|
2023
|
|
|
Konstituzioaren 31.3 artikuluak dion moduan, tributuaren oinarrizko osagaiak legez arautu behar dira, izaera publikoko ondare prestazioak direlako. Hortaz, legea da Zuzenbideko iturririk nagusiena tributuen arloan (hiru Lurralde Historikoetako Foru Arauen kasuan
|
izan
ezik).
|
|
|
Aduanetako zergen esparruan, alabaina, hori ez da hain argia. Kasu horretan, beren beregi utzi dira zerga egitatetik kanpo moneta faltsuaren trafikoa eta sorgorgarrien eta gai psikotropikoen trafikoa (medikuntzaedo zientzia helburuetarako
|
izan
ezik). Hortaz, aduanetako zergen zerga egitatea izan daiteke armen trafikoa, pornografiako materialen trafikoa edo babesturiko animalien larruaren trafikoa, eta halako egitateak gauzatuz gero, tributu zorra ordaindu litzateke.
|
|
|
autolikidazioak eta aitorpenak epez kanpo aurkeztea Tributu administrazioaren aurretiazko inolako errekerimendurik gabe, ordainketa bat egin behar izan bada ere. Aurretiazko errekerimendurik gabe autolikidazioa edo aitorpena epez kanpo aurkeztuz gero, ez dago zehapenik, halako agiriak berandu aurkezteagatiko isunak
|
izan
ezik. Horrelakoetan, berandu aurkezteagatiko zehapena izango da.
|
|
|
Halaber, beste Estatu batean egindako jarduketak elkarren laguntzaren esparruan preskripzio epea geldiaraziko du Foru ogasunentzat, nahiz eta jarduketak gauzatu diren Estatuan ondorio geldiarazlerik
|
izan
ez.
|
|
|
Preskripzio epea zenbatzen hasiko da borondatezko ordainketa egiteko epea amaitzen denetik hurrengo egunean, tributu erantzukizuneko kasuetan
|
izan
ezik, aurrerago ikusi dugun bezala. Tributu zorraren autolikidazioa epez kanpo aurkeztu bada, zenbaketa hasiko da autolikidazio aurkeztu eta hurrengo egunetik.
|
|
|
Preskripzio epea osorik berriro hasiko zen zenbatzen. Subjektu pasiboak modu formalean jakinarazpenaren berri jaso
|
izan
ez balu, lau urteko preskripzio epea 2021eko ekainaren 30ean amaituko zatekeen; preskripzio epea 2020ko abenduaren 30ean geldiarazi zenez, ordea, epe hori ez da amaituko 2024ko abenduaren 30era arte. Nolanahi den ere, iraungitzeagatik, epea ezin daiteke luzatu 2023ko ekainaren 30etik aurrera sei urte 2017ko ekainaren 30etik aurrera zenbatuta.
|
|
|
Kautelazko neurrien ondoreak sei hilabeteren buruan amaituko dira neurriak hartu zirenetik zenbatzen hasita, honako kasu hauetan
|
izan
ezik: a) Premiamendu prozeduran ere enbargo bihurtzea; delitu fiskalaren kasuan hartutako neurri bihurtzea, organo judizialak neurrien gainean erabakirik hartu arte; edo epaiketaren kautelazko neurri bihurtzea, halakoetan ondoreak izango dituztela kautelazko neurria hartu zenetik aurrera. b) Neurriak hartzeko inguruabarrak lehenago desagertzea. c) Interesdunak hala eskatuta, neurri horiek beste bermeekin ordezteko erabakitzea, berme horiek nahikoak badira.
|
|
|
Denboraren araberako lehentasuna printzipio orokorra da, baina bi salbuespen ditu tributu kredituari lehenespena emanez, bai eta aurretiaz inskribatu den eskubide errealaren gainetik ere: tributu zorra isilbidezko lege hipotekaren bidez edo lotura eskubidearen bidez bermatu denean, lotura eskubidearen kasuan kreditua Erregistroko onustearekin babestuta dagoenean
|
izan
ezik.
|
|
|
Erregela orokor bezala eta aipatu ditugun kasuetan
|
izan
ezik, tributuak aplikatzeko prozeduraren administrazio egintzak eta zehapen prozeduraren administrazio egintzak lokabeak dira, nahiz eta aldi berean jakinarazi daitezkeen. Izapidetu ere, Bizkaian betebeharpekoak berariaz kontrakoa adierazi ezean, bi prozedurak aldi berean izapidetu daitezke, baina prozedura bakoitza bere aldetik modu bereizian edo bananduan (Zehapenen Erregelamenduaren 16 artikulua).
|
|
|
Prozeduraren hasiera jakinaraztea oso garrantzitsua da zehapen prozeduraren iraungitze epeei begira. ...prozedura ezin izango da hasi prozedura horren objektu izan diren pertsona edo erakundeen aurka, behin jakinarazpena egin denetik sei hilabeteko epea igaro bada, edo likidazio zein ebazpena jakinarazitzat ematen denetik igaro bada35 Horiek horrela, sei hilabeteko epean prozedura hasi ezean, da inoiz hasi, nahiz eta zehapena jartzeko ahala Tributu administrazioak duen egikaritzeko epea preskribatu
|
izan
ez (edo iraungi izan ez, Bizkaiaren kasuan).
|
|
|
Prozeduraren hasiera jakinaraztea oso garrantzitsua da zehapen prozeduraren iraungitze epeei begira. ...o da hasi prozedura horren objektu izan diren pertsona edo erakundeen aurka, behin jakinarazpena egin denetik sei hilabeteko epea igaro bada, edo likidazio zein ebazpena jakinarazitzat ematen denetik igaro bada35 Horiek horrela, sei hilabeteko epean prozedura hasi ezean, da inoiz hasi, nahiz eta zehapena jartzeko ahala Tributu administrazioak duen egikaritzeko epea preskribatu izan ez (edo iraungi
|
izan
ez, Bizkaiaren kasuan).
|
|
|
Zigor Kodearen 305 artikuluak Ogasun publikoaren aurkako delitua arautu du, guztion artean delitu fiskaltzat ezagutzen dena (1 lerrokada): ...enean iruzurpeko kuotaren zenbatekoa, edo ordaindu gabeko atxikipenen eta konturako sarreren zenbatekoa, edo bidegabe lortu nahiz hartutako itzulketen edo onura fiskalen zenbatekoa, orduan, pertsona horri urtebetetik bost arteko espetxealdi zigorra ezarriko zaio eta 120.000 eurotik horren sei halako arteko isuna, artikulu honen 4 lerrokadaren arabera urratzaileak bere tributu egoera erregularizatu
|
izan
ezik".
|
|
|
Ondorio horietarako, iruzurrezko zenbatekoa tributu bakoitzekoa izango da, baina horren zenbaketa ere tributuaren izaeraren araberakoa izango da. ...ateen gaineko Zerga); istanteko tributuetan zenbatu behar da zerga egitatea likidatzeko balio duen kontzeptu ezberdin bakoitza aintzat hartuta (OEEJDZ, Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zerga), tributu horiek dituzten berezitasunen arabera, ulerbidez, halako tributuak aldizka likidatuz gero (BEZ), ikusi baita aitortzeko epealdi bakoitzean iruzur egindakoa, epealdi hori hamabi hilabetetik beherakoa
|
izan
ezik, horrelakoetan egutegiko urtean iruzur egindakoa aintzat hartu behar da eta. Edozein kasutan, ziurrenik BEZaren kasuan iruzur egiteko egitura antolatuak gogoan izanik, artikuluak ezarri duenez, delitua berehala zigortu daiteke baldin eta gutxieneko kopurua aitortzeko edozein epealditan gaindituz gero.
|
|
|
Isuna bikoitzetik horren lau halako artekoa izango da, ostera, pertsona fisikoaren espetxe aldi zigorra bost urtetik gorakoa bada. Erakundeari eta pertsona fisikoari ezarritako isunak aldi berean metatuz gero, epaile eta auzitegiek isunen bi kopuruak egokituko dituzte, biren baturak proportzio gabea
|
izan
ez dadin egitateen larritasuna kontuan hartuta. Isunaren zigorraz gain, pertsona juridikoari eskubideak kentzeko beste zigor batzuk ezar dakizkioke, ZKren 33.7 artikuluak jaso bezala:
|
|
|
Zigor Kodearen erregularizazioaren kontzeptu horrek eta TFAOek jasotako kontzeptuak eduki ezberdina dute. Gogora dezagun TFAOen kasuan erregularizazioa dago aitorpena edo autolikidazioa epez kanpo aurkeztu bada aurretiazko errekerimendurik gabe, eta ondorioz ez da zehapenik ezarriko (Bizkaian berandu aurkezteagatiko zehapena
|
izan
ezik), baina ez inon eskatzen erregularizazioarekin batera zorra ordaindu behar denik edo zorra geroratzeko nahiz zatikatzeko eskaera egin behar denik. Modu horretara, aitorpena edo autolikidazioa epez kanpo aurkeztu bada, edota epez kanpo ere aurkeztutako beste aitorpen edo autolikidazioa osatzen edo ongitzen badu, errekerimendurik jaso gabe baina ordainketarik ere egin gabe, orduan tributu betebeharpekoa bere zigor erantzukizunetik aska daiteke, zorra kobratzeko betearazpen aldia hasi bada ere.
|
|
|
Aurrekoari lotuta, nabarmendu behar da preskripzioak ere ezberdinak direla, hau da, likidazio egokiaren bidez tributu zorra zehazteko Administrazioak duen ahala egikaritzeko preskripzioa eta delitu fiskalaren preskripzioa ezberdinak dira: tributuen arlokoa lau urtekoa da (Araban
|
izan
ezik, bertan bost urtekoa baita) eta delituen kasuan, bost urtekoa edo tipo astunduaren kasuan, hamar urtekoa. Hori dela-eta, ez da zentzugabea erregularizazioak administraziozko preskripzio epetik kanpo gertatzea; eguneroko praktikan oso usuak dira halako erregularizazioak zigor erantzukizunetik salbuesteko.
|
|
|
Horrekin batera badira prozedurak amaitzeko beste bide batzuk ere: a) atzera eginez gero edo eskaeraren oinarri izan den eskubideari uko eginez gero; b) prozedura aurrera ezin egitea gertatze bidezko arrazoiengatik; c) prozedura iraungitzeagatik (gehienetan epeak gainditu izanak ez dakar prozedura iraungitzea, zehapenak jartzeko prozeduran
|
izan
ezik nahiz eta tributuak aplikatzeko prozedura ez izan, baina prozeduran bertan gauzatutako jarduketek ez dute ondorio nagusi bat sorraraziko: preskripzioa ez da geldiaraziko); d) errekerimenduaren bidez eskatutako betebeharra betetzea; eta e) tributu antolamenduak ezarritako beste edozein bidetatik, preskripzioa kasu (prozedura artxibatuko bailitzateke).
|
|
|
ofizioz hasten diren prozeduretan, prozedura hasteko erabakia jakinarazten den egunetik; edota interesdunak eskatuta hasten diren prozeduretan, agiria edo idazkia izapidetzeko eskumena duen Administrazioaren erregistroan sartzen den egunetik. Epea bukatuko da prozedura amaitzeko ebazpena jakinarazten denean; ebazpena epe barruan jakinarazi dela uste izango da, nahikoa izango da ebazpenaren testua osorik jakinarazteko ahalegin bat egin dela frogatzea, arrakastatsua
|
izan
ez bada ere.
|
|
|
Prozedura iraungitzeagatik bukatu bada, Administrazioak prozedura berriro has dezake preskripzio epean zehar (edo iraungitze epean zehar, Bizkaian), hots, tributu zorra zehazteko ahalaren preskripzio epean zehar. Hiru Lurraldeetan prozedura amaituko da ikuskapen prozedura hasteagatik, egiaztapen murriztuko prozedura
|
izan
ezik eta Bizkaian soilik, egiaztapen laburtuko prozedura ere kenduta. Aurrekoez gain, Bizkaian eta Gipuzkoan, prozedura amaituko da egiaztapen mugatuko prozedura hasteagatik48 Bi lurralde horietan, gainera, prozeduraren iraungitzeepea eten daiteke egiaztapen murriztuko prozedura edo balioak egiaztatzeko prozedura hasteagatik, eta horiek amaitu arte.
|
|
|
Horrela, 26 artikuluko printzipio orokorrari salbuespen garrantzitsua egin zaio: ez da berandutze interesik eskatuko prozedura ezberdinak ebazteko legez ezarri diren epeetatik gora Tributu administrazioa luzatu den denboran zehar, geroratzeko eta zatikatzeko eskaeretan (eta Bizkaian konpentsatzeko eskaeretan)
|
izan
ezik. Esaterako, Bizkaian horrela gertatuko da berraztertze errekurtsoa jarri denetik hiru hilabete baino gehiago igaro direnetik, edo urtebetea baino gehiago igaro denean erreklamazio ekonomiko administratiboa jarri denetik, kasu bietan aurkaratutako egintza etetea erabaki bada (TFAOren 232.4 eta 245.2 artikuluak). b) Likidazioa deuseztatu eta likidazio berria egiten denean.
|
|
|
67 Bizkaian
|
izan
ezik, berandu aurkeztean TFAOren 203 artikuluko 400 euroko zehapena ezarriko baita. ez den zigor klausularen parekoak izanik, Konstituzio Auzitegiarentzat68). Hortxe kokatu ditugu errekarguok, beraz; ez dute zigor izaerarik TFAOek (ezta TLOk ere) ez dutelako inon zehapenen pare jartzen.
|
|
|
Epea amaitu eta hurrengo sei hilabeteetan aitorpena aurkeztuz gero, errekargua %5ekoa da berandutze interesik eta zehapenik gabe, berandu aitortzeagatik 203 artikuluan ezarritako zehapena
|
izan
ezik.
|
|
|
Epea amaitu denetik sei hilabete igaro eta gero aitorpena aurkeztuz gero, errekargua %5ekoa da eta berandutze interesak ere zor dira aitorpena aurkezteko borondatezko epea amaitu denetik aitorpena aurkeztu den arte; zehapenik, ordea, ezin da ezarri, berandu aitortzeagatik 203 artikuluan ezarritako zehapena
|
izan
ezik. Ez da berandutze interesik sortuko, aitorpena aurkeztu denetik zorra ordaintzeko likidazioa jakinaraztean hasi den borondatezko epea amaitu arte.
|
|
|
Zehapenik ez, 203 artikulukoa
|
izan
ezik
|
|
|
a) Autolikidazioa epez kanpo (betearazpen aldian) eta aurretiazko errekerimendurik gabe aurkeztu denean. Errekarguarekin batera, betearazpen aldiko berandutze interesak gehitu behar dira autolikidazioa aurkeztu eta ordaindu denerako sei hilabete baino gehiago igaro badira borondatezko epea amaitu zenetik; zehapenik, ordea, ezin da ezarri, berandu aitortzeagatik 203 artikuluan ezarritako zehapena
|
izan
ezik. Berandutze interesak, halakorik denean, zenbatuko dira betearazpenaldia hasi denetik autolikidazioa aurkeztu eta ordaindu den arte. b) Likidazioa epez kanpo ordaintzen denean, premiamendu probidentzia jakinarazi aurretik.
|
|
|
72 Gure ustez, Bizkaiko TFAOren 60.3 artikuluak aipatzen duena, hots," betearazpena berehalakoa da" dionean, zorraren ordainketa geroratzeko edo zatikatzeko eskaerari, betebeharpekoak aurkeztutako konpentsatzeko eskaerari, zorren ordainean ondasunak edo eskubideak ematearen eskaerari edota zerga bilketaren prozedura eteteko eskaerari ezezkoa ematean, eskaera premiamendu probidentzia jakinarazi eta hilabetea igaro ondoren aurkeztu delako, edota zorra geroratzeko edo zatikatzeko eskaera ala zerga bilketaren prozedura eteteko eskaera ez onartzean, orduan Administrazioari bide ematen diola premiamendu probidentzia jakinaraztean ordainketa egiteko ireki den aparteko hilabeteko epea ez aplikatzeko soilik. Hortaz, ezin du probidentzia eman eta jakinaraztea saihestu, probidentzia jaso ondorengo betearazpenaldian aurkeztu diren eskaerak
|
izan
ezik. identifikazioa, data, zorra ordaindu ezean errekargua goreneko kopuruan (premiamendu errekargua) eskatuko dela eta prozeduraren baitan zordunaren ondasunak enbargatu daitezkeela ohartaraztea, eta probidentziaren aurkako errekurtsoak eta epeak.
|
|
|
ondasunak eta eskubideak adjudikatu aurretik, edozein unetan, betebeharpekoak kuota, interesak, zehapenak eta kostuak ordainduko balitu, ondasun enbargatuak askatuko lirateke. Edozein kasutan ere, Administrazioak ezin ditzake ondasunak eta eskubideak besterendu likidazio egintza irmoa izan arte, ezinbesteko kasuetan (ondasun galkorrak edo balioa berehala galtzeko arriskua duten ondasunak) eta betebeharpekoak besterentzeko eskatzen duenean
|
izan
ezik.
|
|
|
Horregatik, prozedura erabili ahal izango da deuseztasun akats frogatua eta zalantzarik gabekoa gertatzen bada, hots, Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 224 artikuluak eta Bizkaiko TFAOren 225 artikuluak ezarritako kasuetan73: ...Zuzenbideko arau hauste direnean, edo halako arau hauste baten ondorioz ematen direnean; e) legezkoprozeduraerabatbazterturikedokideanitzekoorganoetanborondatea eratzeko funtsezko erregelak erabat bazterturik emandakoak direnean; f) antolamendu juridikoaren kontra doazen berariazko nahiz ustezko egintzak direnean, ahalmen edo eskubideak eskuratzeko badira, horiek eskuratzeko oinarrizko betekizunak
|
izan
ez arren; eta g) foru arauz edo legez berariaz ezartzen den beste edozein.
|
|
|
Prozedura honako arrazoi batengatik amaituko da: ...in behineko likidazioagatik; b) iraungitzeagatik, sei hilabete igarota, baina Tributu administrazioak beste prozedura bati ekin ahal izango dio likidazio egokiaren bidez tributu zorra zehazteko ahala preskribatu edo iraungi baino lehen; c) egiaztapen mugatuko prozedura (Bizkaian, soilik) edo ikuskapen prozedura hasteagatik, azken horietatik egiaztapen murriztuko eta egiaztapen laburtuko prozedurak
|
izan
ezik.
|
|
|
Kasu honetan ez da autolikidaziorik edo aitorpenik aurkezteko eta ondorioz ez da prozedurarik hasi; horregatik honako prozedura hau ofizioz hasiko da, betebeharpekoak autolikidazioa edo aitorpena aurkeztu nahi
|
izan
ez duelako.
|
|
|
54 Egiaztapeneta ikerketa prozeduran, behin behineko likidazioa eman daiteke, besteak beste, tributu betebeharreko elementuren bat zehazten bada behin betiko egiaztatu gabe dagoen beste betebehar baten elementuetan; erregularizazio proposamen desberdinak egin daitezkeenean, bereziki, adostasuna partziala den kasuetan; edota Ogasun publikoaren aurkako delituari lotutako elementuen gainean likidazioa egiten denean. Egiaztapeneta ikerketa prozedurako jarduketak behin behineko likidazioarekin amaitzen direnean, betebeharpekoaren tributu egoera ezin izango da berriro erregularizatu geroago hasiko den ikuskapen prozedura baten bidez, beste betebeharren elementuen gainean
|
izan
ezik ordura arte behin betiko egiaztatu izan ez badira. diren jarduketak burutuko dira, eta horiek amaitutakoan hurrengoetarako eguna, ordua eta tokia zehaztuko dira. Betebeharpekoa aurrean izan gabe Administrazioaren bulegoetatik agertzeko zitazioa egitean, hamar eguneko epea eman behar zaio betebeharpekoari, gutxienez, errekerimendua jakinarazi zaionetik biharamunean zenbatzen hasita (Bizkaiko Erregelamenduaren 31 artikulua, Gipuzkoako Erregelamenduaren 41 artikulua eta, hedaduraz, Arabako Erregelamenduaren 27 artikulua).
|
|
|
54 Egiaztapeneta ikerketa prozeduran, behin behineko likidazioa eman daiteke, besteak beste, tributu betebeharreko elementuren bat zehazten bada behin betiko egiaztatu gabe dagoen beste betebehar baten elementuetan; erregularizazio proposamen desberdinak egin daitezkeenean, bereziki, adostasuna partziala den kasuetan; edota Ogasun publikoaren aurkako delituari lotutako elementuen gainean likidazioa egiten denean. Egiaztapeneta ikerketa prozedurako jarduketak behin behineko likidazioarekin amaitzen direnean, betebeharpekoaren tributu egoera ezin izango da berriro erregularizatu geroago hasiko den ikuskapen prozedura baten bidez, beste betebeharren elementuen gainean izan ezik ordura arte behin betiko egiaztatu
|
izan
ez badira. diren jarduketak burutuko dira, eta horiek amaitutakoan hurrengoetarako eguna, ordua eta tokia zehaztuko dira. Betebeharpekoa aurrean izan gabe Administrazioaren bulegoetatik agertzeko zitazioa egitean, hamar eguneko epea eman behar zaio betebeharpekoari, gutxienez, errekerimendua jakinarazi zaionetik biharamunean zenbatzen hasita (Bizkaiko Erregelamenduaren 31 artikulua, Gipuzkoako Erregelamenduaren 41 artikulua eta, hedaduraz, Arabako Erregelamenduaren 27 artikulua).
|
|
|
Betebeharpekoari jarduketen ondorioak jasotzen dituen Ikuskaritzaren txostena jakinarazten zaion egunean emango dira bukatutzat jarduketak, edo jakinarazteko lehen ahalegina egin denean. Prozeduraren gehieneko epea amaitzeak, txostena jakinarazi gabe, egiaztapeneta ikerketa prozeduraren ondorio berdinak ekarriko ditu (ez da iraungitzen; prozedurak aurrera egingo du amaitu arte), berandutze interesei dagokienez
|
izan
ezik. Ondorioak, beraz, honakoak dira:
|
|
|
Berraztertze errekurtsoaren bidez aurkara daitezke erreklamazio ekonomikoadministratiboen objektu izan daitezkeen egintza guztiak, bi
|
izan
ezik: berraztertze errekurtsoaren ebazpena eta erreklamazio ekonomiko administratiboaren ebazpena.
|
|
|
Tributuak aplikatzeari dagokionez, erreklamazioa honako egintza hauen kontra jar daiteke: ...nkatzeko egintzak ere; d) salbuespen, onurak edo pizgarri fiskalak ukatu edo aitortzen dituzten egintzak; e) Amortizaziorako plan bereziak onartu edo ukatzen dituzten egintzak; f) Betebeharpeko bati aplikatu beharreko tributu araubidea zehazten duten egintzak, beraren etorkizuneko betebeharretarako garrantzizkoak direnean (nahiz eta formalak izan), Administrazioa aurretik lotesten duten prozedurak
|
izan
ezik; g) Zerga bilketako organoen egintzak; h) bidegabeko sarrerak itzultzeko eskaerak ebazten dituztenak; i) Tributuarauek ezartzen dituzten bestelako egintzak.
|
|
|
Atzeraeragin kasuetan
|
izan
ezik, ebazpena betearazteko egintzak jakinarazi behar dira hilabeteko epean, ebazpen hori Tributu administrazioaren erregistroan sartzen denetik aurrera. Ez da berandutze interesik eskatuko Administrazioak hilabeteko epea bete ez duenetik aurrera.
|
|
|
Akta mota honen berezitasuna da akta sinatu aurretik banku edo elkarrekiko bermerako sozietate baten abal solidarioa edo kauzio aseguruaren ziurtagiria aurkeztu edo gordailutu behar da, likidazio proposamenaren eta zehapen proposamenaren ondoriozko zorraren zenbatekoaren gainean. Aktaren aurka ezin daiteke errekurtsorik jarri, TFAOren 225 artikuluak jaso duen erabateko deuseztasunaren prozedura eta auzitegien aurreko administrazioarekiko auzi errekurtsoa
|
izan
ezik. Akta hau sinatuz gero, zehapena %70ean gutxituko da, eta aipatutako errekurtsoak jarriz gero, zehapenaren murrizketa galduko da.
|
|
|
Aitorpena epez kanpo aurkeztu den kasuan, jarduketak hasiko dira eta Administrazioak likidazioa emango du, zorrean epez kanpo aurkezteagatiko errekarguak eta berandutze interesak sartuta baina zehapenik gabe (Bizkaian berdin arautu da, TFAOren 203 artikuluko epez kanpoko aurkezpenagatiko zehapena
|
izan
ezik TFAOren 184.3 artikulua). Edozein kasutan, betearazpen aldia hasiko da aitorpenaren ondoriozko likidazioa ordaintzeko borondatezko epea amaituz gero.
|
|
|
Autolikidazioa epez kanpo aurkeztu den kasuan, Bizkaian betearazpen aldia hasi dela ulertuko da, hortaz, betearazpen aldiko errekargua eta berandutze interesak ordaindu dira, zehapenik gabe, TFAOren 203 artikuluko epez kanpoko aurkezpenagatiko zehapena
|
izan
ezik (TFAOren 184.3 artikulua). Araban, Gipuzkoan eta lurralde erkidean, epez kanpoko aitorpena aurkezteagatiko errekargua eta berandutze interesak ordaindu behar dira, inolako zehapenik gabe.
|
|
|
Lurralde erkideko indarreko TLOk (141 artikuluaren h) letra) arautu bezala, Arabako TFAOk ikuskapen organoei egiaztapen mugatuko jarduketak egiteko ahalmena eman die, nahiz eta paradoxikoki ez batak ez besteak ez dituzte prozeduraren ezaugarriak modu bereizian arautu, Ikuskapenari buruzko Erregelamenduaren 54 eta 55 artikuluek xedatutakoa
|
izan
ezik. Arabako TFAOk dionez, egiaztapen mugatuko prozedura honi Arauaren 130.etik 134.era arteko artikuluetako erregelak aplikatuko zaizkio, alegia, kudeaketa organoek erabiltzen duten egiaztapen mugatuko prozeduraren erregelak.
|
|
|
Erregelamenduen II. Tituluko I. Kapituluan ezarritakoaren arabera, organo ebazlea Arabako Diputatuen Kontseilua da; Bizkaian, Gobernu Kontseilua; eta Gipuzkoan, Ogasun eta Finantzen Foru Diputatua, Diputatuen Kontseiluak emandako egintzen aurka
|
izan
ezik, halakoetan Kontseilua baita eskuduna. Prozedura amaitzeko ebazpena gehienez urtebetean jakinarazi behar da.
|
|
|
Administrazioak ezin deusezta ditzake bere egintza eta ebazpenak interesdunen kaltetan bada, Zuzenbide osoko deuseztasun edo oker material zein egitezkoak direnean
|
izan
ezik (Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 225 artikulua eta Bizkaiko TFAOren 226 artikulua). Horrela, egintza edo ebazpena kaltegarriak direla adieraz dezake baldin eta antolamendu juridikoaren aurkakoak badira, eta gero horien aurkako errekurtsoa jar dezake auzitegietan.
|
|
|
75 Interesdunaren mesedetan egiten bada
|
izan
ezik, halakoetan ebazpena zuzenean jakinaraz daitekeelako. Prozedura interesdunak eskatuta hasi bada, ostera, entzunaldia ere bazter utz daiteke, baldin eta ebazpena eman bada interesdunak berak aurkeztutako froga, alegazio edo egitateetan oinarrituta, halakoak prozeduran aintzat hartu diren bakarrak izanda. ebazpenen aurka berraztertze errekurtsoa eta erreklamazio ekonomiko administratiboa jarri ahal izango dira.
|
|
|
Administrazio publikoen egiturazko superabita edo oreka da egonkortasuna. Defizit publikoa erabat debekatu da, aparteko egoeratan
|
izan
ezik. Halaber, finantza jasangarritasun izenarekin, Legeak behartzen du aurrekontu publikoak prestatzera eta onestera epe erdian aurrekontu egonkortasuna bete nahian eta gerta daitezkeen desbideraketak zuzendu nahian.
|
|
|
Hurrenik, tributuen arloko epai irmoen ondorioak zabaltzen zaizkie bestelako interesdunei, nahiz eta azken horiek auzitegietara jo ez; horrenbestez, masan gauzatutako egintzak ez dira banan banan aurkaratu behar, horiek guztiek egoera berdinak eragiten badituzte. Azkenik, epaia irmoa
|
izan
ez arren, behin behinean betearaz daiteke, salbu eta konponezinak edo konpontzeko zailak diren kalteak ekartzen dituenean betearazpenak. aurkako berraztertze errekurtsoan berariazko ebazpena eman bazen eta egintzaren kopurua 18.000 eurotik beherakoa bazen, aurretiaz bide ekonomiko administratiboa agortu gabe (recurso per saltum). Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiak lehendabizi, 2008ko ekainaren 13ko epaian, eta Auzitegi Gorenak geroago, 2012ko urtarrilaren 26ko epaian, adierazi zutenez, paragrafo hori deuseza da EKren 149.1.18° eta 149.1.6° artikuluak hausteagatik.
|
|
|
AFAOren 109 artikuluaren arabera," Foru Diruzaintzaren eginkizunak ondokoak dira: ...arrak ordaintzea; b) Foru Ogasunaren funtsak eta baloreak, aurrekontuak diren zein aurrekontukoak ez diren eragiketek eragindakoak, zentralizatzea, eta, xedapenen batek hala ezartzen duenean, beste finantza fluxu batzuetan bitartekari aritzea; c) Foru Ogasunaren titulartasuneko finantza aktibo eta pasiboak kudeatzea, Foru Aldundiaren edo beraren foru organismo autonomoen ondarean sartuta daudenean
|
izan
ezik; d) Foru Aldundiaren, beraren organismo autonomo edo, hala denean, beste administrazio batzuen edo pertsona juridiko edo fisikoen alde ematen diren bermeak zaindu, ordainarazi eta, oro har, kudeatzea, erregelamendu bidez ezartzen denaren arabera; e) finantza baliabideak aldien arabera banatzea, Foru Ogasunaren betebeharrak efizientziaz asetzeko; f) Foru Aldundiak ematen dituen abalak kudeatz... Hortaz, Diruzaintza Ogasun publikoaren kutxazaina da eta kreditu erakundeetan irekitako kontuen bidez jardungo du.
|
|
|
Honakoak foru arauz (edo legez) soilik arautu behar dira TFAOen 7 artikuluak (eta TLOren 8 artikuluak) zehaztu duten bezala: a) Zerga egitatea, sortzapena, zerga oinarria, oinarri likidagarria, karga tasa eta tributu zorraren zenbatekoa ezartzeko osagaiak zehaztea, konturako ordainketen zenbatekoa
|
izan
ezik; baita iuris et de iure presuntzioak (kontrako frogarik onartzen ez dutenak) ezartzea ere. b) Konturako ordainketak egiteko tributu betebeharra sortzen dituzten kasuak. c) Tributu betebeharpekoak eta erantzuleak zehaztea. d) Salbuespen, murrizpen, hobari, kenkari eta gainerako onura edo pizgarri fiskalak ezarri, aldatu, ezabatu edota luzatzea. e) Errekarguak eta berandutza interesak ordaintz... Bizkaian, foru arauz arautu behar dira iraungitze epeak eta horiek eteteko arrazoiak ezartzea eta aldatzea. g) Tributuen arau hauste eta zehapenak ezarri eta aldatzea. h) Konturako ordainketak eta tributu betebehar nagusia betetzeko autolikidazio eta aitorpenak aurkezteko betebeharra. i) Tributu betebeharrak ez betetzearen ondorioak, negozio juridiko edo egintza juridikoen eragingarritasunari begira. j) Partikularren arteko betebeharrak, tributuen zioz. k) Tributu zorrak eta zehapenak barkatzea, eta luzamendu eta kitak ematea.
|
|
|
Bestalde ere, noizean behin tributu arauek Estatuko Aldizkarian argitaratu baino lehen ondorioak sortzen dituzte, hots, araua indarrean jarri aurretik gertatutako egitateen gainean ondorioak dituztenean; horrela gerta daiteke lege proiektua Gorte Nagusien Aldizkari Ofizialean argitaratzen denean. Teknika hori Konstituzioaren aurkakoa
|
izan
ez arren, ezin daiteke usuegi erabili, konstituzio printzipioak hauts daitezkeelako (esaterako, ekonomia ahalbidearen printzipioa) eta, batik bat, herritarren eta botere publikoen artean egon beharreko konfiantza apur daitekeelako. Nolanahi den ere, arazo hori sakonago jorratuko dugu atzeraeragina aipatzen dugunean.
|
|
|
Ildo bertsutik, Konstituzioaren 9.3 artikuluak honela dihardu: " xedapen zehatzaileen atzeraeragin eza xedapenok banakako eskubideei begira onuragarri
|
izan
ez edo eskubideok murrizten dituztenean". Hortaz, baiezta dezakegu legeria arruntak eta konstituzio antolamenduak ez dutela debekatzen tributu legeen atzeraeragina.
|
|
|
Hiru Lurralde Historikoetan tributu itundua da baina Estatuak une oro ezarritako arau substantibo eta formazko arauen arabera ezarriko da, aitorpen ereduak eta ordaintzeko epeak
|
izan
ezik.
|
|
|
Hiru Lurralde Historikoetan tributu itundua da baina Estatuak une oro ezarritako arau substantibo eta formazko arauen arabera ezarriko da, aitorpen ereduak eta ordaintzeko epeak
|
izan
ezik.
|
|
|
Gaur egun, ia tributu gehienak (kontribuzio bereziak
|
izan
ezik) kuotaren sistemaren arabera zenbatzen dira. Tributuen sailkapena egin dezakegu kuota hori finkoa edo aldakorra den begiratuta.
|
|
|
Ulerbidez, Balio Erantsiaren gaineko Zergaren kasuan, zero karga tasa kenkari izaerako teknika da, legezko hurrengo fikzio honetan oinarrituta: eragiketa bat zergaren menpe eta kargapean dago ondorio guztietarako, zergaren ordainketarako
|
izan
ezik. Zero karga tasa duen eragiketa zergaren menpekoa da, eta eragiketa gauzatzen duen subjektua ere zergaren subjektu pasibo bihurtu da.
|
|
|
Preskripzio epea, egun, lau urtekoa da lurralde guztietan, Araban
|
izan
ezik han bost urtekoa baita. Preskripzioa geldiarazi egin daiteke eta, halakoetan, berriro zenbatu behar da epe osoa hasiera hasieratik.
|
|
|
Jakinarazpena egiten denetik, erantzuleak erantzukizuna eratortzeko egintza hori aurkara dezake, erantzukizuna sortzeko egitatea bete ez delako, edo subjektu pasiboaren eta erantzule solidarioen kaudimengabeziako adierazpena ez delako behar bezala egin. Aldi berean, likidazioa ere aurkara dezake erantzuleak, subjektu pasiboaren eskubide guztiak eskuratu dituelako, likidazioa irmoa denean
|
izan
ezik. Azkenik, erantzuleak tributua ordaintzen badu, ordaindutakoa berreskuratzeko akzioa du subjektu pasiboaren aurka.
|
|
|
Badirudi nahikoa dela zordun nagusiak zorra ordaintzeko jatorrizko borondatezko epean ez ordaintzea. Are gehiago, prozedura borondatezko epean ere hasi omen daiteke, nahiz eta adierazpenak ondoriorik
|
izan
ez borondatezko epea amaitu arte ordaintzen ez denean.
|
|
|
Oinordetzaren esparru objektiboari dagokionez, oinordetza gauzatzen da zor osoaren gain, kausatzailearen arau hausteengatik ezarritako zehapenen gain
|
izan
ezik.
|
|
|
Edozein kasutan, bazkideek modu solidarioan erantzuten dute; modu horretara, Administrazioak edozein bazkide edo partaidearen aurka jo dezake zor osoa kobratzeko, nahiz eta gero bazkideek elkarri eska diezaiokete lehenago ordaindutakoa (ondasun erkidegoen kasuan
|
izan
ezik).
|
|
|
Ekonomia Itunaren edozein aldaketa edo egokitzapena ere aho batez onetsi behar da Ekonomia Itunaren Batzorde Mistoaren akordioaren bidez (Bigarren Xedapen Gehigarria). Itun edo akordio hori erabili izan da orain arteko itunak aldatu edo onetsi nahi izan diren guztietan, lehenago aipatu dugun 1981eko Ekonomia Itunaren aldebakarreko luzapena
|
izan
ezik.
|
|
|
Egoiliar izate berrian pertsona fisikoak jarraian emandako denbora gutxienez hiru urtez luzatzen den kasuetan
|
izan
ezik, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergaren eta Ondarearen gaineko Zergaren ondorioetarako, aldaketarik ez dela izan pentsatuko da ondorengo inguruabarrak gertatzen direnean: a) Egoiliarra izateaz aldatzen den urtean edo hurrengoan, Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zergaren zerga oinarria aldaketaren aurreko urtean izandako zerga oinarria baino %50 handiagoa izatea, gutxienez.
|
|
|
2011ko irailaren 27tik aurrera indarrean dago Espainiako Konstituzioaren 135 artikuluaren eraldaketa. Artikulu horren arabera, aurrekontu egonkortasunaren printzipioa ezarri zaie Estatuari eta Autonomia erkidegoei, eta orekaren printzipioa Toki Korporazioei orekak esan nahi du udalek ezin dutela zorrik jaulki eguneroko gastuak finantzatzeko, aldi baterako diruzko beharrizanak ordaintzeko
|
izan
ezik. Administrazio publiko guztien herri zorraren kopuruak ezin du gainditu Europar Batasunaren Funtzionamendurako Tratatuak ezarritako balioa, barne produktu gordinari begira (Konstituzioaren 135.3 artikulua).
|
|
|
Berandutze interesek kalte ordaineko izaera dute, inoiz ez izaera zehatzailerik: Administrazioa edota administratuari egindako kaltea medeatzen dute, zor den kopurua edo ordaindu gabeko kopurua
|
izan
ez duen epealdia aintzat hartuta, eta atzerapeneko kasu guztietan eman behar dira. Halaber, 2017ko araua aldatu arte, arau orokorra zehapenik ez jartzekoa izan da itzurpenaren aurkako klausula aplikatzean.
|
|
|
Zehapena jartzeko, egiaztatu behar da bat datozela itzurpenaren aurkako klausularen kasua eta Administrazioak bere irizpidea ezarrita duen kasua edo kasuak, beti ere irizpide hori aitorpena edo autolikidazioa aurkezteko epea hasi aurretik, guztiek ezagutzeko, plazaratu bada. Hala ere, gure ustez, arau orokorra zehapenik ez jartzea izaten jarraitu behar da, tributu arau hauste bezala araututako kasuan
|
izan
ezik.
|
|
|
Tributuen foru sisteman tributu batzuen arauketa Lurralde Historikoen esku dago; horrekin batera, eta Foru Aldundiek beste tributu batzuk ordainarazi arren, tributu horien foru arautegia lurralde erkidean indarrean dagoenaren berdina izan behar da, autu zehatz batzuetarako
|
izan
ezik.
|
|
|
Araugintza autonomoa dute, besteak beste, honako tributuek: Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga (jarduera ekonomikoen, sarien eta ondasun higigarrien kapitalaren gaineko atxikipenak
|
izan
ezik, horietan lurralde erkideko atxikipen tasak erabili behar direlako), Sozietateen gaineko Zerga, Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zerga edota Ondare Eskualdaketa eta Egintza Juridiko Dokumentatuen gaineko Zerga (sozietate eragiketen modalitatea izan ezik eta egintza juridiko dokumentatuen modalitatea izan ezik kanbio letrei dagokienez).
|
|
|
Araugintza autonomoa dute, besteak beste, honako tributuek: Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga (jarduera ekonomikoen, sarien eta ondasun higigarrien kapitalaren gaineko atxikipenak izan ezik, horietan lurralde erkideko atxikipen tasak erabili behar direlako), Sozietateen gaineko Zerga, Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zerga edota Ondare Eskualdaketa eta Egintza Juridiko Dokumentatuen gaineko Zerga (sozietate eragiketen modalitatea
|
izan
ezik eta egintza juridiko dokumentatuen modalitatea izan ezik kanbio letrei dagokienez).
|
|
|
Araugintza autonomoa dute, besteak beste, honako tributuek: ...ga (jarduera ekonomikoen, sarien eta ondasun higigarrien kapitalaren gaineko atxikipenak izan ezik, horietan lurralde erkideko atxikipen tasak erabili behar direlako), Sozietateen gaineko Zerga, Oinordetza eta Dohaintzen gaineko Zerga edota Ondare Eskualdaketa eta Egintza Juridiko Dokumentatuen gaineko Zerga (sozietate eragiketen modalitatea izan ezik eta egintza juridiko dokumentatuen modalitatea
|
izan
ezik kanbio letrei dagokienez).
|
|
|
Aurreko irizpidea ez da aplikatuko Estatuak bere funtzionarioei eta enplegatuei emandako ordainsarien kasuan, erakunde autonomoetako eta enpresa erakunde publikoetako funtzionarioak eta enplegatuak, Estatuko merkataritza sozietateetakoak, Estatuan adskribatutako partzuergoetakoak, Estatuko fundazioetakoak, transferitu gabeko unibertsitate publikoetakoak eta Euskadin dauden portu agintaritzetakoak
|
izan
ezik.
|
|
|
(b) Sasoikako lanak edo denboraldiko ekoizpen jarduerei lotutako lanak
|
izan
ez arren, aldizka eta ziurtasunez, data zehatzetan edo zehaztugabeetan, betearaziko diren lanak gauzatzeko.
|
|
|
Bestalde, ekoizpen inguruabarrak LELTBren 16.1 artikuluan jarraitutasunik gabeko lan kontratu finkoak egiteko zein kasu ezarri eta kasu horiekin bat ez etortzea kontratuan inguruabar horien aldi baterako izaera justifikatzearen araberakoa da. Are gehiago, ondore horietarako, hitzarmen kolektibo batzuek zehaztu dute noiz ulertuko den sasoikako lanak edo denboraldien arabera zein ekoizpen jarduera izan eta jardueroi lotutako lanak daudela edo horrelako lanak
|
izan
ez arren, aldizka eta ziurtasunez, data zehatzetan edo zehaztugabeetan, betearaziko diren lanak. Horrenbestez, hitzarmen kolektiboak zehaztutakora biltzen ez den jarduera oro ekoizpen inguruabarrengatiko lan kontratuen bidez gauzatu ahal izango da.
|
|
|
(b) Kontratuan baliozkotasunez ezarritako arrazoiengatik, horiek enpresaburuak era nabarian eskubideaz abusatzea dakartenean
|
izan
ezik. Adibidez, kontratuan zenbait baldintza suntsiarazle ezartzea, esaterako, kontratua azkentzea langilea gaixotzeagatik, besterik gabe.
|
|
|
Alokairu ordainketa atzeratzea kontratua suntsiarazteko arrazoi izan dadin jarraikako eta etenik gabeko jokabidea izan behar da eta ez lantzean behingo atzerapena [1999ko urtarrilaren 25eko (4275/ 1997 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa]. © Enpresaburuak bere betebeharren inguruan gauzatutako beste edozein ez betetze larri, ezinbesteko kasuak
|
izan
ezik, bai eta enpresaburuak langilea aurreko lan baldintzetan enpresan berriro sartzea ez onartzea ere, mugigarritasun geografikoaren eta lan baldintzak funtsean aldaraztearen kasuetan (ikusi, hurrenez hurren, LELTBren 40 eta 41 artikuluak), epai judizial batek adierazi duenean egoera horiek justifikatu gabeak direla.
|
|
|
Hala ere, horiek 18 urte bete ondoren aitortu ahal izango da lanaldia murrizteko eskubidea harik eta kasuan kasuko kausatzaileak 23 urte bete arte, minbizia edo gaixotasun larria diagnostikatu badira adinnagusitasunera heldu aurretik, betiere, lanaldi murrizketa eskatzeko orduan aurreko paragrafoetan ezarritako betekizun guztiak betetzen badira, adinarena
|
izan
ezik.
|
|
|
Nolanahi ere, hitzarmen kolektiboek irizpideak ezarri ahal izango dituzte lanaldi murrizketa zein ordutegitan gauzatu behar den zehazteko, aintzat hartuz, dela norberaren, familiaren eta laneko bizitza uztartzeko eskubideak, dela enpresaren ekoizpeneta antolaketa beharrizanak. Edonola ere, langileak, ezinbesteko kasua dagoenean
|
izan
ezik, enpresaburuari aurreabisua eman dio, 15 egunekoa edo hitzarmen kolektibo aplikagarriak ezarritakoa; bada, aurreabisu horretan zehaztu da lanaldi murrizketa zein datatan hasi eta amaituko den. Enpresaburuaren eta langilearen artean sortutako ezbaiak, lanaldi murrizketarako baimenaldia noiz eta zein ordutegitan gauzatu behar den zehazteari dagokionez, jurisdikzio sozialak ebatzi behar ditu, norberaren, familiaren eta laneko bizitza uztartzeko eskubideak egikaritzea ahalbidetzen duen prozeduraren bidez (20 egun balioduneko iraungitze epea) (ikusi JSALren 139 artikulua).
|
|
|
Horrelakorik izan ezean, langileei dagokie eskubide horiek zehaztea. Baina langileak, ezinbesteko kasua dagoenean
|
izan
ezik, enpresaburuari aurreabisua eman dio, 15 egunekoa edo hitzarmen kolektibo aplikagarriak ezarritakoa; bada, aurreabisu horretan zehaztu da kasuan kasuko eskubidea baliatzeko aukera zein datatan hasi eta amaituko den. Enpresaburuaren eta langilearen artean eskubide horiek egikaritzearen inguruan sortutako ezbaiak jurisdikzio sozialak ebatzi behar ditu, norberaren, familiaren eta laneko bizitza uztartzeko eskubideak egikaritzea ahalbidetzen duen prozeduraren bidez (20 egun balioduneko iraungitze epea) (ikusi JSALren 139 artikulua).
|
|
|
2017ko azaroaren 29ko EBAEren arabera (C/ 2016 auzian), langileek urteko opor ordainduak izateko eskubidea atzeratu eta pilatzeko aukera izan behar dute, opor horiek
|
izan
ez dituztenean, noiz eta enpresaburuak aldez aurretik opor horiek izatea debekatu duen, adibidez, uste izateagatik langile autonomoak direla. Horregatik, ulertu behar da ez dela onargarria langile baten eta bere enpresaburuaren artean eztabaida izanez gero, langileak urteko opor ordainduak ote dituen erabakitzeko unean, langileak opor horiek izan beharra aldez aurretik jakin gabe opor ordainduak izateko eskubidea dagokion.
|
|
|
(c) Nahitaezkoa da oporrak egutegiko urtean izatea (gogora bedi, hala ere, LELTBren 38.3 artikuluko salbuespena) eta eragozten da ekonomikoki konpentsatzea
|
izan
ez diren oporrak, salbu eta lan kontratua egutegiko urtean azkentzen denean, kasuan kasuko oporrak izateko aukerarik gabe.
|
|
|
LELTBren 38.3 artikuluko hirugarren paragrafoa ez dator bat 2022ko irailaren 22ko EBAEk (C/ 20 eta C/ 20 pilatutako gaiak) adierazitakoarekin; izan ere, epai horren arabera, aldi baterako ezgaitasunarengatik
|
izan
ez den oporraldiari ezin dakioke inolako denbora mugarik ezarri.
|
|
|
Klausula horren arabera, langileak betebeharra du indarreko legeriak onartutako ordu guztiak egiteko. Halaber, ordu horiek diruarekin konpentsatzen dira, aurkakoa ituntzen denean
|
izan
ezik.
|
|
|
Gainera, hurrengo alokairu kontzeptuak ere badagozkio: (a) gaueko lanaren ondoriozko plusa, urteko 3.740,55 eurokoa dena (hitzarmen kolektibo aplikagarriaren arabera alokairu kontzeptu hori izango delako Taldeko Gutxieneko Alokairua, %22 gehituta; orobat, aintzat hartu behar da, langileak bere zerbitzuak gauez ematen dituela, hilabetean 5 egunetan, abuztuan
|
izan
ezik, oporrak dituelako); (b) hiru aparteko paga, 1.672,52 eurokoa bakoitza (hitzarmen kolektibo aplikagarriaren arabera aparteko paga horiek Taldeko Gutxieneko Alokairuaren beste izango direlako).
|
|
|
Kirolari profesionalek benetan jarduteko eskubidea dute, eta, ondorenez, zehatuta edo min hartuta daudenean
|
izan
ezik, ezin dira baztertu entrenamendu eta kirol jarduera gauzatzeko osterantzeko prestaketa saioetatik.
|
|
|
(g) Klubari egozteko moduko arrazoirik
|
izan
ez baina kirolariak atzera egin duenean, klubak eskubidea du, itundutako kalte ordaina jasotzeko, edo, itunik izan ezean, epaiketan ezarritako kalte ordaina jasotzeko. Azken kasu horretan, aintzat hartu behar dira kirol ordenaren inguruabarrak, kirol erakundeari eragindako galerak, kontratua hausteko arrazoiak eta epaileak egokitzat jotako osterantzeko osagaiak.
|
|
|
Gehieneko lanaldia eta gutxieneko atsedenaldiak errespetatuta, alderdiek itundutakoaren araberakoak izango dira presentzia aldiaren iraupena eta ordainsariak edo konpentsazioa. Edozein kasutan, presentzia aldi horiek, ordaindutako atsedenaldi baliokideekin konpentsatzea erabakitzen ez denean
|
izan
ezik, ezin izango dute gainditu astero 20 ordu, batez beste, hilabeteko erreferentzia aldian, eta ordainduko dira ordu arruntei dagokien alokairua baino txikiagoa ez den alokairuarekin.
|
|
|
Edoskitzailea zaintzeko baimenaldia eta lanaldi murrizketa zein ordutegitan eta zein alditan izango den langileak erabakiko du, bere lanaldi arruntaren baitan. Baina langileak, ezinbesteko kasua dagoenean
|
izan
ezik, enpresaburuari aurreabisua eman dio, 15 egunekoa edo hitzarmen kolektibo aplikagarriak ezarritakoa; bada aurreabisu horretan zehaztu da edoskitzailea zaintzeko baimenaldia eta lanaldi murrizketa zein datatan hasi eta amaituko den. Enpresaburuaren eta langilearen artean sortutako ezbaiak, edoskitzailea zaintzeko baimenaldia eta lanaldi murrizketa zein ordutegitan eta zein alditan izango diren zehazteari dagokionez, jurisdikzio sozialak ebatzi behar ditu, norberaren, familiaren eta laneko bizitza uztartzeko eskubideak egikaritzea ahalbidetzen duen prozeduraren bidez (20 egun balioduneko iraungitze epea) (ikusi JSALren 139 artikulua).
|
|
|
Absente egoteko baimenaldia eta lanaldi murrizketarako aldia zein ordutegitan eta noiz gauzatuko diren langileak erabakiko du, bere lanaldi arruntaren baitan. Baina langileak, ezinbesteko kasua dagoenean
|
izan
ezik, enpresaburuari aurreabisua eman dio, 15 egunekoa edo hitzarmen kolektibo aplikagarriak ezarritakoa; bada, aurreabisu horretan zehaztu da absente egoteko baimenaldia eta lanaldi murrizketa zein datatan hasi eta amaituko den. Enpresaburuaren eta langilearen artean sortutako ezbaiak, absente egoteko baimenaldia eta lanaldi murrizketarako aldia zein ordutegitan eta noiz gauzatuko diren zehazteari dagokionez, jurisdikzio sozialak ebatzi behar ditu, norberaren, familiaren eta laneko bizitza uztartzeko eskubideak egikaritzea ahalbidetzen duen prozeduraren bidez (20 egun balioduneko iraungitze epea) (ikusi JSALren 139).
|
|
|
Nolanahi ere, hitzarmen kolektiboek irizpideak ezarri ahal izango dituzte lanaldi murrizketa zein ordutegitan gauzatu behar den zehazteko, aintzat hartuz, dela norberaren, familiaren eta laneko bizitza uztartzeko eskubideak, dela enpresaren ekoizpeneta antolaketa beharrizanak. Edonola ere, langileak, ezinbesteko kasua dagoenean
|
izan
ezik, enpresaburuari aurreabisua eman dio, 15 egunekoa edo hitzarmen kolektibo aplikagarriak ezarritakoa; bada, aurreabisu horretan zehaztu da lanaldi murrizketa zein datatan hasi eta amaituko den. Enpresaburuaren eta langilearen artean sortutako ezbaiak, lanaldi murrizketarako aldia zein ordutegitan eta noiz gauzatu behar den zehazteari dagokionez, jurisdikzio sozialak ebatzi behar ditu, norberaren, familiaren eta laneko bizitza uztartzeko eskubideak egikaritzea ahalbidetzen duen prozeduraren bidez (20 egun balioduneko iraungitze epea) (ikusi JSALren 139 artikulua).
|
|
|
Izaera orokorrarekin, ez dira sendotzeko modukoak, aurkakoa itundu denean
|
izan
ezik, lanpostuari edo enpresaren egoera ekonomikoari lotutako osagarriak [ikusi 2003ko urriaren 14ko (131/ 2002 errek. zk.) AGE, 4 Salakoa].
|
|
|
Printzipioz, halakoen izaera juridikoa eztabaidatzen da. Batetik, Auzitegi Gorenaren sendotutako doktrinaren arabera, hitzarmen kolektiboan aurkakoa esaten denean
|
izan
ezik, halakoak ez dira bildu behar oinarrizko alokairura. Aitzitik, egindako lanaren araberako alokairu osagarri dira, egindako lanaren ondorioz hilabetea baino aldi luzeagoko dutenak [denen artetik, 1998ko uztailaren 6ko (281/ 1998 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa; 1999ko urtarrilaren 18ko (274/ 1998 db. errek. zk.) AGE, 4 Salakoa; 1999ko urtarrilaren
|
|
|
Aitzitik, aukeratu bada kontratu arrunta etenda geratzea, kontratu berezia azkentzean, langileak aukeratu ahal izango du berriro ere lan harreman arruntak izatea. Are gehiago, diziplinazko kaleratze bidezkoa dagoenean
|
izan
ezik, langileak eskubidea izango du, kontratu berezia azkentzearen ondorioz dagozkion kalte ordainak jasotzeko.
|
|
|
(f) Enpresa lehiakideei ezin die zerbitzurik eman, horretarako baimena jaso duen ituna
|
izan
ezik.
|
|
|
© Pribilegio berezidun kredituak: gainerako kredituek pribilegio berezia izango dute eta lehentasuna izango dute beste edozein kredituren aurretik, eskubide errealek bermatutako kredituen aurretik
|
izan
ezik.
|
|
|
(d) Doloa: doloa bada izan, kontratugile batek, hitz edo azpijokoen bidez, bestea bultzatzen duenean kontratua egitera, eta hitz edo azpijokorik
|
izan
ez balitz, kontratugileak ez bazukeen kontratu hori egingo.
|
|
|
Aurreko hitzarmena ordezten duen hitzarmenak osorik indargabetzen du hori, esanbidez indarrean uztea erabaki diren aldeak
|
izan
ezik.
|
|
|
Sozialismoak, teorian, izaera erradikaleko postulatuak zituen (langileriak boterea eskuratzea, ekoizpen bideen jabetza kolektibizatzea, gizarte klaseak desagerraraztea), baina, praktikan, ESSBn eta bere orbitako estatuetan
|
izan
ezik, orokorrean, errealitatearekin bat zetorren jarrera moderatua izan zuen: demokrazian oinarritutako politikaren alde egin zuen, boterera heldu eta gizarte aldaketarako beharrezkoak ziren legegintza eraldaketak gauzatzeko.
|
|
|
...ifatuen sistema, lanbide kategorien arabera antolatzen zena) Gizarte Segurantzako Lege Orokorraren testu bategina onetsi zen, maiatzaren 30eko 2065/ 1974 Dekretuaren bidez. Demokrazian jada, ekainaren 20ko 1/ 1994 Legegintzazko Errege Dekretuak, Gizarte Segurantzako Lege Orokorraren testu bategina onestekoak, indargabetu zuen aurreko testu bategina, osasun laguntzari buruzko gai batzuei dagokienez
|
izan
ezik. Era berean, azken arau hori indargabetu zuen gaur egun indarrean dagoen urriaren 30eko 8/ 2015 Legegintzazko Errege Dekretuak, Gizarte Segurantzako Lege Orokorraren testu bategina onestekoak (GSLOTBk).
|
|
|
Izaera pertsonala
|
izan
ezik, jurisprudentziak sortutakoa baita hori, gainerako ezaugarriak erraz antzeman daitezke LELTBren 1.1 artikuluan, arau horren aplikazio esparruari buruzkoan: " lege hau langileei aplikatuko zaie, baldin eta horiek, modu borondatetsu batez, euren zerbitzu ordainduak inorentzat eman eta enplegatzaile edo enpresaburu deritzon beste pertsona fisiko zein juridiko baten antolaketaeta zuzendaritza esparruan ematen badituzte".
|
|
|
Modu horretara," lan arloko enpresa taldeen"" aparteko osagaiak" berregituratzearen ondorioz, baterako zuzendaritza (abusuzkoa denean
|
izan
ezik) eta kanpora begira enpresa taldearen itxura sortzea jadanik ez dira aparteko osagaiak, hots, enpresa taldeko enpresen artean erantzukizun solidarioa eragiten dutenak. Bestela esanda, bi ezaugarri horiek enpresa taldeei datxekien osagai bihurtu dira, eta taldearen izateari oso osoan lotzen zaizkio.
|
|
|
Egia esan, lan arloko ohiturak eginkizun murritza du lan iturri arauemaile gisa: dela" tokiko eta lanbideko usadio eta ohiturez" ari delako; dela ohiturak eginkizun ordeztailea duelako, legeak ohitura jaso duenean edo legeak ohitura jakin batera igortzen duenean
|
izan
ezik (LELTBren 3.4 artikulua). Igorpenen adibide dira hurrengoak:
|
|
|
Aldaketarik garrantzitsuenak honako hauek izan ziren: ...au ordura murriztu zen; jarraikako atsedenaldia ezarri zen, larunbat arratsaldea eta igande osoa hartzen zituena; oporrak gutxienez hogeita bat egunekoak izan behar zirela ezarri zen; Alokairuak Bermatzeko Enpresaburuen Arteko Funtsa Nazionala sortu zen; eta epaiketa bidez bidegabekotzat jotako kaleratzeen kasuetan langilea berriro hartzeko betebeharra ezarri zen, esanbidez tipifikatutako kasuetan
|
izan
ezik.
|
|
|
Egia da, eskumen horien egikaritzeko bikoiztasunak sahieztu behar dela eta finantza jasangarritasuna bermatu behar direla, baina printzipioz ez dago inolako arazorik eskumen mota horiek eman ahal izateko. Aipatutako propioak, eskuordetuak edo transferituak
|
izan
ez diren eskumenak garatu ahal izateko bi baldintza zehazten ditu ETELk:
|