|
2023
|
|
|
Gainera, salbuespenak karga pertsonalizatzea ahalbideratzen du; izan ere, tresna horren bidez zerga egitatearen esparruak ez du era bereko tratamendurik, tratamendu hori batzuetan gehiegizko eta bidegabea
|
izaten
baita. Halakoetan, salbuespenak tresna egokia da, eta batzuetan ezinbestekoa, tributuaren zerga egitatearen barruan sar daitezkeen egitezko kasu ugarien artean bereizketak egin ahal izateko.
|
|
|
Kasu bi biotan, ez dira zergak edo tributuak ordaintzen; ekonomian ikuspegitik, beraz, bi kasuok berdinak dira. Arestian ikusi dugun bezala, ordea, salbuespenak beti
|
izaten
dira zerga egitatearen esparruan, zerga egitatea definitzen baitute. Zergapetik kanpokoak, kontrara, ez dira sekula sartu zerga egitatearen esparruan.
|
|
|
Zernahi gisaz, zergapetik kanpokoen arauak beti ez du izaera hori
|
izaten
. Kasu batzuetan, arau horrek ez du eginkizun argitzailea bakarrik, zerga egitatearen definizioa ere osatzen duelako.
|
|
|
Kasu batzuetan, arau horrek ez du eginkizun argitzailea bakarrik, zerga egitatearen definizioa ere osatzen duelako. Halakoetan, egitate zergapetuaren esanahia zein den jakiteko, beharrezkoa
|
izaten
da zerga egitatearen araua eta zergapetik kanpokoen araua batera interpretatzea. Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergapetik kanpo daude Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zergaren menpe dauden errentak.
|
|
|
Arabako eta Gipuzkoako TFAOen (eta TLOren) 36.2 artikuluaren arabera, eta Bizkaiko TFAOren 35.2 artikuluaren arabera, zergaduna da zerga egitatea gauzatu duen subjektu pasiboa. Gainera, tributu kuota beste betebeharpeko batzuei jasanarazi behar dien subjektu pasiboak zergadun
|
izaten
iraungo du, tributuaren legeak bestelakoa xedatu ezean.
|
|
|
Arabako eta Gipuzkoako TFAOen (eta TLOren) 41 artikuluak, eta Bizkaiko TFAOren 40 artikuluak, xedatzen du tributu betebeharpekoekin batera foru arauek beste pertsona batzuk ere tributu zorraren erantzule izenda ditzaketela, zordun nagusi legez. Gainera, foru arauak kontrakorik ezarri ezean, uste da erantzukizuna beti
|
izaten
dela subsidiarioa.
|
|
|
Nolanahi den ere, aurrekontua da Administrazio publikoaren finantza jardueraren planaren isla, eta ondorioz, aurrekontuak gastu publikoari lotutako beste alderdi batzuk ere
|
izaten
ditu. Ulerbidez, honakoak ere sartzen dira:
|
|
|
Ulerbidez, zor den gauza galtzea ez da tributu betebeharra azkentzeko karia, tributu zorrak diruzkoak
|
izaten
baitira. Orobat, hartzekodun eta zordunaren zorrak ezin batera daitezke ondokoagatik:
|
|
|
Hariari segituz, tributu erantzukizunari buruzko kasu bat arautzen da, eta ez tributuaren eskualdaketa bat; izan ere, ustiapenaren jatorrizko edo lehenengo titularrak (hau da, ustiapena eskualdatzen duenak) tributu betebeharpean dirau. Eskuratzaileak ustiapena hirugarren bati eskualdatzen dionean ere, katea ez da mozten eta erantzule jarraitzen du
|
izaten
erantzukizunaren kasua gauzatu duelako. Gauza bera gertatuko da ondorengo eskualdaketekin ere.
|
|
|
Konponbidea da Euskadira etorri aurretik bizi izan den autonomia erkidegoaren arauketa aplikatzea (2006ko urtarrilaren 25eko Euskadiko Tributuen Koordinazioko Organoaren Kontsulta Loteslea). Ekonomia Itunak dionez, alabaina, erregela hori ez zaie kausatzaileei edo dohaintza hartzaileei aplikatuko Autonomia Estatutuaren 7.2 artikuluaren arabera euskal herritarren izaera politikoa
|
izaten
jarraitu dutenei.
|
|
|
Betebehar hori ex lege sortzen zen eta Zuzenbide pribatupeko betebeharren antzekoa zen. Jarrera hori baliozkoa jarraitzen du
|
izaten
gaur egun. Hori berori da, hain zuzen ere, Tributuen Foru Arau Orokorrek eta Tributuen Lege Orokorrak jaso duten ikusmoldea, baita egungo egunean doktrinan nagusi den jarrera ere. Ikuspegi estatiko deritzo tributuaren bizitza juridikoa une jakin batean aztertzen duelako, ordainketaren unean, alegia; eta une horretan dauden osagaiak deskribatzen ditu.
|
|
|
Halaber, tratatuok betearazteko, zenbait lege neurri ezarri behar
|
izaten
dira. Bi arrazoi horiek direla bide, halako tratatuak Barne zuzenbidean sartzeko, Gorte Nagusien eskuespena behar da, Konstituzioaren 74 artikuluko prozedura beteta.
|
|
|
Zehapena jartzeko, egiaztatu behar da bat datozela itzurpenaren aurkako klausularen kasua eta Administrazioak bere irizpidea ezarrita duen kasua edo kasuak, beti ere irizpide hori aitorpena edo autolikidazioa aurkezteko epea hasi aurretik, guztiek ezagutzeko, plazaratu bada. Hala ere, gure ustez, arau orokorra zehapenik ez jartzea
|
izaten
jarraitu behar da, tributu arau hauste bezala araututako kasuan izan ezik.
|
|
|
Enpresa eta lan harremanak bizirik iraunaraztea izan beha da beti lan zuzen bidearen helburu nagusia (negozio juridikoari eusteko printzipioa). Horretarako, ordea, sarritan, hasierako kontratuan itundutakoa aldatu behar
|
izaten
da, kasuan kasuko aldarazpenen bidez (mugigarritasun motak, lan baldintzak funtsean aldaraztea, lan-orduak murriztea, kontratuak etetea.).
|
|
|
24 GAMESA enpresak, gehienbat, aerogeneradorak fabrikatu eta turbina eolikoak fabrikatu, saldu eta instalatzen dituenak, noizean behin kualifikazio handiko informatika zerbitzuak behar
|
izaten
ditu. Zer nolako aukerak baliatu ahal ditu enpresa horrek zerbitzu horiek kontratatzeko?
|
|
|
Alokairua konpentsatzearen eta irenstearen erakundea klasikoa da lan zuzenbidean. Horren bidez, gehienbat, alokairu igoerak murriztu edo saihestu nahi
|
izaten
dira. Beraz, erakunde horrek balio du lan kontratuko baldintza onuragarriagoak neutralizatzeko.
|
|
|
(c) Goragoko iturrian alokairua igo arren, beheragoko iturrian aitortutako alokairua handiagoa
|
izaten
jarraitzea (hala ez balitz gutxieneko arauaren printzipioa aplikatu litzateke).
|
|
|
Haatik, enpresaburuaren eta langile horien arteko muga zehaztea askotan ez da erraza
|
izaten
.
|
|
|
★ Kontratuaren mugagabeko iraupena eta horren aldeko presuntzioak: gaur egun aldi baterakotasunaren kultura nagusi izateagatik paradoxikoa badirudi ere, iraupen mugagabeko kontratuak jarraitzen du LELTBren eredu arketipikoa
|
izaten
(15.1 artikulua). Hori berori baieztatzen du aldi baterako kontratuak arrazoituak izan beharrak.
|
|
|
Halatan, enkomiendaren bidez, jopuek jaunaren lurrak lantzen zituzten eta lur horietan bizi ziren. Trukean, jaunarentzako zeregin batzuk gauzatzeaz gain (adib. bere lurrak landu), zenbait tributu ordaindu behar
|
izaten
zizkioten eta ustaren zati bat eman (zentsu erregimenaren jatorria). Areago, jopuaren izaera jarauntsira bildu zen zenbait kasutan.
|
|
|
Egiatan, jopuak baldintzatuta zeuden, euren jaunak ukitzen zituzten gertakizun guztiengatik. Halakoen artean nabarmendu behar dira jaunen artean ohikoak ziren liskar eta borroka armatuak, horietan ere jopuek parte hartu behar
|
izaten
baitzuten euren jaunak defendatzeko. Azken batean, enkomiendak berarekin zekarren, kasurik gehienetan, mugitzeko, bizilekua izateko edo ogibidea aukeratzeko askatasun mugatua edo askatasunik eza.
|
|
|
Edozein kasutan ere, erregela orokor horrek baditu salbuespenak. Horrela, jurisprudentziak ulertu du lan mota batzuetan, hiri finketako langileen zerbitzuan kasu, garbitasuneko langileei dagokienez, lantzean behingo ordezpenak ez dakarrela lan prestazioaren izaera pertsonalik eza, betiere, kasu horietan zerbitzuaren jarraitutasunak lehentasuna baldin badu prestazio pertsonalari begira, eta, ondorenez, ordezpenak enpresa-buruarentzat onuragarri
|
izaten
jarraitzen baldin badu, beraren ahalmenak normaltasunez egikaritzea oztopatzen duten osagairik sartu gabe.
|
|
|
Gaur egun sarri askotan sortzen dira enpresa taldeak. Gehienbat, enpresa horien titularrak merkataritzako sozietateak
|
izaten
dira, batik bat anonimoak edo erantzukizun mugatua dutenak. Halaber, baliteke enpresen titulartasuna pertsona fisikoek izatea.
|
|
|
Halaber, baliteke enpresen titulartasuna pertsona fisikoek izatea. Enpresa horiek lotura oso estuak
|
izaten
dituzte. Ondorenez, ekonomiaren ikuspuntutik esan ohi da enpresa horiek taldea osatzen dutela.
|
|
|
Ez dauka zentzu handirik hautatutakoek ez dutela bere jarduera irizpide politiko batetik egingo pentsatzea. Gainera, alderdi politikoen hautetsiak
|
izaten
dira eta alderdiek berezkoa duten ideologiaren arabera jarduten dute. Horregatik bat egiten dugu Martin MATEOk esandakoarekin.
|
|
|
X IX. mendeko toki erakundeen finantza jarduera horretan, orokorrean, honako ezaugarri amankomunak ikus daitezke: Toki erakundeek berezkoak zituzten eskumen eta zerbitzuak eta jorratu ahal zituzten gai propio murriztuak kudeatzeko ogasuna behar zuten. Finantza jarduera gauzatzeko finantzazio iturri nagusia ondarea
|
izaten
zen baina horri murrizten joan zen desamortizazio prozedura ezberdinekin batera. Diru sarrerei zegozkien arbitrio eta zerga guztien gaineko proposamena toki erakundearena izan arren, horien onarpena gobernu zentralaren ordezkariei zegokien. Aurrekontu jarduerari dagokionez horren ikuskaritza gobernu zentralaren ordezkariei zegokien.
|
|
|
Udalak baliabide horietatik diru sarrerak lortu zituen eta Erregelamenduak III. Liburuko III. Kapituluan aurrekontu jarduera arautu egiten zuen. Aurrekontu jarduera ohikoa edo ez-ohikoa
|
izaten
jarraitzen zuen. Garaiko izaerarekin bat eginez, gaiaren inguruko lehenengo artikuluek aurrekontuak egitean edota horiek exekutatzean dauden mugak aipatzen zituen (178 artikulutik 182 artikulura).
|
|
|
Ildo horretatik, eta aurkaratzeko kasu ezberdinak azaldu aurretik, hurrengo prozedura gauzatu daiteke (eta ohikoena
|
izaten
da) aurkaratzeko bidea egiteko:
|
|
|
Hemen ez dago bikoiztasunik, baina bai prekarioan dauden zerbitzuak edo horien falta, gure toki administrazioaren arazoa bere oinplano mapa delako. Gure legeria bat egitearen figurari bizkarra emanda bizi izan da, eta hala egiten jarraitzen du, nahiz eta TAAJL izan; izan ere, nahiz eta horrek pizgarriak sartzen dituen, prozesuak borondatezkoa
|
izaten
jarraitzen du, eta horrek behera egingo du ziurrenik, ez baita eraginkorra izango, batetik, denboran luzatuko delako, eta, bestetik, egon daitezkeen bakarrak kidetasunagatik edo enpatiagatik izango direlako, eta ez dira izango antolamendueta arrazionalizazio printzipioengatik. Bestalde, nahitaezko bat egiteak daude, eta horien barruan, ordenatuak eta aldi baterako prozesu bat dutenak, aldez aurretik zerbitzuak emateko lurralde eremu batzuk ezarriz traumatikoak izan ez daitezen.
|
|
|
Bestetik, TOLk 1988an horrela zihoen: " Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde historikoek beren araubide berezia
|
izaten
jarraituko dute udal gaietan, Ekonomia Itunari buruzko Legearen arabera ekonomiaeta finantza araubideari dagokionez, baina horrek ez du esan nahi EAEko toki korporazioen autonomia maila txikiagoa denik gainerako toki korporazioena baino, hargatik eragotzi gabe Toki Araubidearen Oinarriak arautzen dituen apirilaren 2ko 7/ 1985 Legean xedatutakoa eta Autonomia Erkidegoari dagozkion eskumenak aplika... Bi xedapenek toki araubidearen finantza izaeradun harremanak Ekonomia Itunaren esparruan garatuko direla adierazi zuten.
|
|
|
Bestalde, Toki Araubidearen Oinarriak arautzen dituen Legearen 6 xedapen gehigarriak, bere izaera eta edukia kontuan hartuta, honako hau gogorarazten du: " Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde historikoek beren araubide berezia
|
izaten
jarraituko dute udal gaietan, Ekonomia Itunaren Legearen terminoetan ekonomiaeta finantza araubideari dagokionez..."; gero," Mantentzen jarraituko balute", ezin da esan aurreko egoerari buruzko inolako berrikuntzarik sartu denik, eta horren alderdi ekonomikoei buruzko legeak berariaz arautzen du. Itun horren 45 artikuluaren arabera, helburu hori ez zuten arauetan inplizitutzat joko litzateke legegintza asmoa, eta, duen garrantziagatik, ordenamendu juridikoan berariaz formulatuta baino ezin izango litzateke sartu" 608 Hori horrela, AGk ulertzen du lurralde historikoek ez dutela toki erakundeen aurrekontu araubidea zehazteko eskumenik.
|
|
|
Xedapen honetan eta guri dagokigun toki erakundeen finantza araubidearen gaian, xedapen gehigarriak horrela adierazten du: " Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde historikoek beren araubide berezia
|
izaten
jarraituko dute udal gaietan, ekonomiaeta finantza araubideari dagokionez, Ekonomia Itunari buruzko Legearen arabera, baina horrek ez du esan nahi EAEko toki korporazioek gainerako toki korporazioek dutena baino autonomia maila txikiagoa dutenik, hargatik eragotzi gabe lege honen 115 artikuluan xedatutakoa eta Autonomia Erkidegoari arlo horretan dagozkion eskumenak aplikatzea". Xedapen hori garrantzi handikoa da269 eta, horren arabera, lurralde historikoek udal gaietan dituzten eskumenak garatzen jarraituko dute Ekonomia Itunari buruzko Legean zehaztutakoarekin batera.
|
|
|
Ildo horretatik, 1988an TOLk (gaur egun TOLTBn eta horri TAAJLk egindako erreforma eta gero gauza berdina esaten jarraitzen du) 8 xedapen gehigarrian antzeko forma duen edo ia berdin ezartzen duen esamoldea garatu du: " Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde historikoek beren araubide berezia
|
izaten
jarraituko dute udal gaietan, ekonomiaeta finantza araubideari dagokionez, Ekonomia Itunari buruzko Legearen arabera, baina horrek ez du esan nahi EAEko toki korporazioen autonomia maila txikiagoa denik gainerako toki korporazioena baino, hargatik eragotzi gabe Toki Araubidearen Oinarriak arautzen dituen apirilaren 2ko 7/ 1985 Legean xedatutakoa eta Autonomia Erkidegoari dagozkion eskumenak aplik... Euskal instituzioek, bakoitzak bere eskumen eremuan, eskumenak esleitu ahal izango dizkiete beren lurraldeetako udalerriei, betiere Toki Araubidearen Oinarriak arautzen dituen apirilaren 2ko 7/ 1985 Legearen 25 artikuluko 3, 4 eta 5 paragrafoetan adierazitako irizpideen arabera".
|
|
|
Argi dago esamolde horren barruan toki erakundeen finantza jarduera osoa sartzen dela, hau da, diru sarrerei dagokiena eta gastuei dagokiena272 Are gehiago, xedapenek eurek Ekonomia Itunean oinarritzen dira eta Ekonomia Itunaren 3 xedapen gehigarriak 1906ko abenduaren 13ko Errege Dekretuari erreferentzia egiten dio273, EKren 149.1.18 artikuluak xedatutakoari kalterik egin gabe. XX. mende hasierako Errege Dekretu horren bitartez Ekonomia Ituna berriztatzen zen eta horren 15 artikuluak dio Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako aldundiek orain arte izan dituzten eskumen guztiak
|
izaten
jarraituko dute, bai administrazioaren arloan, bai ekonomiaren arloan. Horien eskumenak egikarituko dituzte EKren 149.1.18 artikuluak esaten duena kaltetu barik.
|
|
|
1894ko Ekonomia Itunak, gero, berriro errepikatuko den formularantz abiatzen da eta testuaren 14 artikuluan horrela xedatzen du: " Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako probintzietako diputazioek orain arte izan dituzten eskumen guztiak
|
izaten
jarraituko dute, bai administrazioaren arloan, bai ekonomiaren arloan". Baina aipamen horrez gain, oso esanguratsua da hirugarren Ekonomia Itunaren zioen azalpenak foru lurraldeei aitortzen dien askatasuna edo, ENDEMAÑO AROSTEGUIren hitzak erabiliz, independentzia283 Egia esan azken hitz hori da zehatz mehatz Ekonomia Ituna onetsi zuen Errege Dekretuak erabilitako hitza:
|
|
|
" zer ez zen esaten, ez lehenago, ez orain ere, Toki Ogasunei buruzko Legea bateratu ondoren; ezer ez zen aurreikusi, ezta ezer ere. Egoera defizitarioan likidatzen zuten Udalak defizitarioak
|
izaten
jarraitzen zuten, ez ziren saneatzen, legeak esaten baitzuen neurri berean edo hala hartu behar zutela, baina ez zen gertatzen, egiten ez bazuten, zigorgabeak ziren, ez zen aurreikusi ondorio juridikorik edo beste edozein ondorio. Ez zen esaten, adibidez, neurriren bat hartzen ez bazen, aurrekontua baliogabetzeko arrazoia izango zela, edo ezin izango zela zorpetze eragiketa berririk hitzartu, edo defizitak konpontzera behartuko lituzkeen beste edozein inguruabar, nahiz eta isilbidez izan" 445 Hori bai, TOLTBren 193.5 artikuluak, diruzaintzako gerakin negatiboa dagoenean, likidazioaren kopia bat Estatuari eta autonomia erkidegoari bidaltzeko betebeharra ezartzen du.
|
|
|
GAMEZ PEREIRAk horren inguruko hausnarketa egitean honakoa esaten du" Neurrietako bat bera ere hartzen ez bada —posible dela suposatuz, kasu askotan ez baita hala—, ez da ezer aurreikusten horri buruz, eta Udala ez da ezertara behartuta geratzen. Hori dela eta, erreklamatzeko arrazoia ere ez da berariaz ezartzen, eta, ondorioz, esparru judizialean ebatzitako salbuespenak izan ezik, erakunde askok onesten dute aurrekontua besterik gabe, eta hala
|
izaten
jarraitzen dute, finantza desorekak zuzendu gabe" 446.
|