatik gustukoen dituztenak aukeratu eta horiexek aurkezten dizkigute, gazteleraz ahatik.
|
|
|
Amaitzeko, Xabier Lete-ren itzez bukatuko dugu: " Oraingoz orai pikotara joan ez gaitezen bide bakarra geratzen
|
zaigu
: beti gu eta beti hemen, lanean ahalik eta jatorren jarraitu"
|
|
|
Euskal historian jaiotza zertan izan den ezagut dezagun, bataio zerrendak ezinbertzeko tresna bilakatu zaizkigu. Labur erranda, baliabide hauek agertu aurretik jaiotza nolakoa zen konprenitzea ikaragarri zaila
|
zaigu
eta, eskuetan izanda ere, nahikoa konplexua, datuak ezosoak izaiten ohi baitira: " XV. mendeko jaiotzaren ezagutza soilik espekulatiboa da, eta XVI. mendeaz dakiguna nolanahikoa bakarrik" (Monteano, 1999).
|
|
|
Ez ote dugu bururik aterako indarkerizko olatu onen azpitik? Zillegi ote
|
zaigu
erakunde zapaltzaille orren eustailleak garbitzea?"
|
|
|
Orain berak bezala idaztea bakarrik falta
|
zaigu
.
|
|
|
Orain berak bezala idaztea bakarrik falta
|
zaigu
.
|
|
|
Eta ez atzean beste zera politiko batzuek zeudelako. Hainbat urtetan aurpegiratu
|
zaigu
" ezker abertzalekoak direnez, administrazioaren kontra hitz egiten dute, ETBrekin puskatzen dute..." baina elkartearen traiektorian ez da inolako interferentziarik eta esku sartzerik egon ezker abertzalearen inongo erakunderekiko. Elkartea horretan oso garbia izan da.
|
|
|
Desajuste hori bukatu behar da, zer ikasia bai baina zer irakatsia ere badugu, asko. Komeni
|
zaigu
ahalegin hori egitea, eta ez bakarrik etxean beste prestigio bat izateko. Geurea kontatu, ingeleseratu.
|
|
|
Baina etorkizuneko erronka nagusia hori da: edo asmatzen dugu bertso eskoletan benetan zer egin nahi dugun finkatzen eta prozesu hori artikulatzen, edo nagusi bat eten egingo
|
zaigu
.
|
|
|
Gogoeta garaikideak dakartza Joxerra Garzia legazpiarrak" Egonean doazen geziak" Alberdanian plazaratu berri duen liburu urdinean. Bere geziak bezala, egonean biderako prest, hausnarketa eta solasaldirako prest alegia, agertu
|
zaigu
idazlea. Liburuan zer dagoen?
|
|
|
Geletan, jolasgaraian, jantokian, bulegoko partaide nahiz gurasoen artean. Ikasleek darabiltzaten euskara idatzia eta ahozkoa ezagutzea ere funtsezkoa
|
zaigu
eremu bakoitzean dauden beharren araberako plangintza bat abian jartzeko".
|
|
|
Bada, hori guztia hankaz gora jarri nahi duen ipuin bilduma kaleratu berri du Elkarlanean argitaletxeak: " Eta zer?" zortzi urtetik gorako haurrei besteen desberdintasunak onartzen irakatsi nahi dien sail honetako lehen ipuina Seve Callejak idatzi eta Joxan ormazabalek euskaratua da," Potoloa naiz, eta zer?", eta Jokin Mitxelenak eginiko marrazkiaz apaindurik agertzen
|
zaigu
. Noski, mutiko pottolo bat da idazlaneko protagonista.
|
|
|
Behiek belarjale izateari utzi zioten eta ardiek" scrapie" gaitza kutsatu zieten. Gizakiok behi haragia jaten dugunez gero, beste hainbeste gertatu
|
zaigu
. Behien Entzefalopatia Espongiformeak heriotzera darama gaixoa.
|
|
|
Ordiziatik 5 kilometro ingurura Zaldibia zeharkatu (Santa Fe eliza) eta Larraitz Abaltzisketara goazen bitartean Txindoki gero eta izugarriago agertzen
|
zaigu
, Euskal Herriko mendirik ikusgarrienetakoa da-eta. Bertara igotzen ahalegintzeko lekurik ohikoena eta ederrenetakoa Larraitz baseliza da, Zaldibiatik 5 kilometrotara.
|
|
|
Hezkuntza beti izan da errejimen autoritarioen oinarri garrantzitsuetako bat, Franco eta Hitlerren errejimenetara begiratzea besterik ez dugu hau baieztatzeko. Gainera gaur egun ere Madrildik euskal irakaskuntzari ematen ari zaizkion astindua ikusirik, beraien boterea edo pentsamendu bakarra eskolen bidez ezarri nahia gero eta garbiago ageri
|
zaigu
. Zergatik ote?
|
|
|
EUSKARAREN erabilpenari dagokionean ere maila akademikoan nahiko murritza dela esan dezakegu oraindik. Euskara alde batetik zein bestetik egurtzen ari diren une hauetan, unibertsitateak apustu sendoa burutu lukeela iruditzen
|
zaigu
arlo honetan, azken finean goi mailako ikasketak euskaraz aurrera eramateko gaur egun dugun tresna bakarrenetarikoa baita. Euskarak duen garrantzia izanik, jakintza gisa bederen, EHUk bere gain hartu luke Euskara sendo mantentzeko ardura, beste zenbait elkarte edo erakundek hartzen duten gisara.
|
|
|
Laiaren helburu nagusia jartzen zaizkigun oztopo akademikoak alde batetara utzi eta interesgarri zaizkigun gaietan sakontzea izango litzateke, hau da, Euskal Herriari buruzko jakintzetan. Beharrezkoa iruditzen
|
zaigu
geroa oraindik eraiki gabe duen herri honetan jendearen jakin nahia asetzea, beste herrialdeetako ikasgaiekin batera gureak ere baliogarri suerta daitezkeelakoan.
|
|
|
Etxeko gaztetxoenei zuzendutako narrazio gazi gozo hau Juan Martin Elexpuruk idatzi eta Jon Zabaletak marraztua izan da. Ezinezko adiskidetasun bat deskribatzen
|
zaigu
bertan, alegia txepetxa eta sugearen artekoa, txori txiki potolo moko zorrotz eta buztan zuta horrek kontatua. Habia uzteko garaia heltzen zaionean, mundua ezagutu eta adiskide asko egiteko gogoz sutsu da txepetxa.
|
|
|
Etxeko gaztetxoenei zuzendutako narrazio gazi gozo hau Juan Martin Elexpuruk idatzi eta Jon Zabaletak marraztua izan da. Ezinezko adiskidetasun bat deskribatzen
|
zaigu
bertan, alegia txepetxa eta sugearen artekoa, txori txiki potolo moko zorrotz eta buztan zuta horrek kontatua. Habia uzteko garaia heltzen zaionean, mundua ezagutu eta adiskide asko egiteko gogoz sutsu da txepetxa.
|
|
|
Egoera politiko honek eta Instituzioen norabide berriak hiritarren iritzi eta pentsamoldeetan lekua eta isla aurkitzen duten neurrian, egoera gero eta zailagoa eta jasangaitzagoa bilakatuko
|
zaigu
euskaltzaleoi.
|
|
|
Itsasoa, ezinbertzearena, literaturarena. () Irudi horri loturik ageri
|
zaigu
transgresioaren ideia, gizonak istorioak imajinatzeari eman zionekoa bezain zaharra. Literatura, giza arauaren urradura.
|
|
|
Literatura, giza arauaren urradura. " Arima naufrago bakartiak" eta" Marinel zaharra", itsasoa eszenariotzat duten bi narrazioetan garbiki azaltzen
|
zaigu
, haste bereko gaztigutik: deabruarekin itsasoratzen bahaiz, berarekin egin duk bidaia.
|
|
|
Argiako komentariogileak(" Marinel zaharrak", Argia II, 6 or.) ere liburu honen eta aurreko poema liburuaren artean dagoen alde handia azpimarratu zuen, kartzelan bizi izandako esperientzia jotzen zuen horren kausatzat: "... olerkiak egitearen iraunkortasun horren atzean beste egia hau agertzen
|
zaigu
nabarmen: bizitza eta poesia ez direla lehengo berberak izango, kartzela, tortura, zapalketa ezagutu eta gero.
|
|
|
Susako komentariogileak(" Marinel zaharrak", Susa, 1989, 2324 alea, 14 or.) ere bilakaera hau aipatzen du" Poeta erromantiko ederzalea, hizkuntzaren barruan jolas egiten zuena, metaliteraturaren gailur urrinetan etxeko karrajuan baino nasaiago ibiltzen zekiena, hori guztiori eta besterik ere bazen hura bera, berbera lehorrekoago agertzen
|
zaigu
hemengo olerkietan. Mingostu egiten du kartzelak.
|
|
|
Poema horien garraztasuna eta gordintasuna hainbesterainokoa da, ezen obraren literaturtasuna bera jarri izan baita auzitan. Liburuaren aintzin solasean Ruper Ordorikak gogoratu egiten du" ez
|
zaigu
(la) komeni ahaztea egileak beti edukitzen duela obra helburutzat, sartu bide diren bitarteko guztiak onerako dituela baldin eta xede horrekin bat egiten badute." (6 or.) Aitzpea Azkorbebeitiak aipatzen du zenbait kritikok poema horien lirikotasuna, literaturtasuna eta indarra azpimarratzen dutela. Sarrionandiaren epe honetako kartzelako poemei, liburu honetakoei eta Marinel Zaharrak en zeudenei," poesia militante" edo" konprometitua" bezalako etiketak jarri izana Azkorbebeitiak arbuiatzen du, aurreiritzietan oinarritzen direlako bere ustez, gaiaren erabilerak obraren asmoa bera ez baitu ukatzen.
|
|
|
Narratario hori ama modura irudikatu dugun narratzaile autodiegetikoaren semea edo alaba litzateke. Gainera, elkarrizketez osaturiko zenbait pasartetan seme nahiz alaba honen ahotsa zuzenean iristen
|
zaigu
.
|
|
|
Hartara, aniztasun honek askotan irakurketa zailduko du, izan ere, batzuetan istorioaren berri emateko hainbeste itzulinguru erabiltzen dituenez, badirudi irakurlea galtzeko arriskua dagoela. Askotan zaila dirudi loturak egitea, eta hausnarketa eta gogoeta batzuen aurrean egoteko sentsazioa besterik ez
|
zaigu
geratzen. Dirudienez, Fernandez ere iritzi berekoa da:
|
|
|
Haatik, pertsonaia hauen hausnarketa, zalantza... batzuk deskribatzen bazaizkigu ere, ez dugu bi pertsonaia hauen barne munduan sakontzeko ahalegin berezirik antzematen. Hau da, batik bat istorioaren gorabeherak hobeki ulertzeko beharrezkoa dugun informazioa azaltzen
|
zaigu
. Oro har, kontalariak hirugarren pertsonan hitz egiten duela esan dugun arren, oroitzapenen berri ematean narratzaile intradiegetikora igarotzen da.
|
|
|
udarako argitasuna maitaleen alaitasunarekin bat dator. Hortaz, gertaerak udazkenerantz gerturatzen diren heinean, irakurleoi liburuaren amaiera aurreikusteko bidea iradokitzen
|
zaigu
. Izan ere, irakurleon igurikimenak betetzen baitira.
|
|
|
Istorioaren tonuari dagokionez, Felipe Juaristik esandakorekin bat egiten dugu: " ez da triste ez da alai, zertxobait idealizatuta agertzen
|
zaigu
Axun bera, gazte denboran, idealizazio joera handia baitago. Bukaera, horrelako istorioak behar duen gisakoa, tristea, alegia". (El Diario Vasco)
|
|
|
Baina, kultur munduan murgildu eta egokiturikoek ez dute bere jarrera onartuko, baztertu egiten dute. Iñakik naturarekin duen harremana azpimarratzeko zozoarekin duen harremana irudikatzen
|
zaigu
: zozoarekin ongi konpontzen da, baita naturarekin ere:
|
|
|
Bestalde, bere nortasun berria zeharo bermatzeko beharrezkoa zuen lehen harreman sexuala Kepa deituriko ETAkide batekin izango du. Honela, hasieran bereizirik aurkezten zaizkigun hiru plano hauen bateratzearekin ezohiko harreman hauen berri ematen
|
zaigu
. Hiru plano hauetako istorioak pertsonaia ez den narratzaile estradiegetiko batek kontatzen dizkigu:
|
|
|
" ehun eta hirurogeitik gora foliotako oihal zuria, zeinetan hiru hari ezberdin eta orratz bakarra idazluma baliatuz, ikutu sentimentalez hornituriko brodatu errealista burutu duen." (Egunkaria I) Itziar Belaunderen aburuz, bestalde, une batean bat egiten duten bi hari besterik ez daude: batetik, Mariok bere sexualitatearekin duen arazoa planteatzen
|
zaigu
, hemen bertan sartuko luke Afrikarekin duen harremana, honek lagunduko baitio bere arazoa gainditzen; beste aldetik, poliziarengandik ihesi dabilen Keparen istorioa genuke. Arestian esan bezala, Kepa eta Marioren harremanarekin aurreko bi planoak uztartzea lortzen da.
|
|
|
" Ekintza baino gehiago nahiz aktibismoari loturiko ekintzak ez falta bertan (gertakariak baino harantzago) sor daitezkeen erreakzioak, andana intimoen ikuspegia eskaintzen digu, gehienbat." (Egan 50) Bestalde, Alvaro margolaria denez, askotan marrazkiek beteko dute bere gogoeten gidari lana. Hala ere, eleberri honetan barnekoitasunak duen garrantzia azpimarratzeko egokia iruditu
|
zaigu
Luis Mari Mujikaren hitzok bertaratzea:
|
|
|
Gainera, beste idazle, musikari, margolari, e.a.en erreferentziak etengabeak dira. Batzuk aipatzeko asmoz, Olaziregiren hitzak jasotzea egokia iruditu
|
zaigu
:
|
|
|
idazleak utziriko hutsuneak betetzeko, aipaturiko erreferentzia ezagunak irudikatzeko,... Are gehiago, zenbaitetan errealitate horri erreferentzia zuzena egiten dioten elementuak ageri dira (datu historikoak, pertsonaia ezagunak, esaterako), eta hau ezagutu ezean, zailagoa egingo
|
zaigu
fikziozko mundua ulertzea edo irudikatzea (batzuetan hutsune batzuk betetzea oso zaila edo ezinezkoa izango baitugu).
|
|
|
Ipuin gehienetan hirugarren pertsonako narratzaileak kontatzen dizkigu istorioak. Hala ere, ipuin bilduma honen hasierako ipuinean lehenengo pertsonako narratzailea ageri
|
zaigu
, idazlearekin berarekin identifika daitekeena, eta ipuin bildumaren berri emanez.
|
|
|
Bestalde, Olaziregiren lanetik Ingram en lanaren aipua jasotzea egokia iruditu
|
zaigu
gai honetan sakondu nahiko lukeenarentzat:
|
|
|
Izan ere, bizitzaren mozkorralditzat har genitzake ipuin hauek, gaueko ametsen mundua irudikatzeko erabilia. Xede honekin, askotan gaueko harremanen berri ematen
|
zaigu
. Batzuetan gaueko behin behineko harreman hauen bidez, maitasuna eta desioen ezintasuna adierazten zaigu.
|
|
|
Xede honekin, askotan gaueko harremanen berri ematen zaigu. Batzuetan gaueko behin behineko harreman hauen bidez, maitasuna eta desioen ezintasuna adierazten
|
zaigu
. Bestalde, gaueko giro honetan garrantzia berezia izango dute, bai itsasoak, bai marinel zaharrek.
|
|
|
Bi bildumetan estilo eta gaiaren aldetik lotura duten ipuinak daude, baina bigarren liburuan, ipuinak luzeagoak eta onduagoak daudela iruditu
|
zaigu
.
|
|
|
Bi ipuin bildumetan erreferentzia ugari dago: idazleen aipuak (Bukowsky, Txinasky,...), musika letra ezagunak,... Whiskey koloreko gauak bilduman, gainera, ipuin bakoitzaren hasieran poema bana eskaintzen
|
zaigu
, idazleak apunteak edo modura izendatuak.
|
|
|
Gizakia da, bere abstrazioan, testuotako pertsonaia nagusia (bostetan agertzen
|
zaigu
izen baten konkrezioa: Remigio abadea eta Jaun Done Gabriel, tonu nagusiarekin bat ez datorren testu bakarrean, Ingrid, Lenin eta G.), bizitzaren zelda espazio eta egunen gurpil erlojurik gabea denbora.
|
|
|
Pusketa hauek osagarriak direla esan genezake, guztiek bizitzaren ikuspegi bat adierazten baitute. Ipuin guztietan pertsonaia baten bizimodu arrunteko egoera arrunta aurkezten
|
zaigu
. Ipuin bakoitza pertsonaiaren izena du izenburutzat.
|
|
|
Laura kanpoan da ipuina da luzeena: honetan, bere emaztea, Laura, asteburuan kurtsilo bat egitera joan dela-eta bakarrik geratzen den senar baten istorioa kontatzen
|
zaigu
. Senarra, Markos, bakarrik geratzean, rock musika talde bat duen bere anaiarekin Vigora kontzertu bat entzutera joatea erabakitzen du.
|
|
|
Monde Marsan bigarren ipuinean iparraldera lan bila doan pianojole baten istorioa kontatzen
|
zaigu
.
|
|
|
Bigarren lan honetan ere estilo errazaren aldeko agertuko
|
zaigu
: izan ere," guzti hau estilo arin eta hurbil batetik kontatzen digu Jabier Muguruzak, erretolika handirik gabe, baina ez horregatik sinplea." (Gara VII)
|
|
|
eskaintza zabala eta aberatsa. Adimen eta irudimenez osaturiko narrazio laburren aurrean aurkitzen gara, honela, bi hauek garatzeko aukera ezin hobea eskaintzen
|
zaigu
. Canok ikusi ez dituen hiri horiek irudimenaren bidez bereganatu eta ezagutzen ditu.
|
|
|
Honakoa adierazi zuen bilduma honetaz mintzatzean Edorta Jimenezek: " Ohi duen irudimen oparoa eta hizkuntzaren erabilpen preziosista galdu gabe, inoiz baino narratzaileago ageri
|
zaigu
, kontakizuna mendean hartuz eta harekin nahi duen bezala jostatuz." (Jakin 103)
|
|
|
Abuztuaren hamabosteko trena ipuina da bilduma honetako ipuinik aipagarriena: bertan trenak dakarren haustura kontatzen
|
zaigu
. Narrazio honek, besteak beste, Jokin Muñoz idazlearen Hausturak bilduma eta Atxagaren X eta Y ipuina dakarzkigu gogora.
|
|
|
Hamaika ipuin eskaini dizkigu Antton Lukuk liburu honetan. Lehen ipuinean besteak lotzen dituen narrazioa aurkezten
|
zaigu
. Bertan, itsasoa eta uraren garrantzia azpimarratzen da.
|
|
|
Honetarako, estilizazioa du bidelagun, teknika estiloetan. Honelako narrazio laburretan funtsezkoena baino ez
|
zaigu
kontatzen, zeharkako itzulinguruetan galtzen ez den estilo zuzen baten bidez. (El Correo VIII)
|
|
|
Halako atmosfera falta nabaritzen zaie ipuinei, oso azkar kontatuta dago dena, pertsonaiak behar gisa ezagutzeko betarik eman gabe. Lerro gutxitan garatzen du haiei buruzko nondik norakoa, kontaerak eskatuko lukeen erritmoa ez du errespetatzen, arrapaladan bezala joaten
|
zaigu
istorioa, detailetan finkatu gabe, elkarrizketetan gozatu gabe, eta, batzutan bukaerako bide okerra hartuz. Oso presaka idatzitakoak dirudite gehienetan, eta horregatik ipuin batzuk absurdoak egiten zaizkigu, kontatzeko moduagatik gehiago, kontatzen denagatik baino.
|
|
|
Rikarteren lehen liburu honetan tramari dagokionez elkarrekin harremanik ez duten bi narrazio luze eskaintzen zaizkigun arren, desioa da ipuinon ardatza. Batetik, Rakel Beaumont narrazioan gizon jaio eta emakumea izan nahi duen pertsonaia baten gorabeherak kontatzen dira (luzeraren aldetik eleberritzat har daitekeena); bestetik, Apopiloetxea kontakizunean esistitzen ez den emakume batekin maitemindurik dagoen gizon bat aurkezten
|
zaigu
. Javier Rojoren ustez, Rakel Beaumont kontakizunari erromantizismo handia dario.
|
|
|
Bestalde, Rakel Beaumont ipuinean agertzen diren pertsonaia bikien erabilpena Bernardo Atxagaren Obabakoak (1988) ipuin bilduman kaleraturiko Margarete Heinrich ipuina dakarkigu gogora. Ipuin honetaz ari delarik, Mari Jose Olaziregiren hitzak aipatzea egokia iruditu
|
zaigu
:
|
|
|
Polaroid deituriko atalean, bestalde, bat batekotasuna gailentzen da, irudi azkarren modura eraturik baitaude ipuinak. Ipuin oso laburrak dira, eta hauetan argazkiak berak ipuinotan ageri ez diren arren, ipuin hauen bidez egoera jakin bateko argazki txiki bat eskaintzen
|
zaigu
, sentsazio ezberdinak iradokitzen zaizkigula. Hortaz, oso ipuin eskematikoak dira, topikoz beterik daudenak eta gehienetan galtzaileen mistifikazioa ere ikus daiteke.
|
|
|
Kokalekuari bagagozkio, honakoa dakuskegu: " Hiria, dirudienez, Bilbo da, baina hori gutxienekoa
|
zaigu
; hiri guztietan antzekoa baita giroa, eta antzekoa aurki daitekeena." (El Diario Vasco IV) Hala ere, batzuetan hiri urrunetan ere kokatuko ditu kontakizunak: Londresen, esaterako.
|
|
|
Bi bilduma hauen arteko harreman eta loturari buruzko adierazpen hauek jasotzea egokia iruditu
|
zaigu
:
|
|
|
Azkenengo atalean (hamazazpigarrenean) historia biek bat egiten dute, eta eleberriaren askaera eskaintzen
|
zaigu
; ordurako, ordea, irakurleak narrazioaren berreraikitze prozesu propioa eraman behar izan du aurrera, atal batzuetan eta besteetan Egañak tantaka eskaini dion informazioa bilbatuz. (Zaldua, Iban:
|
|
|
Montoiak eleberri honetan garai historiko jakin batera garamatza. Izan ere, I. Mundu Gerrako lubakietako egoera irudikatzen
|
zaigu
. Honela, Frantziaren armadara gerratean parte hartzera joan behar izan zuten euskaldunetariko bat dugu eleberri honen protagonista:
|
|
|
Orainaren erabileraren bidez, bertan egoteko sentsazioa geuregana dezakegu irakurleok. Uneko giro hori islatzeko asmoa dela-eta, ez
|
zaigu
pertsonaiei buruzko informazio askorik eskaintzen. Narratzaileak batik bat kanpo fokalizazioa hautatu du hauen berri emateko:
|
|
|
Montoiaren lehen eleberri honetan intrigaz beteriko istorio bat eskaintzen
|
zaigu
: Mailu, bere mutil laguna desagertu dela ohartu ondoren, bere lagunei jakinarazi, eta desagerturiko Stalinen bilaketari ekiten dio.
|
|
|
Satankumeak, Gorka Salaberria,... Nahiz eta pertsonaia ugari aurkeztu, ez
|
zaigu
inor sakonki deskribatzen, izan ere, guztiak pertsonaia lauak dira. Horregatik, narratzaileak kanpo fokalizazioaren bidez ematen digu hauen berri.
|
|
|
Ondorioz, istorioa idazteko garaian, errealismoa aukeratu duen arren, ez du istorioa herri jakin batean kokatzen, kronotopo indeterminatua baitarabil. Egiten dituen aipamenen arabera, Donostiatik gertu dagoen herri bat izan daitekeela iradoki egiten
|
zaigu
.
|
|
|
idazleak hutsuneen bidez irakurlea irudimena erabiltzera gonbidatzen du. Esate baterako, eleberriaren amaieran ez
|
zaigu
Aitorgoitian istilua konpontzeko burutzen diren elkarrizketetan esandakoaren berri ematen: horiek guztiak geure sormenerako edo irudimenerako uzten dira.
|
|
|
Bukatzeko, Edorta Jimenezen hitzak bertaratzea egokia iruditu
|
zaigu
:
|
|
|
Liburua, bestalde, hogei ataletan zatiturik eskaintzen
|
zaigu
. Hala ere, atal hauen artean badira ezberdintasunak.
|