|
2006
|
|
|
EAEn% 90ekoa izan daiteke gaur egun (eskola publiko zein pribatuetan). Hiru lurraldehistorikoen artean, dena den, alde nabarmenak daude eta 2
|
urteko
ume batzuk Haur Eskoletansarturik daude. Nafarroako panorama oso bestelakoa da, 2 urtekoak Haur Eskoletan baitaude soilik.
|
|
2008
|
|
|
Umeak babesik gabe uzteaz gain, oso gogorra zen delituak egiten zituzten umeekin. XIX. mendearen hasieran, oraindik, zazpi
|
urteko
umeak zenbait gauza, hala nola azpiko gona bat edo oinetako pare bat, lapurtzeagatik urkamendian hiltzen zituzten (Pinchbeck eta Hewitt, 1973; Siegel eta White, 1982).
|
|
|
Gainera, ezagutzaren garapen maila adierazteko, adin intelektuala kontzeptua sortu zuen. Esaterako, demagun zortzi
|
urteko
ume batek normalean bere adineko umeek egiten dituzten proba intelektualak egiteko gaitasuna duela, baina ez dela gai normalean haur adinduagoek egiten dituzten probak bideratzeko. Ume horrek zortzi urteko adin intelektuala luke.
|
|
|
Ume horrek zortzi urteko adin intelektuala luke. Baina demagun ume bera normalean hamar
|
urteko
umeek egiten dituzten probak egiteko gai dela. Orduan, bere adin kronologikoa baino altuagoa den maila intelektuala izango du.
|
|
2009
|
|
|
Bi gauza egin zitzaizkidan deigarri. Bat, ikusleen artean oso ume txikiak zeudela, eta nahiz eta maiz irakurri frankistekegindako fusilatzeetan ikusle ugari egoten zela, baita emakumeak ere, ez zait osonormala iruditzen hiru
|
urteko
umeak bertara eramatea. Bigarrena, hildakoak etahiltzeko zeudenak batuta asko zirela, 20 lagun inguru, hain zuzen.
|
|
2014
|
|
|
Umeak babesik gabe uzteaz gain, oso gogorra zen delituak egiten zituzten umeekin. XIX. mendearen hasieran, oraindik, zazpi
|
urteko
umeak zenbait gauza, hala nola azpiko gona bat edo oinetako pare bat, lapurtzeagatik urkamendian hiltzen zituzten (Pinchbeck eta Hewitt, 1973; Siegel eta White, 1982).
|
|
|
Gainera, ezagutzaren garapen maila adierazteko, adin intelektuala kontzeptua sortu zuen. Esaterako, demagun zortzi
|
urteko
ume batek normalean bere adineko umeek egiten dituzten proba intelektualak egiteko gaitasuna duela, baina ez dela gai normalean haur adinduagoek egiten dituzten probak bideratzeko. Ume horrek zortzi urteko adin intelektuala luke.
|
|
|
Ume horrek zortzi urteko adin intelektuala luke. Baina demagun ume bera normalean hamar
|
urteko
umeek egiten dituzten probak egiteko gai dela. Orduan, bere adin kronologikoa baino altuagoa den maila intelektuala izango du.
|
|
|
10 Zer esan nahi du Bineten arabera, 8
|
urteko
ume batek 8 urteko adin intelektuala izateak?
|
|
|
Esperimentu sail batean, eskolaurreko umeei eskatu zitzaien mapa erraz bat erabiltzeko, espazio zehatz baten barruan; aurretik erakutsitako objektuaren antzeko bat aurkitu edo hura non zegoen zehaztu behar zuten, baina askoz ere handiagoa zen, alfonbra bat bezalakoa. Bost
|
urteko
umeen ia% 90ek eta lau urteko umeen% 60k bakarrik egin ahal izan zuten.
|
|
|
Esperimentu sail batean, eskolaurreko umeei eskatu zitzaien mapa erraz bat erabiltzeko, espazio zehatz baten barruan; aurretik erakutsitako objektuaren antzeko bat aurkitu edo hura non zegoen zehaztu behar zuten, baina askoz ere handiagoa zen, alfonbra bat bezalakoa. Bost urteko umeen ia% 90ek eta lau
|
urteko
umeen% 60k bakarrik egin ahal izan zuten.
|
|
|
Kontserbazioa lantzeko proba mota batean (likidoaren kontserbazioa deritzo), bost
|
urteko
ume bati, Ikerri, berdinak diren bi edalontzi garden erakusten zaizkio, baxu eta zabalak, eta ur kantitate berarekin. Ikerri galdetzen zaio:
|
|
|
Haien erantzunen bidez, pentsamendu animista bat ikusi zuen Piagetek, objektu bizigabeak bizirik daudela eta asmo, nahi, sentimendu eta pentsamenduz hornituta daudela oinarrian duena. Hiru
|
urteko
ume bati hodeiak zergatik mugitzen diren galdetzean, umeak azaldu zuen «eguzkia haiekin haserre zegoela eta horregatik mugitzen zirela, eguzkia atzetik zutelako». Beste animismo forma bat prozesu psikikoak gauzatzean datza:
|
|
|
Ikertzaile garaikideek umeak eguneroko jardueretan ikusten dituzte, edo adibide zehatzak ematen dizkiete. Era horretan ikasi dugu, adibidez, hiru
|
urteko
umeek bereiz dezaketela gaileta bat duen umearen eta gaileta batean pentsatzen ari den umearen arteko desberdintasuna; badakite zein umek ukitu, partekatu eta jan dezakeen (Astington, 1993).
|
|
|
pertsonek onartzea errealitatearen aukeretan okerrak izan daitezkeen buruirudikapenak. Badirudi, Anek bezala, hiru
|
urteko
umeek hori ulertzea falta dutela (Flavell eta laguntzaileak, 1995). Hiru urteko umeek sinesmen faltsuak aitortzeko duten ezgaitasuna pentsamendu egozentrikotik etor daiteke.
|
|
|
Badirudi, Anek bezala, hiru urteko umeek hori ulertzea falta dutela (Flavell eta laguntzaileak, 1995). Hiru
|
urteko
umeek sinesmen faltsuak aitortzeko duten ezgaitasuna pentsamendu egozentrikotik etor daiteke. Adin horretan, umeek uste dute gainerako guztiek dakitena badakitela, eta, Aneri bezala, zaila egiten zaie beren sinesmenak faltsuak izan daitezkeela ulertzea (Lillard eta Curenton, 1999).
|
|
|
Hemezortzi hilabetetik hiru urtera bitartean, uneren batean, umeek gertaera errealen eta irudizkoen artean bereizten ikasten dute. Hiru
|
urteko
umeek badakite zein den txakur erreal baten eta amestutako txakur baten arteko desberdintasuna, bai eta ikusezinaren (airea, adibidez) eta irudizkoaren arteko desberdintasuna ere. Itxura egin dezakete, eta, norbait itxura egiten ari denean, ikusten dutena benetakoa ez dela esan dezakete (Flavell eta laguntzaileak, 1995).
|
|
|
Zentzumenei eta mugimenduei dagokien estadioan, umeek zentzumen estimuluak gaitasun motorrekin koordinatzen dituzte, eta, horri esker, portaerazko eskemak sortzen dituzte, hau da, ingurunearen gainean «operatu» edo ekin egiten dute, hura ezagutzera iristeko. Bi
|
urteko
umeak erreflexuek mugatutako eta ezaguera apaleko izakiak izatetik arazoak ebazteko gaitasuna izatera pasatzen dira; adibidez, beren eguneroko gertaerei buruz. Ezagutza bidezko garapena hain da garrantzitsua, Piagetek zentzumenei eta mugimenduei dagokien estadioa sei azpiestadiotan banatu baitzuen, erreflexuak ezaugarri dituen izaki batetik gogoeta egiten duen izaki baterako trantsizioa deskribatzeko asmoz.
|
|
|
Umea mundura iristen da ingurunea interpretatzeko aukera ematen dioten erreflexu batzuez, eta erreflexuak eskemetan oinarritzen dira. Adibidez, 5
|
urteko
umeek halako eskema bat izan dezakete, eta, berari esker, objektuak sailka ditzakete, tamainaren, formaren eta kolorearen arabera. Piagetek uste zuen eskema guztiak, ezagutza mota guztiak berezko bi prozesu intelektualen bidez sortzen direla:
|
|
2017
|
|
|
Arestian aipatu den bezala, umeek ikusi edo irakurritakoa zeharka barneratzeko erraztasuna izaten dute, askotan, estereotipatutako ekintza, rol eta jarrera konkretuak barneratuz, esate baterako, hiru
|
urteko
ume bat gai da kolore arrosa neskena dela eta urdina, aldiz, mutilena dela esateko.
|