|
2001
|
|
|
Andu Lertxundi genuke
|
lehen
idazle periferiko handia24 Errealismoari muzineginez, Otto Pette eleberri anbiziotsua kaleratu zuen 1994an, hots, errealismoakindar hartu eta denbora laburrera. Modu oso sintomatikoan, boteretik kanpogelditu den behialako handiki eroria dugu Otto Pette pertsonaia nagusia; hots, zentrala izatetik periferiko izatera pasatu den idazlearen sinbolo garbia.
|
|
2005
|
|
|
Alabaina, bazeukan halako lilura bat idazleenganako, berak bortxatu ninduen A.ren hitzaldi batera, intelektuala nentorrela uste zuen ikastetxean urteko lehen saria irabazi nuenez geroztik Emmanuel Mounier en filosofiari buruzko lan luze batekin. Huraxe izan zen zuzenean entzun nuen
|
lehen
idazlea, eta sinesgarria izanen ahal da gameluei buruzko hitzaldi hartan Prévert en dromedario txipia bezain erne egon nintzela, inportantea neritzona aitak emandako Gascue y Cruz etxe kontsignatzailearen agendatxo batean apuntatzen –orriertz urreztatuak eta xingola urdin bat eguna markatzeko, mezako liburua itsasoko seinaleen banderengatik ez balitz– edo halakoarena egiten nuela.... Ile motzak gazteagoaren itxura ematen zion aski urdin soildutako idazleari.
|
|
|
Ez naiz oroitzen zertaz zen hitzaldia, eta etxean sukalde ekonomikoa genuela jakinda irakurleak ez luke zeremonia poetiko asmatutzat hartu behar aitortzen baldin badiot erre egin nituela agenda haiek guztiak, noizbait behar eta, neure idatzi garrantzitsuek lotsatuta. Ez zidan bertatik bertara entzun nuen
|
lehen
idazlearen jardunak hitz gogoangarririk txertatu, baina akorduan daukat mintzaldiaren amaieran arrebaren lagun batek iritzia eskatu ziola, ez dakit zertaz. Ikusten ari naiz A. idazlearen irriñoa esanez" Andereñoa, frantsesez bazeneki gomendatuko nizuke..." eta oker ez banago Paul Claudel en drama baten titulua eman zuen.
|
|
2006
|
|
|
“Azterketa urrats garrantzitsua da shu atipikorako joera adierazten duten profil genetikoen definizioan”, adierazi zuen Rodriguez de Cordobak. Hala ere, zenbait akats genetiko behar dira, kolpe ugarien teoria deritzona, patologiaren suszeptibilitate nahikoa izateko, Rodríguez de Córdoba eta Elena Goicoechea de Jorgek, ikerketaren
|
lehen
idazleak, esan zuten. Ikerketaren zuzendariak adierazi zuenez, azterlan honetan ateratako ondorioek “eragin garrantzitsuak dituzte giltzurruneko eta begietako beste patologia batzuetan, hala nola adinari lotutako makula endekapenean”.
|
|
2007
|
|
|
Berrikuspen sistematikoak frogatzen du teknologia horiek ez direla eraginkorrak eta arriskutsuak direla. Gerard Urrutia Cochrane Iberoamericano zentroko ikertzailearen eta lanaren
|
lehen
idazlearen arabera, «bereziki larria da, kontuan hartuta haren sustapen komertzialaren ondorioz, zientifikoki haren eraginkortasuna eta segurtasuna egiaztatu baino lehen aplikatu behar direla». AEBn bakarrik aplikatu dira 75.000 esku hartze baino gehiago, eta Espainian zabaldu egin da, bai esparru publikoan, bai pribatuan.
|
|
2009
|
|
|
Duela mende bat gaurko egunez Montevideon jaio zen Juan Carlos Onetti idazle eta kazetaria. Gaztelania modernoaren
|
lehen
idazletzat jotzen da El pozo (1939) eleberriaren idazle urbano, ziniko eta eszeptikoa.
|
|
|
Aymerich ez da Hugoenera etorri den
|
lehen
idazlea, ezta azkena izango ere: Frederic Mayol idazle katalanak estreinatu zuen etxea, ekainean.
|
|
|
Igartua ez da enarak erabili dituen Aretxabaletako
|
lehen
idazlea, aurretik Juan Arana Loramendi-k ere enarak idazpide hartu baitzituen, eta, autorearen ustez, baliteke bien artean loturaren bat izatea. Baliteke, poesiarekin izan nuen lehen harremana Loramendiren Enada beltza rekin izan baitzen.
|
|
2010
|
|
|
Baina irlandar presbiteroak poesia, satira politikoak eta bestelako lanak ere idatzi zituen. Segur aski, uharteko ingelesezko literaturan
|
lehen
idazle handia da. Nola ez aipa haren A Modest Proposal for Preventing the Children of Poor People in Ireland Being a Burden to their Parents or Country, and for Making Them Beneficial to the Public (Proposamen apala Irlandako txiroen haurrak ez daitezen karga izan beren gurasoentzat edota herriarentzat, eta bai, ordea, probetxugarri jendearentzat) kupidagabeko satira ezinago berezi?
|
|
|
Hurbilekoa. Augustin, bere antzerkiari eta artikuluei esker, herriaz eta herriarentzat idatziko zuen
|
lehen
idazle ondarrutarra izan zen.
|
|
2011
|
|
|
Eta azkenik, Salbazioko Armada liburu autobiografikoan idazleak itzulingururik gabe heltzen diolako azkenaldian hain modan dagoen eta hain deigarria den homosexualitatearen gaiari. Titular hau oraindik gehiago puztu daiteke, jakinez gero, Abdela Taia izan dela homosexuala dela aitortu duen
|
lehen
idazle marokoarra.
|
|
|
Ez zen orijinal bat eskura ekartzen zion adineko
|
lehen
idazlea izango, baina ez zuen idazleen ohiko soslaia ere. Bere bizitzaren erdia pasea zuenean memoriak idazteari ematen zion idazle frustratua?
|
|
2012
|
|
|
URDINA RR kolorea eta URDINA SS kolorea berdinak dira. ESKERRIK ASKO ELENE GESALAGA a) Zure ustez, irakurri berri duzun mezua idatzi baino
|
lehen
idazleak behar adina pentsatu du, edo presaka idatzi du, b) Ba al du ortografia akatsik?
|
|
|
da zerbaitetan. Ez da urte luzetan deus argitaratzen ez duen
|
lehen
idazlea, pentsatuko zuten, hitz eta esaldi jorien oihanak utzi eta metaforarik gabeko txosten idorren basamortuan atzeraezinki tinta gordagirik gabe barneratzen ari zen bitartean.
|
|
2013
|
|
|
Tamalez, gehienak desagertu ziren. Oihenart
|
lehen
idazle zuberotarrak asko idatzi zuen latinez, nahiz euskaraz ere bi liburu argitaratu: Atsotitzak eta Gaztaroa neurtitzetan.
|
|
2014
|
|
|
Mito txikia, gure herriaren neurrikoa, baina mitoa haatik. Aresti izan zen guretzat oso osoko
|
lehen
idazlea. Jakina bazeudela etxeko apa lategietan bestelako euskarazko autoreen liburuak, hantxe zeu den besteak beste Agirre, Lizardi eta Lauaxetarenak; ikastolan ere eman ziguten beste egile batzuen berri, hala eta guztiz ere, Gabrielen itzala zuen euskal idazlerik ez zen.
|
|
|
A priori, goi nafarrerari gagozkiolarik ere, sailkapen bera har genezake aintzat.Zehazkiago esanda, euskararen dialekto historiko honetan idatzitako lehen testuezagunetik, hau da 1415eko Matxin Zalbako eta Martin San Martinen gutunetakoesaldietatik hasi eta Larramendiren eragina jasan zuten
|
lehen
idazle LizarragaElkanokoaren eta Juan Martin Iberokoren aurreko lanak izango ditugu aztergai.Mugatzat, bi autore nafar horien lanak hartuko ditugu, bai arestiko definizioarenarabera kronologikoki euskara zaharraren garaitik kanpo geratzen direlako (XVIII.mendeko bigarren erdikoak dira egileon lehen lanak) eta bai haietan Larramendireneragina, batez ere lexikoan, sumatzen hasten delako (Camino, 20... 44; Ondarra, 1996); beraz, literatur nafarreraren aitzindariak lirateke.
|
|
2015
|
|
|
Gerraosteko
|
lehen
idazle oldea gutxietsi egiten zen artikuluan," mantarreko" literaturatzat eta" bigarren eskuko espresionismo" tzat joz. Hor kokatzen zituzten:
|
|
|
Euskaldunok ere izan ditugu, geure
|
lehen
idazlea buru, hizkuntzaren on horren eraikitzaileak. Eta euskarari egin zaizkion irain sarraskiak beste horrenbeste suspergarri izan dira, laburrera edo luzera, eraikuntza horretan bermatzeko.
|
|
|
Üdüriz apezak izan ziren gure antzerti zaharreko
|
lehen
idazleak. Haien ondoko elizagizonak pastoralari aiher agertü ziren, ez dakit noiztik, eta 1950 urteetan berriz arbasoen bidealat ützüli.
|
|
2016
|
|
|
Esan bezala,
|
lehen
idazleak lanean hasi zirenean, Moises lehenik eta profeta guziak ondotik, ipuin baten antza eman zioten, legenda zaharretan oinarriturik, batzuetan egibidez bazkaturik, besteetan asmabidez erantsirik.?
|
|
|
Literaturan, gai horretaz jardun zuen
|
lehen
idazle nagusia, Kafka izan zen. Hasteko, Kafkak proposatu zuen gogoeta eremua ikertu dituztenen ildotik joan gara.
|
|
|
Antzerkigintzaren historiaren egiteko asmoa agertu zuen
|
lehen
idazlea Antonio Labayen izan zen dudarik gabe. 1922an jadanik, arte honen inguruko elementu historikoak azaldu zituen, ondoren, «Euskal Esnaleak»ek argitaratu zituen artikulu batean.
|
|
|
Ez alferrik, ikuspegi historiko batetik, hala modernitate literarioa nola literatura konparatua garai berean garatzen dira, XIX. mendeko bigarren erditik aurrera. Ez da kasualitatea literatura konparatuaren lehen kritikoetako bat, Sainte Beuve, eta
|
lehen
idazle modernoak (Baudelaireeta Flaubert, esaterako) garaikideak izatea. Izan ere, ikusi dugun moduan, modernitateak, besteak beste, kanon klasizistarekin haustea suposatzen du, eta ondorioz, kanonaren ideia zurruna malgutzea.
|
|
2018
|
|
|
– Nire izena Paola da –aurkeztu da– Ezagutzen dudan
|
lehen
idazlea zara.
|
|
2020
|
|
|
Jon Etxaide, adinez 36ko gerrarekin zerikusirik izan ez zuen Hegoaldeko
|
lehen
idazlea, Mendiguren Izagirre tandemaren arabera: obra guztizkoa nobela bat izan zuen, Joanak joan, eleberri luze, dotore, mamitsua; bete beteko nobela, ordura arte euskal nobelak eskas izandako zerbait.
|
|
2021
|
|
|
Galdosek asko eta askorentzat idazten zuenez, garbancero ezizena jarri zion Bradomingo markesak Luces de Bohemia gogoangarrian, lapikoan garbantzuak jarri nahi izatea gauza itsusia balitz bezala, idazle batentzat edo edonorentzat. Esperpento horrekin zikindu nahi izan zuen esperpentoen sortzaileak nor eta Galdos, gai honen inguruan egin diren azterketa serioen arabera" esperpento" hitza erabili zuen
|
lehen
idazlea eta Valle Inclanek bere teoria idazteko izan zuen inspirazio iturri nagusia7.
|
|
|
Hori baino
|
lehen
idazleak ezagutzen nituen, jakina. Idazle baten alaba naiz, besteak beste.
|
|
|
Abade batek eman zion hasiera Arrasateko mugimendu kooperatiboari. Abadea zen Etxepare, gure
|
lehen
idazle argitaratua, eta abadea Axular, euskaraz akaso beste inork baino hobeto idatzi duen gizona. Haragi jaleak bai, baina euskaldunok ez gara oso haragi zaleak izan.
|
|
|
Belaunaldi harrigarri horri gutxienez beste izen bat gaineratu behar zaio eta ez txikia: George Bernard Shaw teatrogilea, Literatura Nobel sari bat eta Oscar bat irabazi zituen
|
lehen
idazlea eta bakarra, nik dakidala102.
|
|
|
Lope de Vegaren komediarik ez da apenas ezagutzen Espainian, Jorge Manriqueren poesia satirikoa aipatu ere ez da egiten eta Mariano Jose de Larraren artikuluak irakurtzen direnean, ez dira inoiz hautatzen ez zorrotzenak ez dibertigarrienak. Barrokoko kolosoen heriotzatik piztutako lehen esperantza izan zen Larra eta Cervantesen sua jaso zuen
|
lehen
idazlea. Beste leku bat luke Espainiako literaturan, baina bi etiketa gaitzesgarri jarri zaizkio, erromantikoa izan zela –Espainiako Akademiak esan dezakeen gauzarik iraingarrienetako bat, dakizuenez– eta" kostunbrismoa" egin zuela.
|
|
|
Eta, gure literaturari dagokionez, zer esango dizuet. Euskaraz idaztetik bizitzea lortu duten
|
lehen
idazleak gure artean daude, bizirik. Gizarte txikia dugu, merkatu are txikiagoa115 Idaztetik bizi daitekeen euskal idazle kopurua –idaztea zentzurik zabalenean hartuta– beti izango da txikia.
|
|
|
Kawabata() da
|
lehen
idazle japoniarra Literaturako Nobel saria jaso duena. Nik dakidala, liburu bakarra du euskaraz, Loti ederrak (1960), Ibon Uribarrik itzulia (2006).
|
|
|
Obra harekin diziplina berri bat sortu zen, eta, beharbada, munduari begiratzeko bestelako modu bat. Izan ere, Historiak obraren egilea jakin min nekaezineko pertsona bat zen, abenturazalea, errealitate harrigarrien bilatzailea, nomada, planeta oso osoa aintzat harturik pentsatzeko gai izan zen
|
lehen
idazleetako bat, globalizazioaren aitzindaria esanen nuke ia. Herodotori buruz ari naiz, jakina.
|
|
|
Martzial izan zen liburu saltzaileen gremioarekin adiskidetasunezko harremana zuela harro erakutsi zuen
|
lehen
idazlea. Segur aski berak ere bere mezenasen xuhurkeriaz kexatzen zen beti— liburu dendetan eskuratuko zituen liburuak.
|
|
|
Lehen irakurleak eta
|
lehen
idazleak aitzindariak ziren. Ahozkotasunaren munduak ez zuen desagertu nahi —gaur egun ere ez da erabat iraungi—, eta hitz idatziak nolabaiteko estigmatizazioa jasan zuen hasieran.
|
|
2022
|
|
|
Hala, ikusi zuen zenbat eta handiagoa izan erakusketa, batez ere lehenengo bi urteetan, orduan eta handiagoa dela putamen bolumena. “Putamen handiago bat nahasmendu batzuekin elkartu da psikiatrikoak (…) eskizofrenia, espektro autistaren nahasteak eta espektro obsesibo konpultsiboaren nahasteak) ” dio Anne Claire Binter ISGlobaleko ikertzaileak eta ikerketaren
|
lehen
idazleak. Ohar bat:
|
|
|
Hegoaldeko
|
lehen
idazlea urratsak eman darabilena Txillardegi da Peru Leartza’kon (1960), nahiz eta urte batzuk geroago, 1981ean, urratsak eginerabili zuen. Gero beste batzuk datoz:
|
|
2023
|
|
|
Hori zen Ronsard eta De Bellay poeten kredoa. Jodelle eta Grévin izan ziren, besteak beste, ezagunen artean, lan horiek eskaini zituzten
|
lehen
idazleak.
|
|
|
Apartheidaren aurka borrokatu zen Nadine Gordimer, eta literaturarako gai ere izan zuen auzia. Nobel saria jaso zuen lehen emakume afrikarra, eta
|
lehen
idazle hegoafrikarra izan zen. Jaio zela mendea bete da asteon.
|
|
|
Apartheidaren garaiko Hegoafrikan jaioa izanik, segregazioaren auzia ezinbestean bihurtu zitzaion literaturarako gai, baita komunitate beltzaren aldeko militantzian engaiatzeko motibo ere. Idazle konprometitua, Literaturako Nobel saria irabazi zuen lehen emakumezko afrikarra izan zen, baita
|
lehen
idazle hegoafrikarra ere. Ehun urte bete berri dira Gordimer sortu zela.
|
|
|
—Ez zabiltza oker —erantzun nion— Euskarazko liburugintza asko hazi zen 1970 urte aldera, Francoren diktadura ahuldu zenean. Nolanahi ere, gure
|
lehen
idazleak, Bernart Etxeparek, XVI. mendearen erdialdean argitaratu zuen bere obra.
|
|
|
Gure
|
lehen
idazlearen Linguae vasconum primitiae lanean, Amorosen disputa deitu bertso sortan, neska eta mutil arteko eztabaida bat azaltzen da. Neskak erregutu egiten dio mutilari utz dezan, beste bat bila dezala, elkarrekin aski" pekaturik" eginak direlakoan eta Jainkoaren beldur da.
|