|
2002
|
|
|
Parrokietako bilketa ia Gipuzkoa
|
osoan
hedatua dago. Herri batek parroki arropategia izateko baldintza batzuk bete behar dira.
|
|
|
Mendearen erdialdetik aurrera, kontsumoko ondasunen industriak sortu ziren bertan; bereziki azpimarratzekoa da paperaren produkzioa, ehunena, metalezko transformatuena (armak) eta elikagaien produkzioa (txokolatea, garagardoa...). Enpresa txikiak ziren, baina oso dinamikoak; lurralde
|
osoan
hedatuta zeuden, ibai bazterretan, ikatza inportatzeko ur korronteak edo itsasaldea aprobetxatuz. Halaber, tokian tokiko halako espezializazio bat sortu zen; Tolosainguruan paperak hartu zuen garrantzi handiena; ehunak Bergaran; armek Eibarreneta inguruko herrietan, eta elikagaiek Donostiako aldean.
|
|
2003
|
|
|
Alzheimer gaitzaren ondotik, hauxe da intzidentzia handiena duen gaixotasun neurodegeneratiboa, arraza zein sexu bereizketarik egiten ez duena: mundu
|
osoan
hedaturik dago eta gizonezkoak nozitzen du gehixeago emakumeak baino.
|
|
2005
|
|
|
Arrazetako batzuk Euskal Herriko toki batzuetan bakarrik bizi ziren; beste batzuk, ordea, Euskal Herri
|
osoan
hedatuta zeuden. Esaterako, pottoka nonahi aurkitzen dugu.
|
|
|
Espezie horiei kosmopolita esaten zaie, eta adibide gisa aipa ditzakegu gizakia, eulia, organismo planktoniko asko, hontza zuria edo lertxun hauskara. Espezie kosmopolitak mundu
|
osoan
hedatuta egon arren, baldintza lokal batzuk behar dituzte. Eskakizun horiek desberdintzen dituzte espezie ubikistetatik:
|
|
2008
|
|
|
– Izenordain kategoriakoa euskara
|
osoan
hedaturik dagoen erabilera dugu, Lazarragarenean ere lekukotza garbia duena. Hala darabiltza bestek, > besteri> (9r), > besteren> (28v), bestegan> (41r), bestegana> (32v):
|
|
|
Horrela laburtuko zaie eta errazago egingo etxetik euskaraz ez dakien ikasle horiei inguruko euskaldunekin jardun ahal izateko bidea15 Hau da, inguru erdalduneko eskola baterako hemen proposatzen dugun ereduaren arabera, euskara batuak hartuko luke lehentasuna, nahiz eta eredu bateratzaile hori modu zabalean ulertzen dugun (tokian tokiko edo inguru hurbileko ezaugarriak biltzeko joera duena) eta ez eredu murritz, estu eta gogortu baten gisa. Tafallan, esate baterako, ezin ditugu Bortzirietako edo Sakanako bereizgarriak erabili, baina bai Nafarroa
|
osoan
hedatuta daudenak (esan/ erran, bultzatu/ bulkatu, ezer/ deus, ibai/ ugalde, eta abar... aurreragoko baten zehaztu dira zein ezaugarri diren horiek eta zein jarraibide proposatzen den ahozko eredurako eta idatzizkorako).
|
|
|
Jarduera bakoitzerako ia titulu bat duen herrialde batean, magoek ez dute beren profesionaltasuna egiaztatzen duen agiri ofizialik. Egia da badela Ilusionismoaren Espainiako Elkartea (SEI), egoitza Bartzelonan duena eta herrialde
|
osoan
hedatua dagoena. Elkarte horrek profesional bikainak eta" amateur" ak biltzen ditu, gai horretan duten grina eta ezagutza partekatzeko, eta plataforma bat aurki dezakete beren burua sustatzeko.
|
|
2010
|
|
|
Hizkuntzaren sakabanaketak badu historia eta baditu ondorioak. Amazigera hitz egiten duten komunitateak Afrika iparralde
|
osoan
hedaturik daude. Egiptotik Marokoraino eta Mediterraneotik Niger ibairaino zabaltzen da amazigeradunen artxipelagoa, basamortu handia eta arabierazko kultura dutelarik itsaso.
|
|
2011
|
|
|
Biologoek demostratua dute horrela lantzen diren zuhaitzak gehiago bizitzen direla. Seguruenik Euskal Herri
|
osoan
hedatua zegoen paisai baten azken aztarna da, oso paisai berezia. Azken ehun urteetan moarraketaren kultura hori galtzen ari zen, egurra gero eta gutxiago egiten zen, ikatza ez da egiten… Zuhaitz hauek asko haunditzen ari ziren, bolumen eta pisu handia hartzen, adarrak loditzen… eta ondorioz ekaitzek gehiago eragiten zieten, adarrak hautsiz edo zuhaitza bera botaz.
|
|
2013
|
|
|
Horrekin batera, arkitektoen belaunaldi berri bat iritsi zen, horien artean Aretxabaletako bainuetxea (1842) eraiki zuen Martín Saracibar arkitekto arabarra dugu. XX. mendearen hasieran turismo termala Euskal Herri
|
osoan
hedatuta zegoen. Garai hartan trenbide sareak hobetu ziren hiri nagusiak eta bainuetxeak zituzten herriak lotuz.
|
|
2017
|
|
|
(Lagenaria siceraria) Amerika
|
osoan
hedatuta dagoen kuia mota bat. Azala ireki eta barrena hustu ondoren, sukaldaritzako hainbat egitekotan erabili ohi da.
|
|
2018
|
|
|
Oraindik, mundu
|
osoan
hedatuta daude emakumeei buruzko aurreiritziak eta haiekiko diskriminazioa. Esaterako, mundu osoan eskolatu gabeko umeen bi heren neskak dira.
|
|
2019
|
|
|
Prunus generoa errosazeoen familiaren parte da, eta egun mundu
|
osoan
hedatuta dago. Europako hainbat tokitan, genero honetako zenbait basa espezieren fruituen bilketa Neolitoaz geroztik praktikatu izan da; etxekotzea, berriz, Asian gertatu zen, eta badirudi haien laborantza Antzinaroan zabaldu zela.
|
|
|
Aintzinarotik aurrera... Hori, bai, XVI. menderako Euskal Herri
|
osoan
hedatua zegoela begi bistan dago. Eta jatorrizkotzat hartu zutenen garaia?
|
|
2020
|
|
|
Guri ez zaigu zerutik San Migelen aingerua hegan agertuko. Turismoaren plaga mundu
|
osoan
hedatuta dago eta nik ez dut nire alaba aurkitzen.
|
|
2021
|
|
|
Are gutxiago Euskal Herria bere osotasunean hartuz. Euskal Herri
|
osoan
hedaturik dagoen Ikastolen Elkartea salbu, gainontzeko eskoletan egoera oso desberdina aurkitzen dugu. Frantzian, jakina denez, euskara ez da hizkuntz ofiziala eta, horrenbestez, euskara edo euskaraz ikastoletan baino ez da irakasten.
|
|
2022
|
|
|
EAEko Arartekoak ere agiri bat argitaratu du, azaroaren 25ean «generoagatiko bereizkeria irmoki gaitzesteko». Ohar horretan, arartekoak gogorarazi du emakumeen aurkako indarkeria «giza eskubideak erabat eta larriki urrazea dela, mundu
|
osoan
hedatua dagoela eta euskal gizartean ere bizirik dirauela». Azken urteetan, indarkeria mota horri aurre egiteko legezko tresnak ugaritu eta hobetu direla uste du erakundeak, baina hala ere, azpimarratu du «emakume eta neska mutil gehiegik jasaten dituzten indarkeria matxistako egoerak direla irauli, baldin eta pertsonen berdintasunaren aldeko borrokan gizonen eta mutilen konpromiso eta lankidetza aktiboa sustatzen ez bada».
|
|
|
Gauza bera gertatzen da deituren etimologiekin. Larramendik Mendoza, Zuñiga, Osorio eta bestelako abizenak euskaratik eratortzen ditu, euskara inoiz Espainia
|
osoan
hedatua egon zela erakusteko (HH, I, cxviii). Belak horietako batzuk jaso, eta Frantziako koroaren peko deitura batzuk gaineratzen ditu, horiek Espainiatik heldu eta, beraz, kantauriarren ondorengo direla erakusteko (HB, III, 463):
|
|
2023
|
|
|
Dokumentuan autojustifikaziora bideratutako gidoi bat ikusten da. Alderdi bitasunaren lurperatzaile bihurtzen gara, ahaztuta sistema politiko hori Mendebalde
|
osoan
hedatuta dagoela eta, beraz, hura gainditzeak iraultza bat dakarrela, eta oraindik ez dugula lortu. Zarataren aldeko apologia egiten da, batez ere eskuinaren eta ultraeskuinaren ondarea denean, eta, aitzitik, polarizazio giroa kritikatzen da, nahiz eta hori desiragarria ez izan, aurre egitea beste erremediorik ez dagoenean.
|
|
|
iratxoak euskal mitologiari loturiko pertsonaia ezagunak dira. Euskal Herri
|
osoan
hedaturik daude, baina Bizkaian batik bat ezagutzen dira, eta gauez azaltzen direnean, askotariko itxurak bereganatzen dituzte: emakumea, umea, astoa, ahari beltza, txerria, eta, zenbaitetan, eite magikoa, ahotik sua darion txoria, ia herensuge txiki baten pare.
|