|
2000
|
|
|
Estatu barneko aldaketa politiko ekonomikoak era askotarikoak dira: gastusozialen murrizketak, jarduera produktiboen desarautzea, enpresa eta zerbitzu publikoen pribatizazioak, langileen eskubideen aurkako
|
lan
legerien erreformak, zeharkako zergen igoera eta errentaren gaineko zergaren erreforma kontserbadoreak, besteak beste.
|
|
2002
|
|
|
Enplegua sustatzeko kontratu motak aztertzean, lehenik aipatu behar da,
|
lan
legeriaren eskumena estatuari soilik dagokiola, eta autonomia erkidegoek ezindutela eraginik izan kontratu araubidean. Aipamen hori egin ondoren, Espainiakoestatuan, lan merkatuari loturik dauden politiken artean, kontratazioa suspertzekoaldi baterako zenbait kontratu mota sortzea izan da estrategia nagusiena.
|
|
2005
|
|
|
Indian eta Bangladeshen
|
lan
legeria egon ba omen dago, hainbat muga ezartzen dituena lan baldintzei buruz. Enpresaburuek errespetatzen dituzte?
|
|
|
Erregistratzailearen eta enplegatuen arteko harremanei erregistratzaileen laguntzaileen hitzarmen kolektiboan jasotako arauak aplikatuko zaizkie, eta, halakorik izan ezean, edo arauok arautu ez dituzten aldeetan,
|
lan
legeria orokorra aplikatuko zaie.
|
|
2006
|
|
|
Edu berean,
|
lan
legeriaren aplikazioa izaera horretako arazoen gain erabat eragingarria izan dadin, eta hain kontuzkoa den gaiaren inguruko doktrina bateratzeko, suplikazio errekurtsoa sartzeaz gain, legean autonomia erkidegoko merkataritzako epaitegiek lan arloan emandako ebazpenen eta gai bereko konkurtso intzidenteen ebazpenen aurka ezarritako gainerakoak ere onartu dira.
|
|
|
7 Aurreko ataletan agindutako izapideak bete ondoren, epaileak gehienez bost eguneko epean auto bidez emango du proposatutako neurriei buruzko ebazpena, eta lortutako akordioa onartuko du, halakoa badago, salbu eta ikusten duenean akordio hori lortzeko iruzurra, doloa, derrigortzea edo zuzenbide abusua egon dela. Kasu horretan, eta akordiorik lortu ez denean, epaileak bidezkoa dena zehaztuko du,
|
lan
legeria aintzat hartuta.
|
|
|
Lan kontratua azkendu bada, konkurtsoko epaileak goi zuzendariari dagokion kalte ordaina gutxitu ahal izango du; kasu horretan, ondorerik gabe geratuko da kontratuan hitzartu den kalte ordaina, eta horren muga
|
lan
legerian kaleratze kolektiborako ezarri kalte ordainaren zenbatekoa izango da.
|
|
|
Langileen Estatutuko III. tituluan arautu hitzarmenetako baldintzen aldaketa gai batzuetan izango da onargarria
|
lan
legeriaren arabera, eta aldaketak gai horiek bakarrik ukituko ditu, baldin eta langileen ordezkariek emandako adostasuna lortzen bada.
|
|
|
11 Artikulu honetan ezarri ez den guztian
|
lan
legeria aplikatuko da, eta, bereziki, lege horrek eratxikitako eskumenei eutsiko diete langileen ordezkariek.
|
|
|
Hori da fabriketako enpresaburuei eta langileei egindako elkarrizketa ugarietatik lortu zen testigantza ugarietako bat. Intermón Oxfamek txostenean zehar azpimarratu du garrantzitsua dela industriei laguntza teknikoa eta finantzarioa ematea, lan eskubideak babestuko dituzten kodeak aplika ditzaten, Erantzukizun Sozial Korporatiboaren eta erosketa iraunkorraren kontzeptuak susta ditzaten eta
|
lan
legeria aplika dezaten. Eta industria eta enplegua asko galtzen diren herrialdeak dira:
|
|
2007
|
|
|
Plan, programa eta jarraibide horien xedea izango da atzerritarren berdintasunaren eta bereizkeriarik ezaren printzipioa betetzen dela egiaztatzea, bai eta atzerritarren lan baimenaren arloko arautegia benetan betetzen dela egiaztatzea ere. Horrek guztiorrek ez die kalterik egingo
|
lan
legeria betearazteko eskumenak dituzten autonomia erkidegoen plangintza ahalmenei.
|
|
|
1 Lege honek, bai eta 6 artikuluan ezarritakoaren arabera Gobernuak emandako erregelamenduek ere, osatzen dute Konstituzioaren 149.1.7 artikuluaren babesean emandako
|
lan
legeria.
|
|
|
Beregaineko langileek egindako lana ez da egongo
|
lan
legeriaren mende, lege xedapenetan esanbidez horrela xedatu den aldeetan izan ezik.
|
|
|
bateko, lege esparrua ezarri du, erregelamenduek esparru horretan prebentzio neurrien alderik teknikoenak ezarri eta zehatz ditzaten; eta, besteko, oinarrizko euskarria ezarri du, negoziazio kolektiboak bere eginkizun zehatza bete dezan. Alde hauetan guztietan, legeak eta horren erregelamenduek
|
lan
legeria osatzen dute, Konstituzioaren 149.1.7 artikuluaren arabera.
|
|
|
Baina, aldi berean eta horretan datza legearen berrikuntzarik garrantzitsuenetako bat, arau hau administrazio publikoen esparruan ere aplikatuko da. Hori dela bide, lege honek
|
lan
legeriaren izaera du, eta, gainera, alderik funtsezkoenetan, Konstituzioaren 149.1.18 artikuluak xedatutakoarentsala, modu orokor eta koherentean jo arabera aldarrikatu funtzionario publikoen estatutu araubidearen oinarrizko araua ere bada. Horrekin, igarri igarrian dago lege honen helburu uniberrratu behar baititu lan harremanekin zerikusia duten arriskuen ondoriozko arazoak, lan egiten den esparrua edozein izanda ere.
|
|
|
Maiatzaren 22ko 5/ 1975 Errege Lege dekretua, Lan gatazka kolektiboen arauketari buruzkoa, garrantzitsua izan zen
|
lan
legeriaren bilakaera historikoan, grebara jotzea legitimatu baitzuen, lege testuak ezarri eduki eta forma betekizunak betez gero.
|
|
|
Orobat, orain arte azaldutakoaren nahitaezko osagarri dira lan honen eranskinetara bildutako aurkibide analitikoak, gaztelania euskara eta euskara gaztelania. Egin eginean ere, bilduma honetan ohikoa denez, aurkibide analitiko horietan modu sistematikoan eta zehatz mehatz jaso dira
|
lan
legeriaren lexikoa eta lexiko horrek lege testuan duen kokalekua. Hartara, irakurleak lagungarri izango ditu aurkibideok ere, argitalpen hau erabiltzean.
|
|
|
Hona hemen, bada,
|
lan
legerian oinarrizkoak diren testuak, gure gizarteko esparru garrantzitsuenetako batean zuzeneko eragina dutenak. Bilduma honetako testuetan ohikoa denez, egileok helburu bakarra izan dugu, alegia, eragile juridikoei, eta gizarteari orokorrean, lanabes egokiak eskura jartzea, euskaraz jardun ahal izateko edozein esparrutan.
|
|
|
«Gizarte auziak» ezegonkortasuna eragin zuen Europa osoan. Bada, ezegonkortasun horri aurre egin eta gizarte bakea berrezartzeko asmoarekin sortu zen
|
lan
legeria, XIX. mendearen amaieran. Hartara, adar juridiko berriaren eginkizun nagusia da langileek eta enpresaburuek dituzten aurkako interesak orekatzea.
|
|
|
Hartara, adar juridiko berriaren eginkizun nagusia da langileek eta enpresaburuek dituzten aurkako interesak orekatzea. Esangura horretan,
|
lan
legeriak babes izaera du langileari begira; izan ere, langilea da lan kontratuaren alderdi ahula.
|
|
|
Horrela, lehenengo
|
lan
legeria XIX. mendearen azken laurdenekoa da; legeria horrek oinarri ditu garai hartan agintzen zuen burgesiaren ideiak, gizarte arazoaren eretzean. Langile bakoitzari begira, legeria horretan nabarmendu behar dira jarrera filantropikoa eta alderdien arteko desberdintasunak berezkoak direla uste izatea.
|
|
|
Gerra zibila amaitu eta erregimen frankista ezarri ondoren, 40 hamarkadan,
|
lan
legeria bildu zen demokrazia organikora. Horren arabera, hasieran, estatuak neurriz kanpoko partaidetza izan zuen laneko harreman juridikoetan, eta nazional sindikalismoa erakunde bihurtu zen.
|
|
|
Indarrean dagoen
|
lan
legeria euskaraz emateak aurretiazko hausnarketa sakona dakar; izan ere, kontuan hartu behar dira hizkera juridikoaren berezitasunak ezaugarri linguistikoei dagokienez. Halaber, zuzenbidean ohikoa denari jarraituz, lan legerian ere aintzat hartu behar dira izaera eta eduki desberdineko testuak.
|
|
|
Indarrean dagoen lan legeria euskaraz emateak aurretiazko hausnarketa sakona dakar; izan ere, kontuan hartu behar dira hizkera juridikoaren berezitasunak ezaugarri linguistikoei dagokienez. Halaber, zuzenbidean ohikoa denari jarraituz,
|
lan
legerian ere aintzat hartu behar dira izaera eta eduki desberdineko testuak.
|
|
|
Esparru juridikoaren adarretatik
|
lan
legeria da pisu handia duten horietako bat, gizartean dituen ondoreengatik. Hortaz, euskaraz erabili beharreko terminologia finkatzeko unean, ezin ahatz daitezke bilduma honetan aurretiaz argitaratutako tituluak, ezta UZEIren moduko erakundeen eskarmentua edota EUSKALTERM terminologia banku publikoaren antzeko tresnak ere.
|
|
|
4 Espainiako
|
lan
legeria aplikatuko zaio, Espainian kontratatuta eta enpresa espainiarren zerbitzupean, langile espainiarrek atzerrian egindako lanari, lan egiten den lekuko ordena publikoatuzte, gutxienez, Espainiako lurraldean lan eginez gero izango lituzketen eskuren arauak aplikatzeko betebeharra gorabehera. Langile horiek izango dibide ekonomiko berberak.
|
|
|
Lurralde esparru desberdinetako ekintzen plangintza, garatze eta finantzaketak kontuan hartuko ditu lan egiten duen biztanleria, enpresen tamaina eta lan ezbeharren tasa. Fundazioak laneko segurtasun eta higienearen arloan
|
lan
legeria betearazteko eskumenak dituzten lurralde esparru autonomikoei esleitu aurrekontuak lurralde esparru horietako hiru alderdiko eta instituzio partaidetzarako organoei eratxikiko zaizkie, horiek kudea ditzaten; organo horiek Laneko Segurtasun eta Osasunaren Batzorde Nazionalaren antzeko izaera izan behar dute.
|
|
|
hartutako kontratuak dira apartzeroak bere lana soilik, eta, hala denean, ustiapen kapitalaren eta balio osoaren ehuneko 10 baino gutxiagoko kapital ibilkorraren zati bat ekartzen dutenak. Kasu horretan, apartzeroari bermatu behar zaio kontratuaren xede diren finkak landatzen erabilitako denborari datzakoan xedatutakoa bete behar da.gokion gutxieneko alokairua, eta, oro har,
|
lan
legerian eta Gizarte Seguran
|
|
2009
|
|
|
Bateragarritasun baimenak Europako Batasunak (EB), berriz, zortzi urtera bitarteko seme alabak dituzten gurasoen familia eta lana bateratzeko baimenak lau hilabetera arte luzatzea aztertuko du, Europako Batzordeak eta gizarte ordezkariek atzo sinatutako hitzarmen baten arabera. Hitzarmen berriak 1995eko Europar Batasuneko
|
lan
legeria ordezkatuko du. Helburua da baimenak lau hilabetetan finkatzea guraso bakoitzarentzat.
|
|
2010
|
|
|
Horrela, eta haren eskuduntzak zenbatzeko, BJLOren 9.5 artikulutik abiatu behar da: «Lan ordena jurisdikzionaleko auzitegiek eta epaitegiek Zuzenbidearen adar sozialaren barnean sustatzen diren uziak ezagutuko dituzte, bai banakako gatazketan, bai gatazka kolektiboetan, baita Gizarte Segurantzari buruzko erreklamazioak eta estatuaren kontrakoak ere,
|
lan
legeriak erantzukizuna egozten dienean». Argi dago artikulu horrek lan ordena jurisdikzionala zentzurik zabalenean ulertutako lan ordenamenduarekin ezkontzen duela23, eta ordena hori lan ordenamendu juridikotik eratorritako gatazken ebazpenean espezializatzen dela.
|
|
|
e. Estatuaren kontrakoak,
|
lan
legeriak erantzukizuna esleitzen dionean.
|
|
|
f. Soldatak Bermatzeko Funtsaren Kontrakoak,
|
lan
legeriak erantzukizuna esleitzen dion kasuetan.
|
|
2011
|
|
|
Eskatzen die estatuei neurri zehatzak har ditzatela langile guztien aurka lantokian gerta daitekeen arrazismo, arraza bereizkeria, xenofobia eta horiekin lotuta dauden intolerantzia moduak ezabatzeko, bereziki, migratzaileen aurkakoak, eta ziurta dezatela legearen aurrean guztion berdintasuna,
|
lan
legeria barne hartuta, eta era berean, eskatzen die estatuei, kasuan kasu, hurrengoetan oztopoak ezaba ditzala: lanbide heziketan, negoziazio kolektiboan, enpleguan, kontratuetan eta sindikatu ekintzetan, kexak azaltzeko auzitegi judizial eta administraziokoetara iristerakoan, bizi diren herrialdeko leku ezberdinetan lana bilatzeko eskubidean eta lan egiteko baldintza seguru eta osasuntsuetan;
|
|
2012
|
|
|
a) herri interesdunen langileek, barne hartuta sasoiko langileek, aldi batekoek eta nekazaritzan edo beste jardueretako enplegatu migratzaileek, eta eskulan kontratistek enplegatutakoek izan dezaten nazioko legeriak eta eginerak maila bereko langileei, sektore berberetan ematen dieten babesa, eta jaso dezaten erabateko informazioa euren eskubideen inguruan,
|
lan
legeriaren eta eskuragarri dituzten baliabideen arabera;
|
|
|
Estatuari dagokio politika ekonomikoarenhelburuak definitzea (Konst. 149.1.13 art.), tartean, enplegu politika; kontratazioadela eta, Estatuarena da
|
lan
legeriaren eskumen esklusiboa (Konst. 149.1.7art.); eta, enplegu politika pasiboari dagokionez, langabezia prestazioak GizarteSegurantzako sistema barruan kokatuta egonik, Estatuaren eskumen esklusiboa daGizarte Segurantzaren oinarrizko legeria eta haren araubide ekonomikoa (Konst.149.1.13 art.).
|
|
2016
|
|
|
Etapa horretan, garrantzitsua da negoziazio prozesua; prozesu hori bi eratakoa izan daiteke: barnekoa (enpresaren eta langileen arteko negoziazioa) ala kanpokoa(
|
lan
legeriak ezarritako bideak erabiliz egindakoa: adiskidetzea, bitartekaritza eta arbitrajea).
|
|
|
Enpresan bertan konpontzen direnak. Enpresan bertan bilatzen zaio konponbidea gatazkari, negoziazioaren bidez. Arazoa ezin bada negoziazioaren bidez konpondu,
|
lan
legeriak ematen dituen tresnak erabili daitezke.
|
|
|
Enpresatik at konpontzen direnak. Enpresatik kanpo bilatzen zaio konponbidea gatazkari,
|
lan
legeriak eskaintzen dituen tresnak erabiliz (bitartekaritza, adiskidetzea eta arbitrajea) ala jurisdikziora joz (epaitzeko eta legea aplikatzeko boterea da jurisdikzioa).
|
|
2017
|
|
|
–Kontratistak langileen ordezkariei eman die azpikontratazioaren berri,
|
lan
legeriarekin bat etorriz.
|
|
|
CEtak ere ez du eraginik izango gizarte eragileengan. Alde horretatik, ez du aplikazio punturik izango soldata igoeraren, lan kontratuen edo
|
lan
legeriaren gainean. 6 CETA Espainiako ekonomiari lagun diezaioke?
|
|
2018
|
|
|
Izan ere, oinarrizko produktu batzuen balioa% 80 handitu zen, baita% 100 ere.180 Langileriaren osasungarritasuna, hala ere, pitin bat hobetu zen, estolderia sistema hobetzeari esker, bai eta garbitegi publikoei esker ere, horren ondorioz gaixotasun hilgarrienen eragina jaitsi egin baitzen. Bestalde, urte haietako
|
lan
legeriak ere aurrerapauso erabakigarriak eman zituen, nahiz eta ez ziren inoiz ere aski izan familia aunitz pobrezia gorritik ateratzeko. Honatx legerik nabarmenenak:
|
|
|
Ekimen hura langileriaren elkarte mugimendua izan zen. Iruñeko lehen elkarte egonkorrak mende aldaketan sortu ziren,
|
lan
legeriaren lehen xedapenak onestearekin batera, Iruñeko Gizarte Erreformetarako Batzordea osatu zenean, hau da," langile krisia" hastearekin bat. Pentsa zitekeenaz bestela, lehen sindikalgintza hartako eragileak ez ziren etorkinak izan, etorkinak izanik ere lan eskasiaren kaltetu nagusiak, baizik eta artisau tailerretako soldatapekoak, hau da, langile landunak, lan hura oso prekarioa izanda ere.
|
|
2019
|
|
|
Orduan, 2018, 2019 eta 2020 urteetarako, urtero soldataren %2ko igoera proposatu zuen enpresa batzordeak. Gainera, lanaldiaren murrizketa, kontziliaziorako neurriak eta
|
lan
legerian jasotako baldintzetara egokitzea ere proposatu zuten.
|
|
2020
|
|
|
Hurrengo astekoarena agertzen da, baina beste kazetari eta gonbidatu batzuekin. Gaia da" egungo
|
lan
legeria".
|
|
2022
|
|
|
Adierazle horien baturak neur daitezkeen errendimendu atalaseak adierazten ditu. FISH arauaren ikuskapen irizpideekin batera, berretsi egiten dute nazioarteko hitzarmenak eta ontziko
|
lan
legeria behar bezala aplikatzen direla. Imagen:
|
|
2023
|
|
|
365 metro luze, 250.000 tona (Titanic en pisua 5 aldiz), 20 solairu, 40 jatetxe, 7 igerileku ukanen ditu. Azen hontzeko, itsas ibilaldi konpainien gehiengoa paradisu fiskaletan erregistratuta da, zerga gutiago pagatzeko gisan,
|
lan
legeria, ingurumen eta segurutasun kontrol zorrotzen menpe egon ez daitezen.
|
|
|
Baztertu beharreko zenbateko bakarrak dira, indarreko
|
lan
legeriaren arabera, alokairu izaerarik ez dutenak (infra 5 gaia, 2.1.D).
|
|
|
(b) Bestetik,
|
lan
legerian adingabeen lanaren inguruan jasotako arauak hausten dituen enpresaburuak administrazio erantzukizuna izango du arau hauste oso astuna egiteagatik (LAZLTBren 8.4 artikulua).
|
|
|
Horren bidez xedatu zen, biltegi, denda, bulego, eta, oro har, fabrika izaerarik gabeko establezimendu guztietan, halakoak edozein motatakoak izanda ere, jabeak nahiz horren ordezkariak edo Konpainiak emakumeentzako aulkiak ezartzeko betebeharra, baldin eta emakume horiek jendaurrean merkatu gaiak saltzen bazituzten. Lege horrek," Aulkiaren Lege" gisa ezagun egin zenak, argiro erakutsi zuen
|
lan
legeriaren joera hedatzailea; izan ere, industriaren esparrua gainditu eta bestelako sektore batzuk ere hartu nahi zituen bere baitan, eta, horien artean, kasu honetan, merkataritzako establezimenduak.
|
|
|
(b) Konstituzio Auzitegiak" lan" kontzeptuari esangura zehatza eta mugatua eratxiki dio; bada, esangura hori bat dator kontzeptu horren ohiko erabilerarekin, hots, inorentzako lanarekin. Horrenbestez, Konstituzio Auzitegiak ulertu du
|
lan
legeria dela arautzen dituena lan harremanak, hau da, ordaindutako zerbitzuak inorentzat ematen dituzten langileen eta enpresaburuen arteko harremanak. Azken buruan," lan legegintzaren" gainean estatuak duen eskumen titulua batasunean oinarritzen da, eta horrek berarekin dakar" estatuak araututakotik kanpo autonomia erkidegoek inolako arauketa esparrurik ez izatea; izan ere, autonomia erkidegoek estatuko arautegia betearazteko eskumena bakarrik izan dezakete".
|
|
|
Bada, autonomia erkidegoek antolaketa erregelamenduak onets ditzakete, hau da, euren organo betearazleak sortu eta arautzekoak (azken finean, erregelamendu horiek arautzen dituzte autonomia erkidegoetako lan administrazioaren eraketa, antolaketa eta jardunbidea). Hain zuzen ere, organo horiek dira estatuko
|
lan
legeria betearazteko autonomia erkidegoei zein eskumen transferitu eta eskumen horiek gauzatzen dituztenak. Alabaina, organo horien jardute esparruak bere baitan har ditzake transferitutako eginkizunen eta eskumenen kudeaketa, bai eta zein eginkizun eta eskumen transferitu eta horiek kasuan kasuko autonomia erkidegoaren lurraldean gauzatzeko bideratutako finantza funtsak ere.
|
|
|
Printzipio hori tradizio handikoa da
|
lan
legerian, nahiz eta esanbidez ez agertu lan arloko antolamendu juridikoan.
|
|
|
KAren 14/ 2018 Epaiak adierazten duenarekin bat eginez, bi harreman horiek, koordinazioa eta kontrola, Estatuak edota automonia erkidegoek egiten duten goi ikuskaritza esamoldearekin identifikatzen dira: " Beste eremu material batzuetan gertatzen den bezala (adibidez, osasuna,
|
lan
legeria eta Gizarte Segurantza), Estatuak hezkuntzaren arloan duen zaintza boterea" goi ikuskaritzaren" figura bereziaren bidez adierazten da. Ikuskapen hori autonomia estatutuen bidez sortu zen, eta gaur egun HLOk arautzen du.
|