|
2000
|
|
|
Bereizketa honen arabera, gutxiengo nazionalek planteatzen dituzten eskakizunak bi multzotan sailka daitezke: lehenengo eskakizun multzoaren arabera, taldeak, barne desakordioak
|
sor
ditzakeen eragin ezegonkortzaileetatik babestu behar dira (esate baterako, arbasoengandik jasotako ohiturak jadanik errespetatzen ez dituzten gizabanakoek erakusten duten heterodoxia). Bigarren eskakizun multzoaren arabera, beste aldetik, gutxiengo kulturalek, kanpotik datozen eraginetatik babestu ahal izateko zenbait neurri hartu behar dituzte (esate baterako, gutxiengo kulturalak hezkuntza sistema bere hizkuntzan ezin duenean garatu).
|
|
|
" ezagutza" bihurtzen dugu. Komunikazio guneak dira, bertan informazio aukeraketa egin behar da, prozesatu eta ondorioz ezaguera eta informazio berri gehiago
|
sor
dezan moldatu eta zabaldu.
|
|
2001
|
|
|
Egoera horri aurre egiteko baliagarriak izan daitezkeen hainbat planteamendu mahaigaineratu zirenHiz kuntzenEu ropako Egunean; nagusiki, Europak eta Espainia nahiz Frantziako estatuek araudi eraginkorra hizkuntza gutxituen alde
|
sor
dezatela eta euskararen ofizialtasun osoa ezar dadila. Duda izpirik gabe, egin beharreko planteamenduak dira horiek, baina ez nahikoak; ezta egokiak ere euskararekiko interesik adierazten ez dutenak erakartzeko.
|
|
|
Hau tenperatura altuko supereroankortasuna dugu: Bednorz en eta Muller en esperimentuan erabilitako supereroalearen tenperatura kritikoa °C koa den bitartean, 1987 urtean °C ko tenperatura kritikoko supereroaleak aurkitu ziren, eta gaur egun lor daitekeen tenperatura kritikorik altuena °C koa dugu. Tenperaturahoriek giro tenperaturarekiko txikiak izan arren, laborategi guztietan eskura dezakegun nitrogeno likidoaz baliaturik lor ditzakegu, eta etorkizunean giro tenperaturan supereroankortasuna erakusten duten materialak aurkitu ahal izango dira, agian, horrek egungo gizartean
|
sor
lezakeen iraultza teknologikoa nabari nabaria delarik. Adibidez, gure etxeetako argiindarra ehundaka kilometro bidaiatu ondoren heltzen zaigu, zentral elektrikoek sorturiko energia gehiena bidean galtzen delarik.
|
|
|
Gorputz zerutiarrak bosgarrenosagarri edo esentzia batez osaturik zeuden, eterea edo" quintaesentzia" deiturikoa, hain zuzen ere. Gaur egun, nekez lorturiko jakituria dela medio, pentsamolde honekirribarrea
|
sor
diezagukeen arren, bere baitan oinarrizko aurrerapena dakar, argumentu magikoen arbuiapena, hain zuzen ere. Anaxagoras-ek (500 k.a.) aurreko teoriak oinarritik hobetu zituen, partikula edo" atomo" kopuru infinituaz populaturiko unibertso infinituan pentsatzen zuenean.
|
|
|
1997 urteetan itxaso barearen ekialdean gertaturiko" El Niño" fenomeno klimatiko oso bortitza, eta horren atzetik etorritako" La Niña" ere, 6 hilabete aurretik aurresan zituen" European Centre for Medium Range WeatherFo recasts" institutuak. Izan ere, egungo eredu klimatiko arrakastatsuek aurresan dezakete kanpoko eraginpeko epe luzeko batez besteko klimaren erantzuna, adibidez, berotegi efektuko gas kontzentrazioen aldaketek
|
sor
ditzaketenak. Suposatzen da ere" El Niño" bezalako egoerak askoz lehenago, urteetako mailetan, aurresango direla etorkizunean.
|
|
|
Horren ondorioz, herritarrok hizkuntza balio sozialtzat hartzen has daitezke eta sinbolo hutsa balitz bezala erabiltzeari utzi. Honek hizkuntzaren erabileran eta irakaskuntzan aldaketak
|
sor
ditzake, bai familia giroan bai gizartean.
|
|
2002
|
|
|
• Unibertsitate publikoaren izaera, Administrazioek
|
sor
dezaketena zein herri ekimenetik ere gauza daitekeena.
|
|
|
Bertan, beren interes ekonomiko edo militarrek bestelako edozein auziren gaineko lehentasuna dute, eta nazioartekolankidetzan oinarritutako" multilateralismo" tradizionalabaztertzen da. Zentzu horretan, iparramerikar buruza giei ez zaizkie gehiegi axola, dirudienez, auzokide musulmanekin haserretzeak europa rrei
|
sor
diezazkiekeen arazoak.
|
|
|
Bertan, beren interes ekonomiko edo militarrek bestelako edozein auziren gaineko lehentasuna dute, eta nazioartekolankidetzan oinarritutako" multilateralismo" tradizionalabaztertzen da. Zentzu horretan, iparramerikar buruza giei ez zaizkie gehiegi axola, dirudienez, auzokide musulmanekin haserretzeak europa rrei
|
sor
diezazkiekeen arazoak.
|
|
2003
|
|
|
Areago, besteak noraino etor daitezkeen pentsatu ezinaren beldurrak izutzen gaitu. Erreformazale eta kontra errefo rmazale, biek, pentsamenduz, hitzez eta obraz egin zitekeen bekatua gainetik kendu ezinak
|
sor
zezakeen beldur huraxe dugu gaur ere kiribilkatua.
|
|
|
gauza bat da euskal idazlea (euskaraz idazten duena), eta beste bat, oso bestelakoa, idazle baskoa (euskara ez den beste hizkuntza batean idazten duen eusko hiritarra). Politikoki zuzen jokatu nahiak honelako kontraesanak
|
sor
ditzake.
|
|
2004
|
|
|
Goizaldeko ordu txikietan idazteko ohitura dugunontzat, begien bistakoak izaten dira gauak
|
sor
ditzakeen ezusteko eta harridurak. Halakoxea suertatu zait niri bart, Jakinaldizkarirako kronika hau idazteko neke lorretan ari nintzela, zer nola jarri jakin gabe.
|
|
|
Hala ere, bi taldeak jokatzen hasten badira, berehala ikusten dute ezinezkoa dela besterik gabe jokatzea. Edozein jokaldik eztabaida
|
sor
dezake, falta dela edo ez dela, penalti dela edo ez dela. Beraz, oraindik zerbait gehiago behar da, jokoa egituratu eta ahalbidetzen duena, legea, hain zuzen.
|
|
|
Zinema euskalduna beharrezkoa dugu, gure neurrian, txikian, baina behar dugu. Ez ditzagun ereduak kopiatu,
|
sor
ditzagun gureak, gure tamainan, txikian. gBegira dezagun, ikuspegi honetatik, gure antzera diharduten beste kultura txikiak bezain kolonizatuak arlo honetan zer nolako alternatibak ari diren plazaratzen, eta ondorioak atera. Proposamen zehatzak egin ditzagun.
|
|
2005
|
|
|
Zientzialariak aditu ditugu: ez da gauza bera zirimolak bere baitan duen indarra, eta horrek
|
sor
dezakeen eraginen kalkulua. Egiaztatu ahal izan dugu itsaso zabalean dagoen bitartean haizeteak kalterik ez dakarrela, ez bada untziren bat edo beste hondaratzen duelako.
|
|
|
Beren fundatzailea, Russell, gizon karana zela esaten diet, borondate onekoa, baina gizona, geu bezalakoxea. Edonork
|
sor
dezake Bere moduko Eliza bat. Baita neuk ere.
|
|
|
gara. Kode irekiak esan gura du edonork
|
sor
dezakeela informazioa. Eskaini eta hartu.
|
|
2006
|
|
|
Datu horiek era desberdinetan interpreta daitezke. Adibidez, testuliburuak ez erabiltzea izan daiteke arrazoi pedagogiko berritzaileetan oinarritutako erabakia; eta ikastetxe horietan, argitaletxeek plazaratzen dituzten testuliburuak erabili ordez, beraien Hezkuntza Proiektuaren arabera
|
sor
ditzakete ikasmaterial propioak. Hipotesi hori bermatuko litzateke baldin eta joera hori hizkuntza eredu guztietan (A, B, ereduetan) eta arlo guztietan gertatuko balitz.
|
|
|
Alegia, ontzat eman da euskararen izaera rurala baina, eta hortxe zegoen aldea, Historiaren kontra borrokatu beharra predikatu da: euskara, jalgi hadi plazara; bihur dezagun euskara kultura hizkuntza; egin dezagun zinezko literatura bat; sar dezagun euskara bizitza urbanoan; finean, Bernardo Atxagak berriki plazaratu duen bezala,
|
sor
dezagun Euskal Hiria. Edo Euskal Herri euskalduna?
|
|
2007
|
|
|
Mugimenduek gizartean presentzia nabarmena lortzen dutenean, euren indarra agerikoa denean, orduan errazago zaie hedabideei informazioa ematea ezkutatzea baino. Egoeraren berritasunak konplizitateak ere
|
sor
ditzake zenbait kazetariren artean, sinpatian oinarritutako harreman zintzoak, gizalegeak agindutako portaerak. Horixe da egoerarik desiragarriena.
|
|
|
Behingoz. Beraz, har dezagun,
|
sor
dezagun Hitza. Egunero.
|
|
|
Azken batez, aitortzea litzake nazionalismoak estatua beste helbururik ezin duela izan, nazio izan nahi badu behintzat. Estatuak bakarrik
|
sor
baditzake nazioak, orduan nazio izan nahi duten etnia guztiek estatua behar dute. Arteta Moulinesen Manifestua baino nazionalistago hitz egiten ariko litzateke, halako teoria bat defendituko balu.
|
|
|
Ordu t’erdi honetan hainbat atal ezabatzeko itxaropena nuen, eta hala ere, luzatu egin naiz irakaskuntzaren subjektuen gaian, gurasoen erabakimenaren gaian. Ez, lehen esan bezala, pedagogia egiteko asmoarekin, ez bada, tarte bat egitearren gizartean hezkuntzari buruz dauden aurreikuspenek
|
sor
ditzaketen arazoez.
|
|
2008
|
|
|
har ditzagun hitz konposatuak, bana ditzagun erditik eta elkar ditzagun berriro hitzak aleatorioki. Har ditzagun, esaterako, kalejira, liburu denda, itsasontzia, kalatxoria... eta
|
sor
ditzagun jiradenda, kalajira, kaleontzia eta txoriliburua... Jar dezagun maitadenda bat atarian:
|
|
|
Nahitaezkoa da beren elkarteak osatzea eta bat egitea auzo edo herri bakoitzeko borrokarekin, beren egoera, eskaerak eta beharrak hobetzeko eskatzeko, horiek adierazteko eta antolatzeko; eta beharrezkoa da, halaber, arrazismoaren eta bazterketaren aurkako borroka lana garatzea. ...elkarteak eta buruzagiak antolatu ahal izateko baliabideak ematea eta horretarako eskubidea aitortzea, nork bere kolektiboaren eskaerak bideratzeko erreferenteak izan ditzaten; baina horrezaz gain, jarduerak eta elkarteak garatu behar dira gure gizarteko zenbait sektoretan, haiek bizi duten bazterketa sozialaren aurka borroka dezaten eta kultura aniztasuneko bizikidetzarako jarrerak eta espazioak
|
sor
ditzaten.
|
|
|
Zentzu horretan, badakigu eztabaida hori ez dagoela agortuta estatalisten eta nazionalisten artean. Gatazkaren ardatz horrek Katalunia ezaugarritzen duen immigrazio tradizioa ulertzeko argudio oso desberdinak
|
sor
ditzake.
|
|
|
Aurkeztu ditugun argudioak egokitzat jotzen baditugu eta Kataluniako immigrazioaren diskurtso publikoaren zati izan daitezen nahi badugu, ukaezina da hauxe: dena delako filosofiak ekintza lerro estrategikoak
|
sor
ditzan, ezinbestekoa du Sail baten indar instituzionala. Halakorik gabe, ez da nahikoa baliabide egongo Kataluniaren autogobernuarentzako funtsezkoa den identitate politika gidatzeko.
|
|
|
Euskaltzalea naiz baina ezezagun batekin erdaraz egin behar dut, bestela beharbada bera txarto sentituko da euskaraz egiten badiot... Kasu horretan desagertu egin da disonantzia kognitiboak
|
sor
dezakeen emozio ezkorra.
|
|
2009
|
|
|
Zentzu honetan azpimarratu izan da, orobat, herritarrek zientziari egin diezaioketen ekarpena, bai tokiko ezagutzaren3 balorizazioaren bitartez, baita, adibidez, herritarrak ezagutza sortzeko fasean bertan inplikatuko dituzten ikerketa parte hartzaileen bitartez ere. Parte hartzeak berak, gainera, gizarte ikaskuntza
|
sor
dezakeela kontuan hartzen badugu, zientzi kultura sakonagoaren sustapena, testuinguru honetan, parte hartzeko moduekin lotu daiteke, kultura hori parte hartzearentzako ezinbesteko baldintza izatera iritsi gabe. Parte hartze prozesuan bertan zientzi kultura sor liteke (Lopez Cerezo eta Camara Hurtado 2007).
|
|
|
Culture and Society (1958) liburuan dioenez, kulturaren ideia Iraultza Industrialak ekarritako aldaketei pentsamenduan eta sentimenduetan emandako erantzuna da. Tesi horrek egungo Informazioaren Iraultzak kulturan izan ditzakeen eraginen inguruko galderak
|
sor
ditzake.
|
|
2010
|
|
|
Edozein prozesu garatzen ari denean, eta are gehiago Tecnalia osatzen duten zentroen fusioa legezko prozesu konplexu batean, supituki kanpo elementu bat sartzea prozesua lidertzeko asmoarekin distortsio elementua da gutxien gutxienik. Tentsio iturri izan daiteke eta fusio horretan ustekabeko oztopoak
|
sor
ditzake. Ene ustez, ez da izan ganorazko erabakia, baldin eta Tecnaliaren kupulan sortu duten lanpostu berri hori lore-ontzi funtzioa baino ez duen.
|
|
|
Izugarria da irakurketa batek zein inpresio ezberdin
|
sor
ditzakeen. Lagun on batek gomendatu zidan The Road, Cormac McCarthy k idatzi zuen lana.
|
|
|
Egileek espero dute eztabaida horrek kontzientzia hartze bat eragingo duela: ziur gaude munduko ingurugiroaren muga materialen eta lurraren baliabide ustiapen ez arrazoituak
|
sor
ditzakeen ondorio tragikoen kontzientzia hartzea ezinbestekoa dela gizakien jarreren eta ondoren gizarte osoaren egituraren erabateko berrikuspenera eramango duen pentsatzeko modu berriak ager daitezen.
|
|
|
Geologiak aurresaten zuen hemendik aurrera Holozenoaren egonkortasuna 7.000 urtekoa izanen zela, baina epoka honetan bizi izan den espezie bakar batek, Homo sapiens ak, izugarrizko aldaketak bultzatu ditu bai biosferan bai dinamika planetarioaren mugetan. ...holm-eko Unibertsitateko Erresilientzia Gunean aritzen den Johan Rockstrom ek eta Amerika, Australia eta Europako hogeita zortzi zientzialarik —Paul J. Crutzen ek ere— Nature aldizkarian Lur mugei eta atari kritikoei buruzko ikerketa sakon bat karrikaratu dute5, non Lur dinamikan sistema nagusiak ezegonkortzen dituzten faktoreak agerian utzi dituzten, baita tupusteko aldaketa ez linealak
|
sor
ditzaketen faktoreak ere. Dinamika planetarioan bederatzi prozesu giltzarri atzeman ditu talde zientifiko horrek:
|
|
|
Gauzak horrela —negoziazio kolektibo indartsua daukaten estatuetan bederen—, oso esparru murritza izango du barneko EGEak, harekin kontraesanean sartu gabe hitzarmen kolektiboaren akzioa gainditzen duten jarduera eta praktiketara mugatuko baita. Enpresa praktika horiek denboran zehar errepikatzen badira, langileentzat kontratu baldintza onuragarriagoak
|
sor
ditzakete batzuetan, horretarako geure lan ordenamenduak ezartzen dituen ondorio juridiko guztiak aplikatuko zaizkielarik.
|
|
|
Testuinguru horretan, merezi du Wolak ek eta bere kideek Estatu Batuetan egindako lana aipatzea. Horien arabera, Interneten zaurgarriagoak diren umeak offline ere zaurgarri izateko aukera gehiago daukate, eta, bestalde, argi egon behar du biktimek ere arriskuak
|
sor
ditzaketela.
|
|
|
Gure harrira itzulita, hizkuntza plangintzaren esparruan, publizitate kanpainen kasuan bezala errepikapenaren bitartez ondorioak sor daitezke, eta ondorio baikorrak
|
sor
ditzakete mota horretako kanpaina pasiboek. Hala ere, ondorioak normalean txikiak izaten dira praktiketan; gainera, kanpaina horiek disonantzia kognitiboak sortzeko edo areagotzeko arriskua dute, gizartearen eta norbanakoaren frustrazioa eta egonezina hizkuntzen inguruan areagotuz, euskararen kaltetan.
|
|
2011
|
|
|
Saia gaitezen geure burutapen baitarakoienak euskera garbian agertzen! [...] ‘Yakin’ bizi, sakon, arazodun bat nai genduke[...] irakur miña
|
sor
dezala.
|
|
|
Mitterrandek agintea hartzeak
|
sor
zezakeen aukerari begira?
|
|
2012
|
|
|
Txertoen kasuan, ordea, batek hartzen duen erabakiak ekartzen du populazioaren zati bat eritasun horien kontrako defentsarik gabe egotea eta eritasuna berrager dadin erraztea. Horrek, gainera, hirugarrenei eragin diezaieke, baita txertatu direnei ere, gaixotzeko arriskuan ipintzen dituelako, hots, sozietate osoari eragin diezaiokeen osasun arazoa
|
sor
lezake.
|
|
|
Ondorioz, horikeriak baztertu dituen euskal edukiak bermatzeko aniztasuna neurri egokia litzateke. Tokiko albisteen irakurketa nazionalak gai guztiak, protagonista denak eta sorterri oro berma ditzake, hau da, eduki askotarikoak
|
sor
ditzake. Hedabideen jardunak haien informazio helburuetatik urrundu dituenean, aniztasunaren oreka joera horien muga izan daiteke.
|
|
|
Baina Komunikazio Esparrua ez dator ikuspegi abertzalearekin bat, euskaldun izaerarekin baizik. Horregatik, euskaldun izateko modu anitzak
|
sor
ditzakeen espazio bakarra da. Alde horretatik, euskarazkoak diren neurrian, hedabideek ezaugarri komunak dituzte:
|
|
|
Espainia, aspaldian behera egindako inperioa (Erresuma Batua bezala), gaur egun ia erabat porrot egindako estatua (Erresuma Batua ez bezala), edozein dinamika separatista jasotzeko etsai krudel eta itsua bilakatu da, frankismoak eta ondoriozko demokrazia kontrolatuak areagotutako herentzia pozoitsua, hori ere. Baina hori esanda, gogoratu dezagun, egun berean eta orri berean, harrokeria intelektual nanoenak soilik
|
sor
ditzakeen hitzok irakurtzeko zoritxarra izan genuela: " Esaten duzu ‘espainiar’, eta esaten duzu polizia, epaile, bizkarroi, fanatiko, fartsante, pailazo, gezurti, lapur, lukurreru, ezjakin... arerio gehiegi, eta denak mina egiteko langintzan trebatuak.
|
|
2013
|
|
|
Horietako ukazio batzuk aipatzearren: eskuko telefonoek minbizia eragin dezaketela edo txertoek autismoa
|
sor
dezaketela. Errepublikanoen partean, ordea, eboluzioaren teoria edo aldaketa klimatikoa ezeztatzea dira ukaziorako gai izarrak.
|
|
2014
|
|
|
Arnasguneen ideiak
|
sor
lezakeen gehiegizko lilura saihestuz, eta euskararen normalizazioaren zama osoa haien gain jar litekeenik pentsatzera iritsi gabe, euskara berreskuratzeko lanean kontzeptu operatibo gisa duen balioa eta erreminta praktiko eta zehatz gisa duen indarra berresten ari dela dirudi. " Arnasguneak babestu beharra" ren ideiatik harago, arnasguneak indartu eta hedatzeko lana lehenetsi eta gauzatzea izanen da gaurko eta biharko euskalgintzaren funtsezko eginkizunetako bat.
|
|
|
Galdeketa hori erabat legala izatea nahi dute, barne eta kanpo zilegitasuna irabaziz. Espainiar erakundeek ez dute noski galdeketa ahalbidetuko, eta Parlamentuak
|
sor
dezakeen marko legala Auzitegi Konstituzionalak ezereztatuko du. Egoera hori aurreikusita, Mas presidenteak behin eta berriz azaldu duen planaren arabera, herriari bere iritzia zeharka galdetuko zaio hauteskunde autonomikoei" plebiszitario" kutsua emanez.
|
|
2015
|
|
|
Ezarritako jendarte baten aurrean, sormenak bestelako jendarte bat ezartzeko ahalmena duela pentsa daiteke, alegia, ezarritako egituretatik at beste norbanako batzuk, beste ideia edo beste zerbait
|
sor
ditzakeela. Txomin Badiolak dio arteak funtzio sozial urgentea duela, eta funtzio hori errealitateari adi eta esna dauden herritarrak sortzea dela.
|
|
2016
|
|
|
Jarrera hori ulertzeko, gogoan izan behar da, oposizioan zegoen bitartean, Alderdi Sozialistak kritikatu zuela euskaldunei errefuxiatu estatusa kendu izana. Horrez gain, 1981eko hauteskunde presidentzialei begira, Alderdi Sozialista eta EHAS alderdi abertzalea akordio batera iritsi ziren, azken horrek hautagaitzarik ez aurkeztearen truke, Alderdi Sozialistak euskal departamendu bat
|
sor
zezan (Urteaga, 2004: 21).
|
|
|
Gaur egun Hego Euskal Herrian elite ekonomikoekin lerrokatutako komunikabide handiek eta publikoek sozioekonomia ulertzeko eskaintzen dizkiguten mekanismoak neoliberalak eta hispanozentristak dira. Mekanismo horiei aurre egingo dien plan bat eduki ezean, erabakitze eskubideak oinarrizko motibazio bat galtzeaz gain, gauden egoerari eustearen aldeko indar gaindiezinak eta, beraz, erabakitze eskubidearen aurkakoak,
|
sor
ditzake: alde batetik, zein erabakitze eskubide aldarrikatuko baitu subjektu kolektiboa irudikatzeko gauza ez den jendarteak?, eta, bestetik, subjektu kolektiboa irudikatuta ere, beste baten barruan lausotuz, gutxienez zerbaitetan garaile sentitzen den jendarteak?
|
|
|
Ekonomia izango da kalitatearekin lotzen hasiko den beste kontzeptua, kulturak inguruan
|
sor
dezakeen onura ekonomikoari zuzenean egotziz. Bisitarien tasa igotzeak sarreretan gehiago irabaztea suposatzen du, hala nola jatetxe, hotel eta dendetan gastu handiagoa.
|
|
2017
|
|
|
Europan, oro har, bi norabidetan mugitzen ari dira mugimendu nazionalistak. Alde batetik, munduko beste leku batzuetan bezala, nazionalismo eskuindar eta xenofoboa ari da indartzen, migrazio mugimenduek norberaren herrian
|
sor
lezaketen desoreka ekonomiko (gizarte laguntzak direla eta, batez ere), etniko edo kulturalaren aitzakia tarteko. Baina, bestetik, demokrazia kontzeptuan sakondu eta eredu parte hartzaileagoen alde egin duten arrakasta handiko formulazio aurrerazaleak ugaritu dira azken urteotan (Quebec, Eskozia eta Katalunian, esaterako).
|
|
|
Estatuak beharrezkoa duen nazio sentimendu eta diskurtso hori eraikitzeko, beraz, biolentziaren monopolioa eta monopolio fiskala ez ezik, monopolio sinbolikoa ere eskuratuko du. Kultura edukiak eta erreprodukzio mekanismoak bere esku izanik, estatuak nahi bezalako irudia
|
sor
dezake bere nazioaren inguruan. Hala, aukeratuko ditu zeintzuk diren nazioaren heroi eta etsaiak, identitate irizpideak, familia eredua, tradizio eta ohiturak, hizkuntza eta erlijio/ sinesmen ofizialak...
|
|
|
Baina, bestalde, ezinezkoa da egiazko egitasmo politiko askatzailea eraikitzea gizarte testuinguru zatikatu batean. Gizarte harreman ahulak edo formalak baino ez direnak, hiritartasuna bezala, ez dira aski errotiko demokraziak bizitza on eta duina
|
sor
dezan.
|
|
|
Generoa, klasea, arraza eta abarren zerrenda horretan, hizkuntza (k) ere kokatzen ari gara, hitz egiten d (it) ugun hizkuntzek ezberdintasun sozialak
|
sor
baititzakete eta sortzen dituzte
|
|
|
Argitalpen hau, maila batean, prozesu horren ondorengoa da. Ondorioz, dagoeneko, generoa, klasea, arraza eta abarren zerrenda horretan, hizkuntza (k) ere kokatzen ari gara, hitz egiten d (it) ugun hizkuntzek ezberdintasun sozialak
|
sor
baititzakete eta sortzen dituzte. Eta hemen bereiztu genituzke hegemonikoak eta minorizatuak direnen egoera ezberdinak, jakina.
|
|
|
Beste horiek botere hizkuntza jakin batzuk hitz egitera derrigortzen dituzten ‘kulturaniztasun’ eta ‘transnazionalismo’ ideiak sustatzen ditugu, ‘enplegagarritasun’ eta ‘integrazioaren’ aitzakian. Bistakoa da bere berezko hizkuntza mespretxatzen duen komunitate batek eta bere barneko hizkuntz eta kultur aniztasuna zapuzten duen estatu batek zailtasun handiak izango dituela kanpotik iristen direnak balioesteko, eta berezko hizkuntzen bazterketan oinarritutako ‘integrazioa’ inposatzen saiatuko dela, horrek
|
sor
dezakeen tentsio eta deserrotzearekin. Auzi horien ulerkuntza, nire kasuan, jarraian azalduko dudan bezala, funtsean galegotik abiatzen da, eta horregatik ezinbestekoa zait testuinguru pusketa batekin jarraitzea.
|
|
2018
|
|
|
ikus entzunezkoak gazteentzat! Gazteak dira orain preziatuak, euskara indartu nahi dugulako, etorkizunari arnasa eta gorzaizkien ikus entzunezkoak prestatzea bezain beharrezkoa da beraiei zuzenean nahi eta
|
sor
ditzaketen edukiak egiteko ahalbide eta aukerak zabaltzea putza ziurtatu nahi diogulako. Hausnarketa eta desio horiek hain dira zentzudunak eta koherenteak, baina...
|
|
|
Gazteei erakargarriak zaizkien ikus entzunezkoak prestatzea bezain beharrezkoa da beraiei zuzenean nahi eta
|
sor
ditzaketen edukiak egiteko ahalbide eta aukerak zabaltzea. Hori ere bada etorkizuna garatzea!
|
|
|
Bestalde, adituek emigratu beharrak hutsuneak sortzen dizkigula ohartuta behar genuke dagoeneko: egingo al da euskaraz film dokumental, labur ala luzerik, edota marrazGure kulturak
|
sor
ditzakeen ikus entzunezkoak nahi ki bizidunetako filmik, Euskal Herrian egiten ez bada. Nork kontatuko ditu gure istorioak?
|
|
|
Gure kulturak
|
sor
ditzakeen ikus entzunezkoak nahi baditugu, uzta ziurtatu behar da; gero etorriko dira onak eta hobeak, halako edo bestelako, lehengo eta oraingo edukiez osatuak.
|
|
|
Hasiera deigarria eman nahi izan diot artikulu honi, tipikoa baina tira, kuriositatea
|
sor
lezakeena, edo ez. " Beste teatro bat posible da" diot, akaso betikoa esateko, edo ez.
|
|
2019
|
|
|
Alberdik ere ematen du datu gogoangarri bat: kopuruz, emakume bertsolariak %25 dira egun, eta beste hainbeste okupatzen dute plazan, %25 Alegia, sistemak
|
sor
dezakeen ilusio patriarkaletik urrun, direnak daude eta daudenak dira.
|
|
|
Aita pontekotza hori gabe idazle batzuen lanak bidean geldituko ziren, agian, eta beste batzuk ez ziren inoiz idazle izango, ez behintzat egile edo autore. Alta, aita pontekotzak ere
|
sor
ditzake loturak, zorrak, menpekotasunak, hierarkia faltsuak.
|
|
|
Hirugarrenik, Bilduren baitan, ardura politikoa zutenen eta ezker abertzalearen zuzendaritzaren artean. Gaiak desgaste elektorala
|
sor
zezakeela ikusten hasi zirenean, hondakinen bilketa sistemaren norabidea aldatu egin zen, eta horrek tentsioa sortu zuen ardura politikoa zutenen eta alderdiaren artean. Izan ere, bitarte horretan Euskal Autonomia Erkidegoko hauteskundeak izan ziren eta desgaste politikoa nabaritzen hasi zen.
|
|
|
Egoera bikain aztertzeko adina jakintza badugula, baina, hala ere, askotan, erantzuteko ahalmenik gabe gaudela gogorarazi zigun. Aldizkariak artikuluz asetzea bainoago, espazio hutsak
|
sor
ditzakegu esan, entzun eta irakurri nahi dugunaren bila aritzeko.
|
|
|
jaialdia egin da; gaztetxeek hamarkadak daramatzate espazio berberari imajinazioak utzi besteko erabilerak berrasmatzen; udako kurtso eta jardunaldiak aukera ezagun egin dira jakintza gizarteratzeko eta eztabai beharrezkorako. Gehiagoren bila jar gaitezke edota berriak
|
sor
ditzakegu.
|
|
|
Justiziaren etikak denok berdin berdin, diferentziak kontuan hartu gabe, tratatzen bagaitu, injustua izateko arriskua du. Zaintzaren etikak diferentziaren printzipioa erdira ekartzen du eta horrekin berdindu liteke justiziaren etikak
|
sor
lezakeen injustizia, desberdin dagoenarekin desberdin jokatzeak eta beharren arabera emateak kooperazioa eta zaintza bultzatzen dituelako. Bien baturak etika interaktibo bat ekar lezake, Benhabibek esan bezala, hots, unibertsala eta bakoitzaren historia partikularra batera aintzat hartuko dituena.
|
|
2020
|
|
|
Proposamen hau dakart nik, baina guztiona da bidea, eta zuek ere zuen bizitzetatik, eguneroko praktikatik, zuen lurraldeetan bidea egin dezakezue, garrantzitsua da. Datorren mundu autoritario, indibidualista eta desberdintasun ekonomiko sortzaileari aurre egiteko,
|
sor
dezagun komunitate ireki bat, berdinzalea, kooperatiboa, bizitzak eta lurraldea erdigunean izango dituena, osasuna eta oparotasuna denontzat izateko.
|
|
|
Euskalgintzak pista bat ematen digu horretaz. Masa egon badago, baina masa hark herria (dela euskal herria, dela euskara, dela...)
|
sor
dezan, jendea aktibatu beharra dago. Antza denez, era jakin batez egin behar da, praxi (eraldatzaile) aren bidez afektu eta jardun koordinatuetara bideratuz, hain zuzen.
|
|
|
Ondorioa:
|
sor
ditzagun euskal gizarteak, adin bateko zein besteko euskaldunek, eskatzen dituzten produktuak; dela musika, dela literatura. Eta gaurko gizartera ekarrita ere berdin berdin balio du gogoeta horrek.
|
|
|
Baina komunitate berri bat dago birdefinitu beharra (noski, hutsetik hasita; noski, errealitatea kontuan hartu gabe fikzioak sortuz; noski, mundua norantz doan kontuan hartu gabe), baina errealitate berri bat sortu behar da. Eta errealitate komunitarioaren birdefinizio eta ahalduntze hori bere baitan komunitateak egituratzeko gaitasuna duen indarraren bitartez hasi behar da egiten, etorkizunean lortuko genukeen egitura politikoak
|
sor
diezazkigukeen baldintzei itxaron gabe. Hau da une honetan euskal naziogintzak duen lehentasuna:
|
|
|
Merezi du biziari eustea? Egia bada ere bizitzaren zentzuari buruzko galdera maizago pizten duela tragediak, eta Auschwitzen etengabe zerabiltela gogoan, pozaldi sakonek ere
|
sor
dezakete, hala nola maitearen ezusteko agerpen batek. Ez dirudi gizabereok galdera hori egiteari inoiz zeharo utziko diogunik, agian ez duelako behin betiko erantzunik.
|
|
|
Ondorioa:
|
sor
ditzagun euskal gizarteak, adin bateko zein besteko euskaldunek, eskatzen dituzten produktuak; dela musika, dela literatura. Eta gaurko gizartera ekarrita ere berdin berdin balio du gogoeta horrek.
|
|
2021
|
|
|
Horri begira, naturaren balioak hiru multzotan bereizi dituzte. Batetik, balio instrumentalak eta horiei lotutako diskurtsoa dugu," naturak gizarterako edo pertsonentzako sortzen dituen baliabideez hitz egiten duena, ekonomiaren filtrotik pasata (lanpostuak
|
sor
ditzakeela, turismoa sustatu...)". Bestetik, biologiatik datorren diskurtsoari lotutako balio intrintsekoak ditugu, naturak berez duen balioa azpimarratzen dutenak eta" natura zaintzeko erantzukizun sentsazio handi baten eskutik" datozenak.
|
|
|
9 Prentsako albisteak: ugaritu ez da din urtera igo du gipuzkoak baso espezieak mozteko adina www.elcorreo.com/bizkaia/costa/bakio protege montes nt.html www.berria.eus/albisteak/185029/eukaliptoaren landatzeak ondorio larriak
|
sor
ditzake ingurumenean.htm rako lanean segitu beharra berretsi du baso biziak plataformak.htm www.berria.eus/paperekoa/1855/008/ 001// bertako basoen eta espezieen hedapena bultzatu behar da.htm
|
|
|
Zenbat? Nature aldizkariaren arabera, adimen artifizialeko algoritmo bat entrenatzeak 300.000 kilo CO2 inguru
|
sor
dezake, hau da, New York eta Pekin arteko joan etorriko 125 hegaldik beste.
|
|
2022
|
|
|
filosofo gizon bakoitza emakume batekin elkarrizketan jartzea, gizonezkoen misoginia azaltzea eta curriculumean txertatzea, filosofoen teoriak ikasi beharrean testuetatik abiatuz gaur egungo gaien inguruan perspektiba eta filosofo desberdinetatik hausnartzea... Salbuespen bezala sartu direla eman dezake; izan ere, emakume bikote bat sartzea egokiena ote den zalantzak
|
sor
ditzake, noski. Baina aurrerapauso bat dela kontsidera dezakegu.
|
|
|
Baina bide erraza da, errazena, beharbada. Modu horretan, existentziak
|
sor
ditzakeen tentsio, borroka, zailtasun, galera eta larritasunak ekidin baitaitezke. Askatasuna norberak eraman beharreko pisu astuna baita.
|
|
|
Egoera berean zerorrek ere oker joka dezakezula pentsatzeak barkamenezko espiritu bat
|
sor
dezake, baina gaur kristau karitatea aipatzen dutenek ere bitxiki nahasiak dirudite gai honetan. Hona zer irakur genezakeen Evangelische Kirche in Deutschland, eliza protestanteak, egin zuen adierazpenean:
|
|
|
Arendten ustez, gizakiak ez du berezko naturarik. Bere maisuak diren Heidegger eta Jaspersek bezala, uste du gizakiak introspekzioaren bidez bizitza aktiboa
|
sor
dezakeela hiru mailatan: lehenengoan bizitza biologikoaz arduratuko da, bigarrenean profesionalaz eta, azkenik, pentsamendutik abiatuta burutzen dituen ekintzez.
|
|
|
Konfinamendu garaian, gure denboraren ordenamendu oro lausotua izan delarik, Margaret Bullenek ospakizun horiek galtzen ez uzteak duen garrantziaz ohartarazi gaitu. Alde batetik, gure bizitzako denborak ordenatu egiten baitituzte, anabasak
|
sor
dezakeen ziurgabetasun eta larritasunaren kontrako antidoto gisa. Bestetik, festaren eta kulturaren funtzio nagusietako bat ondokoekin elkartzea eta elkarrekin bidaia bat konpartitzea baita; kolektiboa eta haragizkoa da.
|
|
2023
|
|
|
Frantsesez ari zen irrati ainitz bazen bazterretan, eta euskaraz ez zen bihirik. Beraz, normala zen euskara hutsezko irrati bat
|
sor
genezan.
|
|
|
U teoriak metodologia, tresna eta ikastaro irekiak biltzen ditu bere baitan. Norbanako nahiz kolektiboentzako laguntza eskaintzen du errealitate sakonagoa sumatu eta errealitate horren arabera etorkizun desberdin bat
|
sor
dezakete. U teoriak honakoa proposatzen du:
|
|
|
Ezagutza tazitua, kodetuta ez dagoenez, pertsonen arteko harremanen bidez transmititzen da (Maillat 1995). Lurraldeek, beraz, ideia berriekin esperimentatzeko giro egokia
|
sor
dezakete, eta konponbide erabilgarrien hedapena erraztu (Rullani 2000), tokiko kohesioa kulturalki indartzen bada.
|
|
|
i) Gizarte sinesmen eta egiturei buruzko hasierako baldintza profetikoak egoteak aldaketa prozesuen bilakaera baldintzatzen du, batez ere berdintasunerako joera bultzatzen duten gizarte erakundeak edo balioak. ii) Gizarte berrikuntza prozesuek garapenerako denbora behar izaten dute, eta, beraz, norbanako edo talde zehatz baten esfortzu pertsonal edo irismen gaitasunetik harago joan behar dute. iii) Inguru edo egoera bakoitza partikularra da, eta, beraz, tokian tokiko baldintzak, gaitasunak eta indarrak erabakigarriak dira. iv) Jakintza arlo eta eremu desberdinetatik jasoak diren ideia, baliabide, errutina, teknologia edo gaitasunen konbinazioaren bitartez gauzatu ohi dira berrikuntza prozesu nabarmenenak. v) Gizarte berrikuntza prozesuen baitan paradoxa eta tentsioak etengabeak dira, batez ere talde desberdinen elkarkidetza bultzatzen denean eta kolaborazio egiturak bultzatu nahi izaten direnean. vi) Gatazka eta oposizioa gizarte berrikuntzen partaide garrantzitsuak dira. Horren aurrean, eragileek beren aliantzak, babes politikoak edo ekintza alternatiboen bilaketak aktiba ditzakete. vii) Aldaketa eta erabaki politiko ausartek esperimentaziorako eta garapenerako testuinguru iraunkor eta egokiak
|
sor
ditzakete.
|
|
|
Elkarrekikotasunak sare bateko agenteen arteko balio trukea dakar, eta horrek lankidetza eta konfiantzazko zirkulu bertutetsua
|
sor
dezake. Elkarrekikotasuna bultzatuz, interesdunen arteko harremanak sendotu daitezke, eta, ondorioz, komunitate osoaren errendimendu ekonomiko eta soziala hobetu daiteke.
|
|
|
Horrek bere alde positiboak ditu, indibiduoen pentsatzeko eta adierazteko gaitasunen hazkundea ekartzen duelako barnean. Aldiz, kaosa ere
|
sor
dezake, kontzeptu gehiegi eta ikuspuntu ugari zabaltzearen ondorioz, pertsonen ikuspuntuen hausnarketa geroz eta erronka zailagoa bilakatzen ari delako, eta arrazoimenaren aurka doan abiadura azkarra hartzen ari delako fluxu hori. Ildo horretan, Irati Zubiak (2020:
|
|
|
Euskara ez da komunikazio kontu bat bakarrik; aitzitik, nazio auzia dagoen neurrian, euskaraz egitea, edo euskararen alde egotea gutxienez, hautu politiko bihurtzen da, eta migratzaileari gatazka horren aurrean kokatzea eskatzen zaio. Eguneroko bizitza gatazka bilaka daiteke, lehen hitza euskaraz egiteak politikoki posizio bat hartzea esan nahi baitu, eta horrek deserosotasuna
|
sor
dezake.
|
|
|
Hirugarren sarrera horretako adibideetan ere Mendebaldeko kulturaren zenbait logika indartzen dira, kultura harremanetan Mendebaldearen eta Ekialdearen arteko etengabeko zubiak kontuan hartzen ez dituena, eta logika bitar hori indartzen duena. Mendebaldeko halako logika kultural bitarrek (kultura jasoa vs herri kultura, idatzizko jarduna vs ahozko jarduna, modernitatea vs tradizioa, Mendebaldea vs Ekialdea...) kultura hierarkia eta kultura aurreiritzi zenbait eraikitzen dituzte, euskal kulturaren logiketara eta jardunbideetara hurbiltzeko eragozpenak
|
sor
ditzaketenak, kultura hegemonikoak vs kultura gutxituak logika hierarkikoan kokatzen dutelako kultura imajinarioa, eta, halaber, hierarkia eta sailkapen horiek euskal kulturaren logika zenbait ikusezin eta ulergaitz egiten dituztelako (Luku 2009).
|
|
|
Euskal Curriculumaren eta euskal kulturaren transmisioaren aldeko ekimenak korrontez kontrako jardunak izan dira historian zehar (Salbotx 2021), eta pedagogia konprometituaren bidetik eta ekinetik edan dutenak, irakasle talde eta hezkuntza eragile konprometitu askoren jardunetik garatu direnak. ...ri eustea dugu helduleku eraginkorrena, transgresioaren bidetik (hooks 2023) curriculumetan eta hezkuntza testuinguruetan Euskal Curriculumaren eta euskal kulturaren ikuspegia garatzeko zirrikituak eta estrategiak bilatzeko, eta gizarte eraldaketan urratsak egiteko, hezkuntza eragileek eta kultura eragileek norabide berean bidea egin, eta kultura hitzarmen berrituak eraikitzeko espazioak eta uneak
|
sor
ditzagun. Kultura aurreiritzi berriak sor ditzagun geure hezkuntza praktiketan.
|
|
|
Ataka honetan, pedagogia konprometitu horri eustea dugu helduleku eraginkorrena, transgresioaren bidetik (hooks 2023) curriculumetan eta hezkuntza testuinguruetan Euskal Curriculumaren eta euskal kulturaren ikuspegia garatzeko zirrikituak eta estrategiak bilatzeko, eta gizarte eraldaketan urratsak egiteko, hezkuntza eragileek eta kultura eragileek norabide berean bidea egin, eta kultura hitzarmen berrituak eraikitzeko espazioak eta uneak sor ditzagun. Kultura aurreiritzi berriak
|
sor
ditzagun geure hezkuntza praktiketan. •
|