|
2002
|
|
|
Literaturak asko lagundu dio batua sendotzeari, baina
|
sortzeko
askatasuna behar da. (...) Ematen zaizkigu zerrendak, baina ez dizkigute irizpideak ematen.
|
|
2006
|
|
|
heteronomia egoeretatik askatzeak urradura latzak uzten ditu, askatasunak sortzen duen hersturari aurre egin behar baitzaio. Baina, azken batean, hortxe dugu zentzu berriak
|
sortzeko
askatasuna, geure bizitza geuk erabakitako moduan gidatzeko aukera.
|
|
2007
|
|
|
6 Pertsona fisiko eta juridikoei irakaskuntza zentroak
|
sortzeko
askatasuna aitortzen zaie, konstituzio printzipioei zor zaien begirunearen barruan.
|
|
|
Elkartzeko eskubidera biltzen da elkartzeko edo elkarteak
|
sortzeko
askatasuna, aurretiazko baimenik behar gabe.
|
|
|
Bada, hezkuntzarako eskubidea aitortu ondoren (27.1.a artikulua), irakaskuntza askatakien jotzen duten heziketa erlijioso eta morala aukeratzeko eskubidearekin basuna baieztatu da (27.1.b artikulua); eta gurasoek euren seme alabentzat egotera (27.3 artikulua), arautu dira katedra askatasunerako eskubidea (20.1 artikulua) eta kontzientzia askatasuna (14, 16, 20 eta 23 artikuluak). Bestalde, irakaskuntza zentroak
|
sortzeko
askatasuna bermatu bada ere (27.6 artikulua), botere publikoak dira irakaskuntzaren programazio orokorraren erantzule (27.5 artikulua), herritar guztiei eskola postua ziurtatzeko. Amaitzeko, irakaskuntza zentroei eman beharreko laguntza (27.9 artikulua) bat etorri behar da irakasleek, gurasoek eta ikasleek diru publikoekin eutsitako irakaskuntza zentroen kontrol eta kudeaketan izan beharreko partaidetzarekin (27.7 artikulua).
|
|
|
I. kapituluak askatasun printzipioa sendotu du, horrek dituen hiru aldeetan sendotu ere:
|
sortzeko
askatasun positiboa, afiliatzeko askatasun positiboa eta alderdikide izateko edo parte hartzeko askatasun negatiboa. Halaber, I. kapituluak alderdi politikoak sortzeko prozedurak hobetu ditu, egun dauden xedapenak osatuz, zalantza batzuk argituz eta hutsune batzuk betez.
|
|
|
a) hezkuntza jardueraren konstituzio helburuak errespetatzea, EKren 27.2 artikulura jasotakoak (giza nortasuna oso osorik garatzea, bizikidetasunaren printzipio demokratikoak eta oinarrizko eskubide nahiz askatasunak errespetatuz) eta HELOren 2 artikuluak eta HLOren artikulu berberak garatutakoak. Guztiei aplikatzen zaizkie, eta hezkuntza arloko eskubide guztien egikaritza oinarritu eta mugatzen dute (katedra askatasuna, irakaskuntza zentroak
|
sortzeko
askatasuna, etab.); b) hezkuntzaren kalitatea (HLOren 1 eta 2 artikuluetan eta HELOren 2 artikuluan ezarritako printzipioak eta xedeak beteta); horrek, aldi berean, eskatzen du zentroek kalitate hori bermatzeko baliabide jakin batzuk izan behar dituztela (irakasleen prestakuntza akademikoa, irakasle/ ikasle «ratioa», irakaskuntza instalazioak, kirol instalazioak, etab.); c) HELOren 6 artikulura...
|
|
|
askatasun ideologiko eta erlijiosoaren eta pentsamendu, ideia eta iritziak askatasunez adierazi eta zabaltzeko eskubidearen proiekzioa da, eta hurrengo hauek biltzen ditu: irakaskuntza zentroak
|
sortzeko
askatasuna, konstituzio printzipioei zor zaien begirunearen barruan (EKren 27.6 art.), irakasleek irakaskuntza eginkizuna askatasunez garatzeko duten eskubidea, hau da, «katedra askatasun» izenekoa (EKren 20.1.c. art.) eta gurasoek duten eskubidea euren seme alabak heziketa erlijioso eta morala har dezaten, beraien uste sendoekin bat etorriz (EKren 27.3 art.) (1976ko abenduaren 7ko GEEAE. Kjeld... otsailaren 13ko 5/ 1981; martxoaren 29ko 47/ 1985; ekainaren 27ko 77/ 1985).
|
|
|
a) Irakaskuntza zentroak
|
sortzeko
askatasuna (EKren 27.6 art.): Konstituzioan, 1869ko eta 1876ko Konstituzioen aurrekariei jarraituz, pertsona fisiko eta juridikoei irakaskuntza zentroak sortzeko askatasuna aitortu zaie, konstituzio printzipioen errespetuaren barruan.
|
|
|
a) Irakaskuntza zentroak sortzeko askatasuna (EKren 27.6 art.): Konstituzioan, 1869ko eta 1876ko Konstituzioen aurrekariei jarraituz, pertsona fisiko eta juridikoei irakaskuntza zentroak
|
sortzeko
askatasuna aitortu zaie, konstituzio printzipioen errespetuaren barruan. Bestalde, HELOren 21 artikuluan aurreko hori ñabartu eta hurrengoa ezarri da:
|
|
|
Ikusi dugunez, zentroak
|
sortzeko
askatasuna sorrerari eta horien zuzendaritzari buruzkoa ere bada. Zentro pribatuek ezar dezakete euren izaera propioa (hau da, euren ideiak; edonola ere, ikasleen eta horien familien eskubideak errespetatu behar dira, Konstituzioan eta legeetan aitortutakoak); autonomia izango dute, barne araubidea ezarri, irakasleak aukeratu, ikasleak onartzeko prozedura finkatu, elkarbizitzarako arauak ezarri edo euren ekonomia araubidea definitzeko (HELOren 25 art./ HLOren 115 artikulua).
|
|
|
Zentroak
|
sortzeko
askatasunaren edukiak zentroko «ideiak» ezartzeko eskubidea biltzen du («izaera propioa», HELOren eta HLOren terminologia erabiliz). HLOren 115 artikuluan ezarritakoaren arabera, zentro pribatuetako titularrek horien izaera propioa ezartzeko eskubidea izango dute eta, edonola ere, Konstituzioan eta legeetan irakasleei, gurasoei eta ikasleei bermatutako eskubideak errespetatu behar dira.
|
|
|
Eta, amaitzeko, zehaztu egin behar da zentroak
|
sortzeko
askatasunak ez duela esan nahi modu automatikoan zentro horiek diruz laguntzeko konstituzio eskubidea sortzen denik. Are gehiago, EKren 27.9 artikuluan ezarri da botere publikoek laguntza emango dietela legezko betekizunak dituzten irakaskuntza zentroei.
|
|
|
pertsona orok (pertsona fisikoak eta juridikoak) askatasunez elkartzeko eskubidea du, xede zilegiak lortzeko. Elkartzeko eskubidera biltzen da elkartzeko edo elkarteak
|
sortzeko
askatasuna, aurretiazko baimenik behar gabe (askatasun positiboa), eta inor ezin da behartu elkarte bat eratzera, elkarte horretan parte hartzera edo elkarte horretan izatera (askatasun negatiboa) (otsailaren 13ko 5/ 1981 KAE; abenduaren 10eko 67/ 1985 KAE); elkarteen barne antolaketa eta jardunbidea demokratikoak izan behar dute (Konstituzioan betekizun hori esanbidez eskatu zaie alderdi politik... Lanbide elkargo batzuetako kideak izateko betebeharrari dagokionez eta horrek Konstituzioko elkartzeko askatasun negatiboaren printzipioarekin talka egin dezakeela kontuan hartuta, Konstituzio Auzitegiak elkargoetako kide izatearen betebeharra ezarri du, Auzitegiaren iritziz, lanbide elkargoak ez baitira elkarteak, EKren 36 artikulua dela bide arautzen dira eta lanbideak zehaztutako xede zehatzak betetzen dituzte, interes publiko zalantzaezina dutenak, besteak beste, hurrengo hauen inguruan:
|
|
|
Alderdiak
|
sortzeko
askatasunari dagokionez, Legearen 1.1 artikuluan berretsi da, eta eginkizunak gauzatzeari erreparatuz, 9.1 artikuluan ezarri da alderdi politikoek askatasunez gauzatuko dituztela euren jarduerak, printzipio demokratikoetan eta giza eskubideetan azaldutako konstituzio balioak errespetatuz. Alderdi politikoek Konstituzioak eratxiki dizkien eginkizunak gauzatuko dituzte, modu demokratikoan eta aniztasuna bete betean errespetatuz.
|
|
|
Irakaskuntza zentroak
|
sortzeko
askatasuna Libertad de creación de centros docentes
|
|
|
Komunikabideak
|
sortzeko
askatasuna Libertad de creación de medios de comunicación
|
|
|
Irakaskuntza zentroak
|
sortzeko
askatasuna
|
|
|
Libertad de creación de medios de comunicación Komunikabideak
|
sortzeko
askatasuna
|
|
|
1.4 Komunikabideak
|
sortzeko
askatasuna
|
|
|
Muga horiek hiru dira: ...n baten arauketa juridikoak baldintzatzen du eta, beraz, Estatuak egindako emakida teknikaren mende dago, estatua baita jabari horren titularra; eta c) kontuan izan behar dira espazio irrati elektrikoa erabili behar duten komunikabideei buruzko nazioarteko zuzenbideko arauak; arau horien bidez, espazio horren erabilera bidezkoa eta egokia bermatu nahi zaie estatu guztiei, eta horrek komunikabideak
|
sortzeko
askatasun osoa mugatu egiten du (ez baitago denentzako lekurik), eta sistemaren titulartasun publikoa justifikatzen du, estatu bakoitza arau horiek betetzearen erantzulea baita eta bere herriari dagozkion frekuentziak eta kanalak esleitzearen ardura baitu. Hiru irizpide horiek GEEAren jurisprudentzian ezarritakoarekin bat datoz (1990eko martxoaren 28ko GEEAE. Groppera Radio eta besteak kasua?; 1993ko azaroaren 24ko GEEAE. Informationverein Lentia eta besteak kasua?).
|
|
|
Pertsona juridikoek horien titular izateko duten gaitasunari dagokionez, eskubideen artean bereizi behar da, hau da, ezin da erantzun bakar bat eman eskubide mota guztientzat (martxoaren 14ko 19/ 1983 KAE). Batzuetan, berez baztertuta dago pertsona juridiko bat titularra izateko aukera (bizitza eskubidea, osotasun fisikorako eskubidea, etab.); beste batzuetan, pertsona juridikoek protagonismo berezia dute (erlijio erkidegoek erlijio askatasunari edo ikastetxeak
|
sortzeko
askatasunari dagokionez, sindikatuek sindikatu askatasunari dagokionez, etab.). Oro har, erakunde kolektiboaren izaerarekin bateragarriak diren eskubide guztien titularrak dira, esaterako jabetza eskubidearena eta benetako babes judiziala lortzeko eskubidearena (urriaren 17ko 137/ 1985 KAE eta urriaren 22ko 141/ 1985 KAE). Beste kasu batzuk ez dira hain argiak, baina konstituzio jurisprudentziak zehaztu egin ditu, pertsona juridikoak beste eskubide batzuen titularrak ere badirela ezarri baitu, besteak beste, etxearen bortxaezintasuna eta ohorerako eta norberaren irudirako eskubidea (irailaren 26ko 139/ 1995 KAE, abenduaren 11ko 183/ 1995 KAE).
|
|
|
1.4 Komunikabideak
|
sortzeko
askatasuna. ................... 402
|
|
|
Azkenean askatasun hori aitortu zen, eta, gainera, botere publikoek bermatuko zuten gurasoek zuten eskubidea euren seme alabek erlijio eta moral heziketa egokia jasotzeko. Pertsona fisiko eta juridikoei ikastetxeak
|
sortzeko
askatasuna aitortu zitzaien, konstituzio printzipioak errespetatuz. Modu horretan, Elizaren ikastetxeak bermatu egin ziren maila akademiko guztietan.
|
|
2008
|
|
|
Testuingururik gabeko egoerak bilatzen ditugu. Horrek
|
sortzeko
askatasuna ematen dizu. Retrofutura izenburua kontraesana da, berez, gauza bat ezin delako izan aldi berean etorkizuna eta iragana.
|
|
2010
|
|
|
Bere garaian, Interneten aurrerapen eta asmatze handiena neutraltasuna izan zen. Erabiltzaileari interesatzen zitzaizkion edukiak kontsumitzeko eta berriak
|
sortzeko
askatasuna eman zion. Konexioa ematen dizunari (eta ordaintzen badiozu), gainera, zure interesen arabera egin behar duzunaren baldintzak erabakitzeko ahalmena ematen badiozu, orain operadore handiek saiatzen dutena, askatasuna galduko duzu.
|
|
2012
|
|
|
Ordura arte Alemaniako herri txikietan garrantzi gutxiko eraikinak diseinatzen ibili ziren. Gobernuak diruz lagundutako proiektuak izaten ziren askotan eta, hortaz, ez zuten
|
sortzeko
askatasun handirik izaten. Nahiko mekanikoa izaten zen prozesua.
|
|
2013
|
|
|
1901eko uztailaren leheneko elkarteen legea, gaur egun oraino hainbeste goraipatua, gatazkatsua izan zen. Elkarteak
|
sortzeko
askatasuna ematen zuen lege hura ez zen Elizaren gustukoa izan. Lege hark bazuen III. zenbakidun artikulu bat, erlijio elkarte eta kongregazioei buruz.
|
|
2015
|
|
|
Ea esplikatzen naizen... Kultura txikion literaturak zentzurik badu, merkatuen dinamikatik at
|
sortzeko
askatasuna duelako da ene ustez. Paradoxikoa da, baina gu besteek ezin dutena egiteko gaude.
|
|
2018
|
|
|
Mezukeriaren aurka, sortzaileei itolarria eragiten zien giro politizatuegian arnasa poxi bat hartzen uzteko deia. Kantagintzaren autonomia,
|
sortzeko
askatasuna.
|
|
2019
|
|
|
" Ez dugu antzezlana honetarako edo hartarako sortu nahi izan, ez dut inongo momentuan antzezlan honekin banderarik hartu nahi izan, inondik inora. Baina nire buruari
|
sortzeko
askatasuna ematen diodanean, nire kezkak azaleratzeko, irten egiten da hori. Emakumea naiz eta hortik hitz egiten dut, naturala iruditzen zait".
|
|
2020
|
|
|
Bestetik, Saad Hariri lehen ministro ohia Hezbolaren arerio politiko zuzena da, baita Saudi Arabiaren proxy a ere. 2019ko urrian protesten presiopean, dimititu izana ahaztu izan balu bezala, bere ministro taldea
|
sortzeko
askatasuna eskatu die Libanoko gainontzeko botereei.
|
|
|
«Beste era batera adierazi ezin dudana adierazteko; buruan ditudan gauza anbiguo eta labainkorrak erakusteko». Harentzat,
|
sortzeko
askatasuna da animazio mota horren eta fikziozko film luzeen arteko ezberdintasun nagusia: «Hemen ez dago ekoizlerik, ez gaude ezeren menpe; askatasuna dugu esperimentatzeko alde narratibo, tekniko eta poetikotik».
|
|
|
Eta, hala ere, badu modua bere irakurleengana ipuinekin iristeko eta onarpena jasotzeko. Ondorioz,
|
sortzeko
askatasuna bermatzen dio profesionalizatzeko muga ere baden merkatuarekiko euskal literaturaren nolabaiteko independentziak.
|
|
2022
|
|
|
Duela urtebetetik, aldiz, bitxigintza marka batentzat dabil produktuak diseinatzen eta sortzen. " Oso gustuko dut nire lana, diseinuak
|
sortzeko
askatasuna dudalako eta gaitasun artistikoak garatzeko aukera ematen didalako". Halere, aitortu duenez, hilabete batzuk barru Euskal Herrira bueltatzeko asmoa du.
|