|
2000
|
|
|
Arrai eta alegera joan nintzen oherat, baina ez guztiz, zeren ragazza ren kontu hark, noiz eta napolitarrak galdetu baitzidan zer zen Italiatik gehien gustatu zitzaidana, halako atsekabea utzi baitzidan, haren aitzinean neure buruaren jabe izan ez nintzelako, odola masailetan bor bor: ustekabeko galdegiteari ustekabeko ihardespena emaitea nuen kinka larri hartarik airos eta biktorios ateratzeko
|
modu
bakarra; aldiz, ihardeste merke hura eman nion: " Pisako dorrea".
|
|
|
erran nahi baita ezen, gauden denboran eta gauden mendean, numeroak hartu duela eskolastikaren lekua, eta numeroena dela, halatan, etorkizuna. Zeren eta oinak lur gainean jartzea baita mundu honetan abantzatzeko eta aitzina egiteko
|
modu
bakarra... eta numeroek hori baizik ez dute egiten: abstrakzio eta unibertsal orotarik harat eta hitzen maskaretarik harat, objektu konkretuen errealitaterat ekartzen gaituzte, neurrirat eta esperimentazionerat...
|
|
2001
|
|
|
Beharbada, uste nuelako haren azala ukitzeko azken aukera izango nuela. Agian bihotza txikitzen zidaten puntaparisak ateratzeko
|
modu
bakarra nuelako.
|
|
|
Futbola izan zen, Ikastetxeko ixtura hartan, indarrak husteko
|
modu
bakarra. Arieta Segundo esaten zidaten, sartzen nituen golengatik, eta laster hasi nintzen Emilio Minarekin pausoak ematen.
|
|
2003
|
|
|
–Azpildarrok ongi zekiagu don Justinianoren kontra borroka egitea dela justizia egiteko
|
modu
bakarra –esan du amak, halako batean– Eta hi horretaz jabetuta bahago, zer esanen diat.... Nik nahiago nikek hemen geratuko bahintz, baina hori ere neurekoikeria izanen lukek, ezta?
|
|
2004
|
|
|
Ezin zen beste gauzarik egin. Euskal Herriko Unibertsitatea zen eskueran zegoen lorpen
|
modu
bakarra.
|
|
|
Bakarrik, huraxe baitzen arima garbi eta bakean edukitzeko
|
modu
bakarra.
|
|
|
–Ez al duzu inoiz entzun nork bere gurasoak hil behar dituela, sinbolikoki bada ere, hori delako bizitzan hazteko
|
modu
bakarra?
|
|
2005
|
|
|
Baina eta amonak bazter guztietara begiratu eta ez zuen Ines ikusten. Ez zuen ezer ulertzen, eta hura ulertzeko
|
modu
bakarra zegoen:
|
|
|
Amona Kontxi etxean sartu zen, bai, baina han ez zion inork kasurik egin. Ez zuen, ez, tutik ere ulertzen, eta hura ulertzeko,
|
modu
bakarra ze goen:
|
|
2008
|
|
|
Sistemak irentsi egiten dituela bere aurka daudenak ere. Eta ohartu zen aske izateko
|
modu
bakarra naturarekin bat egitea zela.
|
|
|
Kalonje jaunak esaldia bukatu ahala, lur matxinatuaren beste oihu bat sentitu zuen Natividadek, lehorrak zartatutako lur gogortuaren hutsunean? berak ez baitzuen lurra salgai zeruaren truke, ez horixe!, bere lurtasunari eustea lurra zeru bihurtzeko
|
modu
bakarra balu bezala.
|
|
|
lotsa lotsagarri hura, bai, barrutik zikintzen zuena, nola poz zitekeen, izan ere, ahizpa horrela sufritzen ikusita!? eta
|
modu
bakarrean garbi zezakeena, Nataliaren penak eta sufrimenduak berak ere bere gain hartuta?
|
|
|
–Biziberritzeko
|
modu
bakarra daukat nik, eta zuek badakizue zein den? –Nataliak, berean tinko.
|
|
|
plazerari lotutako indarra, batetik, emakume gaztearen esku leuna berean sentitzea plazer iturri behar baitzitzaion Nazariori?, eta beldurrari lotutako indarra, bestetik, hain zen hurbila eta gertaerraza besteen begietarako irrigarri gelditzeko posibilitatea, segundo gutxiren buruan gauzatu eta mami zitekeena, baldin eta emakumeak bere helburua lortzen bazuen, Nazario dantzalekura atereaz; irri hura, beraz, parte batean zen malda behera, gorputzaren atsegina beti da malda behera? eta beste partean malda gora, beldurrak defentsa mekanismo psikologikoei eragitea da beldurraren maldak berdintzeko
|
modu
bakarra?; Nazariok, ondorioz, deseroso behar zuen egoera hartan, ardoak eragiten ziòn adorea deserosotasunaren leungarri bazuen ere. Haiek, baina, txikikeriak ziren, munta eskaseko gorabeherak, berandu gabe gertatu behar zuenarekin konparatuta, bi gizon eta bi emakumeen mugimenduek mugatutako eremuan sartu ez zen, bada, Regina, tupustean!
|
|
|
Batez ere, astia izan dute definizio horretaz kanpo ezer ez dagoela sinestarazteko. Hau da, mozorrorik perfektuena prestatu diote navarrismoari, ideologia ez eta nafar izateko
|
modu
bakarra bilakarazi (nahi izan) baitute.
|
|
|
Ollarraren ikuspuntutik, ez dago navarrismorik (hots, ideologiarik), nafar izaera baizik; eta soilik ikuspuntu maltzur eta ustel batetik (hots, ikuspuntu ideologiko batetik) saiatzen ahal da nafar izateko modu natural hori ideologiaren fruitutzat salatzen. Erran bezala, navarrismoa (egiazko) nafar izateko
|
modu
bakarra da, eta hortik at deus ez dago, ezpada nafarren etsaien makurbideak.
|
|
|
Hamaika aldiz errepikatu izanaren irudipena eduki arren, berriz ere erranen dut: navarrismoa egiazko nafar izateko egiazko
|
modu
bakar gisa aurkeztu da: izan, badira bertzenazko moduak ere, baina gezurrezkoak dira, itxurakeria baino ez.
|
|
|
Horrenbestez, goiko inperatibo moral eta politiko hori gaur eta hemen gauzatzeko
|
modu
bakarra, herri euskaldunaren alde borrokatzea da, ez identitate espainolak eta frantsesak aldarrikatutako Euskal Herri pluralaren alde jardutea. Estrategia hori nazionalismo irenslearen ezpaleko paradigma dugu, aniztasunaren eta pluraltasunaren iturria herri bakoitzaren nortasun bereizgarrietan hauteman beharrean, mendeko herriei eta herritarrei gainjarritako harlauza.
|
|
|
–Horrela, gatazka gaindituko bada, norbere buruaren aurkako borroka da baldintza
|
modu
bakarra?.
|
|
|
Kalonje jaunak esaldia bukatu ahala, lur matxinatuaren beste oihu bat sentitu zuen Natividadek, lehorrak zartatutako lur gogortuaren hutsunean... berak ez baitzuen lurra salgai zeruaren truke, ez horixe!, bere lurtasunari eustea lurra zeru bihurtzeko
|
modu
bakarra balu bezala.
|
|
|
Jarraian, Natividad gelaratu zen, kikara bat zopa esku batean eta koilara bestean, Natividadek esana baitzion amari, honek ere onartutako erabakian, biktimarekin egingo zuela bere gurutze bidea, Beronika edo Simon Zirenekoaren paperean; nahiago zuela, bai, paper hura, soldadu erromatarrena baino, eskuan ezpata eta lantza, ahoan biraoa eta mehatxua... ikusi ere, ikusten baitzuen Natividadek Natalia amore emateko bidean zegoela –orratz ziztada baten mehatxupean bazkaltzera errenditu zena nekez izan zitekeen, Romeoren Julieta bezala, amodio istorio bateko heroi–, baita egoera hark –ahizparen porrotaren iragarpen hutsezinak– halako bikoiztasun batera zeramala, Natividadi poz iturri gertatzen zitzaiona lotsa iturri ere gertatuko balitzaio bezala: lotsa lotsagarri hura, bai, barrutik zikintzen zuena –nola poz zitekeen, izan ere, ahizpa horrela sufritzen ikusita! – eta
|
modu
bakarrean garbi zezakeena, Nataliaren penak eta sufrimenduak berak ere bere gain hartuta...
|
|
|
–Biziberritzeko
|
modu
bakarra daukat nik, eta zuek badakizue zein den... –Nataliak, berean tinko.
|
|
2009
|
|
|
Leonek bazekien zer eta nola esan min egiteko. Bera minduta zegoen, eta bere arantza kentzeko ezagutzen zuen
|
modu
bakarra beste bati ezpata sartzea zen.
|
|
|
Hor, itzulia? da norbait, ulertu duena mito erlijiosoak existentziarik ez duenari existentzia ematen diola, errealitate ezkutuari presentzia bat, eta, errealitatea hizkuntzarekin sortzen, moldatzen duen gizabere txit irudimentsu, ez aski adimentsuarentzat, errealitate isil hura esan ahal izateko
|
modu
bakarra horixe dela.
|
|
|
Baina, azkenean, bankukoek auzia konpontzeko aurkitzen zuten
|
modu
bakarra dirua zen, diru gehiago, denbora tarte luzeago batean.
|
|
|
Nik ere itsasoaren aurka borrokarik ez egitea erabaki nuen. Hura zen bera garaitzeko
|
modu
bakarra, seguruena ere. Besoak bular parean gurutzatu eta begiak itxi nituen.
|
|
|
Barru barrutik Faoxeri goraintziak bidaliz, neronek ematen bainuen nik neuk egindako galderaren erantzuna. . Zoritxarrez, agintari horien ezjakintasuna edo axolagabekeria dira, ala biak batera, egoera hau azaltzeko
|
modu
bakarra.?
|
|
|
...a, jan zuen legatza saltsan, jan zuen konpota?; Adak, baina, baratxuri zopan eta legatzean eta konpotan apo ikusezin batzuk ikusi zituen, beharbada, errealak baino nardagarriagoak. Teofilo Mariaren bidegabekeriaren apoak eta aitaren agintekeriarenak?, hantxe plisti plasta, nazkagarri alaenak!; apo haiek guztiak irentsi zituen, bada, eta apo haiek guztiak botako zituen, aitaz eta nebaz mendekatzeko
|
modu
bakarra zuen hura, modu sinbolikoa bazen ere; horregatik, tripetan apoen jauziak igartzen zituelako sabeletik eztarrirako bidean, zutitu eta komunerantz abiatu zen arin bai arin, non, Maria Bibianaren laguntzarekin, ahizpa gaztearen larritasunaz ohartuta atzetik joan zitzaion?, oka egin baitzuen.
|
|
|
Hasieran amore emateagatik, nik uste. Izan ere, maiz sentitu izan dut honi edo hari masaileko bat emateko beharra, batzuetan borroka baita, zoritxarrez, besteen aurrean nor sentitzeko
|
modu
bakarra, baina, halakoetan, fraideek kale gorrian jar nintzaketela pentsatzen nuen, amaren eta osabaren disgustua!?, eta mundua erori egiten zitzaidan. Lehenengo kurtsoa, gainera, errepikatu egin nuen, eta aurten ere hortxe hortxe.
|
|
|
Teofilo Maria ez zen damutu; aita ere ez; Teofilo Mariak garbi baitzituen, antza, gauzak: garbi zuen, bai, Jainkoa lurrera jaitsi zela, bildots bihurtua gizotsoen artera, baina garbi zuen, halaber, gizotsoei aurre egiteko
|
modu
bakarra gizotso bihurtzea zela, bitarteko guztiak, baita engainuak eta amarruak ere, bidelagun, letaginak zorrotz, erasoa jotzeko prest:
|
|
|
Ahal zuen guztietan, tratuan atsegin izaten ahalegintzen zen Ernestina, tratuaren ertzak, zorrotzak bezain lakarrak izan zitezkeenak, leuntzen ahalegintzen zela? emakume hura oin punten gainean beti, bai bere gauzetan eta bai besteekiko harremanetan ere; Reginak berea esan orduko, baina, berehala erakutsi zion ertz puntaduna. Ernestinak Jainkoagan zuen uste osoa, baina heldu zen garaia, zeinean egitea eta ekitea baitzen Jainkoaren aurrean duin egoteko
|
modu
bakarra, ausaz, egin eta egon, egon eta egin?, buruaren mugimendu azkar batek ezezko baten forma eman ziona; keinu nabarmenari, berriz, hitzak jarraitu zitzaizkion:
|
|
|
Los padres responsables trabajan para que el pan de cada día no falte en casa, y las buenas madres cuidan de sus hijos? ...skide batzuk, ohi bezala, zirika hasi zitzaizkion Domingori, paperezko bolak jaurtigai; astebete zeraman broma haiek jasaten, pazientziaz, burua atzera jiratzen zuen bakoitzean irri etsi bat eginez, pazientzia agortu zitzaion arte; edo kontzientziaren ahotsa ote zen, behin eta berriro salatzen zuena lagunak salatzen ez zituelako, zeren huraxe izan baitzitekeen bide okerretik zebiltzanak zuzentzeko
|
modu
bakarra?; arrazoi batek ez zuen bestea kentzen, beharbada; aitzitik: kontzientziaren piztea eta pazientziaren agortzea norabide berean zihoazèn bi bektore bateragarri ziren, Domingori jarrera aldarazi ziotenak:
|
|
|
Maria Bibiana itolarrian sentitu zen, baina itolarriak eman zion, halaber, egoerari erantzuteko ahala; Ada, aldiz, itota sentitu eta itoaldiak blokeatu zuen, haren erantzuteko ahala ezabatuta: bere ahalaren gaineko indarren aurka aritu zen heinean, beraz, Ada ez zen, ausaz, errudun, errudun sentitzen zen arren, paradoxikoki; erruduntasun sentimendu hark, baina, baita Maria Bibianaren jokabide duin bezain ausartak ere, zerbait egitera bultza zezaketen Ada, hura baitzuen, bestalde, arestian egindako hutsa konpontzeko
|
modu
bakarra; eta hala, itoaldiaren ondotik arnasa berreskuratzen zuela, nola ez zuen, bada, arnasa bereganatuko, baldin eta bere beharrean ikusten bazuen Domingo, anaien artean kuttun zuena!?, halaxe galdetu zion, anaiaren hizkera bere eginez:
|
|
|
Domingok gauza bakarra ulertu zuen: ekaitz bati beste bat jarraituko zitzaiola, isildu ezean; baina bera ezin zen isildu, erraietan lurrikara bat baitzuen, eta erraietatik sortzen baitzitzaizkion intziriak eta aieneak, aienatu orduko berritzen zirenak, itsasoko olatuak bezala; eta ez zuen, gainera, isildu nahi, are gutxiago aitagandik isiltzeko agindua jaso zuenean, bere negar intziri haietan aitaren kontra protestatzeko
|
modu
bakarra aurkitu balu bezala, halako moldez, non lurretik altxatu eta aterako bidea hartu baitzuen, jangelatik kanpora egiteko asmotan, bere negar hura eta protestatzeko modu hura areagotzen zuela, bide batez, intziriak txilio bihurtuz.
|
|
|
halako amets bat baitzuen, itxuraz, anai arrebetan bera zen zintzoena? esanekoena bai bederen?, jakin bazekielako, beharbada, bigarren planoari eustea zuela lehen planoa irabazteko
|
modu
bakar, Errauskiñek azkenean irabazi zuen bezala, zeren, ebanjelioaren hitzetan, azkenak izango baitira aurren, eta aurrenak azken.
|
|
|
Guztiaz ere, zerua zeharkatzen zutèn hegazkinei tiro eginez hil zen Domingo, etsaiaren hegazkinak goitik behera botatzea balu bezala hegan egiteko
|
modu
bakarra, anarkia ala hil?
|
|
|
–Kapitalak aspaldi ikasi zian armak aurretik bidaltzea duela bidea egiteko
|
modu
bakarra, baina gaur atzean utzi ditik, kar kar kar? –eta, bi kideengana jiratzen zela, erantsi zuen?:
|
|
|
–Elizan ez dago sinesteko
|
modu
bakar bat, ordea, tartekatu zen, ezustean, izeba Ernestina, anaien arteko eztabaida arreta osoz jarraitzen ari zena, Reginaren eskua berean bilduta?. Behin baino gehiagotan mintzatu izan natzaizue frai Millanez, gaztetan nire konfesore izan zèn gizon santu hartaz, eta hark ederki esaten zuen:
|
|
|
Tasio Loidik, Castor Gandarias bi aldiz hil zuèn pelotoikidearen ateraldiarekin irri apal bat egiten ari zenak, bat batean desegin zuen irria; eta, lagun minaren alde lerratzen zela, pelotoikideen barrea etetea zen lagunaren alde lerratzeko
|
modu
bakarra?, esan zuen:
|
|
|
Etsitzen hasi da Phineas, pentsatu du alferrik ari direla Drenteli galdetzen, Risekoei galdetzen; argi dago Londreseko grabazioak entzun behar direla Sorari buruz zerbait jakin nahi bada, hori dela
|
modu
bakarra. Malorena entzungo dute larunbatean, Bleulerren etxean, eta Bornasen bigarrena gero, Rutonek ekartzen dienean.
|
|
|
Ezina nuen. Miossensen hitzak entzunda edo, halako erresumin bat jabetua zen nire barneaz, eta mintzatzea zen erresumin hori hiltzeko
|
modu
bakarra, isilik hobe zutenak errateko bazen ere.
|
|
|
Marseillako senideek hitz egin nahi ez bazuten, eta ahizpa bakarrak elkarrekin bizi izandakoaren oroitzapenekin geratzea erabaki baldin bazuen, orduan biografia hori osatzeko
|
modu
bakarra nuen: Auschwitzen Lutxekin egondakoengana jotzea.
|
|
|
Teofilo Maria ez zen damutu; aita ere ez; Teofilo Mariak garbi baitzituen, antza, gauzak: garbi zuen, bai, Jainkoa lurrera jaitsi zela, bildots bihurtua gizotsoen artera, baina garbi zuen, halaber, gizotsoei aurre egiteko
|
modu
bakarra gizotso bihurtzea zela, bitarteko guztiak –baita engainuak eta amarruak ere– bidelagun, letaginak zorrotz, erasoa jotzeko prest: bilera haietan, jarrera adostaile itxurako batez jokatuko zuela, alegia, edo jarrera gogor batez, komenientzien arabera, helburua erdietsi arte, zeina baitzen fabrikako buruxkila liskartiak –anarkistak gehienak– kale gorrian jartzea; bitartean, nola enpresa haziz eta haziz baitzihoan –Nazariok beti aurkitzen zituen eremu berriak, muturra sartzeko–, dozena bat langile kontratatu zituen, baina ez nolanahi, garai batean bezala –" Horrela sartu zitzaizkigun sugegorriak eta apoak lantegian", kexatzen zen Teofilo Maria, taldekideen aurrean–, galbahe estutik igaroz baizik –Frantzian egin zuèn egonaldian ez zuen besterik ikasi–, ongi prestatutako galdeketaren arabera, hautagaien joerak eta jaierak neurtzeko; Pedro Lakanda zakur zaharra zen, bazekiena bailarako langile mugimenduen berri, eta hura arduratu zen kontu hartaz, Teofilo Mariaren gainbegiradapean, erabaki beharrekoak erabaki zituzten arte:
|
|
|
...legatza saltsan, jan zuen konpota...; Adak, baina, baratxuri zopan eta legatzean eta konpotan apo ikusezin batzuk ikusi zituen, beharbada, errealak baino nardagarriagoak –Teofilo Mariaren bidegabekeriaren apoak eta aitaren agintekeriarenak–, hantxe plisti plasta, nazkagarri alaenak!; apo haiek guztiak irentsi zituen, bada, eta apo haiek guztiak botako zituen, aitaz eta nebaz mendekatzeko
|
modu
bakarra zuen hura, modu sinbolikoa bazen ere; horregatik, tripetan apoen jauziak igartzen zituelako sabeletik eztarrirako bidean, zutitu eta komunerantz abiatu zen arin bai arin, non, Maria Bibianaren laguntzarekin –ahizpa gaztearen larritasunaz ohartuta atzetik joan zitzaion–, oka egin baitzuen.
|
|
|
gordetzen zituèn estanpetara jotzen zuen sarri–, ongi biribildu artean bukatutzat ematen ez zituenak, orain arkatza hartzen zuela eta orain borragoma, akatsik tixikiena zuzentzeko asmotan, hain zituen handiak pazientzia eta borondatea. ...zuen modelotzat –printzea Errauskiñerekin azaltzen zen, biak ere dantzan eta biak garaile, Errauskiñeren bi ahizpaorde gaiztoen begirada jeloskorraren pean–, berak ere –Maria Bibianak– halako amets bat baitzuen, itxuraz –anai arrebetan bera zen zintzoena... esanekoena bai bederen–, jakin bazekielako, beharbada, bigarren planoari eustea zuela lehen planoa irabazteko
|
modu
bakar, Errauskiñek azkenean irabazi zuen bezala, zeren, ebanjelioaren hitzetan, azkenak izango baitira aurren, eta aurrenak azken.
|
|
|
...rnestina, tratuaren ertzak, zorrotzak bezain lakarrak izan zitezkeenak, leuntzen ahalegintzen zela... emakume hura oin punten gainean beti, bai bere gauzetan eta bai besteekiko harremanetan ere; Reginak berea esan orduko, baina, berehala erakutsi zion ertz puntaduna –Ernestinak Jainkoagan zuen uste osoa, baina heldu zen garaia, zeinean egitea eta ekitea baitzen Jainkoaren aurrean duin egoteko
|
modu
bakarra, ausaz, egin eta egon, egon eta egin–, buruaren mugimendu azkar batek ezezko baten forma eman ziona; keinu nabarmenari, berriz, hitzak jarraitu zitzaizkion:
|
|
|
Maria Bibiana itolarrian sentitu zen, baina itolarriak eman zion, halaber, egoerari erantzuteko ahala; Ada, aldiz, itota sentitu eta itoaldiak blokeatu zuen, haren erantzuteko ahala ezabatuta: bere ahalaren gaineko indarren aurka aritu zen heinean, beraz, Ada ez zen, ausaz, errudun, errudun sentitzen zen arren, paradoxikoki; erruduntasun sentimendu hark, baina, baita Maria Bibianaren jokabide duin bezain ausartak ere, zerbait egitera bultza zezaketen Ada, hura baitzuen, bestalde, arestian egindako hutsa konpontzeko
|
modu
bakarra; eta hala, itoaldiaren ondotik arnasa berreskuratzen zuela –nola ez zuen, bada, arnasa bereganatuko, baldin eta bere beharrean ikusten bazuen Domingo, anaien artean kuttun zuena! –, halaxe galdetu zion, anaiaren hizkera bere eginez:
|
|
|
Domingok gauza bakarra ulertu zuen: ekaitz bati beste bat jarraituko zitzaiola, isildu ezean; baina bera ezin zen isildu, erraietan lurrikara bat baitzuen, eta erraietatik sortzen baitzitzaizkion intziriak eta aieneak, aienatu orduko berritzen zirenak, itsasoko olatuak bezala; eta ez zuen, gainera, isildu nahi, are gutxiago aitagandik isiltzeko agindua jaso zuenean, bere negar intziri haietan aitaren kontra protestatzeko
|
modu
bakarra aurkitu balu bezala... halako moldez, non lurretik altxatu eta aterako bidea hartu baitzuen, jangelatik kanpora egiteko asmotan, bere negar hura eta protestatzeko modu hura areagotzen zuela, bide batez, intziriak txilio bihurtuz.
|
|
|
–Elizan ez dago sinesteko
|
modu
bakar bat, ordea –tartekatu zen, ezustean, izeba Ernestina, anaien arteko eztabaida arreta osoz jarraitzen ari zena, Reginaren eskua berean bilduta– Behin baino gehiagotan mintzatu izan natzaizue frai Millanez, gaztetan nire konfesore izan zèn gizon santu hartaz, eta hark ederki esaten zuen: " Jainkoaz hitz egiten dugun bakoitzean, Jainkoa mugatzen dugu, eta zenbat eta gehiago hitz egin eta zenbat eta hitz handiagoekin, orduan eta mugatzenago dugu, Jainkoa hitzetatik eta gure apeta guztietatik haratago dagoena da-eta".
|
|
|
–Kapitalak aspaldi ikasi zian armak aurretik bidaltzea duela bidea egiteko
|
modu
bakarra, baina gaur atzean utzi ditik, kar kar kar... –eta, bi kideengana jiratzen zela, erantsi zuen–:
|
|
|
Guztiaz ere, zerua zeharkatzen zutèn hegazkinei tiro eginez hil zen Domingo, etsaiaren hegazkinak goitik behera botatzea balu bezala hegan egiteko
|
modu
bakarra, anarkia ala hil...
|
|
|
Egun batean, gramatikako irakaslea perpaus koordinatuak eta txertatuak esplikatzen ari zela –klera eskuan hartuta, arbelean bizpahiru esaldi idazten, adibide gisa: ...skide batzuk, ohi bezala, zirika hasi zitzaizkion Domingori, paperezko bolak jaurtigai; astebete zeraman broma haiek jasaten, pazientziaz, burua atzera jiratzen zuen bakoitzean irri etsi bat eginez, pazientzia agortu zitzaion arte; edo kontzientziaren ahotsa ote zen, behin eta berriro salatzen zuena lagunak salatzen ez zituelako, zeren huraxe izan baitzitekeen bide okerretik zebiltzanak zuzentzeko
|
modu
bakarra?; arrazoi batek ez zuen bestea kentzen, beharbada; aitzitik: kontzientziaren piztea eta pazientziaren agortzea norabide berean zihoazèn bi bektore bateragarri ziren, Domingori jarrera aldarazi ziotenak:
|
|
|
Hasieran amore emateagatik, nik uste. Izan ere, maiz sentitu izan dut honi edo hari masaileko bat emateko beharra, batzuetan borroka baita, zoritxarrez, besteen aurrean nor sentitzeko
|
modu
bakarra, baina, halakoetan, fraideek kale gorrian jar nintzaketela pentsatzen nuen –amaren eta osabaren disgustua! –, eta mundua erori egiten zitzaidan. Lehenengo kurtsoa, gainera, errepikatu egin nuen, eta aurten ere hortxe hortxe.
|
|
2010
|
|
|
Zuk ere berdin egin zenuke, Heinrich: bizitza zeure mugetara egokitu, zeure buruaz errukitu gabe, horixe baituzu bizitzarekin berradiskiditzeko
|
modu
bakarra; belarria gortzen zaionak alferrikakoa du Beethovenen sinfonia bat entzun nahi izatea; usaimena hondatzen zaionak alferrikakoa du arrosa baten lurrina bereganatzen saiatzea; eta zangoak elbarritzen zaizkionak alferrikakoa du gerrara joan nahi izatea; ordainean, baina, begiak dituzu, Heinrich, eta begiekin irakur dezakezu; besoak ere badituzu, eta instrumentu bat jotzen ikas dezakezu; xake...
|
|
|
–orain idazten ari natzaizuna horixe besterik ez baita, zurekin irudikatutako solasaldi mozorrorik gabeko bat? zuri egun batean, agian, helaraziko dizudana, ikusiko dugu??; karta eskuratu nuenean, berriz, zu bihotzekoak jota bat batean hil eta handik bizpahiru hilabetera iritsi zitzaidan hura, ezustean, don Fausto Txopitearen bidez?, pentsatu nuen zure ideiak errespetatzea zela zu errespetatzeko
|
modu
bakarra: ez nizula erantzun behar, alegia, zeren zuri erantzutea zu bizirik zeundela aitortzeko era bat baitzen, eta zuk ez zenuen ez Jainkoagan ez beste bizitzan sinesten?
|
|
|
esan nahi baita, eskaileran gora baino gehiago, behera egin izan dudala? behera jaistea baita, ausaz, behea da goia, esan zuen Lao Zik aspaldi?, gora egiteko
|
modu
bakarra. Kristok ere infernuko amildegietara egin behar izan zuen zerura igotzeko?; hala, gerra amaituta gero, beste maila bat igotzea egokitu zitzaidan: Salbatore Mitxelenari zor diot maila hura?
|
|
|
Neska, orduan, nora ezean gelditu zen; eta orduan, halaber, neska larritasunetik atera behar zuela otu zitzaion Teori, senak une hartan agintzen ziòn moldean, arriskuari arriskua erantsiz? neska larritasun handiago batean murgilaraztea izan baitzitekeen larritasunetik ateratzeko
|
modu
bakarra, ezustekoa eta liluraldia bitarteko. Eta hala, burua aurreratu eta irri bihurri bat egiten zuela, amak ere entzuteko moduan, gehitu zuen:
|
|
|
horregatik otoitzak eta mezak, eta horregatik automobil istripuak eragiten zizkiòn minak, bizitzaren azken aldean ugariak bezain jasanezinak egingo zitzaizkionak, aitaren arimaren alde! Hura baitzuen, antza, aitari bere maitasuna erakusteko
|
modu
bakarra, aitari purgatorioan egokitu zitzaiòn gurutzea ere bere egiten zuela. Teo, izan ere, usu mintzatzen zen gurekin, aitarekin egin zuèn ganbarako egonaldiaz, komunistek bahitu zituzteneko hartaz?
|
|
|
–Jakin min izugarria duzu, baina mundu honetan ez dago guztia jakiterik. Eta jakiteko
|
modu
bakarra, neure esperientziatik hitz egiten dizut, geldi egotea da, burua ere geldi, hortik aurrera, Jainkoa mugitzen baita gure baitan eta Jainkoak mugiarazten baikaitu?.
|
|
|
Poesia. Poesia erromantikoa, jakina, txarra, alegia?, gure giro hartan hura baitzen, antza, poesia egiteko
|
modu
bakarra, sinekdoke kasu ezin garbiagoan. Gogoratzen al zara nola behin batean zuk niri poesiaren definizio bat eskatu, eta nik hitzetik hortzera erantzun nizun:
|
|
|
–Odola, odola, odola?!?, Romana zorabio batean sartu, guztiok paralizatuta bezala gelditu? eta oihua ahotik ahora hedatzen zela, istantean hedatu ere, tximistaren gisan, erromes ginenok oihu hura paralisiaren eta zoraldiaren aurka borrokatzeko
|
modu
bakarra bagenu bezala, defentsa mekanismo automatiko batek edo gure baitan orduantxe martxan jarria; amak musuzapi garbi bat zeraman, baita beste jende askok ere, Romanak berak aholkatuta, odol preziatuaren tantaren bat jasotzeko asmotan, odolak beti zikindu ohi ditu musuzapiak, baina odol tanta hark are garbiago bihur zezakeen garbi zegoena?; egin ere, egin zuen amak, lehenengo zoraldiaren ondotik, Romanarengana hurbiltzeko saioa, baina orduantxe, halaber, erne baino erneago zeudèn gizon batzuek Romana besoetan hartu eta hesira eraman zuten, beste bidenteekin batera.
|
|
|
Gogaiturik nago alferrikako oharrak idazten esku dardaratiaz, eta
|
modu
bakarra dago ikaratzen nauten zalantzak behin betiko uxatzeko. Banoa ispiluaren aurrera, haren islak zer misterio ezkutatzen didan ikustera.
|
|
|
Aurretik abisatu gabe hartu zuen amak Oihana. Hori zen
|
modu
bakarra inori ez kontatzeko. Bestela, esanak esan, konturatuta zegoen ama Oihanak ezin zituela isildu aitari buruzkoak.
|
|
|
" Jakin min izugarria duzu, baina mundu honetan ez dago guztia jakiterik. Eta jakiteko
|
modu
bakarra, neure esperientziatik hitz egiten dizut, geldi egotea da, burua ere geldi... hortik aurrera, Jainkoa mugitzen baita gure baitan eta Jainkoak mugiarazten baikaitu". " Nola izango dut burua geldi, geldi ez badago, izeba?".
|
|
|
horregatik otoitzak eta mezak, eta horregatik automobil istripuak eragiten zizkiòn minak, bizitzaren azken aldean ugariak bezain jasanezinak egingo zitzaizkionak, aitaren arimaren alde! Hura baitzuen, antza, aitari bere maitasuna erakusteko
|
modu
bakarra, aitari purgatorioan egokitu zitzaiòn gurutzea ere bere egiten zuela. Teo, izan ere, usu mintzatzen zen gurekin, aitarekin egin zuèn ganbarako egonaldiaz, komunistek bahitu zituzteneko hartaz... entzun ere egin nion behin batean honako iruzkin hau:
|
|
|
Nire fede bizitza eskailera bat bezala irudikatzen dut, mailaz maila igo behar izan dudana... nahiz eta alderantzizkoa errealagoa izan daitekeen, Pagoagako Ama Birjinarena gertatu zitzaidanetik soiltzera eta kentzera egin baitut bizitza osoan: esan nahi baita, eskaileran gora baino gehiago, behera egin izan dudala... behera jaistea baita, ausaz —behea da goia, esan zuen Lao Zik aspaldi—, gora egiteko
|
modu
bakarra —Kristok ere infernuko amildegietara egin behar izan zuen zerura igotzeko—; hala, gerra amaituta gero, beste maila bat igotzea egokitu zitzaidan: Salbatore Mitxelenari zor diot maila hura...
|
|
|
ama, doña Carmen Sidonia eta maistra, hirurak sinetsita zeuden behintzat huraxe zela ordua —ordu guztien ordua, zeruak eta lurrak bat egingo zutenekoa, Romanak iragarria—, eta don Antonio ere bai; hala, bada, berak iragarri bezala, urriaren erdialdeko arratsalde hartan hantxe azaldu zen Romana, agerketen zelaian —hurrengo egunetako egunkariek esan zutenez, hogei bat mila ginen hara bildutakoak—, aldamenean emakumezko lagun min bat zuela, ohi zuen bezala; haiekin batera, ilaran, don Antoniok fundatutako kongregazioko Andre Mariaren alaba kartsu batzuk zeuden —atzera begira jartzen naizela, nekez uler dezaket nola itsutu zen don Antonio Romanarekin, Romana hain dantzazalea izanik—, guztiak ere zelaian zegoèn hesi itxi baten norabidean, non bakartzen baitzituzten bidenteak; ama eta biok hesiaren parean geunden, doña Carmen eta maistra gugandik hamar bat metrora; Romana eta bere lagun mina, berriz, gure norabidean zetozen, bidenteen multzotik apur bat bereizita, harik eta hesi ondora heldu ziren arte, gugandik bizpahiru metrora; hala geunden, bada, Romanak eskuak bat batean zerura altxatu eta norbaitek oihu egin zuenean: " Odola, odola, odola...!", Romana zorabio batean sartu, guztiok paralizatuta bezala gelditu... eta oihua ahotik ahora hedatzen zela, istantean hedatu ere, tximistaren gisan, erromes ginenok oihu hura paralisiaren eta zoraldiaren aurka borrokatzeko
|
modu
bakarra bagenu bezala, defentsa mekanismo automatiko batek edo gure baitan orduantxe martxan jarria; amak musuzapi garbi bat zeraman —baita beste jende askok ere, Romanak berak aholkatuta— odol preziatuaren tantaren bat jasotzeko asmotan —odolak beti zikindu ohi ditu musuzapiak, baina odol tanta hark are garbiago bihur zezakeen garbi zegoena—; egin ere, egin zuen amak, lehenen...
|
|
|
Poesia. Poesia erromantikoa, jakina —txarra, alegia—, gure giro hartan hura baitzen, antza, poesia egiteko
|
modu
bakarra, sinekdoke kasu ezin garbiagoan. Gogoratzen al zara nola behin batean zuk niri poesiaren definizio bat eskatu, eta nik hitzetik hortzera erantzun nizun:
|
|
|
Zuk ere berdin egin zenuke, Heinrich: bizitza zeure mugetara egokitu, zeure buruaz errukitu gabe, horixe baituzu bizitzarekin berradiskiditzeko
|
modu
bakarra; belarria gortzen zaionak alferrikakoa du Beethovenen sinfonia bat entzun nahi izatea; usaimena hondatzen zaionak alferrikakoa du arrosa baten lurrina bereganatzen saiatzea; eta zangoak elbarritzen zaizkionak alferrikakoa du gerrara joan nahi izatea; ordainean, baina, begiak dituzu, Heinrich, eta begiekin irakur dezakezu; besoak ere badituzu, eta instrumentu bat jotzen ikas dezakezu; xake...
|
|
|
" Zergatik ematen dizkidazu zorionak, lehenengoa izan ez banaiz...?" erantzun zion Teok. Neska, orduan, nora ezean gelditu zen; eta orduan, halaber, neska larritasunetik atera behar zuela otu zitzaion Teori, senak une hartan agintzen ziòn moldean, arriskuari arriskua erantsiz... neska larritasun handiago batean murgilaraztea izan baitzitekeen larritasunetik ateratzeko
|
modu
bakarra, ezustekoa eta liluraldia bitarteko. Eta hala, burua aurreratu eta irri bihurri bat egiten zuela, amak ere entzuteko moduan, gehitu zuen:
|
|
|
Zurean, bestalde, ez zenidan gutunari berari buruzko asmo garbirik erakusten, zeuretzat idatzi ote zenuen asaskabide gisa, nire izena baliabide literario gisa hartuta, edo niri bidaltzeko asmotan ote zinen, nahiz eta zalantza batek —niri min egiteko beldur baitzinen, antza— lausotzen eta erdibiditzen zuen zure benetako intentzioa: ...i natzaizuna horixe besterik ez baita, zurekin irudikatutako solasaldi mozorrorik gabeko bat... zuri egun batean, agian, helaraziko dizudana, ikusiko dugu..."; karta eskuratu nuenean, berriz —zu bihotzekoak jota bat batean hil eta handik bizpahiru hilabetera iritsi zitzaidan hura, ezustean, don Fausto Txopitearen bidez—, pentsatu nuen zure ideiak errespetatzea zela zu errespetatzeko
|
modu
bakarra: ez nizula erantzun behar, alegia, zeren zuri erantzutea zu bizirik zeundela aitortzeko era bat baitzen, eta zuk ez zenuen ez Jainkoagan ez beste bizitzan sinesten... harik eta, denborarekin, iritziz aldatu —ezerezari, ezer ez den heinean, berdin zaizkio hala begirunea nola begirune falta— eta erantzutea erabaki dudan arte, zuregatik ez ezik —galderak, azken batean, erantzuna du zor, eta karta batek beste bat—, niregatik ere bai, halako kontzientzi azterketak primeran etortzen baitira noizean behin —zuk ere halaxe aitortzen duzu zeurean—, norberak bere bizitzan ordena pixka bat jartzeko; zuk, gainera, ederki hustu zenuen zeure barrua, eta ez esan orain nik ez dudala zuk egin duzuna egiteko eskubiderik:
|
|
2011
|
|
|
–Bada, ni hasieran gaizki egon ninduan, baina oroitzapen onak ditiat soldadutzatik, oro har, erran du Zabulónek?. Gure mundu tipitik ateratzeko
|
modu
bakarra zuan. Niri Madrilera tokatu zitzaidaan:
|
|
|
Delfinarendako koadro handi bat bezala baitzen lurtarron bizitza, Jainkoaren hatzak eta pintzelak pintatua? eta bere etsipen hura baitzen, ausaz, ulertzen ez zuena ulertzeko
|
modu
bakarra, halako eran, non, hirugarren haurra, hondarrekoa ere izan zena?
|
|
|
–Hobe duzu gauza zaharrak ahaztea, legeak onartzea, horixe da zorionean bizitzeko
|
modu
bakarra.
|
|
|
Joaten nintzen, galdetzen nuen, erantzun batzuek bide ematen zidaten beste ildo bati heltzeko, edo beste pertsona bati berriz galdetzeko...?. Biren artean muntatu zuten pelikula, gau eta egun lanean, Donostiako Zinemaldirako prest izateko,, jakin bagenekielako filma aurrera ateratzeko
|
modu
bakarra jaialdiaren bitartez izango zela?.
|
|
|
Agian horregatik, John Ford estatubatuarra da bere zuzendari kutuna (baita Montxo Armendarizena ere): edozein eszena nola errodatu jakiteko izugarrizko argitasuna zuela dio, eta
|
modu
bakarrean filmatzen zuela;, jartzen badidazu ikusi ez dudan John Forden eszena bat beste bederatzi zuzendariren eszenen artean, ziur asmatuko nukeela berea zein den; apustu egingo nuke?. Bere pelikulekin ere gauza bera gertatzea gustatuko litzaioke Imanol Uriberi:
|
|
|
Azkenean, ordea, ezinezkoa izango zaio eta harrapatuta geratuko da mundu horren barruan. . Nolabait ikusten goaz gizakia ez dela
|
modu
bakarrekoa, elementu desberdinez osaturiko puzzlea baizik, eta puzzle horren osagarri guztiak erakutsi nahian, egin dudan pelikularik konplexuena izan da. Eleberrian bezalatsu, uztartzen dira psikokiller bat, bere kontraesanean semea hezteko erlijio katolikoaz baliatzen den alemaniar ateoa, bakarrik sentitzen den maistra?
|
|
|
–Horixe da gakoa, esan du Imanolek?. Heriotzari ihes egiteko
|
modu
bakarra dago: bizitzaren laguntzaz.
|
|
|
Eta istorioa entzuten dudan bitartean, Imanolek esandakoaz jabetu naiz: heriotza menderatzeko
|
modu
bakarra bizitza dela esan du, eta zuzen dagoela ohartu naiz.
|
|
|
Marokoarrak badaki Rifeko partea ez dela marokoarrena; badaki hura berbereen lurra dela,, nekazari herria, lerdoak, inozoak? egurra dute ikasteko
|
modu
bakarra?, uste hori dute, eta uste horren arabera jokatzen dute?. Latif Jatabi,. Diskriminazioa, arrazakeria, xenofobia, pobrearen gaitzak!?, Berria,.
|
|
|
Sistema sozioekonomikoen arteko aldeak sekulakoak izan litezke, klase sozial hegemonikoen artekoak ere bai, kontinentez kontinente, eta, hala ere, nazio eta gizarte baldintzak arras bestelakoak izanagatik, joera nagusiak etnozidioaren bidea seinalatzen du. Komunitate batzuen isolamendu maila, eta, beraz, beregaintasuna, izan daiteke asimilazioaren uhinetik salbatzeko
|
modu
bakarra. Haatik, denbora kontua besterik ez da hori.
|
|
|
Hala ere, Mikelek bere burua behartu zuen iritzi zutabe guzti guztiak irakurtzera:
|
modu
bakarra zen bainugelatik iristen zitzaizkion hotsak ahazteko. Azkenean, horoskopoa ere irakurtzeko astia izan zuen, Lucíaren dutxa luze joan baitzen.
|
|
2012
|
|
|
Gitarra ez nuen fundan sartu, egunero erabiliko nuela aurreikusiz. Ez zen bukaera, pentsatu nuen, ibilbide musikalean aurrera egiteko
|
modu
bakarra baizik. Edozeinek dakien moduan, nork bere buruari esandako gezurrak izaten dira miserableenak.
|
|
|
Erreakzio horiek dira gauzak ezagutzeko oztopo nagusia. Beldurra ezabatzeko
|
modu
bakarra beldur horren sorburua aztertzea eta ezagutzea den bezala.
|
|
|
Bihotzean, ama. Huraxe zen amak besarkatzeko modua,
|
modu
bakarra: bihotzarekin.
|
|
|
Ez nuen gogoratzen. Aurrera egiteko
|
modu
bakarra dut?. Piztu egin zuen.
|
|
|
Dena den, ondorio hau atera nuen: ihesaldi saio bat egiteko
|
modu
bakarra, ahal izanez gero, basati bat neureganatzea zen; eta, ahal izanez gero, haiek zigortu eta jateko hiltzera zeramaten atxilotuetakoren bat. Baina horrek zailtasun bat zuen:
|
|
|
Lautadaren erdian edo geundela, gure ezkerraldeko basoan otsoen uluak modu beldurgarrian entzuten hasi ginen, eta handik pixka batera ehun bat ikusi nituen zuzen zuzenean guregana zetozela, denak bat eginda, eta gehienak behar bezala lerrokatuak, ofizial adituek prestatuko luketen armada ongi eratu baten antzera. Ia ez nekien haiei nola aurre egin, baina konturatu nintzen gu guztiok lerro itxi bat osatzea izango zela
|
modu
bakarra, eta berehala jarri ginen horrela. Baina denboraz urri ibiliko ginenez gero, agindu nuen bi gizonetako batek bakarrik tiro egiteko, eta tiro egin ez zutenak, otsoek aurrera egiten bazuten, prest egoteko bigarren tiro jasa egiteko; eta gero lehenengo tiro egin zutenak ez saiatzeko berriro fusilak betetzen, eta pistola bana prest izateko, denek fusil bana eta bina pistola baikenituen.
|
|
|
–Ez da atsegina, badakit; baina dena den, inor ez da horretaz hil, eta, neure dirua bihurtzeko geratzen zaizun
|
modu
bakarra denez...
|
|
2013
|
|
|
Edo ipar polora, hartzen loa etetera. Hori da paranoiaz beteriko bizitza kondizionala hausteko
|
modu
bakarra. Emozioen hiltzaileak existitzen ez diren lekuak aurkitzeko bidea?.
|
|
|
egunen batean paperezko hegazkin horiek aurkituko dituzula irudikatzen dut, eta esaldiak sortzeko gai izango zarela. Ez dago
|
modu
bakar bat puzzlea osatzeko, esaldi asko sortu daitezke, aditzak jokatu daitezke nahi duzun bezala, hitz berdina bi aldiz errepikatu daiteke eta esaldiak zuk nahi duzun luzerakoak izan daitezke. Osatuko dituzun perpaus guztiak esan nahi dizkizut eta horretaz konturatu zaitezen nahi dut.
|
|
|
Liburuek oro har, eta literatura klasikoak bereziki, Vesna ekartzen zioten gogora. Hura hurbil sentitzeko
|
modu
bakarra liburu bat alboan izatea zela sentitzen zuen Tomislavek. Baina, noski, hori ez zion azaldu epaimahaiari.
|
|
|
Autobusak bere orduak zituen, bai, baina noiznahi bihurtzen zitzaizkion orduak desordu. Hori, baina, bazekiten bidaiariek, zeinek pazientzia baitzuten problema hari buru egiteko
|
modu
bakarra. Pazientzia eta etsipena.
|
|
|
Liluratuta zegoen, alde batetik: hain zen handia, izan ere, xeik jaunak erakutsi ziòn eskuzabaltasuna, non gizonak traktorea erostea jotzen baitzuen eskuzabaltasun hura berdintzeko
|
modu
bakartzat: erran nahi baita Abdul Alimek bazuela ordurako halako errudun uste bat, bere leinuko buruzagiarekiko gehiegizko maitasun batek edo errespetu erreberentzial batek sortua; aldi berean, baina, tipi tipitarik irakatsi zioten gizonari ezen salerosketa eta sentimenduak elementu ezkonezinak zirela?
|
|
|
Abel Kader zuan, eta horrekin guztia errana zagok?! , erantzun zion Ibrahimek, deus erran nahi ez zuèn erran hura guztia errateko
|
modu
bakarra balu bezala.
|
|
|
jakin bazekitelako, beharbada, kalapita gorrian ez ibiltzea zela, eta masak ez aztoratzea, azken batean?
|
modu
bakarra, gobernuak onar zitzan.
|
|
|
Mundu islamiar erradikalago hark menderatzen zuen heinean, argi ikusten zuen jada indarrari aurre egiteko
|
modu
bakarra indarra zela, zenbat eta handiagoa, orduan eta hobeki?, isilago bihurtu zen Hamza etxean, itxiago; amak argi eta garbi adierazi zion sentimendua, itxura handirik egin gabe:
|
|
|
Egoera hartan, hamabost urteko neskatxak etortzen zitzaizkion burura erreakzio gisa, haragi fresko hura balitz bezala amaren haragi itoa, eta bere haragi itoa, azken batean, amaren haragiaren haragi zen neurrian? arnasberritzeko
|
modu
bakarra.
|
|
|
Alabak nabarmendu du humanista handia zela; oso irakurle ona, ikasteari inoiz utzi ez ziona. «Iturri askotatik edan zuen, baina, dena irakurrita ere, oso argi zuen gizarte justu bat edukitzeko
|
modu
bakarra sozialismoa zela». Militantzian, ordea, kulturaren mundutik sartu zen:
|