|
2000
|
|
|
" Alde Zaharrean...", esan zuen Elik," Etxart izeneko pentsioan"; eta, ia xuxumuxu batean: " geroztik ere han
|
izan
ote den..."; gero, doinua berriz ere goitituz, bere burua zurituz bezala: " ez da, nik uste, dagoeneko sekretu bat izango", erantsi zuen.
|
|
|
Pentsio diskretu bat zen, alde guztiz Henrirentzat egokia, bere semi klandestinitateko aldi hartan behinik behin. Geroztik han
|
izan
ote zen, esan zion Elik; noski, orain ez zen izango baina, emakume haiek, dudagabe gogoratuko ziren...
|
|
2001
|
|
|
Herri osoko bizidun guziak isilik, ez lo ordea, belarriak erne. Zer
|
izan
ote zen hura. Laminzuloaren atean ez zen inor ageri.
|
|
|
Juana pentsatzen hasi zen Urrabian zentrala egiten ari ziren langileetakoren bat
|
izan
ote zen, Andres izeneko kastillano batek ongi tentatzen baitzuen gaztea. Ez zuen hala ematen, ordea, Luxiak behin eta berriz uxatzen zuelako.
|
|
|
Orduan tiro bat aditu zuen. Edo trumoia
|
izan
ote zen. Belarriak zorroztu zituen, eta bertze tiro baten soinua harrapatu zuen.
|
|
2003
|
|
|
Baina ez zen hori gure isiltasunaren arrazoia. Airean zegoen Sinbaden ihesa traizioa
|
izan
ote zen. Baina berak ez zidan galdetu, eta nik ez nion tiratu.
|
|
|
Gudariek herria utzi ondoren Gure Gizona han geratua zela, horrainoko beste banekien. Haatik, esperantza izpi bat ere banuen, herriaren inguruetan maiatzeko egun haietako jotaldietan eta atzera aurrerakoetan guretarikoen arteko norbaitek herriraino egiterik eduki
|
izan
ote zuen, eta alkateari hango berririk ekarri ote zion.
|
|
2004
|
|
|
Jira eta bira segitzen zuen maletak garraiagailuan, fluoreszente argien errainu hotza metal eta goma beltzean distiraka. Maleta galdu zuen hark ere ametsak
|
izan
ote zituen. Lokamuts bilakatu ote zitzaizkion?
|
|
|
Dena eman zuen eszenan. Irakurri ostean, han etorri zen pozarren baina apal, itaunka, artegaturik ibili zela nabari
|
izan
ote zen, dena ondo konpreniaraztea erdietsi ote zuen. Berarentzat euskara, euskara literarioa, plazera zen lehenik eta behin, eta ondo erakusten zuen bazterrik bazter Jean Pierre Arbelbidek antigoalean esandakoa:
|
|
2005
|
|
|
Arrebaren senarrak alfonbran galdu zuen begirada, masailak gorriturik. Ez zen erraza jakiten bietatik zein, fantasia edo zapaburu hitza,
|
izan
ote zen gehien mindu eta lotsarazi zuena: mindu eta lotsatu biak batera egiten zituen beti gizagaixo hark, abildade berezi bat eduki behar eta, harexen jabe zen bera.
|
|
|
Ez genuen galtzeko denborarik izaten, herio batean zihoakigun astia, larrualdiaren ondorengo elkarrizketak egiten zitzaizkigun labur. Berak lanera joan behar izaten zuen gero, edo senarra etorriko zen beldur izaten zen, edo nik utzitako arrastoak ezabatzeko denbora zuen –beti itzultzen da kontzientzia krimenaren lekura–, edo, beharbada, egun hartan haize gutxi zebilen kanpoan eta beldur zen leihoak denbora gehiagoz zabalik
|
izan
ote zituen baldin eta sexu usaina uxatuko bazuen hain haize gutxiko egun estanko batean.
|
|
|
Odessako portutik zuzenean etorria zen Potiomkin hark iraultzaren oihartzuna zekarkigun, ubera, baina ez ziguten armarik eskuratzen ahal, Antxon
|
izan
ote zen gerra hotza aipatu zuena inoiz, Txatok kontaktu honen garrantziaz ziharduen batean.
|
|
2006
|
|
|
Tomasek begietara eraman ditu atzamarrak. Nekea, bekarrak edo malkoak kentzeagatik
|
izan
ote den horren arrazoia jakin barik geratu da Joxan.
|
|
|
Nevada den ederra. Austinek, Numagak, beste zenbat
|
izan
ote zituen otu zitzaidan, eta harrietako irudiak ikusi zituenentz galdetu behar izan niokeela, eta agian hobe izan zatekeela tarte batez han geratu izan banintz. Irratia piztu nuen.
|
|
|
Pyramideko uretan odol haren pisua sentitu ote nuen, urraturiko tabua huraxe
|
izan
ote zen, alegia, odoletan bainatu izana?
|
|
2010
|
|
|
noizbait
|
izan
ote garen ala ez,
|
|
|
Kea
|
izan
ote zen ekarri zizuena
|
|
|
Hasieran ez nintzen konturatu zertaz ari zen. Erratzaren igurtziekin batera aterako zitzaion purrustadaren bat
|
izan
ote zen iruditu zitzaidan.
|
|
|
Kartzelatu berritan, segurtasun neurriak aitzakia, hilero hilero ziegaz aldarazten gintuztenean, ziega berriko atea irekitzen zidaten aldiro burutazio bertsua izaten nuen: nor bizi
|
izan
ote duk orain arte hemen. Zeintzuk sufrimenduk zigortu ote ditek bere arima?
|
|
|
Gardelen tango mordoa idatzi zituen. Askotan pentsatu izan dut nola
|
izan
ote zen biak, hitza eta musika, elkartu ziren unea. Eurentzat ia egunerokoa izango zen hitzak eta musika trukatzea.
|
|
|
Jendartearen eraldaketarako ezinbestekotzat ote genuen geure burua? Eraginik
|
izan
ote zuen bezperako greba orokorrak. Zer da greba orokor bat pertsona baten bizitzan?
|
|
|
Nitaz aparte beste inork
|
izan
ote du
|
|
2011
|
|
|
halakoa
|
izan
ote zen Arantzazuko aparizioa?
|
|
|
– Desagerpenaren zergatia diagu lehenengo, gero nola gauzatu zen; nora, zertara eta zein izenekin joan zen; hire gurasoen banaketak zerikusirik
|
izan
ote zuen. Argi zirudik, berak prestatutako heriotza izan zela, eta, horrenbestez, planifikatua zuela beste nonbaiten beste norbait izatea.
|
|
|
Egin ahal
|
izan
ote nion ihes ezeri?
|
|
|
Zoriontasun fosilizatuaren printzak metraila gazi gozo baten gisara etxeko apaletan barreiatuak? Zoriontasun printza txiki haiek
|
izan
ote zitezkeen ezer, minaren konstelazioko izar domestikoak besterik. Galdutako umearen argazkiak, santu baten estanpa bihurtuak?
|
|
|
" Laprast egin eta atzerantz erori da"," garbitzen ari nintzen eta buruarekin jo dut...". Erruduntasunaz haratago, ospitalera egindako bisita hark bere karrera politikoan eraginik
|
izan
ote dezakeen ari da neurtzen. Ezezkoan dago, baina biziki narritagarria zaio dena kontrolatuta daukazunean, justu orduantxe, gauzek okertzeko duten joera.
|
|
|
Eta non zegoen arrastorik ez zuela oraindik, oka egin zuen gasolindegi mortu batean, pneumatikoak puzteko bonbaren ondoan, eta bera hustuta, hondora iritsi zela sentitu zuen, hondorik ilunenera, txahala egin ondotik bere bezperako janari murtxikatuei begira topatu zuenean bere burua, bota berri zuenak bere azken afaria non
|
izan
ote zen pistaren bat emango ziolakoan. Baina ez zen ezertaz gogoratzen, ahaztua zuen, ezabatua zitzaion burutik bere azken hogeita lau orduetako ibilbidea.
|
|
|
– Eta esan, Fabianek
|
izan
ote du inoiz damurik?
|
|
|
buruaz beste zeure etxean egitekotan, apartamentua garbitzen dizun andrea etortzeko eguna ez dela ziurtatu. Detaile hartaz jabetu ez bazen, hura bezalako eta hura baino askoz ere garrantzitsuagoak ziren zenbat xehetasun ahaztu
|
izan
ote zituen. Bere buruarekikoak fundamentuz egiteko deliberoa hartu eta lotsatu egin zen bizar xafla bainuontzi ertzean ikusita.
|
|
|
Yolandari begira, haren gizentasun ekuatortar zaparroa inoiz baino biziago zitzaiola, aste hartan etxea garbitu beharrik ez zeukala esan, eta horren ordez, liburu bat eskuratu zion, ozenki irakur ziezaion eskatuz. Ezustean harrapatu zuen eskaerak Yolanda, nola ez, eta une batez izutu ere egin zen, ezezkoa ematekotan bere nagusiaren perbertsio hari; bere lanak ere mugak zituela eta ez zegoela edozer egiteko prest otu zitzaion beharbada, liburu bat ozenki irakurtzeko eskatzen dizun pertsonak beste zein joera makur
|
izan
ote zitzakeen baloratu bitartean. Baina aspaldi ezagutzen zuen Fede, eta ez zion hari ageriko arriskurik ikusten.
|
|
2012
|
|
|
Asmatu nuen antza nire ahaleginean, onerako ala txarrerako
|
izan
ote zen oraindik garbi ez dudan arren.
|
|
|
Kyoton arazoak badaude, nondik etorri ote diren, gogoeta egiten goaz burkidea eta biok. Gu
|
izan
ote gara haria. Gaur ohartu bagara ere noiztik ditugu zelatan?
|
|
|
Eta nik, nire kautan badut beste galdera bat: Kyoto eta bion artekoa lekukorik gabeko amodio istorioa
|
izan
ote da. Ez ote zuten haria larunbat bazkalosteetako apartamentuan hartuko?
|
|
|
Atsekabetu al da? Aurpegiko giharrak kontrolatzeko antzerki ikastaroko teknika aplikatu behar
|
izan
ote du. Aitzitik, lasaitua hartu ote du Brodskyren gizatasunagatik, eta irribarrez ari da?
|
|
|
Bi hilabete igaro ditu Parisen preso, alderrai, iparrorratzik gabeko esploratzaile, adarrez adar ibili da txori. Hartu behar duen erabakirako basamortuko ezinbesteko igarobidea
|
izan
ote da?
|
|
|
Leotzeko ilunean behin eta berriro ikusiko du gertaeren segida, kamera geldiarekin filmatuta bezala. Saiatuko da oroitzen pentsatu zituenak, saiatuko da asmatzen beste aukerarik
|
izan
ote zuen. Inori iritsiko ez zaion autokritikaren atalak antolatuko ditu buruan, inoiz aukera izanez gero idazketa errazteko asmoz, pentsatu du, ikaraz jabeturik esperantza dela galtzen den azkena.
|
|
2013
|
|
|
Zabalik zegoen kaxoi bat jo dut, antza. Ospitalean esan didate tentsio beherakada
|
izan
ote den, baina sinistu, tumoreen dokumental bat pasatu zait burutik. Pentsa, egiteke dauzkadan zereginak apuntatzen hasi naiz paper batean, notarioaren telefonoa bilatu dut agendan, alabentzako gutun baten zirriborroa ere egin dut...
|
|
|
Bertze tiro batek gure laguna bete betean jo zuen estomaka aldean. Edo bi
|
izan
ote ziren. Diskotekako musika itzali zuten eta kanpora atera nahi zuen jendearen orroa bertzerik ez zen aditzen.
|
|
|
Noiztik hasiak ote ziren elkar ikusten? Noiz
|
izan
ote zuten estreinakoa. Nitaz aparte, bertze inork ote zekien deus?
|
|
|
Lehen gauetan ez nuen begirik bildu. Bizkarra oheburuan bermatuta igarotzen nituen orduak, atzarrik, Klara anderearen hasperen bakoitza azkena
|
izan
ote zen zalantzan. Hainbatetan jaiki nintzen korridorera eta atalondotik luzaz zelatatu nuen ahoz gora zetzan gorputz hura.
|
|
|
zer
|
izan
ote zen inoiz batez
|
|
|
nor
|
izan
ote zen zergatik niri belarrira
|
|
2014
|
|
|
Erabilitako mahaia zen, bestetik. Nor
|
izan
ote zen mahai hartako maizter bere aurretik. Eta aurreko hura imajinatu zuen bere aldarte berberean, koadernoa zabaldu eta ezin jakin nondik hasi.
|
|
|
Galtzak jautsirik eta ipurbegia odoletan zuela antzeman du mediku batek, erizaindegian berean. Inkesta bat hasi dute, baina soldaduen artean ustea da aitzindari bat
|
izan
ote den. Hilabeteren buruan nehor arrastatu ez dutenez, susmoa indartu baizik ez da egin.
|
|
|
Harrabots bat sentitu dute gibelean. Bele aldra bat aireratu da adaxketarik zerurat, eta Bixenta eta Ellande itzuli direlarik harrabots hori zer
|
izan
ote den behatzerat, basurde bat edo, ogia falta zen lizarraren ipurditik.
|
|
2015
|
|
|
Gehiegizkoa?, erantzungo zion besteak. Eta gehiegi ere
|
izan
ote zen eztabaidatuko dute. Gehiegi zer den ere bai.
|
|
|
...a filosofikoak (zer da denbora?, zer naiz ni zinez?, zer da egia?, zelan jakin zehazki zer den ona eta zer txarra?, modu erabat desinteresatuan ote naiz zintzoa?, nire jokaera erabaki duen arrazoibidera ez al zait oharkabean interes izpiren bat igaro?, bizitzak ba ote du zentzurik?) eta Saizarbitoriaren protagonisten tankerako neurotiko obsesiboen buruhausteak (zergatik naiz errudun?, aski zintzoa
|
izan
ote naiz biktimekin?, zer da emakumeak benetan nahi duena?, nolakoa da emakumea?, zergatik sinesten dio jendeak abeslari horri eta niri berriz ez?, zuzen jokatu al genuen gerra zibilean?, zer da zehazki euskaldun izatea?).
|
|
|
Kermanek azken ezkontza noiz
|
izan
ote zuen galdetu zion orduan Ramonek bere buruari, puru merkeari sua ematen zion ahala. Eta hurrengoa?
|
|
2016
|
|
|
Eta Martinek ez zuen jakin zer pentsatu. Aste hartan Luis eta biak
|
izan
ote ziren euliak?; edo, alderantziz, Domezain bera?
|
|
|
Neska artista izugarri haren hitzek daukate errua. Ekintza poetiko totala
|
izan
ote zen ba Martin de Muñagorrirena, Joseba Elosegirena ez bezala. Ez, nik ez nuen Joseba kapitain zaharra, Joseba adiskidea, Joseba alderdikidea, Joseba burukidea traizionatu.
|
|
|
“Jakin minez nago, Lekerika lotsagabea nola hartua
|
izan
ote den Frantzian. Ez da egon egunkari bakar bera esan duena aleman zale porrokatua dela eta antifrantsesa.
|
|
2017
|
|
|
Non
|
izan
ote naiz hain luzaroan?
|
|
|
Beste behin azaldu zen emakumea posta bulegoan, ea gutun galduaren berririk
|
izan
ote zuten galdetzera.
|
|
2018
|
|
|
Holan nor
|
izan
ote zen ez badakizu,
|
|
|
Gaztea zen, ezta? Ze familia klase
|
izan
ote du horrela bukatzeko...
|
|
|
Lehenengo aldiz bere bizitzan, musikaren alderdi ia solidoaren kontzientzia hartu du, planotik altxatzen den eskultura entzungarri baten aurrean egotearena. Zenbat denbora behar
|
izan
ote du musikari bakoitzak bere tresnarekin hain modu naturalean bat egiteko. Horixe gertatzen zaio Parisen eszenatoki gainean ikusi dituen musikari askorekin, elkarrengandik bereizi ezinezkoak begitantzen zaizkiola tresna eta musikaria, jende hura, eszenatokitik kanpo eta tresnarik gabe ezin imajinatzeraino.
|
|
|
“Izan dira momentu politak”, erantzun du Telmok diplomaziaz. Gau biribila edo magikoa suertatu ez denean –hau da, ia beti– erabili ohi diren klixeak, lan errutinaren erdian piztu diren ñabardura baikorren bila, merezi
|
izan
ote duen ala ez nekearen gailurrera igotzeak beste gailurrik jo gabe, beste gau batez, merezi ote duen errepidean jarraitzeak.
|
|
|
Bizitzan behin, jakiteagatik zer sentitzen den arma bat eskuetan izanda. Bere begirada miopeak pinu batean asmatu du, nahiz eta berak bakarrik dakien destatu duena
|
izan
ote den. Seiko hurbildu da harengana, pozarren:
|
|
|
Harrobiko langile ere izana zen Seiko aspaldian. Bi ofizioetan zeinek
|
izan
ote zuen pisu gehiago bere bizitzan eta erabakietan?
|
|
2019
|
|
|
Ez dakit noiz urratu zen nire emamintza. Nire oroimenak ezabaturik duen uneren batean
|
izan
ote zen. Formikazko mahai baten eta skay marroizko besaulki baten artean egin genuen lehen aldiz osorik, lurrean.
|
|
|
Izeba Carmenek hortxe idazten zuen. Otu zait autoerrukizko poemak idaztera ostentzen zen neskatxa bat
|
izan
ote zen Carmen hori. Trilogia bat idatzi zuen, Maldan gora eta maldan behera.
|
|
2020
|
|
|
Amaren heriotzatik ia urtebete igaro zen arren, artean zalantza egiten zuela iruditu zitzaidan benetan istripua
|
izan
ote zen:
|
|
|
Egun batean, Capriak kontramaisua gonbidatu zuen lurrak ikuskatzera. Lehorteak zenbaterainoko eragina
|
izan
ote zuen jakin nahi zuela esan zion, bere jabetzako lurren egoeraren berri zehatzagoa izateko. Ordurako bien arteko harremana hoztuta zegoen, eta elkarrengandik urruntzen hasita zeuden, baina kontramaisuak, goganbeharturik bada ere, nagusiarekin lurrak ikuskatzera joan beste erremediorik ez zuen izan.
|
|
|
Orain dela pare bat hilabete izan nuen Martin Steinbrücken bisita. Pasaportea trukatu zion hark zer atarramentu
|
izan
ote zuen jakin nahiak ekarri zuen hona, Neubrandenburgera. 2014an, harresia erori zeneko 25 urteurrenean, garai bateko laguntza taldekoekin egin zuten juntadizo batean berritu omen zitzaion jakin mina, eta, kostata bada ere, azkenean lortu zuen nire arrastoa ateratzea.
|
|
|
...ondorengo emakume abandonatua ikusi nuen gero, gorputz gazteago baten lilurak aldamenetik erauzi zion gizonaren jokaerak nola erasan zion barrundatu nahi banu bezala, eta gero gaixotasun larri batek gizon ahuldu eta abaildu bat itzuli zionekoa; ez nuen inoiz jakingo orduan benetako poza ala konformidade erosoa sentitu zuen, eta argazkian erakusten zuen zorion aurpegi hura benetakoa ala pose hutsa
|
izan
ote zen.
|
|
|
Bere ahari bizarra bezain patetikoa den ahalegina. Ez delako ausartzen drogarena aitzakia hutsa
|
izan
ote zen galdetzera.
|
|
|
Nafarroako gau hartan korri egin genuen erdi biluzik arto soroetan. Zergatik, ez dakit; bere ideia
|
izan
ote zen, auskalo; zer egiten genuen oihu, ez dut oroitzen. Ilargi betea zegoela, hori bai.
|
|
|
Inoiz ez zion galdetu lagunari zergatik hartu zuen hartutako erabakia. Ez zion galdetu zenbateraino
|
izan
ote zen erabaki, edo zer. Noiz eta nola.
|
|
|
Ez zion sekula galdetu, zeren galdera horiek guztiek atzean mamu bat daramate. Damuaren mamua, galdetzen ari zarena ez baita arrazoia, baizik eta arrazoi horrek merezi
|
izan
ote duen. Lagunari egin nahi lizkiokeen galdera horiek guztiak badira, nolabait, errelatoa beste batzuek irabazi izanaren ondorio ere, edo galderak etortzen zaizkion bakoitzean hala pentsatzen du behintzat.
|
|
|
“Agus ez dun gizona, neska, Agus gurea dun, ez zakinat nola azaldu”. Bisitaren ondoren, asko pentsatu zuen horretan, ea zenbat gizonekin
|
izan
ote zuen halako harremanik. Arraroena ordea ez zen hori, baizik eta ez zuela inoiz halako irakurketarik egin behar izan, ez zuen inoiz Agustin gizontzat hartu, bizar eta tatuaje haien guztien gainetik, ahizpatzat izan zuen hasieratik, eta halaxe ziren.
|
|
2021
|
|
|
hitzezkoa soilik
|
izan
ote zen bortxa?
|
|
|
epaiketa guztiz sumarioei buruzko informazio gehiago nahi nuen, zehazki Pablo Amillanoren esku hartzeari buruzko informazioa. Lekukoek esaten zuten bezala, Santoñan preso hartutakoen artean Somocurcio eta Chicharro ezagutu eta seinalatu bazituen, jakin nahi nuen ea aitonak parte hartu zuen bi borrokalari ezkertiarrak hormara bidali zituen epaiketan; lekuko
|
izan
ote zen. Propio salatzera joan ote zen.
|
|
|
|
izan
ote den ala agertze hurrenkera.
|
|
|
Biharamunean zail zitzaidan esnatu ninduten kolpeak nondik zetozen bereiztea; ez zen norabide kontu bat, ez nengoen ziur ametsa bera
|
izan
ote zen iratzarri ninduena, edo kolpeak errealitatean gertatzen ari ote ziren. Bai, han zen, Juanen logelan.
|
|
|
Ametsak. Esna edo lotan
|
izan
ote diren ez dakigun amets horiek. “Nire burua imajinatzen dut toki publiko ezberdinetan gauza arraroak egiten eta barregura sartzen zait”.
|
|
|
irtenegi dagoela botila, horrela ez ditudala arrainak engainatuko. Begira gelditu da haren abisuak nigan eraginik
|
izan
ote duen, baina ez dut zirkinik egin, ez dezala pentsa hizkuntz arazo bat izan denik. Begira begira dago, baina nik ez diot jaramonik egiten.
|
|
|
Lipar batez ama harrituta ikusi dut, benetan bere irudimena
|
izan
ote den zalantza egiten. Niri ere gauza bera gertatu zait.
|
|
2022
|
|
|
dena nire irudipena
|
izan
ote den zalantzan geratu naiz
|
|
|
Ez diote elkarri beste ezer galdetu, orain denek dakitelako zer den norbere ama oso osorik egotea, osorik eta geldirik, hain geldirik ze, Anak errua sentitu duela bere mugimendu bakoitzagatik. Une honexen zain egon ote da Bizenta, eta merezi
|
izan
ote dio hainbeste lanek. Espero zuena ikusi ote du goitik begira dauzkan bere seme alaben eta senarraren aurpegi zurrunduetan.
|
|
2023
|
|
|
Azken berrogeita hamar urteotan egoera erabat aldatu da; industria askoz ere garatuago dago, azpiegiturak ere bai. Zalantzazkoa da bilakaera hori musikarien edo ikusleen mesedetan
|
izan
ote den, ordea, are gehiago langile xeheei dagokienez. Ikusi dugunez, kapitalaren logikak hala behartuta, espektakulu ahalik eta ikusgarrienak eratzea izan da helburu behinena, hiri eta herri markak indartu eta nazioarteko proiekzioa lortzeko asmoz.
|
|
|
Mandelak? Merezi
|
izan
ote zuen. Bai?
|
|
|
|
izan
ote nuen nik ere. Non sinatu behar zen?
|