|
2000
|
|
|
(mahaingurukideen barreak). Esango zenukete pedante bat
|
naizela
.
|
|
|
Primeran, ni oso trebea naiz gauza asko batera egiten. Batzutan pentsatzen dut tarteka idazten duen etxekoandre bat
|
naizela
; beste batzuetan pentsatzen dut etxekoandre kazetari bat naizela; beste batzuetan idazle ez dakit zer; segun eta zein momentutan. Batzutan ama izatea da gehien bereizten nauena, denbora gehien hartzen didana, baina beste bolada batzuetan alaba naiz beste ezer baino.
|
|
|
Primeran, ni oso trebea naiz gauza asko batera egiten. Batzutan pentsatzen dut tarteka idazten duen etxekoandre bat naizela; beste batzuetan pentsatzen dut etxekoandre kazetari bat
|
naizela
; beste batzuetan idazle ez dakit zer; segun eta zein momentutan. Batzutan ama izatea da gehien bereizten nauena, denbora gehien hartzen didana, baina beste bolada batzuetan alaba naiz beste ezer baino.
|
|
|
Batzutan ama izatea da gehien bereizten nauena, denbora gehien hartzen didana, baina beste bolada batzuetan alaba naiz beste ezer baino. Uste dut trebea
|
naizela
batetik bestera pasatzen, bai, lortu dut hori.
|
|
|
Ez da erraza, baina badira 20 urte horrela bizi
|
naizela
, ezer fijorik gabe. Iaz guztiz multimedia nintzen:
|
|
|
Agian gero hori ez da beharrezkoa, baina txikitan bai, parkera joango bazara eta parkean beste batzuekin egongo bada, ba parkean haien amekin egon behar duzu. Nik hori guztia egin dut eta uste dut nahiko ona
|
naizela
gauza horietarako. Halako batean batek esan zidan:
|
|
|
garenak gara, eta asumitu behar, baina amorrua ematen dit euskalduntasunean gure lekua normaltzen ari denean, politikan horrelakorik jasan behar izatea. Badira hogeita hamar urte Arabatik kanpo bizi
|
naizela
eta ez daukat aholkurik emateko hango politikagintzan ari direnei; baina, zinez, aspergarria da zoldak kendu ezinean ibiltzea, eta gutaz mutur fin ari diren Euskadi berdeko garbizaleei motiboak ematea
|
|
|
Gizarajoa! Ez, esan nion nik, zure amak esan nahi du ni Erreka Mariren lagun mina
|
naizela
. Kasetak salduz ez gara aberastu, baina behin etxe batean sartuta, betirako izaten da.
|
|
|
Ez alde ez aurka. Hiruek badakite segur
|
naizela
elgarrekin dugula lortuko ditugun helburu berak. Nahi nuke bakarrik hemen jakinarazi horrendako denen indarra dugula
|
|
|
Niri horrela ateratzen zait. Egia da beste batzuetan saiatu
|
naizela
nahita estilo landuagoa erabiltzen, lirikotasuna bilatzen. Baina normalean ez dut propio bilatzen.
|
|
|
Ez, ez naiz inoiz gogoratzen emakumea
|
naizela
antzerkia zuzentzen. Gainera, ez dut uste generoarekin zerikusirik duenik, pertsonaren baitan dago.
|
|
|
Niretzat, futbolera edo pilotara joatea bezala da, astelehenean bertso eskolara joango naiz entrenamendura noan bezala. Ainitz gustatzen zaidan zerbait da, ederki pasatzen dut, lagun giroa badut, baina hortik esatea bertsolari
|
naizela
, niri behintzat ez zait oraindik burura iritsi.
|
|
|
Erran nezake betidanik eta oharkabean izan
|
naizela
bertsolaritzan murgildua, etxean hurbiletik ikusi dudalako (bere aita Jexux Arzallus da), edo agian hori baizik ez dudalako ikusi. Sei urterekin maila duen ezer ez nuen egingo, baina oso inguratua nintzen.
|
|
|
Bada, bai Mindegiak berean eta bai nik nerean erraztasun handia daukagu. Beti esan dut oso erraz ibiltzen
|
naizela
kantxan, bi eskuak onak dauzkat eta berezko hori Jainkoak eman zidan. Sekretua horixe da.
|
|
|
" Horrelaxe imaginatzen dut (nire burua, Rufino Arrolaren modura, 86 urterekin eta plazaz plaza). Ez dakit adin horretara iritsiko naizen, baina uste dut beti ibiliko
|
naizela
trikitixaren inguruan""
|
|
|
Egurretik ematera nator gaur. Baserria berritzen ari
|
naizela
eta, egur artean dabil nere burua azken hilabete hauetan. Habeak, zutabeak, zapatak, solibak, kapirioak, astozaldiak, bantzuak, txinalgak, ziriak, txarrantxak, lata eta abar buruan zilipurdika dabilzkit.
|
|
|
Eta arrazoi du, pertzamundu zaharra bada. Txillardegik,. Aristotelesen kontrakoa
|
naizela
esateak ez dit lotsarik batere ematen?, eutsi dio bere erantzunean,. Gogaide ez, baina bai adiskide (Orixe Jaunari, begiramenduz eta adiskideantzera)?, Jakin 14, 1961, 53 Zuzen zuzen Orixeren kritikari, erantzun, osoago bat, edo aristotelismo etatomismoaren aurkako bere jarreraren azalpen arrazoituago bat, Fulton Sheen New York eko Gotzainfamatuaren Religion sin Dios liburuaren erreseina baten kariaz eman du Txillardegik, Egan 3/ 6, 1956,155 la ezezaguna baita, merezi du zati adierazkorrenak aipatzea:
|
|
|
Zer egingo duzu gaur? Pentsatzen dutarratsaldean lagunekin aterako
|
naizela
: noiz edo noiz oihu egingo dut, hitz egingo dut, aspaldian ikusi gabeko norbaiti diosala irribarrez egingo diot, helmuga ezagun gabekoohiko bidaiez arituko naiz emakume batekin, gizaseme bati berriz, lanaren nondiknorakoaz galdetuko diot.
|
|
|
Bigarren oharra irakurle sufrituari zor diot. Izan ere, ez baitakit ene gogo ona askiizango ote den itxurazko zerbait bururatzeko, kontuan izanik ez
|
naizela
ongi oroitzenazken artikulua noiz idatzi nuen.
|
|
|
–Gaur goizean hondartzan paseatzen ibili naiz? idazten badut, hau irakurtzenduenak egundoko informazioa jasoko du niri buruz, ibiltaria
|
naizela
, une hau ez denbeste batean zer egin dudan,... eta beste gauza asko. Gertaera hau posible izan da biokalfabetatuak garelako eta hizkuntza idatzia menderatzen dugulako.
|
|
|
Konturatu denerako ni ez
|
naizela
intsektu bat ohartu denerako bere begiak hurbilegi nituen eta hegal hezurtsuarekin igurtzi egin dit aurpegian.
|
|
|
Non izango dut babesa nire inguruko guztia aldatuta aurkitzen dudanean? Badakit neu
|
naizela
aldatuta itzuliko dena, baina berdin dio noren erruz aldatu diren gauzak: Txemak egunero galdetuko dit noiz joango naizen pisura bizitzera, eta ondo dakit bere intentziorik onenarekin egiten duela.
|
|
|
Ez nizkion gauzak zuzen zuzen adierazi, baina uste dut Jabi kapaz dela zeharkako mezuak ere entenditzeko. Ulertuko du, behintzat, berarekin izugarri gogoratzen
|
naizela
. Espero dezagun postal hori ez iristea Tereren eskuetara, bestela ez naiz ni bakarrik izango bizitzan aldaketak jasango dituena.
|
|
|
–Kakatara. Eta gero gertatzen da neure burua ere gorrotatzen hasia
|
naizela
: gertatzen zenaz lehenago ez konturatzeagatik, itsu itsuan hona etortzeagatik... eta kauenlaostia, puta zahar batekin oheratzeko dirurik ez izateagatik.
|
|
|
Hor denak gogorarazten dit Eider. Jolasteko erabiltzen zuen panpina nintzen, baina aspertu egin zen nonbait; eta txarrena da orain ere, hilda dagoela ere, bere panpina
|
naizela
. Ni tontoa naiz, Jabi.
|
|
|
Bitakora maitea: badakizu erraz emozionatzen
|
naizela
toki berri batera heldu eta nire ametsetan sortu nuen Eire haren tankera hartzen diodanean. Corken itsasoa sumatzen hasi nintzen, Killarneyn kolore biziak, eta orain, Dingle penintsulako Dingle herrian nagoen honetan, dena nahastu zait:
|
|
|
Hori uste dute: erraza
|
naizela
. Ba pikutara bele zikinak!
|
|
|
Dublin utzi nuen, Bitakora maitea, hodei grisez beterik. Eguraldi normala, egunak pasa ahala frogatzeko aukera izan dudanez, eta beraz beldurrik gabe esan dezaket ohitzen hasia
|
naizela
gainean izaten ditudan hodeien presentziara. Egun pare bat baino ez badaramatzat ere, aspalditik nago ohituta hodeiez kargatutako Irlanda honetara:
|
|
|
Igual horrela ikusten naute errepidetik pasatzen diren autoetako gidariek, eta pentsatuko dute neska bakarti bat
|
naizela
, edo ausartegia bakarrik nabilenez. Ez bata ez bestea:
|
|
|
Noski, ez nuke hain bizimodu hotzean jaio eta hazi nahi, eta familiarik ez izatea eta holan, baina Rocíok" eta zuri buruz, zer?" galdetu didanean berak beste eskarmentu izan nahi nukeela konturatu naiz, hori bai. Horregatik eztul txiki bat egin eta kontatuko niona pentsatzen hasi naizenean, berriz itaundu dit" zer?, ez al duzu ezer kontatzeko?", eta nik baietz, hain zuzen ere horrexegatik etorri
|
naizela
Irlandara, nazka nazka eginda nagoelako kontatzeko ditudan gauza gutxiekin.
|
|
|
Talka egingo dut eguneroko erritmoarekin, hori badakit. Herrira bueltatzeak eguneroko loturak baino ez dizkit ekarriko, eta argi daukat inoiz baino estuago sentituko
|
naizela
, eta akaso ito egingo naizela. Nire askatasuna deskubritu dut, baina askatasun hori ez da kabitzen loturaz jositako munduan.
|
|
|
Talka egingo dut eguneroko erritmoarekin, hori badakit. Herrira bueltatzeak eguneroko loturak baino ez dizkit ekarriko, eta argi daukat inoiz baino estuago sentituko naizela, eta akaso ito egingo
|
naizela
. Nire askatasuna deskubritu dut, baina askatasun hori ez da kabitzen loturaz jositako munduan.
|
|
|
Ematen du hegazkina hartzen dudan bakoitzean kursi jartzen
|
naizela
, baina gaur iruditu zait bihotzaren erdia Irlandan utzi dudala. Connemaran beharbada, edo beste edonon.
|
|
|
" Iepa, potxola!" bota zidan ikusi bezain pronto. " Ez zaude oso beltzaran, e?", eta nik irribarre egin nion, alferrik baita esatea ez
|
naizela
hondartzan egon.
|
|
|
ea Irlandan damutzeko moduko zerbait egin dudan. Nik ezetz, egia delako ez
|
naizela
batere damutzen. Halere, esan dit, zerbait egin duzu.
|
|
|
Halere, esan dit, zerbait egin duzu. Eta tabernariak zuritoak ateratzen zizkigun tarte motz horretan lau zertzelada txiki eman dizkiot, mutil batekin eta neska batekin enrollatu
|
naizela
, baina batez ere mutilarekin. " Nire antza zuenarekin, ezta?", galdetu dit.
|
|
|
Eta nori laguntza eskatu, merezi ere merezi ez dudala jakinik? Pentsatuko duzu, Bitakoratxo, umekeriatan nabilela, nagusia
|
naizela
nerabeen kontu hauetan jarraitzeko. Eta txarrena da arrazoi duzula.
|
|
|
Baina nik ez dut abortatu nahi. Esango didazu, Bitakora, badirudiela gauzak nahastearen zalea
|
naizela
. Kontua ez da hori:
|
|
|
Hau emozioa! Ia ezin sinetsita nabil, azkenean, behingoz, porfin, Irlandara joango
|
naizela
.
|
|
|
Hau da, beraz. Esan nahi dut Irlanda zapaltzen ari
|
naizela
. Dublin, hain justu.
|
|
|
Ez, jaun André, ez naiz nehoiz heroien ezpalekoa izan. Aitzitik, erranen nuke ezen beldurti samarra
|
naizela
. Baina egia da, halaber, ezen, abersitatearen aitzinean, aitzina egiteko disposizione hori ere badudala.
|
|
|
Baina, gure etxeko ardi beltzarenganat eta haren lagunarenganat itzultzen
|
naizela
, jakinik ezen Jacques Lefèvre d’Etaples erreformatzaile ezaguna Parisko unibertsitateko irakaslea izan zela, zuk zeure gutunetarik batean aditzerat eman zenidan bezala; jakinik, halaber, ezen hari esker eta hark bere inguruan bildu zuen taldeari esker hedatu zirela Lutheroren ideiak Frantzian; eta, jakinik, finean, ezen talde hartako kideak izan zirela bai Farel —Kalvinen lagun sonatua... Jacques Lefèvre d’Etaplesen ikasle izan ote zen Joseph Elizanburu delakoa han Parisko unibertsitatean, eta irakaslearen talderat bildu ote zen geroago han Méaux en, halako suertez, non Nafarroako erregina bera ere bertatik bertara ezagutzeko parada izan baitzezakeen?
|
|
|
ARESTIAN teleskopioaz mintzatu natzaizu... eta, ildo horretan sarturik, erran dizut nola memoria har dezakegun arimaren teleskopiotzat, zeren eta iraganeko kontuak oraingo orainerat hurbil baitiezazkiguke, denboran barrena. Baina, denboraz ari
|
naizela
, herenegun izan nuen ametsa kontatu nahi nizuke.
|
|
|
Baina, gaian sartzen
|
naizela
, jakizu ezen, XVI. mendearen erdi azken aldean, jaun Albert Etxegoienen arreba bat Dibarsorotar batekin Baionarat ezkondu zela eta haien biloba zela jaun Marcel, zeina baikenuen, halatan, geure familiako ahaide urrun bat. Eta jakizu, aldi berean, ezen gure aita ahaidetasun urrun hartaz baliatu zela, hain zuzen ere, bai jaun Marcel gure prezeptore izendatzeko, harekin erlijionea eta erretorika ikas genitzan —baita musika apur bat ere, zeren eta lauta jotzen baitzekien—, eta bai Baionako merkatariekin eta negozio gizonekin harremanetan jartzeko ere, zeren dibarsorotarrak Baionako jauntxoetarik baitziren, bertze familia aberats batzuekin arnoaren monopolioa gidatzen eta irioiten zutenak, Baionako portutik Frantziako eta Europako hainbat herritako portuetarat.
|
|
|
Eta hala eta halatan, ene sasoin hartako pentsuen eta jakintasunaren balantzak bi plater zituen, eta jaun Marcel eta osaba Joanikot ziren bi plater haiek... eta, hargatik, beharbada, bataz oroitzen
|
naizela
, bertzeaz oroitzen naiz, kasik ezinbertzean.
|
|
|
—Ba al dakizu ezen Axularren prediku bat baino gehiago aditua izan
|
naizela
umetan. Zeren eta Urdazubin iragan bainuen nik neure haurtzaroa, Bidarrain jaioa izan arren, eta hura noizik behin etortzen zen Urdazubirat ere.
|
|
|
Eta predikari ezin trebeagoa zen, eta are trebeagoa skribatzaile gisa. Eta jakizu, halatan, ezen hain nintzela, eta hain
|
naizela
Axularren prosa ederraren zale, non etxean nuen Gero a ere zorroan sartu eta Salamancarat ekarri bainuen, beharrezko bertze gauza guztiekin baterat, Zuberoatik Espainiarat ihes egin behar izan nuenean, Mathalasen denboran... —eta, begiak begietan iltzatzen zenizkidala, erran zenidan—:
|
|
|
Nork erranen zuen, jaun André, ezen zure hitz haiek, erdi txantxetan erranak, bete eginen zirela, eta zuregatik skribatzen ari
|
naizela
, hain zuzen ere, liburu hau, finean...! Bai, egia da ezen munduak ez duela deus ere jakinen, nola nahi baitzuen Axularrek, zeren irakurle bakarra izanen zaitudan, baina, halarik ere, gogoan ditut osaba Joanikoten hitz haiek, Inkisizionearen ediktu baten ondotik erran zizkidanak, zeinak guztiz neureak egiten baititut mementu honetan:
|
|
|
Zer erranen dizut nik obra hartaz, ez bada ezen anitz ibili izan
|
naizela
ni harat eta honat, baina ez ditudala haiek bezalako kakategiak munduan ikusi?
|
|
|
—Orduan, Alessandroren laguntzarekin, Italian bertan erosiko ditiat koadroak, zeren, batetik, merkeagoa izan baitaiteke, eta zeren, bertzetik, Italia baita, Greziaren ondotik, artearen sehaska —eta, aita are gehiago sosegatu nahian edo, erantsi zuen—: Hago segur ezen ez
|
naizela
Italiatik esku hutsik itzuliko, eta hago lasai, Martin... Ezin gogarago utziko haut, ikusiko duk...
|
|
|
ez nikek bertze jauntxoen irrigarri izan nahi... ’ Eta Pedrok ihardetsi zion: ‘Hitz emaiten dizut ezen ez
|
naizela
itzuliko’ Nik, berriz, taroteko karten artean izar bat ikusi nuen Italiako zeruan... eta izar haren igurikitzan bizi izan naiz ordudanik. Baina ez dakit, ez dakit...
|
|
|
Eta oso gaizki ibili ninduan denbora batean, pobre eta errumes, hik ongi dakian bezala. Eta orain garaile
|
naizela
, ez nagok ergelkeria baten egiteko...
|
|
|
Eta nik ez dakit bera ere oso pozik ote zegoen, zeren, eskaileretan goiti gindoazela ere, bere burua zuritu bertzerik ez baitzuen egin: " Zer uste du saindujale horrek, ni hain inozoa eta hain inozenta
|
naizela
–San Jenarok napolitarrak izurritik libratu zituela...?
|
|
|
Baina bakarka mintzatuko natzaio, eta sosega zaitezte. Eta ez ahantz ezen nihaur
|
naizela
Urbiaingo jauna eta nihaur izanen naizela berant baino lehen Urbiaingo markes, eta nik plazer dudan bezala egiten direla hemen gauzak. Eta sumisionea eta obedientzia zor didazue, bertzalde; zuk ere bai, aita Bartolome... eta hala behartzen eta obligatzen zaituztet ene anaiaren ez salatzerat, zeren inkisizionea honetan nahastea kaltegarri izanen bailitzateke bai jauregiaren izen onarentzat eta bai, ondorez, ene negozioentzat ere... eta zeren hobe baita etxeko sua etxeko hautsaz estaltzea ezen ez kanpokoaz —eta, aita Bartolomeren aitzinean buruz buru paratzen zela, erran zion—:
|
|
|
Baina bakarka mintzatuko natzaio, eta sosega zaitezte. Eta ez ahantz ezen nihaur naizela Urbiaingo jauna eta nihaur izanen
|
naizela
berant baino lehen Urbiaingo markes, eta nik plazer dudan bezala egiten direla hemen gauzak. Eta sumisionea eta obedientzia zor didazue, bertzalde; zuk ere bai, aita Bartolome... eta hala behartzen eta obligatzen zaituztet ene anaiaren ez salatzerat, zeren inkisizionea honetan nahastea kaltegarri izanen bailitzateke bai jauregiaren izen onarentzat eta bai, ondorez, ene negozioentzat ere... eta zeren hobe baita etxeko sua etxeko hautsaz estaltzea ezen ez kanpokoaz —eta, aita Bartolomeren aitzinean buruz buru paratzen zela, erran zion—:
|
|
|
—Erranen diot, baina jakin beza berorrek ezen Mattinen onerako ari
|
naizela
eta horregatik etorri naizela, zeren hura bekatu mortalean baitago, eta infernuko garretarik libratu nahiko nuke... Baina gorrari hitz egitea alferrik da... eta, nola niri ez baitit kasurik eginen, eta bai berorri, halako obligazino morala sentitu dut...
|
|
|
—Erranen diot, baina jakin beza berorrek ezen Mattinen onerako ari naizela eta horregatik etorri
|
naizela
, zeren hura bekatu mortalean baitago, eta infernuko garretarik libratu nahiko nuke... Baina gorrari hitz egitea alferrik da... eta, nola niri ez baitit kasurik eginen, eta bai berorri, halako obligazino morala sentitu dut...
|
|
|
—Jakizue ezen jaun Joanes Etxegoien
|
naizela
, nafarra naizela eta nafarrek ez dutela gezurrik erraiten, are gutiago Jainkoaren botereaz edo sainduen ahalaz ari direla. Adi egon, bada, zeren kontatuko baitizuet nola sendatu zuen Avilako Teresak gure aita —eta ikusirik ezen guztiek kasu egiten zidatela, nahiz eta zaldunek, artean, mesfidantzaz behatu, aitzina segitu nuen, hiztun onen antzera, hitzaren jabe—:
|
|
|
—Jakizue ezen jaun Joanes Etxegoien naizela, nafarra
|
naizela
eta nafarrek ez dutela gezurrik erraiten, are gutiago Jainkoaren botereaz edo sainduen ahalaz ari direla. Adi egon, bada, zeren kontatuko baitizuet nola sendatu zuen Avilako Teresak gure aita —eta ikusirik ezen guztiek kasu egiten zidatela, nahiz eta zaldunek, artean, mesfidantzaz behatu, aitzina segitu nuen, hiztun onen antzera, hitzaren jabe—:
|
|
|
" Horra hor zure aita sendaturik", mintzatu zitzaidan gizona; eta hala zen, zeren aitaren begiek orain dohatsu zeruratu berri batenak baitziruditen; haren hatsa haizearen hatsa zen, eta haren azala, berriz, guri guria zen, haur jaioberri batena iduri; eta mirakulu hura neure begien aitzinean nuela, ihardetsi nion gizonari: " Hala da, bai, sendatu duzu gure aita, eta ikus dezazun ezen ohorezko gizona
|
naizela
, oraintxe bertan trenkatuko dut behatza".
|
|
|
Eta, horrela, zenbatetan bururatzen zaidan ezen azkenean edabea edan gabe joanen
|
naizela
mundu honetarik...!
|
|
|
ANITZETAN erran dizut ezen nitaz mintzatu nahi nintzaizula liburu honetan barrena. Haatik, orain artean hipotesi baten ildotik mugitu naiz, ontzat eman baitut, neure pentsu guztietan, izan, banaizela, eta zerbait osoa
|
naizela
. Baina zer da nitasunaren osotasun hori?
|
|
|
Eta osoa ez dena osoaren zati bat baizik ez da. Eta, helduko banio berriro, hatsarretik, arrazonamendu honi, jakinik ezen desordenaren erdian zati bat
|
naizela
—edo zati batzuk, harat eta honat barreiatuak— eta ez oso, ondorea izanen litzateke ezen zatiaren zati bat nintzatekeela. Eta, berriro helduko banio, zatiaren zatiaren zati bihurtuko nintzateke... eta azkenean atomo bat bihurtuko nintzateke, deus ez.
|
|
|
Aizue: baldin bizirik bazaudete, esker mila zuei, zeren, naizena
|
naizela
, zuengatik bainaiz, eta zuen baitakoa nauk erroan; eta zuengatik nauk, zuen ondoan bizi izan naizelako, desterruan edo erdi desterruan azken urteotan bai, Errege Faltsuaren kontrako bertze gerla hura galdu ondoren, baina baita errespetu handi batean, nahiz eta zuek katoliko izan eta ni luthertar. Izan ere, oroitzen al duzue iaz izan genuen konbertsazionea, noiz eta jakinarazi bainizuen ezen irakurri berriak nituela Lutherok indulgentzien kontra skribatu zituen 95 tesiak —egun Parisen bizi den ene lagun mami Joseph Elizanburuk ezkutuki igorriak—, eta irakurraldi hark Lutheroren zale eta gura egin ninduela guztiz?
|
|
|
—Badakizu ezen zure hitzak manuak bezalakoak direla enetzat, eta, beraz, ezin gogarago joanen
|
naizela
zuk erraiten didazun lekurat... —eta, nola ezin bainuen neure zisne beltza burutik kendu, eratxiki nuen, ezin urduriago—:
|
|
|
—Otoitz egin diezaiogun Jainkoari eta ez gaitezen antsia, zeren bere buruaz antsiatzen denak burua galtzen baitu... eta zeren Jainkoaren bideak hertsiak eta meharrak izan baitaitezke, malkarrak eta perilez beteak, baina ez itsuak, eta, halatan, nik ez diat oraino galdu esperantza: Jainko Salbatzaileak Utopiako lurren ikusterat ekarri nindian Mundu Zaharretik, eta ez diat uste lur haiek ikusi gabe partituko
|
naizela
mundualdi honetarik. Zeren Haren probidentziak ez baitu neurririk, eta zeren, itsas lapurren atzaparretarik libratu gintuen bezala, berdintsu eta orobatsu libra baikaitzake trenpe gaixto honetarik...
|
|
|
Haiek baino gutiago izan behar ote dugu guk? Bai, bazekiat ezen gure lana ez dela egun bakarrekoa izanen, zeren eta ez baitut pentsatu ere egin nahi zer gertatuko litzaidakeen, baldin mementu honetan etxean erranen banu protestant
|
naizela
... Baina, geldiro eta baratx bada ere, aitzina egin behar diagu...
|
|
|
—Ezagutzen nauzue eta badakizue ene senarrarena
|
naizela
eta, ohorezko emazteki bati dagokion bezala, haren aldeko nauzuela orain ere... baina jaun Joanesi ere —halaxe deitzen zion amak osaba Joanikoti, izen tipigarri hura laket ez zuelako, zeren eta uste baitzuen ezen begirunearen etsaia zela gehiegizko konfiantza— zerbait erran nahi nioke. Egiak ez gaitu beti zoriontsu egiten, zeren, batzuetan, beldurra baino are beldurgarriagoa den...
|
|
|
ATSEDENALDI bat hartu dut, jaun André, hainbat orriren berrirakurtzeko profitatu dudana, eta zer erranen dizut, bada? Gizonon kontuetan gertatu izan ohi den bezala, ene ametsa hagitzez ere urrunago doala ene ahala baino, eta halatan sentitzen
|
naizela
, bide erdian geratu banintz bezala.
|
|
|
Begirune falta idurituko zaizu, beharbada, jaun André, gure aita izan zenaz horrela mintzatzea, baina egia erraiterat etorri natzaizu, neure egia; ordea, gezur erranen nizuke, baldin egia apaintzen ibiliko banintzaizu. Erran dezakezu ezen aitak bizitzan baztertu egin ninduela, eta bazterrerat nahi nukeela nik orain hura, eta horregatik mintzatzen
|
naizela
horrela hartaz, irain hutsez eta mendeku nahiez. Ez dut uste.
|
|
|
—Bizitza osoan —erran zuen, Mattini eta bioi beha, sagar erre puska eder baten aitzinean, Bordeleko arno paregabea lagun—, nahinuke ka ibiltzen gara, hau nahi nuke, hura nahi nuke, eta ni ere hala ibili nintzen neure Parisko egonaldian, markesa izan nahi nuke, kondea izan nahi nuke... Baina gaur erran diezazueket ezen hemendik urte guti batzuetarat Urbiaingo markesa izanen
|
naizela
, eta ez Nahinuke koa: izan ere, Villagrandeko dukeak promes egin dit ezen berak ere ahaleginak eginen dituela ene nahiaren eta ene gutiziaren betetzeko, Espainiako armadari lotuko nauen tratua eta engaiamendua akabatu bezain sarri —eta, pausa luze bat egiten zuela eta irri zabal batek begitartea guztiz hartzen ziola, erran zuen—:
|
|
|
Eta eratxiki zian: " Mediku jauna, nik deus guti dakit medizinaz, baina astronomiaz bai, zerbait badakit, eta hala erraiten dizut ezen Paracelsok planetez dioena ergelkeria handi bat dela, eta halatsu izanen dela haren erremedioa ere, zeren, argumentuaren zura nolako, erremedioaren ezpala ere halako... eta hala hasiko
|
naizela
ni guaiako ura eta guaiako bainuak hartzen..." Eta hire osaba guaiakoa hartzen hasi zuan, eta ni, aldiz, usterik ezen medikuaren erranetarat nengoela eta haren manua bete behar nuela, merkurioa hartzen hasi ninduan... Eta iragan zuan astebete, eta hire osabak onerat egin zian, eta nik, aldiz, okerrera... harik eta nihaur ere guaiakoa hartzen hasi nintzen arte, eta guaiakoak sendatu nindian...
|
|
|
—Ez dakit amets bat denetz, baina segur nago ezen egunen batean El Doradorat iritsiko
|
naizela
. Zeren lehen ere mintzatu bainintzaizun El Dora doz, baina ez zenidan sinetsi.
|
|
|
Izan ere, nik baino hobeki dakizu, jaun André, aitzakia eta desenkusa bikaina gertatu zitzaiola Montaigneri bere galdegite hura, handik harat bere buruaz mintzatu ahal izaiteko, entseiuz entseiu. Eta nik ere ezin hartu izan dut, funtsean, bertze biderik, zalantzarena eta galdegitearena baizen... zeren eta erran baitezaket, neure buruaz ari
|
naizela
, ‘ni han izan nintzen eta nik hura egin nuen’: ordea, zer da ni hori?
|
|
|
Eta literaturaren ikuspuntutik, zer erranen dizut, bada? Soilki eta bakarrik ezen, nola ezagun zaitudan eta badakidan eder lanen miresle zaitudala, hala permatu eta entseiatu
|
naizela
ni ere zure gogo nahien egiterat, eta hala ibili naizela bihotzak hustua buruz janzten, hango eta hemengo erranak lekuz aldatzen eta neurtzen, formak zaintzen, nehoiz ere ez egiaren gordetzeko edo neure huts eta falten ezkutatzeko asmotan, baina zure lanaren errazteko eta arintzeko... nahiz eta aditzerat eman behar dizudan, bertzalde, ezen orriotan edirenen duzun luma ez dela urrezkoa, eta ez del...
|
|
|
Eta literaturaren ikuspuntutik, zer erranen dizut, bada? Soilki eta bakarrik ezen, nola ezagun zaitudan eta badakidan eder lanen miresle zaitudala, hala permatu eta entseiatu naizela ni ere zure gogo nahien egiterat, eta hala ibili
|
naizela
bihotzak hustua buruz janzten, hango eta hemengo erranak lekuz aldatzen eta neurtzen, formak zaintzen, nehoiz ere ez egiaren gordetzeko edo neure huts eta falten ezkutatzeko asmotan, baina zure lanaren errazteko eta arintzeko... nahiz eta aditzerat eman behar dizudan, bertzalde, ezen orriotan edirenen duzun luma ez dela urrezkoa, eta ez dela, halatan, Petrarcarena, Danterena edo Cervantesena, ezt...
|
|
|
Eta literaturaren ikuspuntutik, zer erranen dizut, bada? ...falten ezkutatzeko asmotan, baina zure lanaren errazteko eta arintzeko... nahiz eta aditzerat eman behar dizudan, bertzalde, ezen orriotan edirenen duzun luma ez dela urrezkoa, eta ez dela, halatan, Petrarcarena, Danterena edo Cervantesena, ezta Rabelaisena edo Périgordeko jeinuarena ere, jakina, eta, beraz, ene hitza ez dela, haien kasuan bezala, Jainkoak edo goiargiak ukitua eta, finean, beldur
|
naizela
arindu nahi nizùn lana eta zama astunago egin ez ote dizudan, eta bihurtuko ez ote zaizun liburua, halatan, rudis indigestaque moles1 bat, Ovidiok zioen bezala.
|
|
|
Memoria claudit, memoria ez da fidela. Eta, nahiz eta badakizun memoria onekoa
|
naizela
eta hori dela Jainkoaganik errezibitu dudan dohain bakarretarikoa —halako suertez, non ume umetarik geratu izan baitzaizkit buruan grabaturik hainbat eta hainbat gertaki, baita gertakiokin lotu hitzak eta behakoak ere, harginak harrian zizelkatu zeinuen eta idurien gisarat—, halaz ere, diot, ni ez naiz salbuespena. Eta, horrela, kontuan izanik ezen gizonak berezkoak dituela muga horiek, haien gainean eraiki behar izan dut eraiki asmo izan dudan guztia, bertze aterabiderik ezean.
|
|
|
—Kanpoan nagoela, norbait bisita egiterat baletorkit, erraiok ezen arratoien ohituren studiatzerat joan
|
naizela
, zeren, diotenez, ez baitago gartzela baino leku hoberik hartarakotz. Eta zaindu ongi Luthero.
|
|
|
—Esker mila, Joanikot, guztiagatik —erran zion Pedro Huizik, hura ere purpuilak atxik ezinik, eta gero erran zuen—: Uste dut ezen orain berean jalgiko
|
naizela
.
|
|
|
Badakik ezen hire aitaren aitzinean ehiztari eta tiratzaile eskasa izan
|
naizela
, nahiz eta ehundabatgarrenarekin beti nagusitu izan nintzaion. Baina ez fida.
|
|
|
Jauziaz ari
|
naizela
, ordea, badakizu, jaun André, ezen neure gogoak aise egiten duela jauzi leku batetik bertzerat, eta istant hartan ere egin zezakeela, Amsterdameko taberna hartarik Avignonerat, konparazione, nola azkenean egin baitzuen, zeren hark Mignon erran baitzuen eta neuri Avignon etorri baitzitzaidan bururat ezin xuxenago, umetan osaba Joanikotekin hitzekin jostetan aritzen ginenean bezala, nahiz eta bada...
|
|
|
Ai, nola izan nintekeen hain sinple eta inozent...! Halarik ere, orain pentsatzen jartzen
|
naizela
, nork daki hark errana edo erranaren zati bat bederen —jende printzipalarekin zituèn harremanez ari zelarik, konparazione— egia ez ote zen, zeren eta hura ez baitzen emazteki menditik edo basotik jaitsi berria, ez arrunta eta ez zakarra, bere moduetan eta maneretan; aitzitik, dotorea eta eleganta zen, zibiltasunaren arauak ezagutzen zituena, hitz errazekoa, aho xuri eta ele ederra; eta... " Bai, mon petit.
|
|
|
—eta, boza apur bat eztitzen eta guritzen zuela, eratxiki zuen—: Erran nian ezen portu bakoitzean emazteki bat dudala eta ni haienganat joaiten
|
naizela
, eta ez zaizkidala, halatan, arras ezezagun egiten... Eta zerbait ere maite ditiat eta, maite ditudalako, geure denbora hartzen diagu geure egitekoetan, eta ez gaituk, beraz, zuek bezala ibiltzen, korrika eta lasterka.
|
|
|
—Ez iezadazula gau hori oroitaraz, alu horrek. Badakizu salaketa aurkeztekotan egon
|
naizela
bortxaketagatik?
|
|
|
Ez galdetu marka. Badakizu nire autoarenaz ere ez
|
naizela
oroitzen. Baduzu erratekorik kamioneta berde zahar luzexka batez?
|
|
|
—Hurrengorako, plazer baduk, atxiki ezak gogoan informatzaile konfidentziala
|
naizela
, aditu? —Ttipiren boz arruntean eztiari doinu mina eratxiki zitzaion goratzean— Konfidentziala!
|
|
|
—Hire aurpegiaren ederragatik uste duk oheratu
|
naizela
hirekin, ala? —maripurtzilak.
|
|
|
Zibilizatua naiz. Uste dut errana
|
naizela
.
|
|
|
—Bazakiat ez
|
naizela
mintzatzeko aproposena, zakur eta katu baikaude elkar ezagutzen dugunetik —Charlyk, beti, porrua niregandik bilduta— Hamabortz urtetan ere parte txarrekoa iduritzen zitzaidaan haren orizta puta hori, eta handik goiti egin dituen guztiek ez zidatek baietsi baizik hasierako aburua. Putakume bat duk, gu denak saltzeko gauza, horretan irabazpide izanen badu.
|
|
|
Beraz, nitaz arrangura gutiago. Gaurkoari dagokionez, ez duk pentsatuko orain arte potro jorran ibili
|
naizela
, ezta?
|
|
|
Egiaz mintzatzera, ez dut uste emakumeendako aldizkarietan agertzeko moduko amorantea naizenik. Are gehiago, badut susmoa, bertze aunitzen aldean, hala holakoa baizik ez
|
naizela
. Neure dohainen azterketa eginez gero, edozein epaimahai inpartzialek, ondorioei eskainitako laukitxoetan, honelako zerbait idatz lezake noski:
|
|
|
—Ganberan pipatzen segitu behar huen. Profitatu behar huke hemen
|
naizela
, ez baita luzaz izanen.
|
|
|
Zinez konbentzigarri gertatuko nintzateke telebista pantailan, pena emangarri arrunt, ingeles kasaka gorriarena erraten, alegia, biziaren ostikoei tarrapatan ihesik ez egiteko arma dudala tragoa, eta gisako ataketan ohi diren guztiak. Gizajo bat
|
naizela
, finean.
|
|
|
—Ez
|
naizela
gehiago hemen bizi.
|
|
|
—Azalpenen bat izanen duk, agian, alukeria honetarako. Hire Ramirezek eta berarekin zegoen bertze gorilak gorriak ikusiko ditiztek Epaitegian, eta oraingoan uste baduk isilik geldituko
|
naizela
, ez dakik norekin duan egitekoa. Agresioa, tratu txarrak eta legez kanpoko atxiloketa!
|
|
|
Gorputz lokartu horretaz bertzerik gabe baliatzeko aukera aztertu nuen. Alabaina, inoiz inon errana naiz oro har zibilizatua
|
naizela
, eta langa ezarri nion doilorkeriaren bideari.
|
|
|
Soziabletzat, mailegua zilegi bada. Bistan da ez
|
naizela
ezagutu berriekin ezti jario urtzen direnetarik. Alabaina, alderantziz jokatzeko arrazoirik aski izan ezean, badakit bertzeen artean moldatzen eta are lagunkoi agertzen ere.
|
|
|
Pentsamendu horrek sosegatu ninduen apur bat. Hara badoaz, laster jakingo dute hilkutxan datzana ez
|
naizela
ni, beste bat baizik. Eta sosegu une haren baitan jabetu nintzen, gelako mahaiaren gainean, larunbat gauean Ramonek eta biok hartutako whiskyak zeudela oraindik jasotzeko, hala nola zigarrokinez betetako hautsontzia.
|
|
|
Beraz, badakizu ez
|
naizela
autorik erostera etorri...
|