|
2007
|
|
|
Horregatik, irakasleok ondotxo dakigu urtero urtero" milagroak" gertatzen direla. Guk
|
ontzat
emango genituzkeen askok ez dute gainditzen, edo krudelagoa dena, euren lana euskaraz ederto beteko luketen askok ez dute gainditzen, eta urtean zehar gaitasun eskasa erakutsi duten beste batzuek, ordea, gainditu egiten dute. Estrategia ezberdinak erabiliz, azterketak egiten egundoko trebezia lortzen dute eta, gure harridurarako bada ere, gainditu egiten dute.
|
|
|
Horregatik, irakasleok ondotxo dakigu urterourtero" milagroak" gertatzen direla. Guk
|
ontzat
emango genituzkeen askok ez dute gainditzen, edo krudelagoa dena, euren lana euskaraz ederto beteko luketen askok ez dute gainditzen, eta urtean zehar gaitasun eskasa erakutsi duten beste batzuek, ordea, gainditu egiten dute. Estrategia ezberdinak erabiliz, azterketak egiten egundoko trebezia lortzen dute eta, gure harridurarako bada ere, gainditu egiten dute.
|
|
2008
|
|
|
Batetik, ikuspegi hori diglosia zoriontsuak egotea justifikatzen duen kontzeptu markoan sar daiteke; diglosia horietan, hizkuntza erabileren banaketa funtzionala eta hierarkizatua berez eta besterik gabe onartu eta
|
ontzat
emango lukete erabiltzaileek. Hemen Suitza alemaneko diglosia aipa daiteke, aleman estandarraren (Schriftdeutsch) eta alemanaren aldaera diatopikoen artekoa.
|
|
2009
|
|
|
Hemendik sortzen da, xume xume baina oinarri eta sakon, sistema orok duen irizpide baloratzaile bitarikoa: batetik, sistema elikatzen duena
|
ontzat
hartzen da, harekiko grina, aldekotasun eta bai aldea erakutsiz, eta bestaldetik, baztertu, errefusatu eta gaitzetsi egiten da sisOinarri emozionalaren gainetik eraikitzen da geruza arrazionala: hitzak, arrazoiak, ideiak, usteak, argudioak...
|
|
2010
|
|
|
" Nik nahi ez dudan arren, euskaraz antolatu eta egin ditut gauzak." Horren aurrean, eta deseroso sentitzeko arriskuaren aurrean, agian batzuek nahiagoko dute parte ez hartzea. Parte hartzen dutenek, oro har, idatzi gabeko arau hori
|
ontzat
jotzen dutenak izanen dira.
|
|
|
7 aSKaTaSunaren auzia: ...dualaK gizarte batek helburutzat izan dezake hizkuntza gutxiengotu bat gordetzea. arazoa sortzen da herri borondate hori onartzen ez dutenekin. iritzi kritiko asko agertu izan dira helburu kolektibo horrek, hizkuntza hori aukeratzen ez dituztenen eskubideak urratzen dituela esanez. talde eskubideak beraz, eskubide indibidualekin gatazkan aurkitzen dira helburu kolektibo hori ez bada guztien artean
|
ontzat
ematen.
|
|
|
Baina ageri da beste gai bat ere, jarrera etikoarekin zer ikusia duena, hizkuntzaren normalizazioak hiztunaren askatasunean duen eragina hain zuzen ere. espainiar prentsarentzat, euskararen auzian euskal abertzaletasunak du protagonismo nagusia eta bere alderdi nahiz buruzagiak, PNV eta Ibarretxe ditu hizpide. euskarari buruz hitz egiterakoan bi herri izaera kontrajartzen dira, Euskalerria eta baita Espainia ere. euskarari buruz hitz egitean gaztelaniaren egoeraz ere hitz egiten da, baita katalanaren errealitateaz ere. eta euskararen eztabaidan oso lotuta ageri dena da indarkeriaren erabilpena, espainiar batasunaren oinarri den Konstituzioa eta Eusko Jaurlaritzak daraman politika. eztabaida politikoa eta euskadi espainia arteko nazio eztabaida da beraz oso estu lotzen zaiona euskararen eztabaidari. baina ageri da beste gai bat ere, jarrera etikoarekin zer ikusia duena, hizkuntzaren normalizazioak hiztunaren askatasunean duen eragina hain zuzen ere. aipamen hauek egiterakoan beren jarrera honako hau da: euskadiko erakundeen gidaritzan bideratzen ari diren hizkuntza politika kritikatu egiten dute. euskararen normalizazioa auzitan ipintzen dute, euskara, gizarteak
|
ontzat
ematen ez dituen gaiei eta bideei lotuta azaltzen dute, kasu askotan, indarkeriari. hizkuntza politikaren kostu ekonomikoa gehiegizkotzat jotzen da. eta euskara normalizatzerakoan inposaketarik gerta ez dadin, euskararen sustapena hiztun bakoitzaren borondatearen mailakoa izan lukeela eta ez gehiagokoa adierazten da. egunkari hauek berauek, gaztelaniak ipar edo hego ameriketan bizi dituen testuin... euskararen kontrako erasoen salaketa egiten da, gernikako estatutuak gizarte elebiduna sortzeko zuen helburuak porrot egin duela adieraziz. elebitasunaren porrota agerian jartzen dute, hainbat arlotan euskal hiztunek izaten dituzten hizkuntza eskubideen urraketak aipatuz. erakundeei aldarrikatzen zaie bestalde, euskararen gizarte egoera normalizatuaren bermea, bereziki eusko Jaurlaritzari. honi ziurtatu ezin duena eskatzen zaio askotan, euskarak gaztelaniaren aukera berdinak izatea gizartean. euskararen inguruko arazoak agerian ipiniaz, estatuarengandik bizi dugun zapalketa nabarmenago egiten da, estatu espainiarraren kontrako estrategia erreboluzio egilea justifikatuz. bestalde, diario de notiCiaS’ek upn protagonista nagusitzat aipatzean edo deiak euskal erakundeak eta bere buruzagiak aipatzeko joeran ere, posizio politiko ezberdinak kritikatuz edo babestuz nolabait eztabaida politikoan txertatuta ageri da euskara. dena dela, euskal prentsaren artean el Correo eta diario VaSCo egunkariek ageri dute euskararen gaia politizatzeko joera argiena, espainiar prentsarekin lerrokatzean, euskararen eragile nagusitzat politikari abertzaleak aipatuz, espainia euskadi arteko nazio eztabaida jorratuz, gaztelaniaren errealitatearekin parekatuz, eta azkenik, larriena dena euskararentzat, bidezkoa ez den jokabideei, indarkeriari lotuaz gure hizkuntzaren errealitatea. honakoa da egunkari hauen jarrera euskarari buruz:
|
|
|
— zenbaitek, euskara, gizartean
|
ontzat
ematen ez diren gaiei eta bideei lotuta azaltzen dute, politizazioarekin lotuta, arazo sortzaile eta gizarte banaketaren eragiletzat jotzen dute. euskararen normalizazioa, hiztunaren borondatean oinarritu behar dela aipatzen dute, askatasunez, inposaketaren arazoa mahai gainean jarriz. garbi azpimarratzen da euskara gutxiengoaren hizkuntza dela gizarte honetan. — beste batzuentzat, euskararen kontrako eraso horrexek ematen dio bide, elebitasuna eta hizkuntzen elkarbizitzaren akordioarekin haustera, euskararen normalizazioa motelegia eta gutxiegizkoa dela kritikatu eta gune elebakarrak aldarrikatzea ikusten da irtenbidea. euskararekiko gizarte egoeraren inguruan ez adostasunak daude joera politiko ezberdinen artean ere:
|
|
|
— batzuentzat hizkuntza politika urrutiegi joan da. euskararen inguruan jokabide ez bidezkoetaz hitz egiten da, ideologizazio eta politizazioa salatzen da, euskara abertzaletasunarekin parekatuz. euskara arazo sortzaile bezala ikusten da, gizarte haustura eta banaketa eragile. eta gizartean
|
ontzat
ematen ez diren jokabideekin parekatzen da, indarkeria euskarari lotuz.
|
|
|
Aipaturiko dimentsio bi horiek gazteen euskararekiko jarrerak aztertzerakoan ere agertu dira. behar da, hizkuntza identitate sozialaren (talde sozial, linguistiko, etniko edo besteren) ezaugarri adierazkorrena dela dioen premisari jarraituz, hizkuntza jakin batenganako jarrerek, izatez, bere hiztunekiko jarrerak islatzen dituztela
|
ontzat
hartzen duela eredu teoriko honek. horrela, estatusaren dimentsioa ezaugarri objektibo, hautemangarri eta egiaztagarrien bitartez zehazten da. ezaugarri horiek, hizkuntza jakin bateko hiztunei uztartzen zaien eragite ahalmena, boterea eta kontrola dira, besteak beste. hori dela eta, estatusaren dimentsioari erreparatuz gero, balorazio positibodun hizkuntza bateko hiztunak pertsona argi, harro, ar...
|
|
2011
|
|
|
konpartimentazio territoriala eta soziofuntzionala hartu da, aldi berean, elkarbizitzaren oinarri arau. konpartimentzaio molde bat hartu oinarri ala beste, gauza bat dago argi: hirugarren emaitza bide honetan, k+ B formularen pean, diglosiaz ari gara bete betean. diglosia hori nagusitu ondoan gizarteak
|
ontzat
ematen du, aparteko bortxarik eta berebiziko konflikturik gabe, leku batzuetan edota funtzio batzuetan B hizkuntza dela egokia (arauzkoa, naturala, normala), eta besteetan k hizkuntza. hiru belaunalditik gorako epealdia burutu delarik k hizkuntza ez da dagoeneko, ezinbestean ez behintzat, kanpotartzat hartzen. Bata (B hizkuntza) bereagoa sentitzea aski gauza ezaguna da horrelakoetan.
|
|
|
Diglosia hitzaren adiera popularrak erabateko indarra eta tiradizoa du euskal herrian. hala izan du 70eko hamarkadatik hona eta, garai bateko bits aparrak asentatzen edo hasi badira ere bazterretan, hala du orain ere. Adiera hori hain da popularra, hain da ezaguna eta zabal hedatua non askok, oinezko zein zaldun, aparteko definizioedo esplikazio beharrik gabe
|
ontzat
ematen duen, eta maiz erabiltzen. Ahuldutako hizkuntzaren osasun egoera (euskararen egoera, konkretuki) axal axaletik deskribatzeko eta egoera hori arras negatiboki baloratzeko erabiltzen da diglosia, bereziki, adiera popular horretan. hitzaldi eta irratsaioetan aspertzeraino entzundakoez gainera ehunka (agian milaka) aipamenez betea dago gure bibliografia idatzia. duda egiten duenak jo beza 1970 ingurutik honako testuetara, berdin du hemerotekak hartu jakin iturri, edo liburutegiak. urteen joanean, egoerak hobera egin du hainbatean.
|
|
|
kontura gaitezen kontzeptu nahaste larri horietan guztietan diglosia aipatzen dela oparo. diglosia hori zer den ez da ordea zehatz definitzen: aurretik emanak daude Ferguson-en eta Fishman-en definizioak, laburturik baina zuzen oro har, eta haiek
|
ontzat
ematen direlako ustea aditzera ematen da. Baina gero, gauzak aplikatzerakoan, erro errotik itzulipurdikaturik dago diglosiaren oinarrizko adiera muina.
|
|
|
Arazoa ez da, beraz, diglosia bere jatorriko esanahitik zabaldu izana hasierako edukia galtzeraino iritsiz; konpondu beharreko auzia da zer diglosiaz ari garen argi eta garbi esatea. gauzak horrela, zehaztasun falta horren konponbiderik egokiena zein den pentsatu dugu eta baliteke, zalbidek proposatzen duena ez ezik beste aukera batzuk ere egotea; agian, egokiagoak. hona bat: diglosia terminoaren polisemia aintzat hartzea, baina ez zehaztasunik gabe orain egiten den bezala. polisemia
|
ontzat
emanez gero, terminoaren erabilera zehatza bermatzeko aukera pare bat bururatzen zaizkit:
|
|
|
Batak zein besteak garrantzi handia ematen diote, nolanahi ere, terminologiaren alorreko adostasun bilaketa horri17 kontra agertu zaigu Julen Arexolaleiba: bere ustez ziaboga terminologiko asko egin da diglosiaren alorrean, han hemen, eta ez du balio ziaboga batzuek
|
ontzat
ematea eta besteak ez. gustu kontua omen da, horrenbestez, batek ardoa txokolatearekin nahasten duela, eta besteak ez, esatea. horrela al dira kontuak, hizkuntza soziologiaren alorrean ere bibliografia teknikoa eta komunitate zientifikoa existitzen diren neurrian, kontu hori ez da nire ustez horrela. definizio batzuek harrera zabala (izan) dute komunitate horretan, eta beste zenbait ez da (ia) kontuan hartzen. onartze/ ez onartze hori ez da gustu kontu hutsa, Julenek berak beste pasarte batean, mingots baina leial, argi aitortzen duenez. komunitate zientifikoan (mila xehetasun eta ñabarduraz, baina argiro) indarrean dagoen kontzeptu markoa ezin dugu hori eta horrenbestez gutxietsi.
|
|
|
diglosia giro horretan bizirik atera izan da L euskara belaunez belaun, gizaldiz gizaldi eta menderik mende. ez dago beraz dudarik, hala baitio teoriak eta hala erakutsi baitu praktikak: diglosiak badu, hainbatean, iraupen indarrik. ez da harritzekoa, beraz, eztabaidarik sortu ez izana gai horretaz, atzera begirako perspektiban. orain arteko diglosiaren definiziozko iraunkor izate (erlatibo) hori
|
ontzat
eman dugu guztiok, aldez edo moldez. ohargile bakar batek ere ez du puntu hori auzipetan jarri eta izan da tartean, aldiz, oraindainoko diglosiaren iraupen indar hori berariaz aizpimarratu duenik. odriozolaren hitzak dira hauek: " diglosiaren euskarria makulu sendoa izan da hiztun herri baztertu askorentzat munduan, eta horri esker bizitasun etnolinguistikoaren jabe dira oraindik batzuk". egia da, beraz, belaunez belauneko iraupen iturri izan litekeela (zehazkiago, orain arte hala izan dela) diglosia. komentarioiruzkin biziak eskaini ditu, aitzitik, hurrengo galderak.
|
|
2012
|
|
|
...izan dira beti. hala bada, erdarazko eskolak haurrak erdalduntzen zituen eta beren adinkideekiko sozializazioan barneratutako erdara azkenean etxera ere eraman zuten. orduan, gurasoek horren aitzinean jarrera desberdinak hartu zituzten. zenbait guPaula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena hizkuntza sozializazioaren paradigmatik rasok haurrek eskolaz kanpo erdaraz egitea ez zuten
|
ontzat
hartzen eta etxean erdararen aldeko hizkuntza aldaketa gerta ez zedin eragin zieten seme alabei. Txikitako euskara atxiki duten oraingo aita ama batzuek oroitzen dute mintzairari eusteko nolabaiteko giroa izan zutela familian.
|
|
|
" Bestien kultura, ohitura, hizkuntzak eta ezberdinek egiten jaku baina haintzakotza osua. Ezberdintasun horiek
|
ontzat
hartuta, gauza on bezala, ibili daigun gure artian ba euskera, komunikatzeko, bakoitzari kendu gabe daukena, bakoitzak berea aportatuz". 17
|
|
|
1 Ustekizun hori arinago har daiteke, elebidunak beste bi taldetan bana baitaitezke: 2 ustekizuna
|
ontzat
dutenak eta kontrakoa pentsatzen dutenak. Litekeena da hori, baina ez du inongo eraginik txosten honen emaitza nagusian.
|
|
2014
|
|
|
Beraz, euskalgintzako espektro zabal batek
|
ontzat
emaniko eta egokitzat jotako kontzeptua izateak ere oinarri egokia jartzen du honen erabilerarako.
|
|
|
Aurrekotik bereiziz, Ondarroako ikastetxeetan ez da arlo formal eta ez formalen arteko bereizketarik egiten hizkuntzaren ikuspuntutik begiratuta. Hezkuntza ereduak, euskara bizi bizirik dagoen momentutik aurrera, euskalkia erabiltzeagatik bakarrik
|
ontzat
jotzen du.
|
|
2016
|
|
|
" Erabilera trinko" aren izendapen sintetiko horri eutsiko diogu guk ere, argi izanik E3 multzoa nekez izan litekeela E4 bezain baliagarri maintenance fenomenoaren esplikazio betea eman ahal izateko. Aukera bat egin behar izan da ordea, eta ETren definizio operatibo hori
|
ontzat
eman dugu txosten honetan. Behar den guztian, hori bai, E4 eta E3 elementuak bereiz azpimarratuko dira.
|
|
|
Lan bizialdi osoan ikusitakoaren argitan, duda muda eragiten digu147 Datua hori da, dena den, eta hortik abiatu behar dugu ezinbestean. Datu hori
|
ontzat
emanez, beraz, zabalkunde soziofuntzional garrantzitsu baten aurrean gaude. Baserri giro tradizionaletik fabrika girora lekualdatzean (azken ehun urte luzean, bereziki azken 60 urtean) eus> erd mintzaldaketa gertatu zen nabarmen, BizkaiGipuzkoetako lan esparruan bereziki.
|
|
2018
|
|
|
alde batetik, erakundeen barneko iturriek aitortutakoa oinarri hartzen duten tresnek (Bikain ziurtagiria eta Plangintzaldietako ebaluazioak) ez dute zerbitzu hizkuntzaren bermea modu objektiboan ziurtatzen. Izan ere, Administrazioak berak deklaratzen duena zuzenean
|
ontzat
ematen dute, erabiltzailearen benetako esperientziaren egiaztatze enpiriko sistematikorik gabe. Bestalde, ELEBIDEko zerbitzuak erabiltzaileen ikuspuntua kontutan hartzen du, baina euskal hiztun proaktiboak ditu infomazio iturri bakarra (hizkuntza eskubideen urraketen aurrean kexa bat aurkezteko prest daudenak).
|
|
|
Emaitzak laburki azaltzeko adierazle bakarra erakusten dugu, CFI izenekoa (Comparative Fit Index; doiketa adierazle konparatiboa). Adierazle hori 0 eta 1 artekoa da eta,
|
ontzat
hartzeko, 0,9 tik gorakoa izan behar du. CFI balioak kasu guztietan ebakidura puntuaren azpitik daude (CFIeuskara= 0,90; CFIeuskara/ gaztelania= 0,90; CFAgaztelania= 0,86) (ikus 2 taula).
|
|
2019
|
|
|
nondik abiaturik? arnasguneen oraingo biztanleentzat izan behar du neurriak, lehenik eta behin, egoki. ez Euskal herri osoarentzat eta ez, bereziki, hiri giro zabalean bizi garen" kaletar moderno normal"
|
ontzat
. hor dago lehenengo problema: arnasgunearen helburu nagusia ez da" euskal
|
|
|
Honako definizio operatibo hau emango dugu
|
ontzat
arnasguneen errealitatea neurgarri egiteko bidean: eguneroko egoera hurbiletan euskararen ahozko erabilera nagusi den gune geoterritorialak dira arnasguneak.
|
|
|
Sinplifikatzera joz (eta sinplifikatzea beharrezkoa izan ohi da errealitate sozialak neurgarri egin nahi ditugunean), zerrendako azken lau ezaugarrien muina (gainerakoak ere nola hala ordezkatzen dituena) erabilera da. Beraz, honako definizio operatibo hau emango dugu
|
ontzat
arnasguneen errealitatea neurgarri egiteko bidean: eguneroko egoera hurbiletan euskararen ahozko erabilera nagusi den gune geoterritorialak dira arnasguneak.
|
|
|
Bere gogoeta lerro horrek gizarte arau edo norma sozialaren esparru teorikora garamatza: inork espreski hartara behartzen ez gaituelarik ere, ingurumen baldintzek kilikaturik zerbaiten behar bizia eragiten duen horretara; behar bizia sentitzera eta, eragozpen larririk gabe,
|
ontzat
ematera. gizarte arauari buruzko gogoetaz gainera, besterik ere planteatu du kikek: eskolaren lekua zein da, eguneroko mintzajardun arruntaren belaunez belauneko transmisio iraupenean?
|
|
2021
|
|
|
Bereziki hizkuntza gutxituen testuinguruan babesguneak honela ulertu dira: gizarte espazioak non hizkuntza gutxitua erabili nahi dutenek horrela egin dezaketen, hori egitea" normala" eta espero daitekeena dela
|
ontzat
ematen delako (O´Rourke eta Walsh 2020: 168, adibidez, irlanderarako).
|
|
|
Bereziki hizkuntza gutxituen testuinguruan babesguneak honela ulertu dira: gizarte espazioak non hizkuntza gutxitua erabili nahi dutenek horrela egin dezaketen, hori egitea" normala" eta espero daitekeena dela
|
ontzat
ematen delako.
|
|
|
Zapore gazi gozoa geratu zen:
|
ontzat
eman genuen egindakoa; proiektuari potentzialitate handia antzeman genion, baina zer hobetu ugari ere bai.
|
|
|
2020ko urriaren 9an urteko lehen saio presentziala egin zuen PK k eta
|
ontzat
eman zen proposatutako ikerketa asmo eta honen diseinua.
|
|
2022
|
|
|
Larrinagak (2014) etnogenesi kontrakulturala artean gertatzen dela esaten badu ere, funtsean, 60ko hamarkadan hasten den euskararen biziberritze prozesuaren oinarria, gehiago edo gutxiago, goiko aipuan oinarritzen dela esan daiteke. Hein honetan, garai horretan eman zen hizkuntza eta kulturaren biziberritzea marko horretan gauzatu zela esatea
|
ontzat
ematen da.
|
|
2023
|
|
|
Garrantzitsua da ikustea lurralde bakoitzak bere ibilbidea egin duela, eta ibilbide bakoitzak emaitza desberdinak eman dituela. Hala ere, ezin da zuzenean lotu marko juridiko bat arrakastatsutzat edo
|
ontzat
, ez behintzat hizkuntzaren beste hainbat ezaugarrirekin gurutzatu gabe: hezkuntzako matrikulazioa, hizkuntzaren ezagutza edo erabilera datuak, komunikabideen kontsumoa...
|
|
|
Komunitatearen beharrei erantzuteko eta hizkuntzaren beharrei erantzuteko egiten ziren ahaleginen arteko oreka berreskuratu nahia izan zen, Kongresuaren bidea hartzera eraman gintuen arrazoirik nagusiena. Kongresu hartan, ordura arte egindako lana, eta zerbitzugintzan egindako ahaleginak
|
ontzat
eman ziren, baina horrekin batera beste hainbat aspektu nabarmendu zen:
|