|
2001
|
|
|
–Hi, Tasio, baina kontu hau Monopoly bezala duk, badakik: 8tik 80
|
urtera
zegok jolastea.
|
|
2004
|
|
|
Gertaera honen eraginez, nabaritzen dira aldaketak, besteak beste, telekomunikazioetan, meteorologian eta argindarraren banaketan. XMM Newtonek 2000 urtean hasi zuen bere behaketa partikularra eta 90 argi
|
urtera
dagoen HD 81809 izarraren izpien emisioa 10 aldiz aldatu dela azken bi urte eta erdian behatu du. Arestian esan dugu meteorologian ere nabaritzen dela jardueraren aldaketa.
|
|
|
13.230 milioi argi
|
urtera
dago Lurretik
|
|
|
“Abell 1835 IR 1916” da inoiz ikusi den galaxiarik urrunena izendatzeko erabili den izena. Astronomo franko suitzar talde batek aurkitu zuen Abell 1835, eta 13.230 milioi argi
|
urtera
dago Lurretik, Frantziako Ikerketa Zientifikoen Zentro Nazionalak (CNRS) jakinarazi zuenez. Midi Pyrénées Behatokiko (OMP) eta Ginebrako Behatokiko eta Unibertsitateko zientzialariek Txileko Very Large Telescope Europako teleskopio erraldoitik egindako behaketei esker egin da aurkikuntza hori, eta hurbileko beste galaxia batzuen amalgama batek eragindako argiaren anplifikazio naturalari esker.
|
|
|
Bi aste igaro dira Estatu Batuetako zientzialari talde batek ordura arte behatutako galaxiarik urrunenaren aurkikuntza iragarri zuenetik. Galaxia hori Lurretik 13.0000 milioi argi
|
urtera
dago, eta “Ab22ell 2218” izena du. Aurkikuntza berri horren interesa da galaxia hori 470 milioi argi urte sortu zela “Big Bang” delakoaren ondoren, zientzialariek unibertsoaren jatorritzat jotzen duten leherketa handiaren ondoren.
|
|
|
Astrophysical Journal Letters aldizkariaren maiatzaren 10eko edizioan argitaratuko dira lan horiek. Planeta berria Lurretik 17.000 argi
|
urtera
dagoen izar baten inguruan dago orbitan, Sagittarius konstelazioan. Jupiter baino 1,5 aldiz handiagoa izango da ziurrenik, eta gugandik Lurretik Eguzkira dagoen distantzia baino hiru aldiz urrunago dago.
|
|
2005
|
|
|
Zehazki, astronomoek jakin dute izarren, galaxien eta galaxia kumuluen egitura hierarkikoa berehala eratu zela Big Bangaren ondoren, zientzialariek duela urte batzuk uste baino askoz lehenago. Era berean, Mullis ek azaldu zuen galaxia kumulua Lurretik 9.000 milioi argi
|
urtera
dagoela, aurreko errekorra baino 500 milioi argi urte urrunago. Horrek esan nahi du “heldua” zegoela Unibertsoak 5.000 milioi urte besterik ez zituenean, eta izarrak eta galaxiak milaka milioi urtean eratu eta multzokatu zirela.
|
|
|
Kaliforniako Unibertsitateko Benjamin Zuckerman buru duten zientzialari horiek Jupiter baino bost aldiz handiagoa den planeta bati argazkia egin diote. Planeta hori Lurretik 200 argi
|
urtera
dagoen izar baten inguruan dago, Hidra Konstelaziotik hurbil. Hala, amaiera eman diote objektu horren izaerari buruzko eztabaida zientifikoari, 2004ko apirilean aurkitu eta lehen aldiz atera zutenean.
|
|
2006
|
|
|
Hartz Txikiaren konstelazioan dago eta 170.000 argi urteko zabalera du. Lurretik 25 milioi argi
|
urtera
dago eta bilioi bat izar dituela kalkulatzen da, horietatik 100 mila milioi gure eguzkiaren neurrikoak.
|
|
|
“Hubble” teleskopio espazialak errotatxo formako galaxia berri bat ikusi du, Lurretik 100 milioi argi
|
urtera
dagoena, eta Unibertsoaren hedatze prozesuaren azelerazioa berresten duena, AEBetako Espazio Agentziak jakinarazi zuenez. (NASA).
|
|
|
Urteko produkzioa, 2004koa gure kasuan, testuinguru kronologikoan kokatzeko asmoz, azken hamar urteotako emaitzak kontuan hartuta eraiki ditugu grafikoak. Urtetik
|
urtera
egon ohi diren goranzko eta beheranzko tarteek bere balio erreala hartzen dute horrela, perspektiba luzeagoari esker.
|
|
2007
|
|
|
Oraingoz, zalantzak ez dira argitu, baina datu zehatz bat eman dute, behinik behin: Lurretik 2,6 milioi argi
|
urtera
dago IC 10.
|
|
|
NASAko astronomoek inoiz detektatutako supernobarik distiratsuena hauteman dute, X izpiko Chandra teleskopioaren eta lurreko teleskopio optikoen bidez. Supernobak SN2006gy izena du, eta Lurretik 240 milioi argi
|
urtera
dagoen galaxia batean, NGC 1260 galaxian, gertatu da.
|
|
|
Suma zitekeenez, aurkikuntza hau izar, hurbil? batean lortu zuten (51 Pegasi izenekoa gugandik 50 argi
|
urtera
dago). Planeta, bestalde, gure Lurra Eguzkitik baino askoz bertago ari da jiratzen:
|
|
|
Argazki bikainean ikus daitezkeen galaxia batzuk gugandik 13.000 milioi argi
|
urtera
daude.
|
|
|
Ene ustez, euskaldun begilaburrak erreferentzia okerrak erabiltzen ditu bereiritzia taxutzeko orduan. Hain zuzen ere, ez dizu esango euskararen normalizaziosoziala egungo egoera honetatik zenbat argi
|
urtera
dagoen, gauzek zenbat aldatubehar duten euskaldunok erdaldunak bizi diren egoeran bizi ahal izateko. Normalizazio kontzeptuak inplikatzen duen berdintasuna eta demokrazia egoera kontuanhartu ordez, orain dela hogei urte nola geunden esaten hasiko zaizu.
|
|
2008
|
|
|
NASAren sorreratik 50 urte bete direla eta, otsailaren 4an The Beatles taldearen abesti bat espazio zabalera bidaltzea erabaki zuten. Kantua Lurretik 431 argi
|
urtera
dagoen Alfa Ursae Minoris izarrerantz iparrizarrerantz, alegia bidali dute, Deep Space Network sarea erabiliz. Sare horren instalazioak Goldstone n (AEB), Madrilen (Espainia) eta Camberran (Australia) daude.
|
|
|
Gaur egun, hamar metrotik gorako diametroko teleskopioak daude, 100 metrora iristen diren teleskopioak egiteko proiektuak badira, eta espazioan ere badabiltza ale batzuk. Hubble teleskopioak, esaterako, 11.500 milioi argi
|
urtera
dagoen izarra ikustea lortu zuen. Eta merkatuan edozeinek eskura ditzakeen teleskopio merke eta sinpleenek 180 aldiz handitzen dute irudia; Galileoren lehen teleskopioak sei aldiz handitzen zuen, eta Lippersheyrenak hiru aldiz baino ez.
|
|
|
Inbertsio mota horrek badu beste abantaila bat ere: aurreztaileak ez du eguneko kotizazioen bilakaeraren zain egon behar, haren jomuga zenbait
|
urtera
baitago. Hiru urtetik aurrera Eragiketa bat epe luzera kontuan hartzeko, burtsako inbertsioak ez du hiru urtetik beherakoa izan behar, mugarik gabe (balioak jaraunsleengana pasa daitezke, maiz gertatzen den bezala).
|
|
|
Eta ez naiz ari Julian Schnabel adjektiborik gabeaz. Kritikak enoratu arren bere zuloan sartuta lanean ari den artista, milaka argi
|
urtera
dagoen izarra da. Erakundeen laguntzarik jaso gabe biziraungo du, lan egiten jarraituko du inori egarria egingo zaion esperantzarekin, argia ematen ari denik ere jakin gabe, eta halako batean hil egingo da.
|
|
2009
|
|
|
Ordutik, zientzialariek eta astrofisikariek hainbat behaketa programa garatu dituzte, denak ere eguzki sistematik haratagoko planetak aztertzeko eta lehen mailako galaxiak bilatzeko. GTCk hartu duen irudi ikusgarrienetako bat Atoi galaxiarena da, Lurretik 23 milioi argi
|
urtera
baitago. Francisco Sánchez Kanarietako Institutu Astrofisiko (IAC) zuzendariak esan zuenez, 500 tonako pisua duen teleskopioa «luma bat bezala erabiltzen da eta katedral batek betetzen duena» betetzen du.
|
|
2010
|
|
|
Nazioarteko astronomo talde batek orain arte ezagutzen den neutroi izarrik masiboena aurkitu duela iragarri dute Nature aldizkarian, eta neutroiz osatuta dagoela zehaztu dute. Pulsar bat da, Lurretik 3.000 argi
|
urtera
dago, eta haren masa Eguzkiarena halako bi da.
|
|
|
duela zortzi edo bederatzi mila milioi
|
urtera
zaude.
|
|
|
Ia segurtasun osoz, HD 10180 izarraren inguruan biraka dabiltzan zazpi planetak osatzen dute. Lurretik 127 argi
|
urtera
dago, eta zientzialariek orain arte aurkitutako planeta gehien dituen sistema dela uste dute. Eguzki sistemarekin parekatzen den beste antzekotasun bat da planeten eta izarraren arteko distantziek ere eredu erregularra dutela, eta horrek arrastoak eman ditzake planeta sistemak eratzeko prozesuari buruz.
|
|
2011
|
|
|
Eguzki sistema aurkitu berriaren izarra, Kepler, 2.000 argi
|
urtera
dago. Sei planeta horietatik bost merkurio gure Eguzkitik baino gertuago daude beren izarretik, eta seigarrena, berriz, distantzia horretara, gutxi gorabehera.
|
|
|
Hemendik 23
|
urtera
dagoen etorkizuneko izaki bat geure artean jaio eta hazi da lau urtean.
|
|
|
Astrophysical Journal aldizkarian argitaratu den azterlan honen bidez, astronomoek aspalditik egiten dituzten galderei erantzun nahi zaie, hala nola zergatik diren galaxiak unibertso goiztiarrean dentsoagoak eta txikiagoak, edo nola eboluzionatzen duten txikitik erraldoira. Ondorioak ateratzeko, taldeak Lurretik 8.000 milioi argi
|
urtera
dauden lau galaxia gazte ikusi zituen, eta bere espektroetan egiaztatu zuen uste baino sei aldiz dentsoagoak zirela. Ikerketaren ondorioen arabera, litekeena da zeru horiek ez distiraraztea galaxia gazteen masa hain astuna ez izatea, zientzialarien arabera.
|
|
2014
|
|
|
Alde batetik, kontrola eta aldez aurreko zentsura eta, bestetik, sustapenaeta kudeaketa helburu zituen sare burokratiko konplexu bat jarri zuen martxanfrankismoak. Zinemagintzari zegokion legegintzak aldaketak izan zituen, bainazentsura 1939 urtetik 1977
|
urtera
egon zen indarrean (Gubern, 1981). Erahorretara, Estatuak adingabetasun iraunkorreko egoera batean kokatu zuen gizartea.Baina horrek zentsoreen borondatetik aldendu zen eragin bat izan zuen, ikusleekirudimenerako trebezia berezia garatu baitzuten.
|
|
|
Izarrik gertukoena milaka
|
urtera
dago.
|
|
2018
|
|
|
Hezkuntza ez den beste sail bat buru balitz, helburu hori desitxura daiteke. Gobernuak ikusten du gaur egun Lanbide Heziketak eta hezkuntzak lotuta egon behar dutela, zalantzarik gabe. Hemendik lau
|
urtera
egongo den gobernuak agian aurreikus ezin daitekeen sail berezi bat sor dezake, eta Lanbide Heziketaren kokapenik egokiena hori dela erabaki. Legeak hori aurreikusi behar du; zurrunegia bada, ezin izango da egokitu, eta legeak aldatzea ez da erraza.
|
|
2019
|
|
|
Azal dezagun lehendabizi, hizkuntzen egoeraren metaforarik adierazgarrienetako bat mapa astronomikoa dela Atxagarentzat, eta horren arabera, galaxiaren zentroa edo eguzkia, ingelesa litzatekeela; gaztelania edota frantsesa, berriz, planeta; katalana, ilargiaren pareko satelite; eta euskara, azkenik, ezerezaren mugetan dagoen asteroidea. . Bai, idatz daiteke euskara bezalako asteroide hizkuntza batean?, argudiatuko zuen,, eta berdin da zenbat argi
|
urtera
dagoen asteroidea, irits daiteke eguzkirantz?. Jakina, itzulpen deituriko espazio ontziak hilabete eskasetan ahalbidetzen duelako bidaia siderala.
|
|
2020
|
|
|
Autobuseko telebistak jakinarazi dit ez dakit zenbat milioi argi
|
urtera
dauden bi galaxiak elkarren kontra talka egin dutela eta zulo beltz bat sortu dutela. Edo alderantziz.
|
|
|
TOI 700 d planeta ehun argi
|
urtera
dago, eta bizitza izateko ezaugarriak dituen bakarra litzateke bere sisteman. ESAk, berriz, Rubin galaxiaren argazki bat argitaratu du;" Agian, hurbileko unibertsoko galaxiarik handiena da".
|
|
|
Hau da, antzeko tamaina duten planetak bilatzen ditu, euren izarren eremu habitagarrian kokatuak. Azken aurkikuntza, TOI 700 d delakoa, Lurretik ehun argi
|
urtera
dago, Dorado konstelazioan.
|
|
|
Beste planeta batean! Gure elitea zugandik milioika argi
|
urtera
dago.
|
|
|
Jada ez gara ginenak. Gazte izatetik hamar
|
urtera
gaude. Mende berriak gertu gauzka, eta aldaketa sozialerako aukerak sortutako dezepzioak bizi gaitu.
|
|
2021
|
|
|
Uda hasi zenetik, gaur joan naiz lehen aldiz hondartzara. Ikusten den moduan, perpaus nagusiko gertakaria unekoa da (‘igo zioten’, ‘utzi zuen’, ‘joan naiz’) edo, bestela, iraupenaren une bat kontuan hartzen duena (Lanean hasi zenetik bi
|
urtera
egon zen gaixo, ‘gaixotu zen’, alegia); netik laster formak, berriz, berehalakotasuna adierazten du —izen sintagmarekin eginiko egituraz—, ikus § 35.2.5h.
|
|
|
" Orain dela hilabete batzuk irakurri nuen Javier Gomá filosofoak egunkari batean eman zuen elkarrizketa bat eta esaten zuen gaur egungo gizartea orain dela 50 urtekoa baino askoz ere ilustratuagoa dela, eta hemendik eta 50
|
urtera
dagoena oraindik ere ilustratuagoa izango dela. Berak zeukan optimismoa eskertzekoa da".
|
|
|
Inoizko laburrena izango da. Hiru
|
urtera
daude Parisko Jokoak.
|
|
|
Izaki exotiko bat zen. Ez zegoen bere etxetik 500 kilometrora, bere etxetik bi mila
|
urtera
zegoen. " Gai ote dira guk bezala ohitura errespetagarriak ikasteko?".
|
|
2022
|
|
|
Lightyear ek jostailua inspiratu zuen pertsonaiaren jatorria kontatzen du. Lurretik 4,2 milioi
|
urtera
dagoen planeta batean, harrapatuta gelditu dira Buzz Lightyear, haren komandantea eta tripulazio guztia. Denak onik eraman nahiko ditu etxera Lightyearrek, baina gauzak ez dira izango uste bezain errazak.
|
|
|
Webbek NGC 3132 nebulosaren irudiak ere jaso ditu. Lurretik 2.000 bat argi
|
urtera
dago nebulosa, eta hilzorian dagoen izar baten inguruan hedatzen ari den gas hodei erraldoi bat da.
|
|
|
13.000 milioi argi urteko irismena du, eta horregatik esan dute unibertsoaren historiaren argazkirik zaharrena dela. Lurretik 4.600 milioi argi
|
urtera
dagoen galaxia kumulu handi bat ikusteko aukera eskaintzen du, baita oso urrun dauden eta oso argitsuak diren hainbat galaxia ere. Argi infragorria erabiliz lortzen du urrunago iritsi eta ezkutuago dagoena erakustea.
|
|
2023
|
|
|
Espainiako mastina, Leongo mastina ere esaten zaiona, noblezia handiko hagin arraza bikaina da. Haren tamaina handia beldurgarria da eta errespetu handia pizten du, baina haren nortasuna proiektatzen duenetik argi
|
urtera
dago. Espainiako mastina txakur otzana, adeitsua eta leiala da.
|
|
|
Zerura begiratu, eta Su eta Gar han nonbaiten daudela esan daiteke. Gliese 486 eta Gliese 486b izenak zituzten Lurretik 26 argi
|
urtera
dauden izarrak eta haien exoplaneta batek. Orain arte:
|
|
|
lehendabiziko aldiz, koloretsu agertu da unibertsoa. Galaxiak, nebulosak eta galaxia multzoak agertzen dira argazkietan, 10.000 milioi argi
|
urtera
dauden elementuak. Bildutako informazioa unibertsoaren 3Dko mapa bat sortzeko erabili nahi dute Euclid Partzuergoko kideek, gero eta azkarrago zabaltzen ari den unibertsoaren egitura ezagutzeko asmoz.
|