|
2000
|
|
|
Galderak, agi danez, infinitoak
|
lirateke
, Jainkoaren bideak bezala. Baita erantzunak ere.
|
|
|
harengan topatu ditut behar beharrezkoak nituen laztanak, besarkadak, musuak, hitz eztiak, eta, egia esatera, ez dakit ez ote naizen urrunegi joan, Rubenen bidean ez ote naizen behaztoparri gertatu. " Nire lagunak pozak txoratzen jarriko
|
lirateke
Bakarnerekin ez, eta benetako neska batekin harremanak izan ditudala esango banie", adierazi izan dit trufaz azken egunotan, baina ez Ruben ez ni ez gara ausartzen etorkizunaz hitz egitera. Badirudi ez dugula elkar behartu edo mindu nahi; badirudi biok ere elkarren gorputzen gose garela, eta gose horrek ez duela amaierarik(" Orain arte neure buruari ematera mugatua, bazeneki zenbat laztan dudan zuri emateko...", esan zidan afaldu ondoren hotelera itzuli ginenean).
|
|
2001
|
|
|
Nik aski duda egingo nuke. Beste hizkuntza batean behintzat ez
|
lirateke
literatura bezala hartuko, baina, jakina, gure artean hamazazpigarren mendean ez da hainbeste Dotrina eta ez da hainbeste hizkuntzaren lekuko, non eta Kapanagaren Dotrina bazter daitekeen. Gipuzkoan hemezortzigarren mendean ez dira hainbeste Larramendi baino lehenago idatzi zuten lekukoak eta horien artean Otxoa de Arinek oso leku nabarmena du eta nahiz berak hizkuntzagatik eta beste zenbait arrazoi berezirengatik literatura aldetik  interes gehiegirik ez izan, beti izango da aipatua.
|
|
|
" Bi obra hauek [Bein da betiko eta Batxi Guzur], lehenengoak lehen argitalpenean Lenengo irakugaia. Bein da betiko izenburua bazeraman ere, nobelak baino ipuinak
|
lirateke
. Ipuin arin umore  tsuak, kostaldeko herrixka baten bizitza eta ohiturak kontatzen dituztenak, irakurlego ezikasiarentzat eginak".
|
|
|
Ezberdintasun franko badago bataren eta bestearen artean, baina ezberdintasun guztien funtsa eta erroa hitz bakar batean bil daiteke: hiz  kuntzaz
|
lirateke
orain ezberdinak. Gainerakoak gorabehera, eta gainerakoak ez dira hutsaren hurrengoak, ez dut uste, ez dugu uste, euskararik gabe deus denik euskal kulturaren izena eskubide osoz har dezakeenik.
|
|
|
Diren baino hamar halako ardandegi gehiago irekiko balira, ez da hau nik asmatua?, ez
|
lirateke
hordiak hamar aldiz gehituko; etxean ditudan halako bi ohe baneuzka, ez nuke horregatik lo gehiago egingo. Ipar Amerikan, dantza-leku eta jolas-tokiak ugariak izanagatik, ez da jendea, Martyk erakusten digunez, bestetan baino alaiago.
|
|
|
argi ageri da katolikoen arteko batasuna gailen eta nagusi zegoela harentzat, gainerakoak ondotik zetozelarik. Egia da, bai," euskaldun, fededun" (euskaldun= fededun) esan izan dela, baina, euskaldun guztiak fededun balira ere, ez
|
lirateke
, inolaz ere, fededun guztiak euskaldun.
|
|
|
4 Ikus" Gure bideko mugarriak" in Xabier Lizardi, Kazetari lanak, Erein, Donostia, 1987, 401 Hitz bitan esateko, poesia ikasiaren eredua eta herri poesiarena
|
lirateke
" patroi" horiek.
|
|
|
Zuk badakizu nor naizen, baina nik ez dakit nor zaitudan, edota, baldin badakit, zeharbidez dakit. Horren iritzi zorrotzak, horrenbesteko oihu eta deiadarrak, zorrotzagoak eta ozenagoak
|
lirateke
, azpian zure izen propioa baleramate.
|
|
|
Irakurle argiak ikusiko ere du eskularru leunez tratatu ditudala maiz aski, suturik ez nengoenean, zenbait pertsona eta zenbait pentsabide. Orain, Â urteak joan eta urteak etorri, besterekin erabili
|
lirateke
eskularruok. Dakienak daki âeta ez dakienak ez dakike azterketa nekagarrien buruan baizikâ nolako giro negargarria genuen nagusi zenbait" Euskaltzaleen biltzar" zirelakotan.
|
|
|
Bi hitz esango ditut, eta askozaz gehiago behar
|
lirateke
, argitaldarien lana goratzeko. Ezin hobeki atera du liburua, txukun eta dotore, Valverde etxeak, eta Antonio Valverderen edergarriek ez dute nire laudorio kaxkarren premiarik.
|
|
|
Eta halaz guztiz ere gaingiroki begiratu. Ez
|
lirateke
berehalakoan agortuko ez ahituko hori irakurtzeak sortzen dituen gogoetak eta barren mugidak.
|
|
|
Kanporako ere behar genuke, munduan gertatu direnen jakinbide eta aztergailu izan dadin. Hauexek
|
lirateke
oraindik ere entzun daitezkeen zenbait galdera: noizkoa, nondikakoa, zeinen ahaide edo auzokoa, etc. Nolakoa den ere galdatzen da, noski.
|
|
|
hango literaturan bestetan ere aurkitu izan dut aipamen baino imintzio areago izanik bidenabar ahotan hartzen den esaldi hori (aski dut harat, harantz, eskuaz keinu egin, han dagoen zertaz ari naizen jakin dezazun). Baina, zenbat euskaldun oroituko
|
lirateke
, beste laguntzarik gabe, harako Testamentu Zaharreko pasarte" ezagun" hartaz? " Kain âdio Duvoisinen itzulpenakâ Jaunaren aitzi  netik atheraturik ihesdun egon zen Edenetik iguzki sortze alderako bazterretan".
|
|
|
biziki lagunduko lukete une honetan jokatu behar duten papera argitzen eta sakontzen, eta informazioaren osasunaren jarraipena egiten. Horrez gainera, editoreen eta emisoren arteko topaketak instituzionalizatu
|
lirateke
, botereen aurrean duten fiskal paperaz edo egungo prozesu politikoaren gaineko tratamendu mediatikoaz eztabaidatzeko. Aintzat hartzen da, azkenik, edukien azterketa eta jarraipena egingo lukeen behatoki bat, profesionalen eta gizartearen tresna eraginkorra izan daitekeelakoan.
|
|
2002
|
|
|
diru konturik tartean ez balego, ez litzateke hobea izango eskolak beste hizkuntza batean ematen diren ikastetxe batera bidaltzea umea? Horrela, etxetik duten euskara galdu gabe, eta ahuldu gabe ere, beste hizkuntza baten ikasteko gai izango
|
lirateke
.
|
|
|
ongi pasatzera, besterik gabe, ongi pasatzera. Berdin joango
|
lirateke
horren ordez, eta sinboloa ongi saldurik, eskola publikoaren aldeko kontzertu bat egongo balitz, edo jendearen biltzeko beste edozein aitzakia. Kontua ongi pasatzea da, edatea, dantza egitea, egun alai bat pasatzea.
|
|
|
aski litzateke, nire ustetan, gure begiak erne izatea euskalkietan dugun altxor horren aurrean, eta eredu batu horren herritartzeko ahaleginak egitea. Eta horretarako, beharbada, ikastaro batzuk antolatu
|
lirateke
irakasleei begira, euskalki jakin baten xehetasunak erakusteko baino gehiago horrek ere, jakina, ez du inolako kalderik egiten, euskalki horren berezitasunak nola ibili genituzkeen eredu estandarrean irakasteko. Baina Zuazo irakaslearena utzita, ikus dezagun zer dioen euskal kontuez Rubio jaunak.
|
|
|
Jon Alonsoren lanak izango
|
lirateke
hibridaziorako joera honen eredu argiak, baita ere: Camembert helburu (1998) eta Euskal karma (2001) saiakeraren eta eleberriaren arteko ezkontzaren eredu dira (lehenengoa biribilagoa den arren:
|
|
|
dirua irabaztea, fama eskuratzea, kritikarien ardura bereganatzea; gurasoei, gure lagunei, gure kutunei atsegin ematea; handikeria, urguilua, jakin mina, dibertimendua; ebanista onek altzariak egitea atsegin duten bezala, mozkorrek edatea, epaileek epaitzea eta siziliarrek etsaien kontra eskopeta desarratzea. Liburu bat bete nezake zioez, eta benetakoak izango
|
lirateke
den denak, eleberrigile guztientzat baliagarriak izango ez balira ere. Guzti guztiona den zio bakarra dago, ordea:
|
|
|
Nire proposamena sinplea da, beraz: ...itikariek, literatur generoen artean desberdintasunak daudela onartzen duten bezala, maila ezberdineko liburuak daudela nabarmendu lukete (literatura garaia, kontsumokoa, Midcult... honetaz esan dut zer edo zer laugarren atalean); bestalde, kritika negatiboek ere lekua izan lukete gure komunikabideetan; eta, azkenik, iruzkinetan plazaratzen diren iritziek ahalik eta arrazoituenak eta argienak izan
|
lirateke
. Irakurle soil gisa ari naiz; kontsumitzaile xume gisa, nahi izanez gero.
|
|
2003
|
|
|
Eta udako zezenketak... Gainera, nahi izan balu, orduko hartan amore eman izan balu, ez
|
lirateke
orain  alokairua ordaintzen arituko. Min egin dio emaztearekin izandako sesioa gogora ekarri izanak, bai.
|
|
|
Ulertu nuenarengatik, bekatua giza irudimenaren abiapuntua baino askoz lehenagotik zetorren eta amaiera baino askooooz harantzago zuen muga: beraz, egin ditzakegunak, bekatuak, eta burutik, irudimen faltaz, pasatu ere egiten ez zaizkigunak, bekatu
|
lirateke
.
|
|
|
Nekazari edo jabe txikiei egindako maileguetan interesak kobratzea oso bekatu larritzat jotzen da (ez badira damutzen eta aldatzen, komunioa ukatu behar zaie; are gehiago, esango du Zabalak: ez
|
lirateke
lur santuan ehortzi behar); baina ordurako oso ondo ulertzen zen enpresa handiek %6ko interesa kobratzea:
|
|
|
Teologiak zehaztutako moduak, hasieran aipatu ditugunak, honela azaltzen dira sermoitegian (Zabalari jarraitzen diot berriz ere, B: 54): ...a birjina ez den emakume ezkongabearekin; 2 haragizko bekatua birjinarekin (bekatu bat gehiago da); 3 haragizko bekatua  bortxaz (ikusiko dugun bezala, aitorleak emakumearen probokazioari leporatzen dio); 4 gizon ezkondua emakume ezkongabearekin edo ezkonduarekin (azken kasu horretan hiru bekatu dira, bi ezkontideei egindako iruzurragatik); 5 haragizko bekatua senideren batekin (bi bekatu mortal
|
lirateke
gutxienez); 6 haragizko bekatua kastitate botoa egina duenarekin (gauza bera). Kasu guztietan âeta baita ezkon bizi  tzaren barnean ereâ haurdun ez geratzeko neurriak hartzeak larriagotu egiten du bekatua, haurdunaldi batek agudoago utziko bailuke agerian egindako bekatuaren izugarrikeria.
|
|
|
Pulpitutik gurasoei beren seme alabak eskolara bidaltzeko erregua egiten zitzaien, eta maisurik ez zegoen herrietan, agintariei zuzentzen zitzaizkien bat kontratatzearen premia adieraziz. Bestalde, irakur  tzen zekitenek ez zekitenei erakusteko proposatzen zuten; beti ere sexu nahasketarik gabe eta une aproposean, hau da, igande arratsaldetan (horrela beste dibertsio bihurriagoak saihestuko
|
lirateke
, gainera). Ahalegindu ziren, halaber, fededunek meditazio liburu batetik egunero, oheratu baino  lehen, ordu laurdentxo bat irakurtzeko ohitura har zezaten.
|
|
|
Euskal Herriko komunitate linguistikoak erabat aparte biziko
|
lirateke
euskaldunak ez balituzte inguru hurbileko erdarak ontzat hartu izan eta komunikazio tresna gisa erabili. Hedabideen portaera konflikto linguistikoan salagarria da, arazoa konponbidean jarri ordez zitaldu egiten baitu.
|
|
|
kultura eta hizkuntza minoritario bateko partaide dira euskaldunak, administrazio zeharo desberdinetan apartaturik bizi dira euskaldunak, hezkuntza sistema desberdinetan heziak dira... Horiek guztiak kontuan hartu
|
lirateke
komunikazio esparru horretan.
|
|
|
Edozein kasutan ere, euren burua komunitate batetik bestera joan etorrian ikusten dute gehienek, hizkuntza bakoitzari giza eta gizarte funtzio zeharo desberdinak aitortuz. " Gaztelerari edo ingelesari atxikitzen zaizkion funtzio eta balio komunikatiboak eta praktikoak (erabilerari zeharo lotuta dauden dimentsioak) azpimarratu
|
lirateke
; euskarari atxikitzen zaizkion balio edo dimentsio mitikoekin, politikoekin edo identitate emaileekin (hau da hizkuntza erabilerari baino motibazioa edo sentimenduei lotuak) desberdinduz64". Beraz, nerabe gehienentzat erdarak praktikoak dira eta euskara identitarioa; bestela esateko:
|
|
|
Agian zentzu bitan landu
|
lirateke
arestiko datuak. Batetik, umeentzako nahiz nerabeentzako produktu mediatiko euskaldunek azpimarratu egin lukete euskarak funtzio identitarioaz gain praktikoa ere baduela; hitz gordinagoetan esateko:
|
|
|
Ez ziren ikastolak, irratiak, lantegiak eta beste sortuko euskalduna ez bazen izatez horrela izan67". Ba  tzuentzat, kaskagogorrak dira euren eskubideei irmo eusten diotenak, zer ote
|
lirateke
baldin eta eutsiko ez baliote eurenari, batez ere txikiak. Harrigarria da ikustea handiek eurek ze irmo eta gogor eusten dioten eurenari, bai horixe!
|
|
2005
|
|
|
Herrialde inportatzailearen jurisdikziotik kanpo gertatutako ingurumeneko arazoei erantzuteko alde bakarreko neurriak hartzea ekidin litzateke. Mugaz haraindiko eta mundu mailako arazoak konpontzeko neurriak, ahal den neurrian, nazioarteko adostasunean oinarritu
|
lirateke
.
|
|
|
Nazio mailako agintariek ingurumeneko gastuak eta bitarteko ekonomikoen erabilera barnera daitezen sustatu lukete. Horretarako, kutsatzen duenak, hasiera batean, kutsaduraren gastuei berak aurre egin behar diela esaten duen printzipioa eta interes publikoa kontuan hartu
|
lirateke
, eta nazioarteko merkataritzari eta inbertsioei kalterik ez egiteko moduan egin litzakete.
|
|
|
Munduko gazteen sormena, ideiak eta balioa mugiarazi egin
|
lirateke
, garapen iraunkorra lotzeko mundu mailan elkartasuna lortzeko eta guztiontzako etorkizun hobea segurtatzeko.
|
|
|
Demografi hazkundearen tasak edo gehiegizko biztanle kon  tzentrazioek ingurumenari edo garapenari kalte egiteko arriskua dagoen lurraldeetan, edo biztanle dentsitate txikiak giza ingurumenaren hobekuntza galaraz eta garapena eragotzi dezakeenetan, oinarrizko giza eskubideak errespetatzen dituzten politika demografikoak aplikatu
|
lirateke
, kasuan kasuan interesa duten gobernuen onespenarekin.
|
|
|
Adierazitako horrek baliabide berriztagarrien eta berriztaezinen arteko ordezkagarritasuna aipatzen du. Horrela, izan ere, energi iturri fosilak erabili ahal izango
|
lirateke
, horien ustiapenaz lortutako etekinetatik zati bat haien ordezko energia berriztagarriak, esate baterako eguzki energia, jorratzera bideratuko balitz.
|
|
2006
|
|
|
Erotuta nagoela pentsatuko duzu, eta apika hala da, baina nik saiatu nahi dut. Oraina eta etorkizuna higiezinak izango dira, berez, baina iraganean eraginez gero halabeharrez eraldatuko
|
lirateke
biak, ezta. Gure istorioa berridatziko dut, beraz, eta, arrakasta izanez gero, sufrimenduzko urte hauek guztiak desagerraraziko ditut.
|
|
|
" Ai, Rikardo Arregik istripu hura izan ez balu...", edo" Gabriel Aresti urte batzuk gehiago bizi izan balitz... Gauzak bestela izango
|
lirateke
, ziur nago". Hitz horiek miresmenez gogoratzen zituen Iriartek, profeta baten iragarpenak bailiran.
|
|
|
Horma guztiak hustu, eta biluz biluzik utzi. Biluztasun horretan bilduko
|
lirateke
hornidurarik jantzienak: itzalak.
|
|
|
Bueno: oraingo bi logelekin hiru aterako bagenitu eta bikiak neska eta mutila balira, bat Anerekin eta bestea Jonekin sartuko
|
lirateke
. Bueno, bueno, utz ditzadan asmakizunak.
|
|
|
Komunean ematen ditudan uneak ditut gozagarrienak. Ez
|
lirateke
gauza bera izango makurtuta. Begira:
|
|
|
Etxera hel nadinean, tea prestatu, eta Disquisitiones Arithmeticae irakurtzen jarraituko dut. Zer
|
lirateke
niretzat iluntzeak zu gabe, matematikarien printzea. Beharbada nire hau ere poesia da.
|
|
|
Baina osatu egin litzateke lan hori. Barre egiteko jarraibideak ere idatzi
|
lirateke
. Erraza hori ere.
|
|
|
Eta berak utzi izan balu gizona, Afrikan bertan? Hipotesiak besterik ez
|
lirateke
, bata nahiz bestea. Baliteke, gizonarenera itzultzeko asmoa izanik, etxea saldu nahi izatea.
|
|
|
Edo beharbada, ez. Kezkatu egingo
|
lirateke
mahaian eseri eta gehiago altxatuko ez banintz. Denbora gehiago egiten dut zutik, eserita baino.
|
|
|
" Aditz libreko" lehendabiziko hizkuntza bihurtuko litzateke euskara? Gramatiketan aditzaren atalean paradigmak eta taulak agertu beharrean," aditz menuak" agertuko
|
lirateke
–Askatasunaren eta komunikazioaren arteko lehia, bien arteko oreka, egonen litzateke jokoan, komunikazioak eta elkar ulertzeak nolabaiteko arauak eta konbentzioak behar baitituzte.
|
|
2007
|
|
|
–Imajinatzen duzu halako batean mutil gazte hauetatik erdia edo gerra bat medio desagertuko balitz? Gerra bukatu eta urteetara, familiarrak baino ez
|
lirateke
haietaz gogoratuko. Etsaiak, ordea, etsaien izen deiturak, herriak beti eramaten ditu gogoan.
|
|
|
Manuel Irujok, behintzat, halaxe," Ulster", iritzi zion Erriberari duela hiru mende laurden.  Hirurak Batek edo Bizkai Gipuzkoek independentzia aldarrikatuko balute, Euskal Herria bi estatutan zatiturik egon beharrean hiru estatutan zatiturik legoke eta Hirurak Batetik edo Bizkai  Gipuzkoetatik kanpoko euskal herritarrak atzerritar gutxiengo bat izanen
|
lirateke
beren herrian, nazionalista katolikoak Ipar Irlandako sei konderrietan bezala. Laurogei urteko borrokaldiaren eta milaka hildakoren ondoren, unionisten eta nazionalisten arteko liskarraren konponbidearen gakoa izan da Londresek eta Dublin/ Baile Ãtha Cliathek Ipar Irlanda subjektu politiko bat dela onartzea.
|
|
|
Oraindik gogoan ditut abertzale askoren hitzak, Nafarroa ez zela bideragarria ziotenak. Orain, gutxik pentsatuko lukete horrela eta gutxiago ausartuko
|
lirateke
jendaurrean esatera. Abertzale batzuen Nafarroarekiko harrokeria bukatu da.
|
|
2008
|
|
|
Idatziko ez didana, ziur nago, Arantza izango da. Eta harenak
|
lirateke
, ordea, jaso nahi nituzkeen mezu bakarrak; Arantzak ez lidake emango matraka atxilotuen eta torturatuen kopuruekin, edo atentatuen berriekin. Afari egunetik ez nuen berriro ikusi eta, hasieran garrantzi handia eman ez banion ere, bestelako kontuak nituen buruan bidaia prestatzeko unean?, hemen nagoenetik behin eta berriro joan zait burua harengana.
|
|
|
Araba, Gipuzkoa eta Bizkaia 1200ean bereganatu zituela Gaztelak; Lapurdi eta Zuberoa, nola ez, Nafarroa Beherearekin batera osatu zuten Bortuz Bestaldeko Merindadea, eta ez ziren sekula ingelesak izatera iritsi, ezta, are gutxiago, frantsesak ere: Nabarralde elkartekoak pozez zoratzen jarriko
|
lirateke
hau guztia entzun izan balute. Gainerakoa nahiko antzera kontserbatu dut, bestalde:
|
|
|
" Demokraziaren partaideak ez
|
lirateke
saiatu behar heroi indibidual eta aristokratiko bihurtzen, baizik eta herritar neurriko eta legearekiko arduratsu, bere herrikideak baino indartsuago eta loriatsuago bihurtu nahi ez duen herritarra.
|
|
|
Ez dut uste halabeharrezkoa denik. Dena dela, hemen biak hamartian izanen
|
lirateke
. Baina galderak hauexek lirateke:
|
|
|
Dena dela, hemen biak hamartian izanen lirateke. Baina galderak hauexek
|
lirateke
: elkarri deitu zioten bata erietxean hilzorian eta beste erbestean zeudela?
|
|
|
–Ezerk ez du luxurik gabe funtzionatzen. Aberatsek ez balute barra barra xahutuko, txiroak gosez hilko
|
lirateke
–. Eta Voltairek halaxe mugatzen du arazoa:
|
|
|
kontua da espedientatu egin nahi dituztela eta kontuz ibili behar dugula. Greba bat deituko bagenu, igoal istiluak egonen
|
lirateke
eta horrek dena makurragotu eginen luke, beste batzuk ere espedientatuko lituzkete eta...
|
|
|
Nere artean: egongo al
|
lirateke
haiek guri buruzko dokumental bati begira bi minutuz goitik?
|
|
|
(Ez
|
lirateke
egongo, ez egonean eta ez beren onean, jakingo balute beren moduko batzuen ondorengoak direla hola bukatu dutenak).
|
|
|
Aipatu arazoak benetakoak dira, errealak bezain krudelak. Gure Europa zaharkitu honi adjektibo mordoa jar geniezaioke atzetik, eta gehienak gutxiesgarriak
|
lirateke
. Gure lehen mundu zapaltzaile, ero eta basati honi nahi duguna lepora geniezaioke eta ziurrenik motz geratuko ginateke.
|
|
2009
|
|
|
Bera bezalako batentzat koadroak saltzea, zurginak marrusketa saltzea bezain pentsaezina zen edo errementariak ingudea saltzea bezain sinesgaitza. Bere bizi mailagatik kobratzen omen zuen kobratzen zuena; baina maila hura apalduz gero, berehala gutxituko
|
lirateke
haren diru sarrerak.
|
|
|
Ospitalearen kasuan, ezin dira loreak eraman maite duzun hori hil den lekura bertara. Hala izatera, ospitaleko oheak lorategi erraldoiak izango
|
lirateke
, geletako berde leun hura ezabatzera deituak. Agoniaren kolorea.
|
|
|
Ni hil baino lehen itzuliko ez bazina, aitari emango nizkioke paper hauek; aita hil baino lehen itzuliko ez bazina, Anderri emango lizkioke hark; eta zure neba hil baino lehen itzuliko ez bazina, bere alabatxoari emango lizkioke Anderrek. Orduan ere" Almikerentzat" izango
|
lirateke
paperok. Bere izekoren eta amumaren berri izango luke horrela.
|
|
|
Guztientzako gutxienekoa den helburua, ikasleen aukera berdintasuna bermatzeko guztiei gutxienekotzat jar dakiekeen hizkuntza helburua, zenbait gune soziolinguistikotan, gutxienekoa ez ezik gehienekoa ere izango da; baina, beste zenbaitetan, litekeena da hezkuntza elkarteak urrutirago ere joan nahi eta ahal izatea. Kasu horietarako, baliagarri izango
|
lirateke
gutxienekoetatik harantzagoko erreferentziazko hizkuntza helburuak izatea. Bi eratako helburuak uztartuz elebitasun aurreratuagoari bidea ireki dakiokeela uste dugu.
|
|
|
Horregatik ez da bidezkoa deserosotasunak eta inposizioa nahastea, deserosotasunak nahitaez inposizio bailiran deskalifikatzea. Deserosotasunak inposizio
|
lirateke
gizartearen gehiengoaren gogoarekin eta helburu kolektiboekin bat ez datozen neurrian, baina herritar gehienek onartzen badituzte, ez dago inposiziorik, onarpena baizik. Zenbait esparru publikotan euskararen eta gaztelaniaren erabilerak arautzea eta planifikatzea ez da euskara inposatzea edo euskara exijitzea, gaztelania inposatzea edo exijitzea ez den bezalaxe.
|
|
|
Horrekin batera finkatu behar da euskararen oinarrizko ezagutza edo gaitasunen programa bat, ikuspegi komunikatibotik erabat moldatua eta trebetasun pasiboak lantzeko berariaz pentsatua. Ulermenetik haratago joan nahi duenari ez zaio, noski, langarik jarri behar, alderantziz baizik; baina, gaur egun, erdaldun elebakar diren milaka herritarrek elebakartasunetik ulermen maila egoki baterako eta nolabaiteko adierazpen urri baterako bidea egingo balute, euskarak irabaziak baino ez lituzke izango, eta ezagutzaren eta erabileraren aldeko tartea murrizteko aukera hobeak izango
|
lirateke
gizartean. Era horretan, gero eta testuinguru eta funtzio gehiagotan euskaraz aritzeko aukerak biderkatuko zaizkio euskal hiztunari, eta, ondorioz, gaur baino" normalagoa" izango da euskara erabiltzea, paisaia naturalean lekua irabaziko baita.
|
|
|
Erabilera eta gaitasuna estuago lotzeko ahalegina da, gure ustez, irtenbidearen abiaburua. Aztertzen ari garen testuinguru administratiboan, adibidez, erakunde bakoitzeko Euskararen Erabilerarako Planak definitu lituzke lanpostuen eginkizun komunikatibo nagusiak zein diren, eta horien arabera definitu
|
lirateke
, kasuan kasu, eskatu beharreko hizkuntza gaitasunak. Ez dirudi arrazoizkoa denik, ezta ere euskararen erabilerari mesederik egiten dionik, gaztelaniaren ezagutza (gramatikala) baino altuagoa eskatzea euskarari dagokionez.
|
|
|
Ondorio ezberdinak izango lituzketen ofizialtasun aitormenen egoera da, beraz, irudikatzen duguna. Horrela, esate baterako, lehenago aztertu dugun laneko hizkuntzari dagokionez, bertan behera utziko
|
lirateke
" ofizialtasuna= hizkuntza guztiak guztirako lan hizkuntza" identifikazioa eta" guztia, salbuespenik gabe, hizkuntza guztietara itzuli beharra".
|
|
|
Ondorio ezberdinak dituzten ofizialtasunak finkatzeak zerbitzu hizkuntza eta lan hizkuntza bereiztea ekarriko luke berarekin. Gutxi batzuk izango
|
lirateke
horrela lan hizkuntzak, baina beti ere gutxienez hiru baldintza betetzeko bermepean: erakunde komunitarioekiko harremanetan norberak aukeraturiko hizkuntza ofiziala erabiltzeko eskubidea, europar erakundeek zeinahi hizkuntza ofizialetan egindako jardunei erabateko balioa aitortzea, eta xedapen oinarrizko eta interes orokorrekoen argitalpena hizkuntza ofizial guztietan egitea.
|
|
|
Iltze bat sartu ezina edo hagin bat galtzeko arriskua, aldaketak ez liguke beste arazo larririk ekarriko. Bi kodeak, gainera, trukagarriak
|
lirateke
: trikimailuaz ohartu bezain laster, zein koderekin geratzen garen litzateke koska.
|
|
|
Poeta bazara, garbi ikusiko duzu paperezko orri honetan hodei bat dagoela airean. Hodeirik gabe, ez legoke euririk; euririk gabe, arbolak ez
|
lirateke
haziko; eta arbolarik gabe, ez legoke papera egiterik. Hodeia beharrezkoa da papera egon dadin.
|
|
|
tenperatura baxuen berri izango dugu goiz batzuetan. Zeru garbiak baino lainoz zikinduak gehiago estimatuko
|
lirateke
hurrengo astean. Hori bai:
|
|
|
Zenbat autobus
|
lirateke
pertsona horietako baten bizia ordaintzeko. Bilbok, Bilbo handiak, ba ote luke dirurik, bizitza horiek ordezkatzeko bestekorik?
|
|
|
Hiri handietan bezala herri inbidia flakiaz jandako ttikiagoetan ere," Eguberritako maratoia" abiatzen dute. Dirua tarteko ez balitz, uda amaitzear Eguberrien anuntziante egingo
|
lirateke
hainbat komertziante. Baina, diruaren inbidiak, lege eta guzti gobernatuak izatera ekarri ditu:
|
|
|
–Metafora energetikoari eutsiz gero, hitzarmena pizgailua baldin bada, zer izango
|
lirateke
imajinala eta arrazoia. Motorrak agian?
|
|
|
Baina, ondo aztertuz gero, eredu berri horrek mendebaldeko historia aldatu duela konturatuko zara. Izan ere, asmakizun jenial hori sortu ezean, ez
|
lirateke
ez zibilizazio kristaua ez musulmana izango. Atera kontuak.
|
|
|
–Bai horixe. Erresumina, gorrotoa eta mendekua
|
lirateke
zikinkeria. Ez da nolanahikoa!
|
|
|
Are gehiago, kolonialistek beraiek, humanismoaren izenean muga kultural guztiak desagertzeko eskatzen dute, deserritu eta etorkinen sufrimenduak leuntzeko asmoz. (Horrela, katalana, galegoa edo euskara desagertu egin
|
lirateke
etorkinen bizimodua errazteko).
|
|
|
Bai, baino ederragoa, askoz ederragoa. Eta mintzoaren hegoak zubiko zutabeak
|
lirateke
–Bai, baina zeru urdinean libre hegan egiten.
|
|
|
gerraren betiereko itzulera. Kasu honetan, supergizakiak bankariak
|
lirateke
eta saldo animaliak terrorista iraultzaileak. Ez, ez da txantxetako gauza.
|
|
|
Zuk diozu: benetako abertzale eta iraultzaileak izango balira, ados egongo
|
lirateke
. Ados egon ezean, iradokitzen duzu, aberria eta iraultza baino gehiago boterea maite dutela frogatuko luke horrek.
|
|
|
Askoz gehiago. Ezker abertzalearen ahalbide eta aukera politikoak inoiz baino hobeak izango
|
lirateke
. Edonork ikus dezake hori.
|
|
|
–Orduan, boterearen logikaren arabera, inoiz baino hobeto egongo
|
lirateke
Estatu independente bat lortzeko (helburu hori litekeena den neurrian, jakina). Are gehiago, ez ote dago ezker abertzalea era berriko errepublikatik inor baino gertuago?
|
|
|
–Ezta espainiar Estatua onartu ere. ETAko militanteen ohorea eta duintasuna, beraz, ez
|
lirateke
lohituko. Garbi eta distiratsu aterako lirateke prozesu honetatik.
|
|
|
ETAko militanteen ohorea eta duintasuna, beraz, ez lirateke lohituko. Garbi eta distiratsu aterako
|
lirateke
prozesu honetatik. Goazen preso eta iheslariekin.
|
|
|
Goazen preso eta iheslariekin. Akordio horrekin engainatuta eta salduta sentituko
|
lirateke
–
|
|
|
Izan ere, haien borroka eta sufrimenduak zentzu sakonagoa hartuko lukete. Terroristak izateari utziz, berriro militante iraultzaileak izango
|
lirateke
.
|
|
|
Izan ere, eremu berri horren funtsezko ezaugarria nazioaren eta Estatuaren erabateko ezberdintasuna izango zen. Hau da, Estatua ez litzateke nazionala izango, nazio anitzekoa baizik; nazioak berriz ez
|
lirateke
Estatuarekin nahastu edo identifikatuko. Bestela esanda, nazioaren eta nazio estatuaren arteko dibortzioa nazioen eta Estatuaren artean beste bizikidetza mota bat gauzatuko litzateke.
|
|
2010
|
|
|
Herri hau desagertzea, bere nortasuna edo identitatea galtzea, nahi duten ala ez garbi esan lukete. Itxura denez, bizi ere, Euskal arrastorik izango ez balitz, pozik, lasai biziko
|
lirateke
batzuk. Hori ere egia da.
|
|
|
Araudiak ezin dira gerruntze bihurtu, aldatzeko aukera izan behar dugu. Bestela, herritarren, gizartearen eta herrien erabakien gainetik egongo
|
lirateke
.
|
|
|
Euskal abertzaletasuna gai izango ez balitz ekimen politikoaren bidez herritarrengan ilusioa sortzeko, horrek ez luke herri honetako erradiografia soziologikoa aldaraziko. Herritar asko, abertzale asko, besterik gabe, etxean geratuko
|
lirateke
, botoa eman gabe. Horixe gertatuko litzateke, ez inolako aldaketa soziologikorik.
|
|
|
Baina presidente sozialista bati euskal gatazkaz edo burujabetzaz hitz egitea bururatuko balitzaio, edo Euskal Herriaren erabakitzeko eskubideaz edo horren gaineko negoziazioez, orduan bai, orduan ikustekoa izango litzateke Espainiako iritzi publikoaren erreakzioa. Guztiz aurka egongo
|
lirateke
; irentsi egingo genuke horretan ausart litekeen presidente sozialista. Aldiz, eskuineko edozein presidentek, ni izan edo beste edozein izan, bere alde izango du herritarren iritzia.
|
|
|
Kontzeptu juridiko honen euskarazko baliokide ondazilegi hitza izan liteke. Nolabait esan, partikular batek bereganatu dituen
|
lirateke
, hauen jabetza osorik inoiz izan gabe. Europa guzian bazen eta bada herri ondasunak partitzeko legemodu hau, baina, era askotara erabili eta gutxi arautua izan denez, istilu handiak sortu izan ditu, eta oraindik sortuko dituenak.
|
|
|
Arimak ez materiazkotzat hartuz gero, Joan Paulo II.ak eta Ayalak bat egin zezaketen: arimak zientziatik at (edo zentzu komunetik at) geratuko
|
lirateke
, ez baitira materiazkoak.
|
|
|
Ekintza hori ere naturaren ibilbidearen aurkakoa da. Ildo horretatik, eguneroko bizitzan egiten ditugun hainbat eta hainbat oinarrizko bereizketa bertan behera geratuko
|
lirateke
. genuke esan Mikel ausarta izan denik, eta benetako adiskidetasuna erakutsi duela, eta...
|
|
|
genuke esan Mikel ausarta izan denik, eta benetako adiskidetasuna erakutsi duela, eta... Ildo horretatik, gure bizitzaren erdigunean dauden hainbat bereizketa desegingo
|
lirateke
. Gure eguneroko bizitza absurdoan murgilduko litzateke.
|
|
2011
|
|
|
Europolek esan digu tipo batek moja bat hil zuela orain dela hiru urte Polonian, baina hiltzailea kartzelan dago. Txekiako eroetxe guztietan galdetu dugu, eta egon, badago jendea erlijioarekin itsututa, burutik kendu ezinda dabilena; zentro horietan dauden Jesukristo, apostolu, deabru eta aingeru guztiak elkartuko bagenitu, Biblia santuan ere ez
|
lirateke
sartuko; horien artean, ordea, ez dago bortizkeriarako joera argia erakutsi duenik. Abituekin ere ez dugu zorte handirik izan.
|
|
|
Antzina, lurralde hartako jaunak borroka latzak zituen mairuen aurka eta gune aproposaren bila zebilen defentsa egokia antolatu ahal izateko. Konturatu zen hil edo bizikoa zuela San Adriango kobaren igarobidea ongi defenditzea, bestela, pasabide haren jabe mairuak egingo balira, galduak
|
lirateke
Gipuzkoako biztanleak.
|
|
|
Eta zer izango litzateke, esate baterako, gu biok maitemindu eta elkartu, eta Don Francisco etxetik eta lantegitik kanpo utziko bagenu? Haren asmo guztiak pikutara joango
|
lirateke
eta, Francisco gaixoa, andre, etxe, diru eta lantegirik gabe geratuko litzateke, zerua goian eta lurra behean dituela. Ez duzu horrela ikusten ala guztiz erraturik nago?
|
|
|
Etxean ez dute horrelako soldatak ordaintzeko dirurik. Zuk lehen hamabi duro ematen zenizkidan eta zortzi gehiagorekin hogei izango
|
lirateke
; diru pila bat da urtean.
|
|
|
Edo ez zaizkigu inplikazioak serioski esplikatu. Ulertu izan bagenu, agian beste era batekoak
|
lirateke
gure aldarrikapen politikoak eta gure egitasmoak.
|