|
2001
|
|
|
Egile hauen iritziz, gizakia mundu absurdoan bizi da, gero eta ilunagoa eta ulergaitzagoa bihurtu zaion munduan. Horregatik, nobela bat idazten dugunean, ezinegon hori
|
modu
egokian adierazi behar dugu. Talde honetako partaideentzat, kontamolde berriak probatzeko generorik aproposena bilakatu da nobela XX. mendean.
|
|
2002
|
|
|
" Eguneroko gorabeera latzei aurre emoteko era bat; eta orrelan, lagun urkoaz artu emon samurragoak izateko
|
modu
egokia."
|
|
|
Orreek ete dira gure berbetea indartuteko
|
modu
egokiak?
|
|
|
Barragarria litzateke, negargarria ez balitz. Gure eremuko edota arrotz eremutik heldurikoek euskereaz ganoraz eta
|
modu
egokian jabetu baiño lehen, euskereari ikutuak, mozketak, adabakiak, txaplatak, bortzakeriak ezarri guran ikusi daroaguz batez be gure egunotan.
|
|
2008
|
|
|
10 Institutu nahiz Unibertsitatean
|
modu
egokian irakasten al da literatura zure ustez?
|
|
|
10 galdera: Institutuan nahiz Unibertsitatean
|
modu
egokian irakasten al da literatura zure ustez?
|
|
|
Izerditan blai lanean ziharduenei edaria eskintze hori be ez ei zan bardina izaten, beste etxe batzuetara joaten ziran anaiei entzun neutsienez. Baserri batzuetan ederto zerbitzen eben baina auzoko etxe bateko emakume zeken batek edaritan gitxi gastatzeko
|
modu
egokia asmau ei eban: Kafeontzia hartu, adibidez, eta modu berezi honetan eskintzen eban:
|
|
2011
|
|
|
Gure gizarteak aldakuntza itzelak ezagutu eta bizi ditu azken aldi honetan, batez be lehengo mendeko hirurogetazak urteetatik honantz. Horrexegaitik da inozkorik beharrezkoen honetariko ikerketa zehatzak herri bakotxean egitea, informazinoa eta ondarea
|
modu
egoki eta sistematizatuan jasotzea, eta lan horren emaitzak teknika barriak erabilita zabaltzea; edade tarte eta gizarte maila guztietara ailegatzea. Horixe izango da, egon seguru, lehena eta geroa buztartzeko bidea eta aurrerantzean be transmisinoaren kateari eten barik eusteko modua.
|
|
2012
|
|
|
Gure gizarteak aldakuntza itzelak ezagutu eta bizi ditu azken aldi honetan, batez bere lehengo mendeko hirurogetazak urteetatik honantz. Horrexegaitik da inozkorik beharrezkoen honetariko ikerketa zehatzak herri bakotxean egitea, informazinoa eta ondarea
|
modu
egoki eta sistematizatuan jasotzea, eta lan horren emaitzak teknika barriak erabilita zabaltzea; edade tarte eta gizarte maila guztietara ailegatzea. Horixe izango da, egon seguru, lehena eta geroa buztartzeko bidea eta aurrerantzean bere transmisinoaren kateari eten barik eusteko modua.
|
|
2017
|
|
|
Konturatu egin da lehen bere euskal osagarria esentzialtzat eta finlandiarra akzidentaltzat hartzen zituen bezala, berdin berdin egin zezakeela alderantziz, hots, euskalduntasuna esentzia finlandiarra gorpuztu aurretik bere bizitzak izandako akzidente hustzat hartu. Ez bata, ez bestea ez dira, ordea,
|
modu
egokiak errealitatea interpretatzeko. Bere identitatearen bi osagaietan, bata bestea bezain berezkoa zaio Kepari, bere nazionalitatea batari ala besteari soilik lotzea auzi erabakiezina bihurtu delarik.
|
|
|
3 Hala berean, Gabilondok proposatu aro postnazionala baztertu gabe ere, ez dirudi ikuskera postnazionala euskal egileen artean orokortu zaigunik oraindik, ezta postnazionaltzat har genitzakeen horiek euskal nazioa modu berean ulertzen dutenik ere. Hots, hemen proposatu bezalako mundu ikuskeren tipologia
|
modu
egokia liteke kontu honen gainean ere argi pixka bat gehiago emateko. zurrun bezain aizunetara hertsatzeari utzi eta izan litekeenaren potentzial guztia askatzen hasteko.
|
|
2019
|
|
|
Bikoteko emakumeak harremana aurreratu ahala, bere sentimenduak askoz hobeto ezagutzen ikasten du eta haiek artearen nahiz literaturaren bidez elaboratzen eta lantzen dihardu, lehen erabaki inpultsiboak zuzenduz. Mutilak aldiz, ez ditu bere sentimenduak ezagutzen edo ez ditu adierazten
|
modu
egokian eta harremana zapuztu egiten da, neska beragandik urrunduko delarik. Miren neskatxa gazteak Aitor mutil lagunak sortuko dizkion nahigabeak maitasun erromantikoaren izenean jasan egin behar dituela, sufritzea dagokiola pentsatzetik, fase helduago batera iritsiko da, horrek ez duela konpentsatzen pentsatzera.
|
|
|
" Esan nahi dut ez zegoela zuzenean, sutatik pasa gabe, jateko modukorik ezer, eta legatza frijitzen jarri nuela pentsatzeak frijitzeak zera esan nahi zuen, arraultza bat irabiatu, legatz zatiak irinetan pasatu, arrautzetan busti, eta gero bai, su txikian frijitu umore txarreko jartzen ninduen. Are gehiago pentsamendu harekin batera, behin, arraina frijitzeko
|
modu
egokiari buruz izandako errieta zitala gogora zetorkidan neurrian" (63).
|
|
2021
|
|
|
" Pertsona batek gaitasun jakin bati dagokionez hobetu beharreko alderdiak, adostutako irizpideen eta ebidentzia egokien arabera, pertsona horrek jarduerak egitean eta/ edo testuinguru profesional, sozial, diziplinazko eta ikertzaileko problemak aztertu, ulertu eta ebaztean duen jardunaren esparruan, kontuan hartuta izaten jakitea, ezagutzen jakitea, egiten jakitea eta elkarrekin bizitzen jakitea. Atzeraelikadura da ebaluazioaren funtsa, eta
|
modu
egokian eta asertibitatearekin topa egin behar da" (op.: 116).
|
|
|
Gainera, horrelako ekimenak HHn eta LHn ohikoagoak diren bitartean," Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan eta Batxilergoan, aldiz, irakurzaletasuna sustatzeko ekintzak ez dira batere ohikoak, eta gazteentzat antolatzen diren egitasmoak batez ere ikastetxetik kanpoko erakundeek antolatzen dituzte" (GE3). Zentzu horretan, Berritzeguneetatik BHn proiektu interesgarriak egon badaudela ikusten dutela dio, bere aldetik, BE1 ek eta, beste batzuen artean, Mungiako eta Plentziako institutuetan egitasmo interesgarriak gauzatzen direla dio, edota Getxoko HTB mintegia ere aipatzen du, baina, ikasleen behar, interes zein gaitasunei
|
modu
egokian erantzuteko heziketa literarioan oinarritzen saiatzen diren arren, ez daudela orokortuta eransten du. Eta horren ondorio edo jatorri moduan, zera eransten du GE4 k:
|
|
|
62 Adimen Emozionalari buruzko ikerketak eta terminoaren erabilera lehenagokoak dira, 60ko hamarkadan hasten baitira, baina 1995 urtean Goleman en Emotional Intelligence argitaratu zenean hartu zuen gaiak oihartzun handiagoa. moduan, ikasleak oso estu dabiltza denboraz, ikastetxeko jardunaz gain, beste hainbat zeregin eta betebehar dituztelako, bere esanetan, maiz onartu ditzaketenak baino gehiago. Eta, bizi duten saturazioaren ondorioz, ezin izaten diotela denari
|
modu
egoki eta lasai batean heldu. Hortaz, autoestimua galtzea, frustrazioa edota ezinegona moduko ondorioak gero eta ohikoagoak dira gazteengan, eta nahi dutena, behar dutena eta ahal dutena bereiztea kostatzen zaien zerbait da.
|
|
|
" Nik uste dut haien beharrak ez ditugula kontuan hartzen eta gizartearen beharrak ere ez" (LIR1). Hau da, gizartearen parte handi eta, halaber, etorkizuna izango den estratu horren beharrak asetzera heltzen ez bada, hezkuntza ez litzaioke erantzuten ariko bere helburu nagusietako bati, edo ez, behintzat,
|
modu
egoki batez. Egiturazko arazoa jartzen du horrek oinarrian eta edozein ikas prozesurentzat abiapuntu arriskutsua da, esanguratsua izan dadin nahi bada, jakina.
|
|
|
Literaturaren didaktikarekin antzeko zerbait gertatzen dela esan daiteke, hedaduraz, baita orain arte adierazitakoa aintzat hartzen bada ere. Literaturari ematen zaion funtzioetako bat identitatearen eraikuntzan eta pertsonaren garapenean eragitea dela esan bada arestian, arloaren irakaskuntza eta didaktika
|
modu
egokian gauzatu ezean, helburu garrantzitsuak lortzen ari ez direla ondoriozta genezake. Elkarrizketatu gehienek norabide horretan hitz egin dute literaturaren irakaskuntzaren egoera aztertzerakoan.
|
|
|
EIAE2 ren eta IE6 ren arabera, gazte askorentzat irakurtzea" sufrikarioa" edo" tortura hutsa" izatera iristen da maiz, irakurritakoaren ulermenean gaitasuna ez delako egokia, eta ondorioz, kosta egiten zaielako. Azken horrek eta IE7 k azaltzen dutenez, gaitasunak, hau da, irakurtzen den hori
|
modu
egokian eta erosoan irakurtzeak, ulertzeak eta interpretatzeak hurbil dezake irakurlea irakurketaren esperientziaz gozatzera eta zaletzera. Ez beti, bistan dena, baina hori gabe nekez:
|
|
|
Hau da, gauza bat dela euskarri anitzeko baliabideekiko harremana eta erabilera, eta beste zerbait horietan
|
modu
egoki batean gaituta eta alfabetatuta egotea. IE7 ere norabide berean mintzo da, baina interpretaziorako ikuspegi kritiko hori idatzizko testuetara zabaltzen du, eta halaber, arrazoiak eskaintzen ditu:
|
|
|
Euskal Idazleen Elkarteak (EIE) bideratzen duen Idazleak Ikastetxeetan programa aipatzen du IEE1 ek, edota Nafarroako Gobernuko Hezkuntza Departamentuko eta antzekoa den Musikariak ikastetxeetan IE2 k. Biek
|
modu
egokian funtzionatzen duten literatura haur zein gazteengana hurbiltzeko programak direla diote, baina" duten zentzua galtzen dutela" eransten dute" gelan behar bezalako lanketarik ez bada egiten". Horrez gain, Nafarroako Gobernuko EIBZ k edota Galtzagorri Elkarteak eskaintzen dituzten formazioak dituzte aipagai IE2 k berak edota IE5 ek.
|
|
|
Bide horretatik, agerian utzi dutena da curriculuma eta lege markoak norbere jarduna lotu egiten duela nahi direnak nahi diren moduen bidez landu ahal izateko eta, halaber, betetzeko premiak zein ahaleginak nolabaiteko larritasuna eragiten diela, hain zuzen ere, duen zabaleragatik (GIR1, AIR1, DGIR1, LIR3). Literaturari dagokionez, gaur egungo idazleak eta obrak
|
modu
egoki batez ezagutu gabe ateratzen dira zenbaitetan ikasleak, hurrenkera kronologikoa izanik, autore eta lan garaikideak amaierarako gelditzen direlako, ikasturte amaierarako, alegia. Hau da, hiruhilekorik laburrena izan ohi den garaian landu behar dira, batetik; eta bestetik, estutasun handiena eta indar zein motibazio urriena den sasoia ere bada (GIR1).
|
|
|
Horregatik, literatura berariaz lantzeaz gainera, ze helbururekin landuko den pentsatu eta erabaki behar dela baieztatzen du IE6 k, egingo den proposamena ikuspegi didaktiko batetik argia, koherentea eta
|
modu
egokian norabidetutakoa izateko:
|
|
|
Gaitasun literarioa
|
modu
egoki batean ez lantzearen ondorioz, ikasleek zenbait liburu edota album irakurtzeko zailtasunak izan ohi dituztela esaten du IE6 k eta, horrez gain, liburu egokiak hautatzeko irizpideak falta ohi dituztela gaineratzen du:
|
|
|
" Nik nire esperientziatik, literatura
|
modu
egokian irakasten den edo ez galderarako ez dago erantzun bakarra. Guk izan ditugun esperientzien eta harremanen arabera, zentro bakoitza mundu bat da, eta zentro baten barruan irakasle bakoitza mundu bat da.
|
|
|
Hartara, ezagutza eta prestakuntza literarioaz ari garen neurrian, literaturaren didaktikaren egoeraren ebaluazio diagnostikoaren gerizpean sartzea erabaki da, horren ondorio gisa ulertzen baitugu ezagutza eta formazioa. Gaitasunek badute horretan eraginik, bistan dena, eta muga fin samarra dela onartzen badugu ere, markoari sailkapen honek
|
modu
egokiagoan erantzuten diola uste dugu. Eta, preseski, alderdi konpetentzialak esangura handiagoa duelako, presentzia nabarmenagoa izango du lan honetan ezagutzenak baino.
|
|
|
BH amaitzerakoan ikasleak euskal literaturari buruzko zenbait ezagutza lortzera iristen direnik batek ere ez du zalantzan jarri, baina ezagutza horien jabekuntza zenbateraino gertatzen den, ordea, bai. IIR1 en eta GIR1 en iritzian, ikasleak ez daude, BH amaitzean, euskal literaturari buruzko gutxieneko ezagutzez
|
modu
egokian jabetuta; azaltzen dutenez, autore batzuen izenak, hainbat obren izenburuak eta ezaugarri jakin batzuk ikasten dituzte, baina ikasleen formazioa ez da esanguratsua. IE3 k horri beste arazo bat eransten dio:
|
|
|
GE3 k dioenez, literaturaren irakaskuntza egokia ikasleen beharrizan kulturalak asebetetzera irits daiteke zalantzarik gabe, eta horrek gaitasun batzuen lorpenaz aparte, formazio egokia eta gutxieneko ezagutzak menperatzea eskatzen du. Dena den, III.1 azpiatalean ikusi den legez, literaturaren irakaskuntza
|
modu
egokian eta esanguratsuan gertatzen ez bada, ikasleen formazioa egokia eta nahikoa ez dela ondoriozta genezake. Hainbat elkarrizketatuk adierazi izan dutenaren arabera, irakurritakoaren ulermen gaitasunari lehentasuna ematen zaio literaturaren didaktikan, eta sormena lantzeko saiakerak egiten diren arren, trebetasun ugari berariaz landu gabe geratzen dira.
|
|
|
Era berean, familiekin joan etorrian aritzeko tresnak behar dira ikastetxeetan, oro har testuak, irakurmena, adierazpena eta bestelako gaitasunak lantzeko,
|
modu
egokian nahiz sistematikoan. Zeregin horretarako, elkarlana eta formazioa oinarrizkoak direla uste du IE3 k, zentroan eta etxean gertatzen denaren arteko continuum koherentea eta kohesionatua osatze aldera.
|
|
|
" Horretarako, irakasleek irakurri behar dute lana lehenik eta behin, eta ondo ezagutu, menperatu, ondoren
|
modu
egoki eta eraginkor batean landu nahi baldin badute gelan. Irakasleak irakurle onak izan behar dira, eta literatura lan diferenteak lantzeko dagokion teknika ezagutu eta gelaratu.
|
|
|
Horretarako bidean, literaturaren didaktikaren helburuak birdefinitzea eta egokitzea proposatzen dute elkarrizketatuek; hots, LIR1 ek aurreko azpiatalean zioenaren ildotik, euskal literatura zertarako irakastearen inguruko birkontzeptualizazio berri batera jotzea. Hala eta guztiz ere, ez da nahikoa helburuen definizioaren gaia soilik tratatzea, helburu horietako zenbait
|
modu
egokian irudikatuta egon daitezkeelako dagoeneko, eta, kasu batzuetan, horiekiko koherenteak diren proposamenak gelaratzea litzatekeelako eginbeharra; izan ere, IE7 ren ustez, horri dagokionez, helburu horien gauzatzean eta benetako erdiestean dago erronka nagusia. Horretan, ikuspegi eta planteamendu ezberdinak badaude parte hartzaileen adierazpenetan, baina bateragarriak eta elkarren osagarriak direla ondoriozta genezake.
|
|
|
Irakurriko duzue poema berriz ere baina oso modu desberdinean. Egia da poema
|
modu
egokian interpretatu ahal izateko aldez aurretik ezagutu behar dela, baina esperimentaziorako hartuko dugu saiakera xume hau. Poema bat, testu bat modu askotara irakurri eta interpretatu daiteke:
|
|
|
Horregatik, ez du dugu GI [Gaitasun Intelektuala] soilik kontuan hartu behar, eta adimen emozionala ere aintzat hartu dugu. Izan ere, adimenak ezin du
|
modu
egokian funtzionatu adimen emozionalaren parte hartzerik gabe, eta neokortexaren zeta sistema linbikoaren arteko zein amigdalen eta lobulu prefrontalaren arteko osagarritasunak bien arteko parte hartzeko harmonikoa eskatzen du. Orduantxe soilik hitz egin dugu adimen emozionalaz eta gaitasun intelektualaz" (op.: 32).
|
|
|
" Ikastetxe batzuetan hezkuntza literarioan oinarritzen saiatzen dira ikasleen behar, interes zein gaitasunei
|
modu
egokian erantzuteko. Baina hori ez dago orokortuta.
|
|
|
Dioenez, askotan ikasleei ekoizpen luzeak edo konplexuak eskatzen zaizkie, narrazio bat edota poema bat esaterako, eta zail egiten zaiela adierazten du. Bere hitzetan, irakasleek ez dakite ikasleei irakasten nola egin behar duten
|
modu
egoki eta eraginkor batez, askotan sorkuntza prozesua bizi izan eta ezagutzen ez dutelako eta, beraz, ikasleak ezezaguna den arlo batean gidatzea oso zaila dela azaltzen du. Iritzi berekoa da horretan LIR1 ere:
|
|
|
Horietan, berdintasunezko harremanen eta entzute horizontalaren ariketaren bidez, literatur testuaren ulermen partekatu batera jo nahi da, elkarrekintzaren bitartez ulermen indibidual handiagora heltzeko, eta horietan alderdi sozioemozionalak nahiz motibazionalak garrantzi handia hartzen du (Aguilar eta besteak, 2010; Colorado eta Ojeda, 2020; Elboj eta besteak, 2021). Fikzio Interaktiboarena Interactive Fiction (IF), ingelesez (Holdstock, 2021) ildo horretan kokatzen den esku hartze interesgarria izan daiteke. boan hainbat parte hartzailek egokitzeko eta errekuperatzeko espazioa dela nabarmentzen dutelako, eta, bestetik eta bereziki,
|
modu
egokian prestatuz gero, testuingururik onena, eta, nonbait, naturalena izan daitekeelako edozein literatur errutina inplementatzeko.
|
|
|
ordena sozioproduktibo berriak zein subjektu behar duen; garai likidoek nola eragiten dioten identitatearen eraikuntzari; familian gertatzen ari diren aldaketa sakonek zelan hautsi duten sozializazio kontratu jakin bat; edota zenbaterainokoa den pantailek eskuratu duten gizarteratze ahalmena (Azkarraga, 2010). Hazten ari den globalizazioaren eraginez, gizartea etengabe aldatzen eta eraldatzen doa (Terán, 2018), eta hezkuntzak1 ere, fenomeno soziala den neurrian (Imaz, 2019), garatu egin behar du aldaketoi
|
modu
egokian erantzun ahal izateko. Baina, alderantzizkoa ere bai:
|