|
2023
|
|
|
Tributu sistema aplikatzeko printzipioak dira, ostera, proportziotasuna, eragingarritasuna, formazko betebeharrak betetzeagatik izandako zeharkako kostuak mugatzea eta tributu betebeharpekoaren eskubide eta bermeak errespetatzea. Une honetan guk nabarmendu nahi ditugu tributu sistema antolatzeko printzipioak legegilearen aukerak mugatzen dituztelako tributu arauak
|
sortzeko
eta onesteko orduan.
|
|
|
Tributuen arloari dagokionez, esan behar da legegintzazko dekretuak sarri erabili direla testu bateginak
|
sortzeko
. Horren adibide izan daitezke, besteak beste, irailaren 24ko 1/ 1993 Legegintzazko Errege Dekretua Ondare Eskualdaketa eta Egintza Juridiko Dokumentatuen gaineko Zergaren testu bategina onesteko edo martxoaren 5eko 2/ 2004 Legegintzazko Errege Dekretua Toki Ogasunak arautzen dituen Legearen testu bategina onesteko, bi biak lurralde erkidekoak.
|
|
|
Horiek horrela, tributuak
|
sortzeko
orduan legeak muga batzuk errespetatu behar ditu. Konstituzioak 87.3 artikuluan beren beregi baztertu du tributu legeak herriaren ekimenez aldatzeko aukera.
|
|
|
Bizkaiko arauketan, ostera, 1.500 euroko gutxieneko hori 250 eurokoa da. Bizkaian ere, agirien aurkezpena edo erantzuna euskarri elektroniko, informatiko edo telematikoz nahitaez egin behar da arauketak horrela ezarri duenean, baita Tributu administrazioak eskatzen duenean ere baldin eta betebeharpekoak euskarri horiek tributu informazioa
|
sortzeko
edo gordetzeko erabiltzen baditu.
|
|
|
...dagokionez Bizkaiko TFAOk jaso duenez, baldin eta konpentsatutako edo konpentsatzeko dauden oinarriak edo kuotak edota aplikatutako edo aplikatzeko dauden kenkariak sortu ziren zergaldiei begira Administrazioak iraungita edo preskribituta badu tributu zorra, zor horren jatorria eta zenbatekoa zehazteko ahala, edota halako zergaldiotan konpentsazio, aplikazioa eta itzulketa horiek egiteko eskubidea
|
sortzeko
beharrezko egitateak gertatzen direla jasoz gero, orduan, oinarri, kuota eta kenkariok egiaztatzeko, oinarri, kuota eta kenkari horiek jaso zireneko likidazioak edo autolikidazioak erakutsi dira, bai eta kontabilitatea eta behar diren euskarri dokumentalak ere (104.3 artikulua). Baieztapen horiek lotu behar ditugu Administrazioak ikertzeko eta egiaztatzeko duen ahalaren egikaritzaren preskriba ezintasunarekin, baita preskribatu edo iraungi diren zergaldietan ere, TFAOren 64.1 artikuluak aipatu bezala.
|
|
|
Amaitzeko, zor ez den sarrera itzultzeko eskaeretan, arau orokorrak agintzen duenez, berandutza interesak sortuko dira zor ez den sarrera egin denetik itzulketa agintzen duen erabakiaren datara arte; eta tributuaren arauketaren ziozko itzulketetan, Administrazioak likidazioa emateko duen sei hilabeteko epea amaitzen denetik itzulketa agintzen duen erabakiaren datara arte. Bietan ez dira aintzat hartuko interesdunaren erruz izandako atzerapenak, interesak
|
sortzeko
epeari begira.
|
|
|
Interesak
|
sortzeko
epealdiari begira, berandutze interesak eskatu behar dira ordainketa atzeratu den denboran zehar, epealdi horretan interes tasa aldatu bada berandutze interesak hein berean aldatuko dira.
|
|
|
Oinarri zein kuoten gaineko errekarguei dagokienez, tributuak
|
sortzeko
teknika bat dira horiek. Horrenbestez, zerga bat hartzen da oinarri gisa eta, kudeaketa dela bide, zerga horri errekargu bat gehitzen zaio.
|
|
|
Ebazpena emateko, Administrazioak kontuan izan behar ditu honako inguruabarrok: zordunaren egoera ekonomikoa nolakoa den, bermeak nahikoak diren ala ez (edo bermerik ez emateko baldintzarik dagoen) eta, azkenik, zordunak duen gaitasuna baliabideak
|
sortzeko
.
|
|
|
Jakinarazpenarekin batera tributuaren likidazioarena ere egingo zaio erantzuleari, sarrera egiteko borondatezko beste epe bat emanez. Jakinarazpena egiten denetik, erantzuleak erantzukizuna eratortzeko egintza hori aurkara dezake, erantzukizuna
|
sortzeko
egitatea bete ez delako, edo subjektu pasiboaren eta erantzule solidarioen kaudimengabeziako adierazpena ez delako behar bezala egin. Aldi berean, likidazioa ere aurkara dezake erantzuleak, subjektu pasiboaren eskubide guztiak eskuratu dituelako, likidazioa irmoa denean izan ezik.
|
|
|
Horiek horrela, TFAOren eta TLOren izaera publikoko ondare prestazioen definiziotik alde egiten dute. Eztabaida teorikoaz gain, esparru juridiko praktikotik haratago doa karga horiek erabiltzean tributuak aplikatzeko eta
|
sortzeko
kontuan izan beharreko printzipioak hautsi daitezke, modu horretara segurtasun juridikorik eza handia sortuz.
|
|
|
Kontzeptu horretatik ondoko datu guztiok atera zitezkeen: zeintzuk ziren kargatutako kasuak, subjektu pasiboak, tributu betebeharra
|
sortzeko
unea eta horren araubide juridikoa, aplikatu beharreko legeria, tributu ezberdinen arteko sailkapena eta, azken buruan, tributu zorraren zenbatekoa. Zerga egitatea, beraz, arauak finkatutako egitezko kasua zen, eta, berori burutzean, tributu betebeharra sortzen zen.
|
|
|
Konstituzioaren 142 artikuluak ezarritakoaren arabera," toki erakundeei legearen arabera dagozkien eginkizunak betetzeko, toki ogasunek behar besteko baliabideak izango dituzte; eta horien hornidura nagusiak izango dira udal zergak, eta Estatuko eta autonomia erkidegoetako diru sarreretan parte hartzea". Ildo horretatik, Konstituzioaren 133.2 artikuluak berdindu omen ditu autonomia erkidegoen ahalmena eta toki korporazioen ahalmena tributuak
|
sortzeko
eta galdatzeko. Nolanahi den ere, horrexetan datza alderik handiena:
|
|
|
Nolanahi den ere, horrexetan datza alderik handiena: autonomiaerkidegoek euren tributuak
|
sortzeko
jatorrizko ahalmena dute euren autonomia estatutuetan jasota; eta toki korporazioen ahalmena eratorria da, ez da jatorrizkoa, hots, tributuak sortzeko baimena ematen dien legea behar dute, Estatuko legearen baimena8, hain zuzen. Lege horrek toki korporazioen tributuen sorrera baldintzatuko du, baita udalak edo diputazioak onets dezaketen arauketa zehatzaren mugak ere ezarriko ditu euren erregelamenduak egiteko ahalmena ordenantza fiskalen bitartez erabili nahi dutenean (apirilaren 2ko Toki Araubideko Oinarrien 7/ 1985 Legearen 106.2 artikulua).
|
|
|
Nolanahi den ere, horrexetan datza alderik handiena: autonomiaerkidegoek euren tributuak sortzeko jatorrizko ahalmena dute euren autonomia estatutuetan jasota; eta toki korporazioen ahalmena eratorria da, ez da jatorrizkoa, hots, tributuak
|
sortzeko
baimena ematen dien legea behar dute, Estatuko legearen baimena8, hain zuzen. Lege horrek toki korporazioen tributuen sorrera baldintzatuko du, baita udalak edo diputazioak onets dezaketen arauketa zehatzaren mugak ere ezarriko ditu euren erregelamenduak egiteko ahalmena ordenantza fiskalen bitartez erabili nahi dutenean (apirilaren 2ko Toki Araubideko Oinarrien 7/ 1985 Legearen 106.2 artikulua).
|
|
|
XIX. mendearen hasieran egoera korapilatu zen 1789ko Frantziako Iraultzaren ondorioz. Europatik zehar Frantziatik zetorren zentralismoaren joera zabaldu zen, Estatu indartsua
|
sortzeko
herritar guztientzat zuzenbide bakarrarekin. Erregimen Zaharrari eusteko aldekoen kontserbadoreaketa joera berrien aldekoen liberalakarteko gatazka hasi zen.
|
|
|
Ondasunak garraiatu behar direnean, garraioa hasiko den lurraldea begiratu behar da. Energia elektrikoaren ekoizleek egindako emateen kasuan, energia
|
sortzeko
lekuak Euskadin daudelako. Ondasun higiezinen emateak Euskadin kokatuta daudenean. b) Zerbitzu emateetan, Euskaditik egiten direnean.
|
|
|
Aurrekontuen Lege Orokorraren 92 artikuluak (azaroaren 26ko 47/ 2003 Legearenak) definitzen du Herri zorra. Artikulu horren arabera, Herri zorra da Estatuak maileguan hartzen dituen kapitalak Estatuko gastuak finantzatzeko edo diruzko egoera aktiboak
|
sortzeko
, hurrengo bideak erabilita: jaulkipen publikoaren bidez, kreditu eragiketak itunduz, hirugarrenaren zordunaren egoeran subrogatuz, edo oro har, Estatuaren bestelako finantza eragiketaren bidez, gastuak finantzatzeko edo tesoreriako egoera aktiboak sortzeko.
|
|
|
Artikulu horren arabera, Herri zorra da Estatuak maileguan hartzen dituen kapitalak Estatuko gastuak finantzatzeko edo diruzko egoera aktiboak sortzeko, hurrengo bideak erabilita: jaulkipen publikoaren bidez, kreditu eragiketak itunduz, hirugarrenaren zordunaren egoeran subrogatuz, edo oro har, Estatuaren bestelako finantza eragiketaren bidez, gastuak finantzatzeko edo tesoreriako egoera aktiboak
|
sortzeko
.
|
|
|
Tributuen arloko lege erreserbaren printzipioaren arabera, ezin ahatz daiteke, autonomia erkidegoetako parlamentuek lege lerruneko xedapenak eman ditzaketela. Autonomia erkidegoek tributuak
|
sortzeko
ahalmen hori mugatuta dago, Konstituzioak ez ezik, Estatuko lege arruntek eta organikoek mugatzen dutelako, jarraian ikusiko dugun moduan. Ekonomia Itunean gertatu bezala, AEFLOn Estatuaren eta autonomia erkidegoen arteko harreman ekonomiko finantzarioak arautuko dira, bai eta tributuei buruzkoak ere.
|
|
|
Jubilazioa modu partzialean hartu nahi duen langileak egiaztatu du jubilazio partziala
|
sortzeko
unean 33 urte dituela kotizatuta. Ondore horietarako ez da aintzat hartuko aparteko pagen zati proportzionala.
|
|
|
O K aleratzeak ondoreak
|
sortzeko
epea: gutxienez 30 egun igaro behar dira, lan agintaritzari kontsultaldia ireki zela komunikatu zitzaionetik eta kaleratzeak ondoreak sortu arte.
|
|
|
★ Aurretiazko baimenik gabe, sindikatuak
|
sortzeko
eskubidea, bai eta horiek eten nahiz azkentzeko ere, prozedura demokratikoak erabilita.
|
|
|
Sindikatuaren sustatzaileek sindikatua
|
sortzeko
borondatea jaso behar dute erakundea sortzeko aktan.
|
|
|
Sindikatuaren sustatzaileek sindikatua sortzeko borondatea jaso behar dute erakundea
|
sortzeko
aktan.
|
|
|
Paga hori
|
sortzeko
denbora guztian aldi baterako ezgaitasunaren ondoriozko baja izanez gero, ez da sortuko aparteko pagak jasotzeko eskubiderik. Egoera horretan ez dira alokairuak jasotzen, lan kontratua etenda dagoelako, ezpada Gizarte Segurantzako prestazioak; bada, prestazio horiek aparteko paga lainduta barne hartzen dute [2022ko abenduaren 2ko (487/ 2022 errek. zk.) Kanarietako/ Santa Cruz Tenerifeko ANE, 4 Salakoa].
|
|
|
15 Deskribatu sindikatua
|
sortzeko
prozedura.
|
|
|
Beraz, lan zuzenbidea
|
sortzeko
bidea konpara daiteke sute desberdinak itzaltzeko ahaleginak egiten dituzten suhiltzaileen egitekoaz. Horrela, behin betiko urratsa eman zedin, estatu desberdinetako gobernuak jabetu behar izan ziren gizarte auzia bidegabeko egitura sozioekonomikoaren ondorio zela, eta euren jardunaren oinarri ez zirela izan behar gizarte auziaren agerpenak, baizik eta gizarte auziaren arrazoiak.
|
|
|
Laburbilduz, lan zuzenbidearen bilakaera Espainian zazpi garai nagusitan sailka daiteke, horietara biltzen direla hurbileneko aurrekariak, lan zuzenbidea eratu arte (lehenengo lan arauak, lan zuzenbidea
|
sortzeko
oinarriak eta lan zuzenbidea eratzea); lan zuzenbidea sendotzea (II. Errepublika eta Francoren garaia); eta lan zuzenbidea garatzea (trantsizio demokratikoa eta lan zuzenbidean gauzatutako aldaketak 1978ko Konstituzioaz geroztik). Jarraian, labur azalduko dira garai horietako ezaugarririk garrantzitsuenak, araurik garrantzitsuenen berri emanez.
|
|
|
(B) Lan zuzenbidea
|
sortzeko
oinarriak()
|
|
|
Arau mordo hori gorabehera, duda mudarik gabe, garai horretan nabarmendu behar dira lan arloan espezializatuta sortu ziren erakunde garrantzitsuak. Egin eginean ere, erakunde horiek lan zuzenbidea
|
sortzeko
oinarriak ezarri zituzten.
|
|
|
Borondatezkotasunak esan nahi du lanak oinarri duela langileak askatasunez emandako adostasuna. Ideia hori bat dator lan egiteko askatasunaren printzipioarekin; printzipio hori Konstituzioak sendotu du eta lan kontratua
|
sortzeko
alderdien artean behar den loturari datxekio. Gainera, borondatezkotasuna ez da mugatzen kontratua egiteko unera.
|
|
|
Horrez gain, epai honetatik aurrera, toki autonomia zuzenean lotzen da toki erakundeen berezko interesekin edo toki erakundeen intereseko gaiekin, baina toki administrazioen interes hori udalez gaineko erakundeen interesekin uztartu da. Udalek ez dute erabakiko euren berezko interesak zeintzuk diren, interes horiek beste erakude batzuek zehaztuko dituzte, hain zuzen, lege lerruneko arauak
|
sortzeko
ahalmena dutenek. Interes naguasiaren teoria ezartzen du Konstituzio Auzitegiak bere otsailaren 2ko 4/ 1981 Epaiarekin PAREJO ALFONSOk adierazten zuenez, hurrengo arrazoiagatik:
|
|
|
Azkenean aipatzen du, eta erakunde bermearekin bateratuz, artikulu horrek Estatua aipatzen duenean adiera zabalean egiten du eta horrek esan nahi du erakunde bermeak ere babesteko modukoak direla. Erakunde bermearen interpretazioa autonomia erkidego bakoitzari utziko balitzaio gutxienez 17 toki erakunde ezberdin
|
sortzeko
arriskua egongo litzatekeela, bakoitza bere antolamendu propioarekin eta izaera juridikoarekin. Lan hori Estatuari dagokio, Epaiaren esanetan, eta 149.1.18 artikuluak hori adierazi nahi du, hots, Estatuak toki araubidearen gutxieneko edukiaren oinarriak ezartzeko eskumena dauka.
|
|
|
Zaintza egoera adieraziz gero, horren ebazpena Madrileko Gazetan argitaratzen zen Gobernu Zibilari eta Ogasun Delegatuari jakinaraziz. Gobernadoreak horren berri zuenean Zaintza Batza
|
sortzeko
hautaketa prozedura hasten zuen eta horretarako zaintzapeko udalean hauteskundeak209 deitzen zituen. Zaintza Batzaren zeregina Udalbatza ordezkatzea zen.
|
|
|
EKk berak zehaztu zuen diru sarrerak
|
sortzeko
beharrezkoak ziren baliabideak (beste edozein baztertu barik): tributu propioak eta Estatuaren eta autonomia erkidegoen tributuetako parte hartzea.
|
|
|
EKren 103 artikuluak berariaz aipatzen duen arren, ez dago argi testu horretan honako interpretazioa egin daitekeenik: Administrazio eraginkorrago bat
|
sortzeko
asmoarekin administrazio publikoek koordinatzeko beharra dute. TAOLk aipatutako helburu hori zehazteaz gain, toki erakundeak dignifikatzen dituen koordinazioaren muga ere ezartzen du 10.4 artikuluan:
|
|
|
" Erregela diru sarreren eta gastuen arteko oreka aurkitzean datza. Arau hori oinarrizkoa da edozein ekonomiatarako, eta horrek esan nahi du administrazioa gai dela gastu premiei aurre egiteko behar diren baliabideak
|
sortzeko
, eta etengabe betetzeak finantza egoera onbideratua eta jasangarria bermatuko luke" 502.
|
|
|
" Bitxia bada ere, eta gure udal plantaren beharrezko zirrikituan behin eta berriz doktrinan tematuta egotearen ondorioz, erreformaren aurreproiektuen zirriborroek ez zuten TAOLeko 13 artikulua aldatzea aurreikusten[...] Aldaketek irismen desberdina dute: lehenik eta behin, udal mugarteak aldatzeko prozedura guztietan finantza zaintza egikaritzen duen Administrazioaren txostena eskatzen da; bigarrenik, udalerri berriak
|
sortzeko
baldintzak gogortzen dira; eta, hirugarrenik, udalerrien bat egitea sustatzeko neurriak garatzen dira, 1985etik aurrera 3 paragrafoan aurreikusten zirenak..." 549 Udalerriaren udal planta aldatzean, honako pausu hauek derrigorrezkoak izango dira: ukitutako udalerriei audientzia eman, autonomia erkidegoaren aholkularitza kontseiluaren edo Estatuko Kontseiluaren irizpena eta finantza zaintzako organo eskudunaren txostena.
|
|
|
Oinarri hauekin TAOLren 13 artikuluak, EKren 148.1.2 artikuluarekin batera, toki erakundeen lurralde mugarteak aldatzeko edota udalerriak
|
sortzeko
edo ezabatzeko arauketa autonomia erkidegoei dagokiola adierazten du, legeak ezartzen duen 5.000 biztanleko gutxienekoa errespetatuz. Honen inguruko ka, tokikoak barne, 2/ 2012 Lege Organikoaren printzipio gidarietara egokitu da".
|
|
|
• Udalerri berrien eraketa edo udalerri berria
|
sortzeko
lurralde aldaketak lurraldearen biztanle nukleotan oinarrituko dira eta gutxieneko 5.000 biztanle izan dute.
|
|
|
• Sortutako udal berriek(
|
sortzeko
bidea edozein dela) finantzen ikuspuntu batetatik jasangarriak izan behar dira eta baliabide nahiko izan dituzte, legez dagozkien eskumenak garatzeko eta zerbitzuak emateko. Ondorioz, udalerri berriko biztanleek ez dituzte ordutik aurrera zerbitzu gutxiago izan behar.
|