|
2002
|
|
|
Ingurumenaren arabera, Europako Batasunak funtsezkotzat jotzen du baso baliabideen erabilera jasangarria “premiaz” ziurtatzeko ekintzara bideratutako lan programa bat onartzea. Halaber, onartzen du beharrezkoa dela lan programa bateratuak sustatzea, hala
|
nola
klima aldaketa eta desertifikazioaren aurkako borroka. Hamabostetako ministroek, halaber, Garapen Jasangarriari buruzko Munduko Goi bilerarako deia egin zuten.
|
|
2005
|
|
|
Adierazle horiek aditu nazionalekin garatu dira, eta “funtsezko interesa” dute maila politikoan erabakiak hartzen dituzten pertsonentzat eta garapen iraunkorreko gaiez arduratzen direnentzat, Europako bulegoak jakinarazi duenez. Gainera, 2001eko ekaineko Goteborgeko gailurrean (Suedia) hartutako lehentasunak islatzen dituzte, hala
|
nola
klima aldaketa, osasun publikoa, baliabide naturalen kudeaketa, garraioa, gizartearen zahartzea, gizarte bazterketa edo pobrezia. Ildo beretik, 2002ko Bartzelonako Goi bileran hartutako lehentasunak (garapen jasangarrirako elkarte globalari buruzkoak) eta EBk Johannesburg en ekoizpen eta kontsumo moduen inguruan hartutako konpromisoak ere sartzen dira.
|
|
|
Ingurumen arazo nagusiek ez diote ihes egiten prozesu horri. Alde batetik, berez globalak diren sistemek, hala nola atmosferak eta ozeanoek, ondorio nabarmenagoak jasaten dituzte, hala
|
nola
klima aldaketa, ozono geruza suntsitzea edo substantzia toxikoek eragindako kutsadura atmosferikoa. Bestalde, tokiko fenomenoak orokortzen ari dira planeta osoan, hala nola lurraren erabilera aldaketa, sarritan deforestazio praktikak, biodibertsitatearen galera edo inbasio biologikoak.
|
|
2006
|
|
|
“Osasun kostuak sorkuntza kostuetan sartuko balira, ikatzezko zentral termikoetan sortutako elektrizitatearen kWh bakoitzeko prezioa %30etik %600era igoko litzateke”, adierazi zuen Ecologistas en Acción ek. “Beste kanpo kostu batzuk kontuan hartuz gero, hala
|
nola
klima aldaketak, azidotzeak, eutrifizazioak eta ozono troposferikoak eragindako inpaktuak, prezioak are gehiago handituko lirateke”, esan zuen erakundeak.
|
|
2007
|
|
|
AGZek argitaratu gabeko dokumentuak eta dokumentu baliotsuak izan ditzakete, bakarrak direlako edo ikerketatik datozelako Bestalde, erabiltzaileak zentro horien parte aktiboa dira, Mamen Velasco Kantabriako Ingurumen Hezkuntzarako Dokumentazio eta Baliabideen Zentroko koordinatzailearen arabera; izan ere, prestakuntza ikastaroetan parte har dezakete, argitalpenak edo baliabideak erostea iradoki dezakete, beste erakunde batzuek antolatutako jarduerak zabaldu ditzakete, edo informazioa eta dokumentazioa biltzeko eta trukatzeko leku gisa erabili. Bizizaleak eko arduradunaren arabera, erabiltzaileek gehien eskatzen dituzten gaiak beren inguruan bizi diren egoerei buruzkoak dira, hala nola, abiadura handiko autobide eta tren berriak eraikitzea, antenak edo urbanizazio berriak instalatzea, eta komunikabideetan agertzen direnak, hala
|
nola
klima aldaketa. Beste aldean, nekazaritza ekologikoa, gero eta hiri ingurune hiritarragoan, ez zaie askori interesatzen:
|
|
2008
|
|
|
Kasu honetan, prebentzio txertoa dago, eta Lyme ren gaixotasunerako, berriz, agertu ondoren bakarrik jardun daiteke. Oteok ez du baztertzen etorkizunean akainen ziztadek eragindako entzefalitis kasuak egon daitezkeela Espainian, “oraindik ziurtatu ezin den arren”; izan ere, faktore batzuen mende dago hori, hala
|
nola
klima aldaketa edo mendian jarduera gehiago egitea. Alemanian, Austrian, Bielorrusian, Eslovakian, Baltikoko Estatuetan, Errusian, Hungarian, Polonian, Txekiar Errepublikan, Suitzan eta Ukrainan egonaldi luzeak egin behar dituzten bidaiariei bakarrik txertoa jartzea gomendatzen du Osasun Ministerioak, udaberri eta udazkenaren hasieran.
|
|
|
Txostenak “klima aldaketaren erronka seriotasunez hartu duten” hirien adibideak ere ematen ditu; besteak beste, Milan, Tokio, New York, Dong Tan Txinan, Hanoi, Singapur eta hiri gutxi batzuk Manilako metropoli barrutian. Hiri handi horiek bat egin dute beste hiri batzuetan ere egokitu daitezkeen zenbait printzipio beren gain hartzean, hala
|
nola
klima aldaketak eragindako arazoei lehentasuna ematea beren politiketan, kontzientzia publikoa sustatzea, berotegi efektua eragiten duten gasen (BEG) ondorioak ebaluatzea, hondamendien aurrean izan daitezkeen arriskuak finantzatzea, energiaren eta garraioaren sektorea arintzea, ingurumenaren aldeko estrategiak bultzatzea, berdeguneak handitzea edo azpiegiturak eta osasun publikoa egokitzea....
|
|
2009
|
|
|
Lehenengo biak aldi berean gertatzen diren prozesuak dira, eta azukreenak garrantzi berezia hartzen du fruitua arbolan dagoen bitartean. Bilketatik aurrera, azukre kopurua egonkor mantendu ohi da, nahiz eta faktore hori kanpoko faktoreen araberakoa den, hala
|
nola
klima edo biltzeko modua. Orain, UPMko Nekazaritzako Elikadurako Propietate Fisiko eta Teknologia Aurreratuen Laborategiko (LPFTAG) aditu talde batek frutaren kalitatea ezagutzeko sistema ez suntsitzaileak sortzeko lan egiten du aspalditik, eta “espektro anitzeko ikusmen ganbera” bat garatu du, frutaren irudiak hartu eta klorofila kopurua erakusten duena.
|
|
|
Arriskuan dagoen munduko natur ondarearen zerrenda ez dabil eta berrikusi egin behar da Zerrenda onartu zenetik, gatazka armatuak eta gerra, lurrikarak eta bestelako hondamendi naturalak, kutsadura, isileko ehiza, kontrolik gabeko urbanizazioa edo neurrigabeko turismoa arazo garrantzitsutzat jo ditu UNESCOk, Gizateriaren Ondare hori larriki estutzen baitute. Berriki identifikatu diren beste arazo larri batzuek, hala
|
nola
klima aldaketak, espezie inbaditzaileek edo munduko krisi ekonomikoak, areagotu egiten dituzte leku natural berezi horietarako arriskuak. Horregatik, nazioarteko erakunde horren arduradunek zerrenda berezi bat sortu zuten leku ahulenekin.
|
|
|
Urte hasieran Naturen argitaratutako azterlan batek, Hego hemisferioko 11.000 solairurekin garatua, bere espezializazio handia erakusten zuen. Horrek beste baldintza batzuetara egokitzea eragotziko lieke, hala
|
nola
klima aldaketak ekar litzakeenetara. Lagundutako kolonizazioen aldekoek azpimarratzen dute egungo ezagutzak eta teknologia berriek akatsak saihesteko balioko luketela.
|
|
|
Hobekuntza hori, NRCren arabera, kutsadura mota horrekin gero eta zorrotzagoak diren legeak ezartzearen ondorio da. Txostenak ez ditu beste ondorio negatiboak ere jasotzen, hala
|
nola
klima aldaketa edo ekosistemen suntsiketa. Hala ere, adierazi du karbono dioxidoaren (CO2) emisioek 2030ean gaur egun baino kalte okerragoak eragingo dituztela.
|
|
2010
|
|
|
Gamezen lantaldea teoriak garatzen ari da, kutsadurak edo pestiziden erabilerak ekosistema batean eragindako aldaketak monitorizatzeko eta izan daitezkeen ondorioak kalkulatzeko. Ingurumen matematikaren ikerketak eta aplikazio praktikoak gero eta gehiago dira Lurreko eraldaketa zakarrak, hala
|
nola
klima aldaketa, sistema konplexuetatik azter daitezke. Horixe bera egiten du Jordi Bascompte biologoak, Sevillako Doñanako (CSIC) Estazio Biologikoko ekologia integratiboko taldearen zuzendarikideak.
|
|
|
“GFIMS sute handien eragina areagotzen ari den une batean abiarazi da”, adierazi zuen Pieter van Lierop ek, FAOko Basogintzako Ofizial eta Sua Erabiltzeko jardueren arduradunak. “Sute horiei aurre egitea garrantzi handiko kontua bihurtu da, ez bakarrik gero eta biktima gehiago dagoelako eta erretzen den azalera handia delako, baita interes orokorreko kontuengatik ere, hala
|
nola
klima aldaketa”, esan zuen. NBEko erakundeak adibide gisa jarri zuen Errusiak bizi duen egoera; izan ere, aurrekaririk gabeko bero bolada baten ondorioz, 40ºC inguruko tenperaturekin eta segundoko 20 metro baino gehiagoko haizeekin, aurten 14 milioi hektareako azalera erre da, Krasnoyarsk hiriko Sukachev Baso Institutuak emandako datuen arabera.
|
|
|
Espainiari 1990ean baino %15 gehiago sortzeko aukera ematen zaio eta, ahalegin handia egin arren, 2004an %47ra iritsi zen. Erakundeek hainbat ekimen onartu dituzte kopuru horiek murrizteko, hala
|
nola
Klima Aldaketaren Espainiako Estrategia eta Energia Garbia. Ingurumen, Landagune eta Itsas Inguruetako Ministerioak (MARM) aurkeztutako plan horrek 170 neurri biltzen ditu Gobernuaren, autonomia erkidegoen eta udalerrien ahaleginak koordinatzeko.
|
|
|
Fundación Instituto de Promoción y Apoyo al Desarrollo erakundeak iragarri zuenez, Milurtekoko Garapen Helburuak Berrikusteko Gailurrarekin batera, lankidetza arloko, administrazio publikoko eta ikerketako profesionalen foro bat, gaur egun bizi dugun gizarte eta ingurumen krisiari Madrilen erantzuten saiatuko da. “Lau erronka handi, konponbide global bat” mintegian, hainbat proposamen eta formula berri eztabaidatuko dira ingurumen arazo handiei irtenbideak eta erantzun globalak bilatzeko, hala
|
nola
klima aldaketa, biodibertsitatearen galera eta desertifikazioa. Arazo horiek oztopo handia dira herri asko pobreziatik ateratzeko.
|
|
|
Fernández de Puellesek dioenez, urtean zehar marmokak gehitzeak zuzenean eragiten die arrantza tokiei, akuikulturari eta turismoari, “eragin toxikoengatik eta zelula erresumingarrien pozoiagatik, eta batez ere udan agertzeagatik, eta horrek eragin sozio-ekonomiko garrantzitsua eragiten du”. Marmoken kopuruak eta iraupenak gora egin dute, batez ere, gehiegizko arrantzaren ondorioz, baina eragin hidroklimatikoek ere, hala
|
nola
klima aldaketak eta itsasoko uraren gaur egungo beroketak, eragina dute ikertzailearen arabera.
|
|
2011
|
|
|
Eremu jakin batean txoko ekologiko bereziak sortzeaz gainera, plaka tektonikoen mugimenduek eskala handiagoko fenomenoak eragiten dituzte Lurrean, hala
|
nola
klima aldaketak. Adibidez, Pleistozenoaren mugak bat egiten du, gutxi gorabehera, Erdialdeko Amerika agertu eta Ipar Amerika eta Hego Amerika elkartu ziren garaiarekin, azaldu du Aranburuk.
|
|
|
Horrek esan nahi du, 2011ko irailaren 27tik abenduaren 31ra bitartean, eskaera ekologikoa asetzeko kontsumitzen diren baliabideak sor dezaketena baino gehiago ustiatu direla, eta horrek berotegi efektuko gasak metatzea ekarriko duela, bai eta planetak xurga dezakeen baino azkarrago kutsatzen duten beste gas batzuk ere. “Gaurtik aurrera, gizateria kredituan bizi da planetatik”, adierazi du News Economics Foundation eko ingurumen ekonomiako buruak, Aniol Estebanek, eta gaineratu du horrek hainbat arazo dakartza, hala
|
nola
klima aldaketa, biodibertsitatea galtzea eta ura, elikagaiak eta materialak bezalako baliabideen urritasun handiagoa. “Planetaren aukera ekologikoen gainetik bizi gara, eta gure existentzia Lurrean oinarritzen duten oinarriak degradatzen ditugu”, azpimarratu du Estebanek.
|
|
|
Guterresek babes handiagoa eskatu die pertsona horiei, eta esan du “ez direla segurtasunerako mehatxuak, segurtasun ezaren lehenengo biktimak baizik”. Bestalde, Nazio Batuen arabera, Guterresek azpimarratu du gero eta konplexuagoak direla lekuz aldatzearen eta babestearen kausak, hala
|
nola
klima aldaketa, biztanleriaren hazkundea, elikagaien segurtasunik eza eta ur eskasia. “Lekualdatze behartuaren izaera azkar ari da aldatzen, baina nazioarteko komunitatearen erantzunek ez dute urrats bera egin, eta horrek hutsuneak sortu ditu errefuxiatuen eta lekualdatuen babesean”, ohartarazi du ACNURen goi mandatariak.
|
|
2012
|
|
|
Ingurumen politika eta gobernantza: hainbat esparru hartzen ditu, hala
|
nola
klima aldaketa (gasen kontzentrazio mailak egonkortzen saiatzen da), ura (kalitatea hobetzea du helburu) eta lurzorua (haren erabilera jasangarria bermatzen du).
|
|
|
CONSUMER EROSKI «Egungo krisiaren irakaspen nagusietako bat da ekonomien funtzionamendua, betikoa argi eta garbi eginez, ez dela aukera bat.» Horixe adierazten du Nazio Batuen Ingurumen Programak (NBIP). Programa horrek Ekonomia Berdea proposatzen du negozioak modu askoz jasangarriagoan egiteko, giza ongizatea eta gizarte ekitatea hobetzeko eta ingurumen arriskuak, hala
|
nola
klima aldaketa eta eskasia ekologikoa, nabarmen murrizteko. «Edo ekonomia berdearen alde egiten dugu, edo ez da ekonomiarik egongo», dio aditu batek NBIP ez da krisialditik irteteko ekonomia berdea defendatzen duen nazioarteko erakunde bakarra.
|
|
|
Gehiegizko elikagai horrengatik lehiatzen diren espezieen gehiegizko arrantzak edo animalia horien harrapari naturalak gutxitzeak ere, hala nola dortoka bobak, erruteko hondartzak aldatzearen ondorioz, eskala txikiagoan eragiten dute. Mediterraneoan, gainera, zenbait faktore daude, hala
|
nola
klima aldaketa. Gero eta goiztiarragoa den kostaldera marmokak iristea uraren tenperatura igotzearen ondorio izan daiteke, horrek ugaldu egiten baititu.
|
|
2014
|
|
|
Planetako koralezko arrezife gehienak arriskuan daude gizakiek eragindako hainbat inpakturen ondorioz, hala
|
nola
klima aldaketa. Koralak espezie askoren bizileku dira, milioika pertsonari sostengua ematen diete eta gaixotasun larrien aurkako sendagai oinarria izan litezke.
|
|
|
Ingurugirorik gabe ez dago ekonomiarik. Gaur egun planetak pairatzen dituen ingurumen eta gizarte arazoek, hala
|
nola
klima aldaketak edo poluzioak, agerian uzten dute egungo eredu ekonomikoa jasanezina dela. Hala nabarmentzen du Bioekonomiak, naturaren eta giza eskubideen errespetuan oinarritutako garapen eredua ezarri nahi baitu.
|
|
2015
|
|
|
Irudia: Andy Butkaj Energia eraginkortasunaren etiketa berria zergatik Azken urteotan, Ebk hainbat direktiba onartu ditu, aipatutako Erp izenekoak bezala, energia kontsumoa murrizteko eta, hala, lehen mailako ingurumen eta ekonomia erronkei aurre egiteko, hala
|
nola
klima aldaketa, poluzioa edo energia hornikuntza. Kontsumitzaileek hainbat produktu erabiltzen dituzte, energia asko gastatzen dutenak.
|
|
2016
|
|
|
Nazio Batuen Nekazaritza eta Elikadurarako Erakundeak (FAO) gogorarazi du munduko dibertsitate zoogenetiko eta filogenetikoa galtzen ari dela. Aniztasun genetiko horri eustea ezinbestekoa da elikagai gehiago eta larrialdi egoerei aurre egiteko aukera gehiago eman ahal izateko, hala
|
nola
klima aldaketa, gaixotasunak edo aldaketa sozioekonomikoak. Adibidez, 1830 urtearen amaieran, onddo ezezagun batek patatak kontinentean ia suntsitu zituen, baina izurritea kontrolatu ahal izan zen Hego Amerikatik ekarritako bertoko erresistente autoktonoei esker.
|
|
|
Ingurumenak ere mesede egin diezaioke klima horri, ekintza onak eginez: herritarrek zenbait neurri har ditzakete ingurumen arazo nagusiei aurre egiteko, hala
|
nola
klima aldaketa, espezieen galera eta hiri poluzioa. Artikulu horrek 10 Gabonetako desio adierazten ditu kontsumitzaileek ingurumena hobetzeko.
|
|
|
Hala ere ondorio hau, ongi oinarriturik egonik ere, ez litzateke asegarri, harik eta munduan bizi diren kontaezinezko espezieak aldatu egin direla frogatu arte, arrazoi guztiaz gure miresmena eragiten duten egitura hobezintasuna eta elkarmoldaera lortzeraino aldatu ere. Naturalistek etengabe aipatzen dituzte kanpoko baldintzak, hala
|
nola
klima, janaria e.a., aldakuntza kausa bakarra balira bezala. Adiera mugatuan, gero ikusiko dugun moduan, hau egia izan daiteke; baina absurdua da esate baterako, okilaren egitura, kanpoko kausei iratxekitzea, zuhaitzen azalaren azpian intsektuak harrapatzeko hain ongi moldatuak dituen hanka, buztan, moko eta mihi eta guzti.
|
|
2017
|
|
|
Nahiz eta antolatzaile batzuk sentikorrak izan, oro har, ez dira». Inpaktu horiek espazio horiek kaltetzen dituzten beste faktore eta prozesu globalei gehitzen zaizkie, hala
|
nola
klima aldaketa, deforestazioa, espezie inbaditzaileak, etab., haien larritasuna handituz eta itzulezintasunak sustatuz, Mendi eta Basoberritze Sareko bozeramaileei. Gainera, «hezkuntza inpaktua» sortzen da, Ekologistak Martxan taldeko bozeramailearen arabera.
|
|
2018
|
|
|
Eta, jakina, gure bizimoduaren jasanezintasunak herritarren ongizatea arriskuan jartzen du. Halaber, oso zaila da jasangarritasun helburuak lortzea, hala
|
nola
klima aldaketa eta haren eraginak geldiaraztea. Honi jarrai diezaiokezu:
|
|
2019
|
|
|
Bestalde, José Mª Aierdiren sailaren aurrekontuen aurreproiektuak 2,5 milioi euro bideratzen ditu Lurralde Antolamenduko Zuzendaritza Nagusiaren inbertsioetara; horien artean, udalekin egindako hitzarmenetarako gordetako diru izendapenak nabarmentzen dira – 150.000 euro toki erakundeentzako diru-laguntzetarako erreserbatuak –, hirigintza jasangarriko eta inklusiboko faktoreak udaleko hirigintza plangintzetan sartzeko edo haien egituretako prozedurak arintzeko. Euskal Herriko Arkitektoen Elkargoarekin akordioa Ekintza horiek Garapen Iraunkorreko Helburuen 2030 Agendan kokatzen dira, hirigintza plangintzari eta lurralde garapenari dagokienez, eta hirigintzan zenbait printzipio sartzea aurreikusten du, hala
|
nola
klima aldaketara egokitzea edo erronka demografikoa eta zahartze aktiboa.
|
|
2020
|
|
|
Baina, kasu askotan, fruta eta barazkien akatsek ez dute eraginik haien ezaugarri jangarrietan, nahiz eta akatsik gabeko produktua freskoagoarekin lotzen den. Produktu fresko horien itxuran eragina dute zenbait alderdik, hala
|
nola
klimak, ureztaketak, lurzoruak edo barietateak hazkunde prozesuan, orduan sor baitaitezke akats morfologiko edo fisiologikoak. Kontuan hartu behar da ez dela akats fisiko bera, produktua manipulatzean gertatzen den lesio bat bezala.
|
|
|
COVID turismoaren eta bidaia helmugen hauskortasuna ilustratu du. Hala ere, turismoari eta helmugei zuzenean eragiten dieten beste gaiak jorratzeko ez da COVID izan den ulermen gaitasun bera agertzen, hala
|
nola
klima aldaketa eta garapen eredu arduratsu eta erresiliente bati eusten dioten baliabideen hauskortasuna agerian uzten duten aldaketa esanguratsuak eragiten dituzten gertaerak. Literaturan adierazitako oharretatik abiatuta, honako gogoeta hauek aplika daitezke etorkizuneko garapen turistikoaren ereduari buruzko hausnarketari heltzean:
|
|
2021
|
|
|
Hautatua izan ondoan, Eneko Anduezak adierazi du esperan tzaz betea den garai berria za baltzen duela haren lidergoak. Halaber, azpimarratu du" prakti ka sozialistak" garatzeko parada izanen dutela, hala
|
nola
klima aldaketaren kontrako borrokan, berdintasunaren aldekoan, in darkeria matxistaren aurka, hez kuntzan, osasunean, enpleguan eta etxebizitzan.
|
|
2022
|
|
|
(BZA), lehengaiak erauzten direnetik, ekoizpenaren eta erabileraren bidez, hondakinak kudeatzen diren arte. Horretarako 16 inpaktu kategoria ditu, hala
|
nola
klima aldaketa, ur eskasia edo baliabide fosilen erabilera. . Metodologia hori harmonizatuta dago, eta, beraz, kategoria bereko produktuak EB osoan konparatzeko aukera ematen du, nahiz eta gutxi dauden jada kalkulu irizpideak definitu direnentzat.
|
|
|
Arkamurka Natur Elkarteak 43 aldiz antolatu du Natur Astea. Pil pilean dauden gaiei buruzko hitzaldiak eskainiko dituzte bihartik aurrera, hala
|
nola
klima aldaketak itsas korronteetan eta itsasoko bizidunetan duen eragina. Horrez gain, mikologiari buruzko urteroko erakusketa ere izango da, igandean.
|
|
2023
|
|
|
Elikagaiak intentsiboki ekoizteari edo erregai fosilak erauzteari lotuta daude, adibidez, merkatuan oinarritutako balioak. «Gailentzeko joera» dutela berretsi du ikerketak, eta garrantzi gutxiago ematen zaiela merkatuan oinarrituta ez dauden balioei, hala
|
nola
klima aldaketara egokitzeko ekarpenei edota bioaniztasuna zaintzeko politikei. Are, artikuluak dio sarri «baztertu» egin direla tokiko komunitateen eta herri indigenen balioak.
|
|
|
Lugo eta Romero (2016) autoreek diotenez, horretarako beharrezkoa da gure jardun profesionalean know to be printzipiotik abiatutako jarrera hartzea. Gizarteko arazoetan parte hartzeko, inplikatzeko eta eragiteko zeregina haien gain hartzeko, hala
|
nola
klima aldaketaren, arrazismoaren edo pobreziaren arazoei helduz. Beraz, ikasleak beren etorkizuneko lanbidean iraunkortasunaren alde lan egiteko prest egoteak izan behar du unibertsitateen helburuetako bat.
|