|
2002
|
|
|
Oraingoz behintzat, espainiar Estatuan eta ingurune kultural honetako herrialde gehienetan, homosexualek osaturiko bikoteek ez dute matrimonioa
|
sortzeko
eskubiderik.
|
|
|
Kaltea jaio zen, mundura akats batzuekin etorri zen eta amari ez zion abortatzeko aukerarik eman, fetua gaizki trebatuta zegoela ez jakinarazteagatik. Auzitegi Nazionaleko Administrazioarekiko Auzietarako Laugarren Salak maiatzaren 7an idatzitako epaia egoera horietan ez
|
sortzeko
eskubidea aitortzen duen Espainiako historia judizialeko lehenengoa da, eta fetu malformazio baten diagnostikorik ez izateak erabaki zuen amaren erabakia ez zela onartu. Hau da, akats medikoak kaltea eragin zuen, jaiotzeak berak kaltea eragin zuen, etorkizuneko dialektika etikoetarako tesi bat.
|
|
2004
|
|
|
Bedeinkatuak zuek," betiko" familia »eta, batez ere, familia ugaria» babesten dutenak gorestean, etxetik hasteko asmoa duzuela iradokitzeagatik. Alegia, familiak
|
sortzeko
eskubidea onartuko duzuela zeuen artean, nahitaezko zelibatua inori ezarri gabe. Mila sermoi baino hobe baita norberak bidea erakustea!
|
|
|
Alabaina, antagonismoak azaltzeari aberasgarria irizten badiogu ere, Israelgo estatua sortzeko prozesuari begira egileak ikuspegi onberegia agertzen duela iruditzen zaigu. Hau da, hainbeste sufrimendu pairatu ostean, Weizmann ek adierazi bezala juduek euren estatua
|
sortzeko
eskubidea zutela azaltzen du Stern ek. Liburuan agertzen diren datuak ikusita, pentsa daiteke Nazio Batuen Erakundeak sionismoari lehenago erantzun izan balio Holokaustoa ez zela zertan gertatu behar.
|
|
2006
|
|
|
Sarean hain ohikoak diren metodo horiek guztiak patentatuta daude. Konpainiek beren produktuak
|
sortzeko
eskubidea ordaintzeko baliabiderik ez dutenean, merkatua ahuldu egiten da; ez dute onenek irauten, aberatsenek baizik, eta lehiarako tarte txikia geratzen da. Konpainiek ‘patent trolls’ ek ezartzen dieten ‘erreskatea’ ordain dezaketenean eta beren negozioarekin aurrera egin dezaketenean, aparteko gastu hori nahitaez amaitzen da kontsumitzailearen fakturan, neurriz kanpoko prezio gisa.
|
|
2007
|
|
|
Legeak eskubide horren egikaritza mugatu edo salbuetsi ahal izango die Indar nahiz Erakunde Armatuei edo diziplina militarraren mendeko gainerako kidegoei, eta eskubide horren egikaritzak funtzionario publikoen kasuan dituen berezitasunak arautuko ditu. Sindikatu askatasunak bere barruan hartzen ditu sindikatuak
|
sortzeko
eskubidea eta aukeratutako horretan afiliatzekoa, bai eta sindikatuek konfederazioak eratzeko, eta nazioarteko sindikatu erakundeak sortu edo horietan afiliatzeko eskubidea ere. Inor ezin izango da behartu sindikatu zehatz batean afiliatzera.
|
|
|
Aurretiazko baimenik gabe, sindikatuak
|
sortzeko
eskubidea, bai eta horiek eten zein azkentzeko ere, prozedura demokratikoak erabilita.
|
|
|
Konstituzio Auzitegiak hala adierazi zuen martxoaren 31ko 12/ 1982 epaian eta abenduaren 7ko 74/ 1982 epaian. Epai horietan ezarritakoaren arabera, ideia eta iritziak zabaltzeko eskubidera zabalkunde hori bermatzeko baliabide materialak
|
sortzeko
eskubidea bilduko litzateke. Baina, era berean, Konstituzio Auzitegiaren arabera, eskubide honek, iritziak eta informazioa komunikatzeko eskubidearen baliabide instrumentala den heinean, ez du azken horren babes bera.
|
|
|
Eskubideen zerrendan gabezia handiak zeuden: adibidez, ez zuen aitortzen alderdi politikoak eta sindikatuak
|
sortzeko
eskubidea, ez greba eskubidea, ez erlijio askatasuna (Estatua konfesionala baitzen), ez prentsa askatasuna (nahikoa da 1938ko Prentsa Lege izenekoa irakurtzea prentsa organo guztiak erregimenak zein neurritan kontrolatzen zituen egiaztatzeko, zentsura irmoa ezarri zuen eta). Hori gutxi balitz, aitortzen ziren eskubide batzuk Dekretu Lege bidez eten zitezkeen kontrol judizialik gabe (adibidez, adierazpen askatasunerako eskubidea, gutuneriaren askatasuna eta sekretua, bizileku askatasuna, egoitzaren bortxaezintasuna, bilerak egiteko eta elkartzeko eskubidea eta atxiloketari buruzko bermeak).
|
|
|
Bestalde araudi komuna aplikatuko da kausatzaileak edo dohain hartzaileak, zerga
|
sortzeko
eskubidea gauzatzen denean, 5 urte baino gutxiago bada bere egoitza EAEra aldatu zuela, nahiz ordainketa Foru Ogasunei egin. Honek suposatzen du EAEko araudia lurralde komunekoa baino abantailatsuagoa izango dela eta onurak ekiditeko 5 urteko baldintza hau ipintzen zaio subjektu pasiboari.
|
|
2008
|
|
|
Teheranek erabilera zibilerako energia nuklearra
|
sortzeko
eskubidea duela erantzun dio
|
|
2009
|
|
|
Esan liteke blogaren funtsa askatasuna dela eta berdintasuna, gure jendartean behintzat, gaur egun ezinbestekoak diruditen mugen barruan noski, guztia baitago gutxi asko Begi Handiren baten kontrolpean. Hezkuntza derrigorrezkoa denez, ia hiritar guztiek dakite edo aurki jakingo dute idazten eta irakurtzen, laster edonork izango du blog bat
|
sortzeko
eskubidea zein ahalmena, doan baita. Are gehiago, idazten jakitea ez da beharrezko, bai baititugu argazki blogak ere.
|
|
|
Zeintzuk dira, baina? Oraingo joera ikusi azaltzen du eta euskaldunek literatura idazleak izan ezik hitzen
|
sortzeko
eskubidea galdu dute eta nazioarteko izateko aitzakian gaztelaniazko termino zarrasta bat sartu digute. Oroitzen naiz UZEI erakundeari, orduan haiekin lanean abiatu nintzelako, protesta egin niola, haien garairaino erabiltzen genuen jakintza bazterturik hitz horren ordez, gaztelaniazko zientzia inposatu zigutela eta galdetu nien zer iritzi izango zuten Iparraldekoak frantsesetik hartuz zianza idazten hasi bagina, baina ordukoz euskaniolaren atea irekia zegoen eta internazionalak gara.
|
|
|
Tel Avivek lurralde palestinarrean egindako giza eskubideen urratzeak zerrendatuz, txostena argitaratu zuen atzo batzorde horrek. Eta, han, Palestinako eta Golango Gaineko okupazioa bertan behera uzteko eskatzeaz gain, herrialde palestinarrari estatu bat
|
sortzeko
eskubidea aitortzen dio NBEk.
|
|
2010
|
|
|
Europako Batzordeak, legezko markoa ez zela nahikoa jakinik, Madrilgo Tratatuarentzako protokolo gehigarri bat adostu zuen 1995eko azaroan. Protokolo gehigarri horren bidez, estatu kideetako lurralde kolektibitate eta eskualdeetara hedatu zen lurralde arteko lankidetzarako mugaz gaineko erakundeak
|
sortzeko
eskubidea. Frantziar Lurralde Kolektibitateen Arautegi Nagusia delakoak aukera hori aitortu du L.1115 artikuluan, oraintsu egindako erreformaren ondoren:
|
|
|
Harri eta herri independentismo komunista zen, haizeak eraman ezin zuen hizkuntza batean; Haur besoetakoa degenerazio sexuala zitekeen, lengoaiarik ederrenean kontatua; 100 metro boterearen kontrako hil ala biziko enfrentamendua, eleberriaren egitura objektibitate bila bortxaturik; Zergatik bai, euskal umeen ahozko euskara literatura egina; Etiopia, Bilbo eta euskal herria basamortu legez imajinatua. Ortografia ez zen segurua, hizkuntzak arnasa hartzeko hatxea beharrezkoa zela soilik, eta bakoitzak bere euskara
|
sortzeko
eskubidea erabiltzen zuen, gramatika ere emendatzeko dahirra baitzuen idazleak. Oker oroitzen ez badut, Etiopia ren sarreran formula grafiko bat proposatzen zen hirugarren pertsonan he eta she bereizteko euskaraz.
|
|
|
" Autodeterminazio erabatekoa, erradikala, banatzeko eta estatu bat
|
sortzeko
eskubidearekin. Utopikoa dirudien baldintza hori betetzeak bakarrik emango digu egoera argi eta on bat.
|
|
2011
|
|
|
Behin erabaki hori hartuta, Sorturen abokatuek Auzitegi Konstituzionalean babes helegitea aurkezteko aukera izango dute.Auzitegi Goreneko areto horretako bederatzi epaile Sortu legez kanporatzearen alde azaldu ziren, baina zazpi epailek alderdia legeztatzearen aldeko boto partikularra azaldu zuten. Horren ondotik, Sortuk baliogabetze intzidentea aurkeztu zuen, Gorenaren epaia «alderdi politikoak
|
sortzeko
eskubidearen aurka» doala arrazoituta. 2007ko lege erreformaz geroztik, baliogabetze helegitea Auzitegi Konstituzionalera jo aurreko ezinbesteko urratsa da.Atzo, bi ordu iraun zuen bilera batean, Sorturen argudioak aztertu eta 61eko salako epaileek ebatzi zuten helegitea ez onartzea, autoan jada jorratutako gaiak direlako.Atzo, Joaquin Gimenez Auzitegi Goreneko bigarren aretoko epailea Bilbon izan zen, hitzaldia ematen, eta Sorturen inguruan bere iritzia eman zuen.
|
|
|
Erabakia urriaren 7a baino lehenago iristen bada, garaiz iritsiko da, Sortuk parte har dezan azaroaren 20ko hauteskunde prozesuan.Sorturen defentsak maiatzaren 18an aurkeztu zuen babes helegitea Auzitegi Konstituzionalean. Sorturen kasuan, Espainiako Konstituzioaren bi artikulu urratu zirela argudiatu zuen, zehazki, elkartzeko eskubidea jasotzen duena (22 artikulua) eta alderdi politiko bat
|
sortzeko
eskubidea jasotzen duena (6 artikulua). Auzitegi Konstituzionalak ez du epe jakinik horrelako babes helegite bat tramitatzeko, eta gehienetan hilabeteak edo urteak pasatzen dira auzi bat tramitatzen hasi arte. Baina, kasu honetan, azkar jokatu du.
|
|
|
Legezkoa ez bada, ez du parte hartuko, baina koalizioak sentsibilitate guztiak ordezkatuko ditu.Aniztasun politikoa jokoanEpeei buruzko eskaera zehatzarekin batera, Auzitegi Konstituzionalean aurkeztutako babes helegitea osorik berretsi du Sortuk alegazioen idatzian. Sorturen ustez, Auzitegi Gorenaren ebazpenak, joan den martxoaren 30ean hartutakoak, urratu egiten du elkartzeko eskubidea (Espainiako Konstituzioaren 22 artikulua), alderdiak
|
sortzeko
eskubideari (Konstituzioaren 6 artikulua) dagokionez.Alderdi politiko bat sortzeko eskubidea aldarrikatu du Sortuk, sustatzaileek legez kanporatutako alderdietan parte hartu edo ez. Sorturen ustez, Auzitegi Gorenaren ebazpenak, ordea, ukatu egiten du parte hartze politikoaren eskubidea, juridikoki «oinarririk ez duen argudio batekin»:
|
|
|
Legezkoa ez bada, ez du parte hartuko, baina koalizioak sentsibilitate guztiak ordezkatuko ditu.Aniztasun politikoa jokoanEpeei buruzko eskaera zehatzarekin batera, Auzitegi Konstituzionalean aurkeztutako babes helegitea osorik berretsi du Sortuk alegazioen idatzian. Sorturen ustez, Auzitegi Gorenaren ebazpenak, joan den martxoaren 30ean hartutakoak, urratu egiten du elkartzeko eskubidea (Espainiako Konstituzioaren 22 artikulua), alderdiak sortzeko eskubideari (Konstituzioaren 6 artikulua) dagokionez.Alderdi politiko bat
|
sortzeko
eskubidea aldarrikatu du Sortuk, sustatzaileek legez kanporatutako alderdietan parte hartu edo ez. Sorturen ustez, Auzitegi Gorenaren ebazpenak, ordea, ukatu egiten du parte hartze politikoaren eskubidea, juridikoki «oinarririk ez duen argudio batekin»:
|
|
2012
|
|
|
d) Ezkontidea aukeratzeko, ezkontzeko eta familia bat
|
sortzeko
eskubidea;
|
|
2014
|
|
|
(USAko adibidea aipatzen da, 1861 gerra zibilean Hegoari sezesioa armaz ukatu baitzaio). Nazionalitateen printzipioak adierazten duena, Estatua
|
sortzeko
eskubidea zein subjekturi dagokion da; hots, Estatua sortzeko, material naturala, herria dela deklaratzen du. a) Material hori herria bere osoan da, ez norbanakoak banaka, nola eta ez dugun behintzat gizon emakume guztientzako errepublika unibertsal bakarrean pentsatzen. b) Estatu konkretu bat eratzeko eskubide duena ez da edonolako herrijende sakabanatua, ezpada nolabait jada naturalki elkartua.
|
|
2015
|
|
|
Autodeterminazio eskubidean kontrara gertatzen da eta Nazioarteko Komunitateak aitortzen du, herri zapaldu guztiek dutela autodeterminaziorako eskubidea. Herri guztiek, zein gobernu mota nahi duten aukeratu, garapen ekonomiko, sozial eta kultural propioa bilatzeko eta antolaketa propioa
|
sortzeko
eskubidea dute. Eta herriak definitzen ditu esanez direla:
|
|
|
Ipuin hauetako heroia iniziatu gaiarekin bat dator eta bere borroka iniziazio frogen metafora da. Froga hauei nagusitzean heroiak altxor bat eskuratzen du (iniziazio ezaguera), balentria aintzat hartzea eta, familia
|
sortzeko
eskubidea. Noraezean Ameriketara emigratzean igaro zuen Sabasek errituetako sarbidea eta, han, lehen behaztopa harriak gaindituta familia eratzea lortu ostean, Ameriketatik Ardibasorako etorreran jasandako azken froga garaituta, bere komunitatearen aitorpena jasoko du.
|
|
|
Horrez gain, PAEk Israel onartu zuen, baina Israelek ez zuen Palestinarekin gauza bera egin. Israelek PAE palestinar herriaren ordezkari onartu zuen, baina ez zuen Palestina Estatua
|
sortzeko
eskubiderik onartu, ezta Gazan eta Zisjordanian ere. Horregatik, PAE barruan zeuden ezkerreko erakunde batzuek eta alderdi islamiar askok ez zuten akordioa ontzat hartu.
|
|
|
eginda jaso omen dugun guztia eta negoziatu behar omen dugun guztia erabaki ahal izatea. Horrenbestez, tradizioaren eskubidea berez omen doana berariaz, asmoz eta oharrez, eraikitzeko eta
|
sortzeko
eskubidea da, eta norbera eragile, autore bezain aktore, bilakatzeko tentsio eta ahalbidea. Ezpabere, konfigurazio itxiko ikonoei autoretza aitortzen omen zaielarik, publiko hartzaile eta jasaile hutsa izatera mugatzea da.
|
|
2022
|
|
|
Burujabetza faltak gure egunerokoan eragiten digu: ezin ditugu gure lan harremanetako ereduak hemendik arautu, eta kondenatuak gaude Espainian onartutako lan erreforma betetzera; hezkuntzan, Madrilen onartzen dena bete behar dugu; gure aurrekontuetako gastu mugarekin ere antzera gertatzen da; lanpostu publikoak
|
sortzeko
eskubidea ere bahitua dugu neurri batean...
|
|
2023
|
|
|
Leon XIII.a aita sainduak jabeek burutzen zuten zapalkuntza ekonomikoa salatu zuen 1891n Rerum Novarum izeneko entziklikan*. Langileen lansari duina eta sindikatuen
|
sortzeko
eskubidea aldarrikatu zituen, nahiz eta aldi berean komunismoa eta sozialismoa gaitzetsi. Jabetza ezin ukatuzko eskubidea zela zioen, eta sozialismoa Jainkoaren aurkakoa iruditzen zitzaion.
|
|
|
★ Aurretiazko baimenik gabe, sindikatuak
|
sortzeko
eskubidea, bai eta horiek eten nahiz azkentzeko ere, prozedura demokratikoak erabilita.
|