|
2003
|
|
|
363). Halako zerbait egon arren, guri bereizketa biribilegia iruditzen
|
zaigu
, zeren XIX. mendetik aurrera, gehiago edo gutxiago, talde politiko guztiek kontatu behar baitzuten masekin, eta beraz denei interesatzen zitzaien mito kolektibo mobilizatzaileak erabiltzea, baita karlistei ere. Eta zentzu horretan, euskal karlisten kasuan, erromatarrei aurre egiten zieten euskaldunak aipatzen dituen bertsoa, bakana izan arren, adierazgarria iruditzen zaigu:
|
|
|
Halako zerbait egon arren, guri bereizketa biribilegia iruditzen zaigu, zeren XIX. mendetik aurrera, gehiago edo gutxiago, talde politiko guztiek kontatu behar baitzuten masekin, eta beraz denei interesatzen zitzaien mito kolektibo mobilizatzaileak erabiltzea, baita karlistei ere. Eta zentzu horretan, euskal karlisten kasuan, erromatarrei aurre egiten zieten euskaldunak aipatzen dituen bertsoa, bakana izan arren, adierazgarria iruditzen
|
zaigu
: euskal karlista batzuk behintzat mito historikoak herritarrei zuzentzen zizkietela erakusten baitu (bidenabar espainiar nazionalizazioa barik euskal identitatea bultzatuz).
|
|
|
Iparraldeko euskarazko narratiba berrian historia hurbila Kontraerreformako Elizaren alde eta Frantziako erregeri leial azaltzen da. Eta Sarako lapurtar eskolakoen artean ez ezik Iparralde osoan, ikuspegi historiko hori agertzen
|
zaigu
. Adibidez, Zuberoako Ivan Tartasek, bere Onsa hilceco bidia obraren hitzaurrean, hola eskaintzen zion liburua Valentin de Domesaing zuberotar noblearen ondorengo bati:
|
|
|
Diskurtso kantabrista, Hegoalde eta Iparralde, Euskal Herri osoan azaltzen
|
zaigu
. Eta XVI. mende bukaeratik XIX. menderaino erabat nagusi izan zen.
|
|
|
Baina iraganaren azterketa modu kritikoan ere egin daiteke, egungo egoeraren iturburuak ikusteko, eta erdi ezezagun zaizkigun aitzindariak ezagutzeko, halabeharrez haien oinordeko zuzenak garela pentsatu beharrik gabe. Euskal historiografiaren kasuan, aurrekariak, hau da, iraganean ondutako euskarazko historia lanak, aurkitu ditugu, baina tradizio historiografikorik gutxi azaldu
|
zaigu
: aurrekariak horixe izan dira, kronologikoki lehenago egin diren lanak, baina eskolarik eta jarraitasunik (tradiziorik) sortu gabe gehienetan.
|
|
|
Mediterranear isurkian zitu gehiago (garia nagusi), ardo eta oliba olioa ere agertzen zen, eztia eta barazki gehiagorekin batera; mediterranear fruituak ere agertuz (almendrak,?). Arabiarren iritsiera aipagarria
|
zaigu
; hauek ortuariak ugalduko zituzten ureztapenez baliatuz, Ebroren eta bere isurkideen ertzetan: esparrago, porru, alkatxofa, espinakak,?; eta ez da ahaztu behar gozogintza eta turroia ere garatu zituztela.
|
|
|
Gozogileen ordenantzei buruz Diputatu Generalak 1765ean egindako oharretan32, agertzen
|
zaigu
Gozogileen hermandadeak (testuan «Hermanidad de confiteros» bezala datorrena), junta egin ondoren, eskatzen ziola prokuradore sindikoari, jalea kaxak, kontserbak eta intxaur alkortzatuak33 egiten zituzten gozogile ez ziren partikularrei bisitak egitea haien etxeetan kalitatea kontrolatzeko. Aurrez, dagoeneko, 1753.ean egina zeukaten eskakizuna, baina ukatu egin zitzaien.
|
|
|
Euskaldunok betidanik tripontzi eta gozozale fama izan dugu, Busca Isusik aipatzen duenez, eta, antza, gularako joera gehiago izan dugu, lizunkeriarako baino. Eta guri betidanik gustatu
|
zaigu
txokolatea.
|
|
|
170). Data ikusita, XIX.eko lehenengo urteei buruzko erreferentziak zirela badakigu, baina XVIII. mendeko bukaerako errealitatearekin pareka dezakegula iruditzen
|
zaigu
, batez ere, jakina, gizarteko goiko klaseen jan edateko ohiturak zeintzuk ziren jakiteko.
|
|
|
Gaur egun erroilo, gorri? izenarekin heldu
|
zaigu
. Turroi mota ezberdinak zeuden eta daude, kasurako:
|
|
|
1Lan hau 1996ko udaberrian egin zen, orduan hasi berria zen elikadurari buruzko ikerketa historikoa. Harrezkero elikaduraren historiari buruzko bibliografia asko hazi da Europan eta asko iritsi
|
zaigu
gaztelaniara itzulita guregana; jakina, hori guztia ez da ageri gure lanean. 2Eta horrela da oraindik, kontuan izan betiere, lan hau 1996ko otsailean aurkeztu genuen?, nahiz eta, azken urte hauetan,. Historia Berria?
|
|
|
Horrez gain, bestalde, interesgarria zen gai bat iruditu zitzaigun, gutxi landutako gaia zelako2 Gainera, lan hau aurkeztu genuenean, irakasleak galdetu zigunean gai bitxi hau zergatik aukeratu genuen, gure kideetako batek erantzun zuen moduan: guri txokolatea asko gustatzen
|
zaigu
, eta hori izan zen arrazoi nagusienetakoa gaia aukeratu eta lana egiteko. Goazen egindako lana ikustera:
|
|
2004
|
|
|
Depresioaren arrazoietako bat burtsan inbertitzeko nahi zoroa izan zen eta ondorengo burtsaren erorketa, baina burtsari buruz gutxi dakigunez ideia batzuk ez zaizkigu argi gelditu. Baina, hala ere garrantzizkoa iruditu
|
zaigu
depresioaren zergatiaren arrazoi orokorra ulertzea eta hori lortu dugula uste dugu.
|
|
|
Roosevelt-en lana orokorrean aurrerakoia iruditu
|
zaigu
eta kultura bultzatzeko erakundeak (musika, antzerkia, arte plastikoak, argazkigintza) berritzaileak dira. Gainera depresio eta gerra garaian zeudela kontuan hartuta harritzekoa iruditu zaigu estatuak artista langabetuei lana emateko asmoa.
|
|
|
Roosevelt-en lana orokorrean aurrerakoia iruditu zaigu eta kultura bultzatzeko erakundeak (musika, antzerkia, arte plastikoak, argazkigintza) berritzaileak dira. Gainera depresio eta gerra garaian zeudela kontuan hartuta harritzekoa iruditu
|
zaigu
estatuak artista langabetuei lana emateko asmoa.
|
|
|
Iruditu
|
zaigu
argazkilaritza historia irudikatzeko era egokia dela errealista baita, nahiz eta, manipulatuta egon ahal den. Argazki batzuen gogortasunak irakurritako hitzei aurpegia jartzen lagundu digute eta horrek memorian denbora gehiagoz egoten ere laguntzen du.
|
|
|
Kontuan hartu beharrekoa iruditzen
|
zaigu
bokazioz egiten zutela lan eta ikusi eta bizi izan behar zutenak esperientzia oso gogorrak zirela. Gainera jaiotzen ari zen arte bat zenez zailtasunak ekarriko zituen jendeak beraien lanak ulertzeko orduan.
|
|
|
Oso lan aberasgarria iruditu
|
zaigu
taldekide batek argazkigintza ezagutzen baitzuen eta besteak berriz historiaren nondik norakoa. Orduan lan hau eginez argazkigintza ezagutzen zuenak argazkien zergati historikoa ezagutu du eta historia pixka bat ezagutzen zuenak aldiz historian sakondu eta argazkilaritza ezagutzeko beta izan du.
|
|
|
Gai hau aukeratzearen arrazoia AEBen historiari buruz daukagun zuloa pixka bat betetzeko asmoa izan da. Horrekin batera, gizarte kapitalista orok duen lotura eta oinarri hauskorraren erakusgarria ere badenez gai interesgarria iruditu
|
zaigu
.
|
|
|
Ikuspegi antagoniko horretaz baliatzen da Stern edozein jarrera hartuta ere juduen asmo onak azpimarratzeko, eta, zentzu horretan, Alemaniak eman zien ordaina salatzeko. Alabaina, antagonismoak azaltzeari aberasgarria irizten badiogu ere, Israelgo estatua sortzeko prozesuari begira egileak ikuspegi onberegia agertzen duela iruditzen
|
zaigu
. Hau da, hainbeste sufrimendu pairatu ostean, Weizmann ek adierazi bezala juduek euren estatua sortzeko eskubidea zutela azaltzen du Stern ek.
|
|
|
Egun batetik bestera lurralde bat banatzea zeinen traumatikoa izan behar duen kontuan harturik (hainbat mendez bertan bizi izan diren herritarrei begira, batik bat), azalekoegia iruditzen
|
zaigu
Stern ek egiten duen gogoeta. Juduek euren nahia betetzea lortu zuten, baina arabiarren iritzia ez zuen inork eskatu.
|
|
2005
|
|
|
13). Testuen sailkapenerako printze iberiarrak erabiltzea irizpide gisa ez
|
zaigu
oso praktikoa iruditzen, logikoago litzateke euskarri edo kronologian oinarritzea testu aukeraketa, bildumaren geroko kontsultak errazteko.
|
|
|
Beraz, metodorik ez darabilelako, iberieraren gramatika eta sintaxiari buruz ezin esan dezakeela ezer (itzultzeko gai den arren) eta atal honetan aipatu ditugun beste zenbait akatsengatik Alonso-ren iberiera euskararen bitartez ulertzeko saiakera ez
|
zaigu
proposamen sinesgarria iruditzen. Halaber etruskoa eta minoeraren deszifratzea are sinestezinagoa egiten zaigu, berriro ere erabilitako metodoa, iturri, eta beste, iberiera euskararekin erabiltzen dituen berberak direlako.
|
|
|
Beraz, metodorik ez darabilelako, iberieraren gramatika eta sintaxiari buruz ezin esan dezakeela ezer (itzultzeko gai den arren) eta atal honetan aipatu ditugun beste zenbait akatsengatik Alonso-ren iberiera euskararen bitartez ulertzeko saiakera ez zaigu proposamen sinesgarria iruditzen. Halaber etruskoa eta minoeraren deszifratzea are sinestezinagoa egiten
|
zaigu
, berriro ere erabilitako metodoa, iturri, eta beste, iberiera euskararekin erabiltzen dituen berberak direlako.
|
|
|
Euskoiberisten lanak ez dira ezta urrundik ere antzinaroko Iberiar Penintsularen errealitatera hurbiltzen eta horregatik lan honi atal hau gehitzea beharrezkoa iruditu
|
zaigu
. Egun dauden froga materialen arabera:
|
|
|
Menendez Pidal en paragrafo honen gainean bi kritika egitea zilegi
|
zaigu
: batetik Mitxelena, De Hoz, eta bestelako hizkuntzalari ospetsuak behin baino gehiagotan aldarrikatu dute baskoiak elebidunak izango zirela, hau da, iberiarra hartu arren aurrekoa ez zutela galduko; eta bestetik, euskara ezin izan daiteke hizkuntza neo iberikoa, bestela bien artean ahaidetasun harreman garbiak egon lukete eta oraindik halakorik ezin izan da frogatu.
|
|
|
–Frantziako 200 urtemuga izan zenean, Iraultza horren inguruan hitzaldiak eta ospakizunak egon ziren. Orduan nik pentsatu nuen zuzenean Iraultza Frantsesari buruz hitz egin ordez, (zeren Euskal Herritik ez
|
zaigu
interesatzen Parisen zer egin duten), zer da Euskal Herritik begiratuta oraindik interesgarria izan litekeena. Orduan konferentzia batzuk eman nituen, eta liburuaren estiloa konferentziarena da.
|
|
|
Revista k bide bera segitu zuen. 1878ko memorian berrogeita lau aldizkari hauekiko trukea adierazten
|
zaigu
:
|
|
|
Hurrengo urteetan zortea probatu zuten Gasteizko egunkari politiko gehienek ere, ale gutxi batzuk atera ondoren porrot egin zuten13 Egoera laurogeiko hamarkadan finkatuz joan zen, 1880an El Anunciador Vitoriano politiko bihurtzean (joera liberalaz), El Gorbea tradizionalistak bigarren etapa abiatu (1880), eta laster errepublikarrek ere El Democrata Alavés ekin (1884) euren prentsa organoa eskuratu zutenean. Baina ez goaz bilakaera horretan sakontzera, aztergai dugun garaitik urruntzen
|
zaigu
eta.14
|
|
|
Aurreko atalean kolaboratzaileak aztertzean arabar eta euskal herritar jatorrikoak espainiar eta atzerritarrak baino ugariagoak zirela begitandu ahal izan
|
zaigu
. Kuantifikazio zehatzago bat eginez Revista de las Provincias Euskaras en agertutako idazleen jatorrien datuak hauek dira:
|
|
|
Hasteko duda bat sortzen
|
zaigu
: ze neurritan egotz dakioke aldizkari berari lerro editorial bat izatea, baldin eta kolaborazio sakabanatuz osatzen bazen?
|
|
2006
|
|
|
Gure aztergaiarekin lotuz, Avienok Ora maritiman idatzitako esaldi bat interesatzen
|
zaigu
. Ibero ibaiari buruz hitz egiten ari delarik,, baskoi egonezinak?
|
|
|
Aztergai dugun gaira itzuliz, Salustiok bere Historiaken baskoiei buruz egiten duen aipamena interesatzen
|
zaigu
: Erromatar armada, Pompeioren zuzendaritzapean, baskoien lurraldera erretiratzen da gariz hornitzeko.
|
|
2008
|
|
|
Hemen krisiaren faktoreak deskribatzeainteresatzen
|
zaigu
eta ez hainbeste aldaketen zergatiak azaltzea. Izan ere, lan honen helburua gizartean izandako eraginak aztertzea da.
|
|
2009
|
|
|
Hasteko, kolonia kontzeptuak Aro Berri honetan esan nahi du Ameriketan nafar talde batzuk, behar bada ez guztiak, biltzen zirela elkarri laguntza emateko eta nolabait beren burua nafartzat hartzen zutelako, hain zuzen, orain ari garen taldeko nortasun kontzientzia adieraziz. Eta kontzientzia hau herrikidetasun harremanetan azaltzen
|
zaigu
Ozeano Atlantikoko bi aldeetan zabalduta. Nola?
|
|
|
1609an bi idazki bidaltzen ditu Cuscotik eta ezagutzen zituen nafar guztien berri zehatza ematen du zerrenda gisara. Gutxienez 20 izen, bizi eta hildakoak barne, agertzen
|
zaigu
honako datu hauekin batera: jaioterria, Ameriketako bizitokia, lanbidea, hildakoen kasuan nola hil ziren, zer ondasun utzi zuten eta non dauden ehortzita, besteak beste.
|
|
|
Ohartzen ari garen legez, erlijioak oso eragin handia du sasoi horretako jendearen bizimodu eta pentsaeran. Edonon eta edonoiz dena blaituz agertzen
|
zaigu
mende hauetan egitura mental garrantzitsuenetako hori, alegia, elizkoitasuna. Baina ez naiz sartuko gai horretan, beste hitzaldi asko luke eta?
|
|
|
–las calamidades y trauajos como con tantas guerras la considero?. Honekin lotuta, Pedro de Iriarte Uharte Iruñekoa eta Cuscon bizi dena 1637an kezkaturik azaltzen
|
zaigu
guda horiek direla eta. Horri buruz badaki, las muchas guerras y tragedias que an sucedido y suceden cada día entre España y Francia y, como es frontera ese reyno de Nauarra, todos los ombres nobles sustentan armas y caballos(...) plegue a Su Diuina Magestad les dé mucha paz y quietud?.
|
|
|
Horrela, Aro Berriko nafarrak, sorlekua abandonatuta, Madril, Sevilla edo Cadizera joateko asmoz, baita Indietara ere, haien artean erraz elkartzen dira komunean dituzten gauzen bila Iberiar Penintsulako beste herriekin bereizketak aldarrikatuz. Sentimendu hori azalduko
|
zaigu
modu ezberdinetan eta ongi ikus daiteke emigranteek idatzitako gutunetan.
|
|
|
Lan horren garrantzia eta interesa inolaz ere gutxietsi gabe, esan beharra dago prentsaren tratamenduaren inguruan hutsune batzuk dituela gure ustez. Hutsune bat iturrietan azaltzen
|
zaigu
, Azconak dio egunkari ugari ikuskatu dituela, baina idazlanean bospasei bakarrik dira sakonki erabiltzen direnak, gainera, guztiak Bizkaiko egunkariak dira, honek ezin du Euskal Herri osorako edo behinik behin Hegoaldeko lau probintzietarako den ikerketa bat ordezkatu. Hutsune kronologikorik ere badago, 1864 eta 1883 arteko zuloa esaterako; baina Azconaren lanak herren egiten du, gure ustez, iritzi publikoaren ordezkagarri gisara prentsari ematen dion garrantziagatik.
|
|
|
Gainera, zenbait artikulutan azaldutakoa kasu askotan egiatzat hartzen da, egunkariek zuten iritzia eta euskal gizarteak zuena berdinak zirela adieraziz: «Partiendo del principio de que la prensa es fiel reflejo de la conciencia de todas las sociedades, es relativamente fácil conocer lo que la opinión pública vasca opinaba acerca de la práctica migratoria de sus conciudadanos a América»8 Ikuspegi hau okerra dela iruditzen
|
zaigu
, kontuan hartzen badugu garai haietan zegoen alfabetatze maila baxua eta euskaldun elebakarren kopuru altua, euskal elebakarrek zanga handia gainditu behar zuten ia guztiz gaztelaniaz idazten zen prentsa bat irakurtzeko garaian; ondorioz esan daiteke prentsak ez zuela iritzi publikoa behar bezain ongi islatzen. Bestalde, oso zaila egiten da emigrantearen irudiari buruzko informazio zehatza aurkitzea, baldin eta liburu hauetan aurkezten diren testu orokorretan bilatzen ez bada, eta orduan ere, aurkitzen den informazioa zeharkakoa izaten da.
|
|
|
Honen inguruan, gauza bat argitu beharra dago, helburua ez baita emigranteen irudia zein zen ikertzea, baizik eta egunkariek emigrantearen inguruan irakurleen aurrean azaltzen edo aurkezten zuten irudia zein zen ikertzea. Beraz, irizpide garbi bat dago hemen aurreratu beharra, egunkarietan azaltzen zena ez du autoreak egiatzat hartzen, baldin eta beste iturri batzuekin konparatzen eta osatzen ez den bitartean, hargatik, gaiaren eta beronen helburu nagusiaren zehaztapen garbia egitea beharrezkoa iruditu
|
zaigu
.
|
|
|
Emigrantearen irudia azaltzeko garaian, bildutako informazioa aztertu ostean eta testuinguru batean kokatu ondoren, honako atal hauen arabera sailkatzea komeni dela iruditu
|
zaigu
. Lehenik eta behin, emigrantearen irudia azalduko dugu, baina emigratu aurrekoa, hots, emigrante izango denaren irudia dugu hau; emigrante horrek jatorrizko lurraldean nolako ezaugarriak ote zituen aztertu nahi da.
|
|
2011
|
|
|
Izatez, sindikatuen artean hausturarik eman bazen hori sindikatu katolikoen aldetik eman zen baina hauen indarra ez zen hain esanguratsua eta gainbeheran aurkitzen zen. Gatazka honen islada azaroko gertakari batean agertzen
|
zaigu
, baina hori ere gerorako utziko dugu. Greba egoerako 8 egunen azalpena burutuko dugu oraingo honetan, urriaren 5etik, ostiraletik, hurrengo asteko hilaren 12ra, ostiralera (berau barne) luzatu zen grebaren azalpenera.
|
|
|
Don Germán Saez Vaquerizo. Guardia de Vigilancia, ren aurkako salaketa topatuko dugu instantzia militarretatik, eta ez ginateke erratuta ibiliko halako zentzuren bateko gehiegikeriaren bat burutu zuela baieztatuko bagenu. Alkateak Gobernadore Zibilarekin trukatutako gutunetan, Udal pleno batean egin zuen hitzaldian eta eta Guardia diurno batek Polizia Munizipalaren aurrean egin zuen salaketa batean behin eta berriro errepikatuko
|
zaigu
bere izena116 Rouge gaztearen heriotzagatiko kalteordainaren inguruko eztabaida izan zen Udal plenoan Azurza alkateak heriotzaren errua, al deporable movimiento revolucionario, egotzi zion.
|
|
2012
|
|
|
Nafarroa Gaztelari lotzeko manera konkista izan zela ukatzea ez da soilik 20 mendeko joera izan. Ukazio hori gaiaren inguruko historiografiaren hasieratik beretik agertzen
|
zaigu
. Are gehiago, erraten genuke, 16 mendetik 18.era bitarte, nafar historiografia konkista ukatzeko saio luze bat dela; edo, nahiago bada, nafar historialariak etengabe aritu zirela aitzakiak eta itzulinguruak bilatzen, Nafarroan gertatutakoari konkista ez deitzeko.
|
|
2013
|
|
|
Kanpainako himno izan zen. Venceremos? kantuan ederto islatuta ageri
|
zaigu
ideia hori. Bertan parte hartu eta abesten duena aktore kolektibo hori da:
|
|
2014
|
|
|
Hortik aurrera hizkuntzei buruzko informazioa askoz ere episodikoagoa da, nahiz eta beti aurkitzen den datu adierazgarririk. Baina datu guztiak laburbilduz, ondorio argi bat azaltzen
|
zaigu
, hau da, badakigu bere hizkuntza nagusia errusiera zela: liburu eta idazki guztiak (edo guztiz gehienak) errusieraz idatzi zituen eta errusiera zen, halaber, bere emaztearekin eta umeekin etxean erabiltzen zuen hizkuntza (erbesteko urte luze luzeetan ere).
|
|
|
lehenengo Hitler pasatu zen, judu guztiak deportatuz (eta ondoren gas ganberatan hilez) eta ondoren Stalin pasatu zen, aleman guztiak deportatuz Siberiara, non konzentrazio zelaietan hil ziren asko eta asko. Juduen berri ugariagoak izan ditugu guztiok, baina aleman horien patua ezezaguna
|
zaigu
ia guztiz; 2009an Nobel Saria jaso zuen Herta Müller errumaniar alemanak idatzi izan du horretaz, urte berean euskaraz argitaratu zen Hatsaren kulunka nobela zirraragarrian irakur daitekeen bezala; Errumaniako alemanei buruz dihardu, baina ziur aski Ukrainako alemanen patua ez zen hobea izan, izatekotan okerragoa, deportazio masiboak pairatu baitzituzten. Alemanak Errusian, historia bereziki beltza da, itxura guztien arabera:
|
|
2016
|
|
|
izan zen (1992). Bide beretik ageri
|
zaigu
Angela Cenarro adibidez. Cenarroren arabera, frankismoa, funtsean,, elite zaharren errepresio gogorra izan zen, ohiko bideek huts egiterakoan aukeratutakoa?
|
|
|
Aldi berean, Josep Fontana historialariaren arabera, frankismoa 1939 urtean zenagatik ikertu behar dugu, 1939an batere kanpo presiorik gabe agertzen bait
|
zaigu
frankismoaren konposaketa aratza, eta baita ere hauen nahia (1986: 9).
|
|
2017
|
|
|
Itsasoko nabigazioarekin hasteko, topatu ahal ditugun faktore desberdinei begirada bat ematea komenigarria iruditu
|
zaigu
, horien artean, Atlantikoan, urtean zehar izango zuten klimatologiari. Izan ere, gaur eguneko eta Historiaurrean egon zitezkeen faktore klimatiko ezberdinak (tenperatura, haizearen eragina itsasertzean, etab.) analizatuz gero, antzekoak suertatuko zirela ikusi genuen.
|
|
|
Hasteko, Pleistozenoko industria litikoa aztertuz gero, garai horretako itsasontzien egikera nahiko mugatuta geratuko zela iruditzen
|
zaigu
. Izan ere, ez daukagu inolako tresna espezializaturik enborrak mozteko edota lantzeko.
|
|
|
Ondoren, lehen aipatutako Atlantikoko monoxilak aurkituko genituzke (Mesolitoko testuinguruan), hau da, zuhaitz enbor batetik ateratako itsasontzia, bai erremintekin bai suarekin (beranduago etorriko dena) hustuta eta ibai edo urmaeletan erabiltzeko egina. Irakurketa errazteko nahiarekin, lanean zehar aipatutako monoxilen bilkura egitea aproposa suertatu
|
zaigu
:
|
|
|
Aipatutako kronologiei dagokionez, ezinezkoa suertatu
|
zaigu
data guztiak kalibratzea. Honetarako, ahal izan denean, www.calpal online.deweb orrialdea erabili dugu.
|
|
|
Non dago berez nabigazio bezala ulertzen dugun ekintzaren jatorria? Egia esanda, galdera hauei erantzutea ezinezkoa suertatu
|
zaigu
gaur egunean ditugun datuekin eta bakarrik hurbilketa bat da posible. Izan ere, garai batean erabiliko zituzten kostaldeko lur eta eremu guztiak, ur azpian geratu dira azkenengo glaziaziotik, hots, Izoztaroberantan eta Holozenoan itsasoak 100 metro gora egin ostean.
|
|
|
Edurnek zioenaren arabera, begitantzen
|
zaigu
zubia arratsaldeko bonbardaketaren ondorioz lehertu zela. Alde batetik, kontuan hartu behar da Ostolaza Larrinaga familia apirilaren 26ko goizean atera zela Ermutik, eta pentsa daitekeena da goizeko erasoa gertatu zenean (goizeko 7:30ak inguruan) heldu gabe egongo zirela Munitibarrera.
|
|
|
Zalantza gabe, ikerketa gehiago egin dira jazoera bere osotasunean ezagutzeko. Hala eta guztiz ere, iruditzen
|
zaigu
artikulu honek balio dezakeela egun hartan Munitibarren eta inguruko herrietan gertatu zirenak apur bat hobeto ezagutzeko, eta baita aurrerantzean informazio gehiago biltzeko ere.
|
|
2018
|
|
|
27). Nahiko zifra sinesgarria iruditzen
|
zaigu
, kontuan hartuz gero, Baranbiok 500 biztanle zeuzkala eta Astobitzan, Lezaman eta, agian, Larrinben ere oraindik euskaldunak egongo zirela.
|
|
|
Oso arraroa iruditzen
|
zaigu
amurrioarrek euskaldun elebakarrak izendatu izana erdaldunekin harremanak izateko, Aiaraldean gaztelania inoiz baino hedatuago zegoenean. Gainera, aurreko mendeetan ez zen inoiz horrelakorik gertatu bi komunitateen artean, edo, behintzat, frogarik oraindik ez dugu aurkitu.
|
|
2022
|
|
|
Baina ondorio hau ez da guztiz zehatza kontutan hartzen badugu euskal armaginek gerrarako armak ez zituztela egiten eta, gerran zehar, euren ekoizpenaren ezaugarriak gutxi aldatu zirela. Hau kontutan izanik, salmenten igoera izugarri hori azaltzea zailagoa egiten
|
zaigu
. Artikulu honen helburua hazkunde hau eragin zuten faktoreak aztertzeaz gain, sektoreak eta erakunde publikoek gatazkak sortutako egoera berriari egokitzeko jarraitutako estrategiak nabarmentzea izango da.
|
|
|
Stuart Hallen (1984: 102) azalpena oso adibide argigarria iruditzen
|
zaigu
zentzu honetan. Hallen arabera, Daily Mirror egunkaria ez litzateke langileria ingelesaren artean hain ospetsua izango ez balitu klase horren kode propio batzuk erabiliko:
|
|
|
lehena estatutik jaio zen instituzio bati deritzo, hau da, armada; bigarrena erlijio herrikoia deitzen denarekin lotuta dago, hau da, Eliza katolikoaren agindu eta legeetatik kanpo gelditzen ziren praktikak eta hirugarrena laborarien egunerokotasunarekin zerikusia du. Sinesmena zeinhai den ere (guri sinesmen hitza aurreiritzi baino egokiagoa iruditzen
|
zaigu
, bigarrena korronte positiboari lotutako hitza baita, konnotazio negatiboa duena gainera), errealitatea eta bizitzaren interpretazio marko zehatz baten barruan ulertu behar dugu, beti kontuan izaten sinesmen horiek partekatzen zituen populazioak ez zituela fundamenturik gabeko aurreiritzitzat hartzen, baizik eta haren ingurumena harenganatzeko eta eraldatzeko trasna batentzat. Zandé herriak praktikatzen duen sorginkeriaren kasuan Clifford Geertzek (1994:
|
|
|
Gure garai historikoa kontutan izanik, eta tesi hau egiteko informazioa kontutan izanik, Claude S. Fischer soziologoak eginiko banaketa aproposagoa iruditzen
|
zaigu
, izan ere, elkarri informazio truke eta kooperazioa bilatzen duen gizarte batean aurrean gaudelako, zeinetan merkataritzarako konfiantza, leialtasuna eta konfidentzialtasuna funtsezko gizarte arau eta giza harremanen oinarri ziren (Lamikiz, 2016: 103).
|
|
|
Hau da lan eta metodo honen zailtasun eta ahulgune handiena, hain zuzen. Izan ere, gizabanakoen afektu eta kidetasuna oso modu urrian iritsi
|
zaigu
eta kasu askotan, galdu egin da. Dena den, suposiziotan erori ordez, komenigarriagoa iruditzen zaigu harremana kasuan kasura dokumentatuta daukagunera mugatzea, eta adibidez, Juan Pérez de Campicelay eta Juan de Oñate (berezko izena Juan Ibañez de Campicelay) lehengusuen kasua datorkigu gogora.
|
|
|
Izan ere, gizabanakoen afektu eta kidetasuna oso modu urrian iritsi zaigu eta kasu askotan, galdu egin da. Dena den, suposiziotan erori ordez, komenigarriagoa iruditzen
|
zaigu
harremana kasuan kasura dokumentatuta daukagunera mugatzea, eta adibidez, Juan Pérez de Campicelay eta Juan de Oñate (berezko izena Juan Ibañez de Campicelay) lehengusuen kasua datorkigu gogora.
|
|
|
Izendapen horiek existitu ziren eta askotan aldameneko erdaretako moldaketak ziren. Horien berri urria geratu
|
zaigu
, eta batzuetan galdu egin dira. Trukean, euskara batuaz emandako izendapen batzuk sortu ditugu zenbaitetan.
|
|
|
Gaskoiari (biarnesari bereziki) aitortzen zaio euskararen adstratu izatea eta euskara substratutzat izatea, alegia, euskal komunitatearekin harremanetan bizi izatea eta, gainera, euskaraz mintzatzen ziren komunitateetatik sortu izana. Fonetikaz, antzekoagoa izan
|
zaigu
gaskoia (okzitaniera) frantsesa baino, eta hala hitzak nola izenak sortzeko iturburu emankorra. Euskarak, bada, Erdi Aroan ugari edan du hizkuntza hartatik askotariko onomastika osatzeko orduan, bereziki erdialdeko eta ekialdeko lurraldeetan.
|
|
|
Aitzitik, azken bi mendeetako historiografiak, estatu modernoak eratu ahala, errealitate politikoadministratibo horien periferian jarri ditu euskaldunak, mugimendu teleologiko bat lehenetsiz eta hari lotzen ez zaizkion datuak baztertuz edo gutxietsiz. Aztergaia egungo estatuen araberakoa eginez, historiaren irudi jakin bat itzuli
|
zaigu
bigarren mailako iturrietan (ikerlanetan), periferikoa eta zatikatua.
|
|
|
Euskaraz ezarrita ere, bigarren oztopo batek euskarazko emaitzak uxatzen ditu: Interneteko bilatzaileek zailtasunak dituzte hizkuntza eranskarietako elementu lexikoak identifikatzeko (lexemak); izan ere, horiek atzizkiak eta kasu markak izaten dituzte54 Ondorioz, askoz erraz eta erosoagoa
|
zaigu
ikertzaileoi hizkuntza analitiko hegemonikoetako emaitzak bilatzea, euskarazko produktuen kaltetan; izan ere, izenek eta adjektiboek aldakortasun txikia dute (singularra, plurala). Gainera, erdaretako produkzioa kuantitatiboki askoz oparoagoa da.
|