|
2002
|
|
|
Hasiera batean, uste zen substantzia horren iturri nagusiak ur korrontea eta tabakoaren kea zirela. Hala ere, Suediako agentziak tenperatura altuetan frijitu edo laberatu diren elikagaietan aurkitu du akrilamida, hala
|
nola
patata frijituetan edo ogian. EBk aholkatzen du litro bakoitzeko 0,1 mikrogramoko akrilamida dosia gehienez ere.
|
|
2003
|
|
|
Orduan, lehen aldiz, alarmak jo zuen: egunero kontsumitzen diren jaki arruntak, hala
|
nola
patata frijituak, ogia edo galletak, “akrilamida kontzentrazio handiak” dituzte. Datu hori hurrengo hilabeteetan berretsi zen Britainia Handian eta Europako hainbat herrialdetan, baita Estatu Batuetan ere.
|
|
|
Eskaria dela eta, Kaliforniako agintariek produktu horiek merkatutik kendu behar dituzte adin txikikoei. Medikuntza Institutuaren arabera, gaileta horiek eta supermerkatuetan saltzen diren beste produktu batzuek, hala
|
nola
patata frijitu edo krispetak, gantzak dituzte, arazo kardiobaskularrekin zerikusi zuzena dutenak, arteriak estaltzen dituen kolesterol “txarra” (LDL) areagotzen baitute. Errealitate hori Estatu Batuetako Nekazaritza Sailak ere berresten du (USDA, ingelesezko sigletan); horren arabera, saltzen diren janarien %40k partzialki hidrogenatutako koipeak ditu.
|
|
2005
|
|
|
Zelulosazko edo zelofanazko film hau birziklatzen ez den zurez edo kotoiz egindako zelulosa finduaren bidez lortutako orri mehea da. Elikagaien ontziak egiteko erabiltzen da, hala
|
nola
patata frijituen poltsa gardenak. Biodegradagarria izateaz gain, ongarri bihur daiteke, eta, beraz, ez dio kalterik egingo ingurumenari eta ez du ezabatze edo birziklatze zaileko hondakinik sortuko, ontziei eta ontzi hondakinei buruzko Espainiako araudiarekin bat etorriz.
|
|
2007
|
|
|
Fenomenoa, noski, ez da freskagarriekin bakarrik gertatzen, hainbat produktutara hedatu da dagoeneko, hala
|
nola
patata frijituen paketetara: mini anoa 80 gramokoa da, etxean jango genukeena; ertaina 115 gramokoa eta erraldoiak 150 gramokoa.
|
|
2008
|
|
|
Akrilamida kontzentrazio handiko elikagaiak Elikagaietako akrilamida kontzentrazioa zehazteko, hainbat ikerketa egin dira hainbat elikagai laginekin. Horietako batek, Herbehereetan hainbat elikagaitan oinarrituta egina, hala
|
nola
patata frijituak, patata txipak, patata izoztuak, galletak, ogi txigortua, esne hautsa, kakahueteak edo opilak, baieztatu egiten du elikagaietako akrilamida kantitatea 30 µg/ kg tik 3100 µg/ kg ra bitartekoa dela (µg= mikrogramoa). Akrilamida tasa handieneko elikagaiak patata frijitu oso prestatuak, patata txipak eta zizka mizkak izan ziren.
|
|
2010
|
|
|
Azken urteotan, hainbat aukera teknologiko garatu dira almidoi ugariko elikagaietako akrilamida maila murrizteko, tenperatura altuetan, hala
|
nola
patata frijituetan edo pastan. Bi kasuetan murrizketak lortu dira, eta, beraz, giza esposizioa murriztu egin da dietaren bidez, baina ez da lortu emaitza berak kafera estrapolatzea, horretarako garatutako teknikak ez baitira eraginkorrak izan.
|
|
2012
|
|
|
Kontuz ibili elikagai txigortuekin. Oro har, hidratotan aberatsak diren produktu guztiek, hala
|
nola
patata frijituek, pizzek edo ogi txigortuak, Maillarden erreakzioa erregistratzen dutenak, akrilamida sortzen dute, osasunarentzat arriskutsua den substantzia toxikoa. Karbohidrato ugariko elikagaiak prozesatzeko erabiltzen den tenperatura eta denbora murriztea eta gehiegi ez xahutzea gomendatzen da; dieta elikagai freskoetan eta gutxi prozesatuetan oinarritzea; eta kafea ere ez hartzea kapsuletan, furanoa dela eta (hobe da tantaka edo disolbagarria den kafe bat egitea, eta ez gehiegi erabiltzea espresioa edo kapsulen bidezko prestakina).
|
|
|
Aukera ona izan daiteke ogi integraleko xerra bat gazta freskoarekin edo indioilarrarekin, fruitu lehorrekin, osoko zerealen barratxoekin edo fruta freskoa gaztanberarekin. Saihestu koipe eta azukre asko duten elikagaiak, hala
|
nola
patata frijituak edo opilgintza, kirol egun baten ondoren maiz jateko gogoa dutenak. Kontsumitzen badira, pisutasun sentsazioaz gain, ariketan egindako lanaren zati bat baliogabetu dezakete.
|
|
2013
|
|
|
txokolatea, kauserak, gailetak, pastelak, gozoak eta kremazko izozkiak. Aperitibo gaziak, hala
|
nola
patata frijituak edo galleta gaziak. Janari azkarrak, hala nola hanburgesak, pizza edo oilasko frijitua.
|
|
2022
|
|
|
Bestalde, edari horiek hartzea elikagai osasungaitzak kontsumitzeari lotuta dago, ondoren ikusiko dugun moduan. Freskagarrien kutsadura efektua Freskagarri bat edaten dugunean, elikagai osasungaitzak jaten ditugu, hala
|
nola
patata frijituak, pizza edo hanburgesak, eta ez elikagai osasungarriak, hala nola sagarrak edo udareak. Hori Esaderen txostenean nabarmentzen da, non korrelazio handia baitago freskagarrien gastuaren eta snack en gastuaren (bereziki patata frijituen) artean; erlazio hori, berriz, ez da hain estua edo ez da hain estua freskagarrien eta fruten kontsumoaren artean.
|
|
|
Desikastea. Begiak, batzuetan, gertaera edo ingurune bati lotutako portaera ikasiak dira, hala
|
nola
patata frijituak jatea serie bat ikusten denean. Jarduera horretan janaririk ez jatea edo gaueko errutinaren ordez beste jarduera bat egitea gomendatzen da.
|
|
2023
|
|
|
Opiltxoak edo fajitak erabili beharrean, endibien hostoak edo uraza kukuluak oinarri ezin hobeak dira, eta horien gainean era guztietako betegarriak jar daitezke. Oso gomendagarriak ez diren aperitibo klasikoak, hala
|
nola
patata frijituak, kalabazin, kalabaza edo berenjena labean erretako txipekin alda daitezke. Igurtzi daitezkeen landare kremek gaztak edo ohiko pateak ordezka ditzakete.
|
|
|
Adibidez: Koipe askoko produktuetan, hala
|
nola
patata frijituetan, fruitu lehorretan edo olioan, minbizi erreakzioak sortzen dira, eta toxikoak izan daitezkeen konposatuak sortzen dituzte. Narriadura hori erraz antzematen da, batez ere usainagatik eta errantzu zaporeagatik, baina zer puntutan erabakitzen dugu produktua botatzeko bezain zaharkituta dagoela?
|