|
2000
|
|
|
Oso interesgarria da jakitea euskaldunek hartu zuten jarrera erbestealdian eta baita egiaztatzea ere politika munduan denek bi karta joko diferenterekin mugitzen direla batera eta bestera itxurazko baino ez den errealitate nahiko gezurrezko batean. Ez da harritzekoa, beraz, azkenerako etsita amaitzea nahiz eta, lehen esan bezala, Mario Salegi baikor samar azaltzen zen hemengo egoeraren aurrean; orain ez dakit zer esan dezakeen,
|
izan
ere, hori su etena eten baino lehen izan baitzen. Agian bere eszeptizismo sakonera murgildu bide da ostera ere!
|
|
|
Zenbait unetan ausarta izan da; Madriletik kritikatua izan baita. Ez da
|
izan
ere aurrealdean, baina oso lan diskretua egiten ari da. Irakaskuntzan erlijio gaia dela-eta deitu izan gaitu, eta guk erantzun ere bai.
|
|
|
Bestetik, azken egunotan alderdiek sortu duten kuoten inguruko eztabaida genuke, zeintzuk emakumeon presentzia kontuari lehentasun gehiago eman dioten, bizi dugun zapalkuntza gainditzeko bidean eman liratekeen pauso eta lan ildo politikoei baino. Nahiz eta egia
|
izan
ere, emakumeok oso presentzia txikia dugula zuzendaritza postuetan, eta horren aurrean partaidetza politikak eraman diren, baina guztiz garrantzitsua iruditzen zait emakumeon presentzia hutsak emakumeen aldeko borroka bermatzen ez duela azpimarratzea.
|
|
|
Turismoaren arazoa ere oso puntuala da,
|
izan
ere kontutan izan behar dugu, Aralar edo Urkiola bezalako tokietara, lehen ere, parke izendatu aurretik jendea bertara joaten zela. Agian kasurik deigarriena, Valderejokoa izango da.
|
|
|
Edozein modutan, badugu zenbait kezka gai honi dagokionean. Alde batetik, eskumenen kontua dago,
|
izan
ere, orain, udaletxe askok zenbait eskumen galdu du eta Aldundiek hartu, eta hau horrela izatea kaltegarria deritzogu. Bestetik, zenbait natur parkeren benetako helburua ez da oso garbia, kasu batzutan turismoa edo basogintzari ematen zaio lehentasuna.
|
|
|
Benetan, nork oradainduko du kontserbazio hau? Hori da gure kezka nagusia,
|
izan
ere, naturaren kontserbazioa, nekazari zein abeltzainen bizkarretik egiteko arriskua ikusten dugu. Ez dakigu zein eragin izango duen honek guztiak baserritarrentzat.
|
|
|
Rosnay irakasleak espazio denbora berrira sartzeko arriskuari aurre hartu behar zaiola esanez erantzuten dio bere buruari,
|
izan
ere biziraupenerako baldintzak tartean direla, bi eredu ekonomikoek europarrak eta amerikarrak dituzten ezaugarri onuragarriak elkarlotzen saiatu behar baitugu. Utopikotzat jotzen ez duen hirugarren bide bat ere aurreratzen du:
|
|
|
Posmodernismoa asko tematu da munduaren ikuskera absolutizatuak faszismo eta sektetara iristeko ematen zuen bideaz, baina gure bizitzak antolatzen laguntzen digun" komunitatea" errazegi ahaztu du. Blasise Pascalek XVII. mendean esandakoa ekarriko dizuet goroa, ondoren," Lazedemoniar eta beste batzuen heriotze emankorrek ez gaituzte aztoratzen,
|
izan
ere zer dakarkigukete. Baina martiriren eredua bestelakoa da, hunkitzen gaituzte gure porputz atal direlako.
|
|
|
Eslovenia, Txekiar Errepublika, Polonia, Errusia, Letonia eta Lituania dira Europako mailara gehien hurbiltzen diren herrialdeak. Herrialde hauetan garrantzitsua da kontsumoaren kultura,
|
izan
ere, tradizio handia izan dute industrian, nahiz eta industria gehiena armagintzari emana egon izan den. Antzeko industria kultura honen erakusgarria izan da Bilboko Makina Erremintaren azken Biurtekoetan ikusi ahal izan dena.
|
|
|
Aurtengo logotipoa kolore biziko beldar bat da. Beldarrak lotura estua du ikastola eta herriarekin;
|
izan
ere, bertako haurren ohiko jokoa da beldarra, ondo zainduz gero tximeleta bihurtuko dena. Xabi Gorostiaga ikasle ohia arduratu da logoa diseinatzeaz, 93ko edizioan egin zuen bezalaxe.
|
|
|
Anbotoko magalean dagoen eskualdean euskara hutsean jardungo duen herri telebista sortu gura dugu bertako euskara elkarteok. Eixu!, Gurien bai, Barriketan eta Berbaro euskara elkarteok Durangaldeko Herri Komunikabideak elkartearekin bat egin, eta komunikazio arloan dagoen hutsunea bete gura dugu ekimen honekin,
|
izan
ere, gure eskualdean aldizkarigintza" Eraz" baino ez dugu jorratu orain arte, eta uste dugu badela ordua komunikazio arloa sendotu eta osatzeko.
|
|
|
Auzo honetatik aurrera, txangoaren zatirik desatseginena aurkituko duzue,
|
izan
ere, tarte batez errepide nagusitik jarraitu behar baituzue. Hala ere, zati honetan zehar, duela gutxi zeharkatu duzuen Plentziako Itsasadarraren ikuspegi panoramiko paregabea izango duzue.
|
|
|
Ipar Irlanda atzean utzita (baina Ulster barruan jarraitzen dugularik,
|
izan
ere Ipar Irlandako sei konderriek eta Errepublikako beste hiruk osatzen baitute Ulster eskualdea), Donegalen sartzen gara. Konderri honetan hasiko gara Ozeano Atlantikoaren haserrearekin disfrutatzen, Inishowen penintsulatik hasita.
|
|
|
Gipuzkoarrentzat Faisaien irla eta lapurtarrentzat Konferentziaren irla izenez ezaguna den irla txikia, aurrekoak bezala, jatorriz limo irla bat da. Dena dela, gaur egun erabat artifiziala den itxura azaltzen du Faisaien irlak,
|
izan
ere, 1659 urtean, bertan Pirinioetako Pakea sinatzeak, historia aldetik ospe handia emateaz gain, izaera juridiko administratibo berezia ekarri baitzuen irla txiki honentzat. Urte erdia Espainiako Estatuaren esku eta beste erdia Frantziako Estatuaren menpe dago.
|
|
|
Gizakiok oro har, gorpuak ikusi arte ez ditugu desagertuak hildakotzat jotzen eta," Haragia" n, bizidun bezala tratatu ditut. Niretzat kontraesan bortitza izan da,
|
izan
ere, pelikulan, hildakoak lur azpian mugitzen ikusten baitira, bizirik. Animazioaren bitartez gai hori lantzea interesgarria izan da oso.
|
|
|
Estatuko zinea ezagutzen dut gehien,
|
izan
ere, Espainiako Akademiaren kidea naiz. Ekoiztetxe bakoitzak bere lanak bidaltzen ditu Akademiara, honek Goya sariak eman behar dituenean, eta aurkezten diren filmak ikusten ditut, guztiak.
|
|
|
Ori da arritzekoa, asteko beintzat. Bestela,
|
izan
ere, nola ibilli sagardoketan. Geunden bezela zutik, jan aurrena arrautz opilla; gero aragi errea.
|
|
|
Halaber, ez du esan nahi ezta ere langileek beren nortasuna" betidaniko klase balio" gisa ezagutzen ditugun haiez kanpo eraiki behar dutelako denik. Berdintasuna, justizia eta elkartasuna beti bezain garrantzitsuak, edota inoiz baino beharrezkoagoak, izaten jarraitzen dutela esan ondoren, eta etorkizuneko programak eta borroka ereduak aldatu direla adierazi ondoren, ponentziak dio bideragarria dela neoliberalismoari aurre egingo dion proiektu alternatiboa osatzea,
|
izan
ere ezerk ez baikaitu behartzen indarrean dauden jardunbide ekonomiko eta sozialak ezinbestekoak eta gaindiezinak direla sinestera. ELAren ustez, enplegu gehiago eta hobea, fiskalitate zuzenagoa eta langileen bizimoduaren duintasuna ziurtatuko duen gizarte babesa" ezinbestekoak eta eskuragarriak" dira gaur egun.
|
|
|
Zuk errealitate politikoari oso lotuta idatzi dituzu metaforismo batzuk, adibidez ekidistantziari buruzko gogoeta horiek. Hemen
|
izan
ere, gogoeta, gezi asko dago, 382 hain zuzen, eta zuretzat agian batzuk beste batzuk baino inportanteagoak izango dira.
|
|
|
Nafarroako euskaldun gehienak abailduta sentitzen gara azken garaiotan eta baditugu honela egoteko arrazoiak;
|
izan
ere, oraindik txikiak izanik eta botere gutxidunak, eraso handia jasotzen ari baikara, zorigaiztoko egoera sozial eta politiko bati probetxua atereaz, erdal kultura eta irakaskuntzaren munduaren eragile sozial batzuen aldetik eta zenbait alderdi politiko eta Instituzioetatik.
|
|
|
Eta
|
izan
ere, iraganaren, orainaren eta geroaren ardatz kronologikoak ez dira kontzeptu exkluienteak beretzat, eta ideia hori aditzera ematera dator liburuaren egitura. Kirmen Uribek Insula adizkarian" Asalto a los cielos" izeneko artikuluan egoki adierazi zuen moduan, historiaren kronologia eta progresoaren kontzeptuak ez ditu aintzakotzat hartzen, T.S. Eliot ek bezala," Orainaldia eta iragana biak daude etorkizunean bildurik beharbada, eta etorkizuna berriz iraganean zegoen jadanik."
|
|
|
Lauaxetaren aipamena ez da alferrikoa,
|
izan
ere, nahiz asmoen eta munduko literaturaren ezagutza zabalaren aldetik, nahiz kosmopolitismo zaletasunaren aldetik, nahiz poesia landua eta" dekadentea" egite horretan, ahaidegoa aurkitzen baita bi idazle hauen artean, eta Sarrionandiak gerora ere Lauaxeta aipatu izan baitu euskal literaturan bere erreferentetzat Arestirekin batean. (Marinel zaharrak, 1987)
|
|
|
elkarrizketak, irakas metodoak, galde erantzun gisara eraturiko irakasaldiak, hiztegiak... Hartara, aniztasun honek askotan irakurketa zailduko du,
|
izan
ere, batzuetan istorioaren berri emateko hainbeste itzulinguru erabiltzen dituenez, badirudi irakurlea galtzeko arriskua dagoela. Askotan zaila dirudi loturak egitea, eta hausnarketa eta gogoeta batzuen aurrean egoteko sentsazioa besterik ez zaigu geratzen.
|
|
|
honela, udara maitasun betearen sasoia izango da eta udazkena maitasunaren agorraldiaren sasoia. Harreman hau bi pertsonaiek ilusio xume baten modura biziko dute,
|
izan
ere, pertsonaiek bizitzaren aurrean sentitzen duten nekea, asperdura, ilusiorik eza... ahazteko bide gisa aurkezten baita maitasuna. Baina, narrazioaren bukaeran ametsetik ihes egiteko joerari eutsiz betiko bizimodura bueltatzeko erabakia hartuko dute.
|
|
|
Honela, bi emakume hauek senideak direla ohartuko da, eta Axun iraganeko maitearen lekua betetzen joango da. Istorioa aurrera joan ahala, gertatu behar dena berehala igarri egiten da,
|
izan
ere, Udazkena eleberrian bezala, ez dago ezustekorik. Hala ere, eleberri honetan inguruneak pertsonaiengan Mintegiren eleberrian baino eragin handiagoa izango du; zenbait ikutu sozialek zipriztintzen baitute erlatua.
|
|
|
" Orri batzuetan idazkeraren joera errepikakor eta gogoetatsuak asperrera jotzen du, baina makur hori oso errealista edo akzioz oso betea ez den edozein narraziori gerta dakioke." (Egan 50) Haatik, errepikapen hauek, askotan jazo dena irudikatzen laguntzen digute, eta errepikatzen den egoera hori ez du beti efektu bera sortarazten:
|
izan
ere, testuaren leku ezberdinetan egoteak sentsazio ezberdinak dakartza, batetik bestera dugun informazioa aldatuz baitoa: narrazioaren munduari buruzko gure ezagutza ezberdina baita.
|
|
|
batetik, Alvaroren izaera ezagutarazteko lekukotasunak eskaintzen dizkigute: "
|
izan
ere, protagonista eta bere koadrilaren artean bada horrelako inkomunikazioa galarazten duen murrurik, Alvaro hainbat alditan bakardadearen bila ihes egitera behartzen dutenak."; bestetik, belaunaldi jakin baten lekukotza eskaintzen digu, horretarako beste pertsonaia batzuk gehituz:
|
|
|
Hau guztia kronotopo zehaztu batean txertatu du:
|
izan
ere, W.n eta Donostian kokatzen ditu gertaera nagusiak, eta garai jakin batean. Giroari dagokionez, egileak berak aipatu bezala," nobelan badaude aipu batzuk gure belaunaldiaren autobiografikoak:
|
|
|
Ikuspuntuari dagokionez, hirugarren zein lehen pertsona darabil, eta zenbaitetan narratzaile orojakileak ere bere gogoetak gehitzen ditu. Haatik, idazle honek fokalizazioa askotan erabili ohi du,
|
izan
ere, pertsonaiek bere inguruan ikusten dituzten beste gizakienganako arreta jartzeko joera baitute: eta hauengana hurbilduko gaitu narratzailea.
|
|
|
Bigarren lan honetan ere estilo errazaren aldeko agertuko zaigu:
|
izan
ere," guzti hau estilo arin eta hurbil batetik kontatzen digu Jabier Muguruzak, erretolika handirik gabe, baina ez horregatik sinplea." (Gara VII)
|
|
|
Denborarekin lot ditzakegu arestian aipaturiko tristura eta melankonia: baita beldurra ere;
|
izan
ere, denboraren joana kontrolatu ezinaren aurrean sortzen den ikara azpimarratzen da. Gainera, bidearen irudia ere askotan darabil.
|
|
|
Bigarrenik, bidaia horretan abiatu ahal izateko idazleak erabiltzen dituen garraiobideen egokitasuna. Azkenik, moralkeriarik eza." (Egunkaria III) Guk, ordea, ez dugu hain garbi ikusten barrurako bidaiak direnik,
|
izan
ere, eguneroko egoeren aurkezpenak baitira ipuin gehienak. Gainera, eguneroko egoera hauen unibertsaltasuna adieraziz edo, ez du denbora eta espazioa zehazten, Iturberen joerari jarraiki.
|
|
|
Liburu honetan antzematen da euskal literatura gazte hizkeran zein bizitzari hurbiltzen ari dela gero eta gehiago, eta horrek gure literaturari onurak baino ez dizkio ekarriko,
|
izan
ere, gazteengan literatura erakargarria izan dadin beharreko baldintzetako bat kontatzen diren istorioak gertukoak izatea da, fantastikotasuna martxan jarriz. (Gara II)
|
|
|
Honela, maila narratibo bakarrekoa zela zirudien istorioa bi maila edo hiru maila narratiboetara igarotzen da. Joko honek, irakurlearen arreta piztea lortzen du,
|
izan
ere, bigarren atalera iristean irakurritakoa pixkanaka hanka motz geratuko baitzaio. Are gehiago, bigarren zatitik aurrera, narratzaile estradiegetikoak beste bi pertsonaia gehiago aurkeztuko dizkigu, eta beraz, beste bi planotan bi narratzaile intradiegetiko izango ditu.
|
|
|
Satankumeak, Gorka Salaberria,... Nahiz eta pertsonaia ugari aurkeztu, ez zaigu inor sakonki deskribatzen,
|
izan
ere, guztiak pertsonaia lauak dira. Horregatik, narratzaileak kanpo fokalizazioaren bidez ematen digu hauen berri.
|
|
|
Egin, Euskal Idazleak Gaur liburua,... Baina, garaiko zenbait ezaugarriren erreferentzia etengabea den arren, bukaera arte ez da data zehatz baten berri emango. Hala ere, aipu hauek guztiek narrazioa girotzeko baliagarriak diren arren, ez dute istorioaren nondik norakoa bideratzen,
|
izan
ere, istorio bera beste lekuren batean ere irudika baikenezake. Ondorioz, istorioa idazteko garaian, errealismoa aukeratu duen arren, ez du istorioa herri jakin batean kokatzen, kronotopo indeterminatua baitarabil.
|
|
|
Bestalde, ipuin bilduma honetan zehazgabetasunetik zehaztasunera doan gradazio bat ikus dezakegu:
|
izan
ere, hasierako ipuinetan ez da kokalekua zehazten eta gero guztietan kokalekua zehazten hasiko da. Batzuetan denbora eta espazio oso zehatzak irudikatuko ditu:
|
|
|
80ko eta 90eko hamarkadan literaturaren sistemaren finkatzea eta indartzea izan da euskal literaturaren indarberritzea ekarri duen gertakaririk aipagarriena. Jon Kortazarrek aipatu zuen bezala17, gertakari honen ondorioz narratiba gailendu da;
|
izan
ere, batetik, narratiban erabilitako teknikek ikus entzunezko komunikabideekin parekotasun handia baitute; eta bestetik, eskoletan poesia baino narratiba lan gehiago lantzeko joera dago (eta ondorioz, narratiba da gehien saltzen dena). Hartara, artikulu berean aipatzen duen bezala, 80ko hamarkadaren erdialdetik aurrera poeta asko narrazioak idazteari ekingo diote.
|
|
|
Gure aburuz, bestalde, Iturriagak azalkeria darabil eleberriko istorioaren berri emateko. Honek ez du esan nahi, azalkeria islatu nahi izan duenik,
|
izan
ere, azalkeria horren berri ematearekin, gizartearen baloreen kritika egitea izan baitzezakeen helburu.
|
|
|
bata, Ladix Petrirenekoa da, bera baita Santa Luzia ikusiko duen pertsonaia bakarra (Santa Luzia ermitatik alde egin ondoren); bigarren pertsonaia nagusia On Benjamin apaiza da. Hau pertsonaia gatazkatsua da,
|
izan
ere, fedearen inguruko zalantzak izango baititu, liburuan zehar zalantza hauen nondik norakoak ikusi ahal izango ditugu. Hau izango da, hortaz, pertsonaiarik gatazkatsuena:
|
|
|
Narrazioaren pertsonaia nagusiak emango digu lehen pertsonan gertaturikoaren berri, hots, narratzaile autodiegetikoak:
|
izan
ere, kartzelaratua izan aurreko gorabeherak ditu kontagai. Pertsonaia nagusi hau kutxazain automatikoetan lo egin ohi duen mutil gazte bat da, eta horietariko gau batean neska batekin harremanetan hasteko aukera izango du.
|
|
|
Honela, hainbat paralepsi ikus genitzake:
|
izan
ere, narratzaileak orojakilea balitz bezala jokatzen du zenbait pasartetan, nahiz eta hasiera batean ikuspuntua murriztu egin duen.
|
|
|
Pertsonaia nagusia, noski, Joan narratzailea bera da. Nahiz eta pertsonaia nagusiak bere bizitzaren berri eman, ez du bere barnean sakontzeko ahaleginik egiten,
|
izan
ere, batik bat ekintzak axola zaizkio. Hots, bere bizitzan jazorikoari ematen dio lehentasuna, eta kanpo fokalizazioaren bidez aurkezten dizkigu gertakizunak.
|
|
|
Egunkaria IV) Gure aburuz, intimotasun hori zertan datzan azpimarratu litzateke:
|
izan
ere, eleberrian ez baitigu pertsonaiaren mundu intimo horretan sakontzeko ahalegin berezirik aurkezten. Urrujulegi intimismoaz aritzean, eleberri honen pasarteek berak bizitakoarekin duten loturaz ari dela uste dugu.
|
|
|
Hortaz, paralepsi bat dagoela dakusagu:
|
izan
ere, narratzaile autodiegetikoa dena une batean narratzaile estradiegetikoaren lekua betetzen saiatzen baita. Edo maila estradiegetiko eta intradiegetikoaren aldizkatzea ere izan liteke.
|
|
|
Hamaika ipuin hauek harikaltzen dituena islaturiko geografia bera da:
|
izan
ere, ipuinok espetxe giroan kokaturik daude (are gehiago, espetxean bertan idatziak). " Hala ere, Gaztelumendiren kasuan, adibidez, ezinezkoa da kartzelaren zertzelada hori ahaztea, egoera hori baita kontakizun guztiz gehienen kokaleku eta motore, baita seguru asko idaztearen akuilu ere." (Jakin 112) Beraz, kartzelak sorturiko sentimendu, bizipen, egoera, hausnarketak,... deskribatzen saiatu da.
|
|
|
Hemen ere Pott Bandakoen eragina nabarmentzen da, antiheroiaren agerpenaren bidez. Horretarako, eguneroko egoerak islatzea izango dute helburu idazle askok:
|
izan
ere, egunerokotasuna oinarri izanik arrunta azalarazi eta bitxi bilakatzeko joera ikus daiteke. Gainera, aro modernoa niaren exaltazioarekin hasten denez, literaturan genero autobiografikoaren ildotik idatziriko istorioak nagusitzen dira:
|
|
|
Narratarioa ez dugu irakurlearekin nahastu behar, bata fikziozkoa baita, eta bestea erreala:
|
izan
ere, narratarioa narratzailearen maila berean aurkitzen da. Hortaz, narratzailea estradiegetikoa denean, narratarioa ere estradiegetikoa izango da, irakurle birtuala.
|
|
|
. NARRATZAILE: narratzailea eta egilea bereiztea funtsezkoa da,
|
izan
ere, funtzionalki nahiz ontologikoki bi kontzeptu zeharo ezberdin baitira. Egilea entitate erreal eta enpirikoa den bitartean, narratzailea fikziozko entitatea den testuko egile modura ulertu genuke.
|
|
|
. NARRATZAILE HETERODIEGETIKO: narratzaile hau ez da istorioan esku hartzen duen pertsonaia bat,
|
izan
ere, narratzaileak kanpokoa zaion istorio bat ezagutaraziko digu. Narratzaile mota honek oro har hirugarren pertsona badarabil ere, batzuetan lehenengo pertsonara igaro daiteke.
|
|
|
narratzaile autodiegetikoaren modura, kasu honetan ere narratzailea narrazioan parte hartzen duen pertsonaia bat bada ere, ez da pertsonaia nagusia:
|
izan
ere, behatzaile zein bigarren mailako pertsonaia modura parte hartzen duen narratzailea da.
|
|
|
erabilitako fokalizazioak (ik.) onartzen duen informazioa baino gehiago eskaintzeari deritzo. Barne nahiz kanpo fokalizazioa (ik.) dagoenean bakarrik hitz egin dezakegu paralepsiaz,
|
izan
ere, bi kasu hauetan soilik murrizten baita narrazioaren informazio eremua.
|
|
|
Aldizkari eta egunkari hauen hustuketa egin ondoren, mota ezberdinetako materialak eskuratu ditugu:
|
izan
ere, zenbait egunkari edo aldizkaritan erreseinak aurkitu ditugu, eta beste zenbaitetan, ostera, liburuen inguruko aipamen labur batzuk besterik ez ditugu topatu. Haatik, hauek guztiak biltzea egokia iruditu zaigu, besteak beste, liburu bakoitzari eskaini zaion arreta ikusi ahal izateko.
|
|
|
Hori guztiori aski ez dela, Gobernuak ez zuen bete berak Kontseiluari ezarritako arauek agintzen dutena ere;
|
izan
ere, urtean bi bilera egitera behartua dago, eta 1998an bat besterik ez baitzen egin, Kontseiluaren gehiengoak egin zion eskakizunari ezezkoa emanez.
|
|
|
Ondorengo adibide hauek pixka bat ezberdinak dira;
|
izan
ere, neco amaieradun hauek ez dute menpeko perpausarik markatzen; aitzitik, denborazko aditz sintagmak izenlagun bihurturik daude: Alan ichi euscun Jesucristoc, arimia gaixotu ten daneco osagarritzat, compesinoeco sacramentuba (Icas III, 12).
|
|
|
Hegoaldeko herrialdeetan ezda bien arteko loturarik ikusten:
|
izan
ere, Bizkaia eta Araban populazioaren erdia daetorkina, baina euskal herritartasuna etorkin gutxi duten Iparraldeko herrialdeetanbezain hedatuta dago, hedatuago kasu batzuetan. Azken herrialde hauetan pareanagertzen dira nortasuna eta jatorria:
|
|
|
Estatu espainiarrean gehiago sakonduz eta Hego Euskal Herriko datuetan arretajarriz, guztiz bestelako parametroetan mugitzen garela ikus daiteke,
|
izan
ere Hedapen Indize hori dexente altuagoa baita gure kasuan.
|
|
|
Azkenik, euskara agertzen da Euskal Herria bere osotasunean batzen duenerreferente gisa, baina ez, pentsa zitekeen bezain argi:
|
izan
ere, egunkari nafarrekeuskara gaia tratatzen dutenean, Nafarroaz ari dira ia soilki. Hots, euskara albiste da, baina Nafarroan gertatzen bada.
|
|
|
Sintesi honetan ez dugu SUD OUEST egunkaria aipatu:
|
izan
ere jadanik azaldudugunez, Euskal Herriaz ari denean, egunkari honek, ia Iparraldeko Euskal Herriaislatzen du soilik. Hura du, gai guztietan, erreferentzia eremu nagusi.
|
|
|
Euskal Herrian sortuak izan arren, beren lehengai nagusiaEspainiako produktuak dira (esaterako, Lo que faltaba saioa). Magazinen inguruanagertzen den alde hau ez da harritzekoa, kanal bakoitzaren hizkuntza kontuan hartuta:
|
izan
ere, filmak, erreportajeak eta beste zenbait produktu ez bezala, itzulpenak apenasduen lekurik magazinetan. Beraz, saio hauek ekoizteko unean, hizkuntza bat edo bestehitz egiten duten pertsonaiengana jotzen da (elkarrizketak egiteko, adierazpenakemateko, e.a.), horrela hizkuntza baten edo beste baten eremua erreferentzia bihurtuz.Horixe gertatzen da euskarazko eta gaztelaniazko magazinetan:
|
|
|
Hala ere, geroago errepikatuko denez, dagoenalde txikia gogoangarria dela uste dugu:
|
izan
ere, euskarazko albistegiak gaztelaniazkoen itzulpenak izanik, erabat berdinak ez direla antzeman baitaiteke, gainera joeratxiki baina sendoa erakutsiz: euskarazko albistegietan Euskal Herriko erreferentziakgehiago dira gaztelaniazkoetan baino.
|
|
|
Ikusi dugunez, egunkarietan euskara
|
izan
ere ez da ia. Euskaldunon Egunkariarenkasua alde batera utzita, beste guztiak erdaraz dihardute nagusiki, euskarari leiho txikitxikia zabalduta.
|
|
|
Lau item dira guztira eta orrialde oso bat betetzen dute, 90.a. Egunkariko kolaboratzaileek egindako artikuluak dirudite lau horiek;
|
izan
ere, izenpetutadoaz, iritzi artikuluak joan ohi diren modu berean. Edukiari begiratuta, desberdinakdira lau artikuluak, kulturarako joera izanik beren artean nagusiena.
|
|
|
Begietarako errepresentatua den Munduaren zati hori ez da entitate abstraktuhutsa;
|
izan
ere, errepresentazio horrek berekin baitarama bere testuinguru politikoa; eta baita ekonomikoa eta historikoa ere11.
|
|
|
Lausotze edo ukazio baten aurrean gaude:
|
izan
ere, Euskal Herria ez da existitzenegunkari bordeltarraren iritziz. Sud Ouestek ezdu Euskal Herriaren existentzia grafikorikonartzen bere orrialdeetan.
|
|
|
Bestalde, EAEkoa den CADEM erakunde publikoaren erabilpen oso partidistaegiten du egunkari honek;
|
izan
ere, EAE osorako erakundeak egiten duen berogailu erabilpenerako aholkuaren arabar irakurketa baino ez du argitaratzen.
|
|
|
Daudela Frantzian edo Espainian, zazpi lurraldehistorikoak hor agertzen dira batera modu ikusgarrian. Hala eta guztiz ere, EuskalHerri osotuaren irudikapena grafikoa besterik ez da,
|
izan
ere, Iparraldeari buruzkoeguraldi berririk ez baita eskaintzen. Deia k Euskal Herri osotu sinbolikoa erakustendu, baina informazio praktikorik ez Iparraldeko eguraldiaz.
|
|
|
Dudarik ez dago: nazio identitatearen sorkuntzan, mapak (geopolitikaren azalpengrafikoak) aparteko rola jokatzen du;
|
izan
ere, beste batzuen artean, nazio eraikuntzarenprozesuak lurraldetze prozesuaren beharra baitauka. Argumentu geografikoekgarrantzia handia daukate diskurtso politikoan, baita aberriaren ideia herrikoian ere24.
|
|
|
Konstituzioak idatzita ala idatzi gabekoak izan daitezke. Azken hauen eredugardena Erresuma Batuko konstituzionalismoan aurki daiteke, non Cromwell engaraietatik() estatu barneko botereen banaketa eta beraien arteko adostasuna ezinbesteko bihurtu zen bertako jendearen babesa bermatu ahal izateko (constitution, commonnwealth, pact, bill of rights, rule of law...);
|
izan
ere, testurikgabeko zuzenbide sistema ere badago han (konstituzionalismoa deritzana), Estatuaren indarrak egin ditzakeen gehiegikeriak debekatzeko.
|
|
|
Pasaportearen kasuan, nazioarte mailan estatuek onartu eta zenbait kasutan balekotzat jotzen duten dokumentu bakarra izanik, estatu bakoitzak bere usadioeta konbentzioak mantendu arren, azkar asko eredu jakin baten arabera finkatutakodokumentua da. Jatorriz, bidaiatzeko bermea ematen zuen dokumentua zen;
|
izan
ere, toki batetik bestera joateko, Erdi Aroko jauntxo feudalen eta Elizaren lurraldearengaineko kontrola ziurtatzen zuen zergaren ondorengo omen zen, iragabide eskubide, delakoa ordaindu beharra baitzegoen oraindik ere XIX. mendean zehar.
|
|
|
Hain zuzen, eta estatuaz harago Europar Batasunaren modukoegiturak abian badira ere, azken finean hiritartasuna, subiranotasun nazionalareneremu ukiezina" baita (Brubaker 1992: 3). Lerro hauek idazten ari garen bitartean, iraila eta urria bitartean desobedientzia baketsuan dihardutenen artean burutu berri diren atxiloketek eta horien inguruko adierazpenek nabarmen erakusten dute zein mailataraino diren garrantzizko,
|
izan
ere, Garzon epaileran autuaren arabera,, jadanikmartxan dagoen estatuparalelo baten aurrean, baikeundeke (El Pais).
|
|
|
–Arazo? horiek nazio estatuarensorreratik datoz;
|
izan
ere, Europan oraintsu arte, gutxiengo erlijiosoak bakarrikhartzen ziren gutxiengo gisa.
|
|
|
Gerra amaiturik, eta suediar koroa erregegairik gabe zegoela, 1810ean erregetzarako proposatu zuten biarnotar mariskala. Baita hautatua
|
izan
ere. Erabat suediarturik, Frantziaren etsaiekin egin zuen bat; eta Napoleon-en porrota gertatzean, Parisen sartu zen armada, askatzaileekin?
|
|
|
Alderdi horien proposamenak parean jarri eta banan banan irakurriz gero, zergalderari dagokionean oso argiak dira hirurak;
|
izan
ere, alderdi nazionalistek oso osorik onartzen dute hiru printzipioetako lehenengoa.
|
|
|
Egia esanbehar baldin bada, hiru alderdien estrategiak puntu honetan ez dira oso agerikoaketa interpretazio makurretan erortzeko arriskua dugu. Dena den, beraien artekodesadostasunak begien bistakoak dira;
|
izan
ere, nahiz eta denek onartzen duten, batetik, prozesuak derrigorrez demokratikoa izan behar duela eta, bestetik, elkarrekin duten helburua lortzeko hirurek lankide izan behar dutela, bakoitzak bere ñabardurak jartzen dizkio lankidetzari horri eta, ondorioz, baita, demokraziari, ere.
|
|
|
ez dioguhainbeste garrantzi ematen Estatuek gure eskubideei egiten dieten errekonozimendu ezari, bai ordea guk eduki dezakegun izateko eskubideari eta hori martxan jartzeari. Eta filosofia horrekin planteatzen dugu Iparraldea eta Nafarroako egoera, hala nola Arabakoa (zenbait zonalde urbano) eta abarrekoa;
|
izan
ere, antzeko fenomenoa eduki baitezakegu horietan. Guk mahaigaineratzen duguna, atxikimenduaribidea emango dion planteamendua da, hots, eskema bat lortzea non herritarrek etalurralde guztiek sartzeko eta parte hartzeko aukera edukiko duten.
|
|
|
Baina Jano ez da irudimenezko kulunkaden jainkoa;
|
izan
ere, bakea eta gerralehenik eta behin deklarazioak, enuntziatuak, esanak baitira. Ireki eta ixten dugunatea da Jano, eta funtzio sinboliko nagusia da atea, agian funtzio sinboliko gorena, beharbada adierazlearen sinbolo berbera.
|
|
|
Izaera eskizoidea, ahokoa, masokista edo zurruna izan daiteke. Izaera horietako bakoitzaren bereizgarriak gatazka patogenoakgertatu diren haurraren garapen faseari dagozkio;
|
izan
ere, gatazka horien erreakzio gisa defentsabide psikologiko zein muskularrak abiarazi baitira. Nolanahi ere, antolamendu genitalak dira, hau da, sexualitate genitalaren mendean daude.Zehaztapen gehiago jakin nahi izanez gero, ikus Lowen (1985):
|
|
|
Rank en eragina nabaria da, bereziki bi alderditan: batetik, tratamenduareniraupena laburtzerakoan, eta bestetik, ametsak terapiagai hartzerakoan;
|
izan
ere, Rank en iritziz, pazientearen proiekzioak baitira.
|
|
|
Hirschfield Institutuan burututako ekintzak eta ordura arte bildutako lanak etadokumentazio anitza, alemaniarren kontrakoak zirelakoan, nazismoak guztiaksuntsitu zituen. Historikoki gertaera honek berebiziko garrantzia dauka,
|
izan
ere, momentu hartatik aurrera bi gertakizun jazo baitziren: lehenik, giza sexualitateaulertzeko kontzepzio holistikoa eta haren azterketarako berezkoa duenepistemologia ia erabat deuseztu zen; bigarrenik, sexu aspektu ezberdinei buruzkoazterketak, jadanik sakabanaturik zeudenak, Estatu Batuetan jaso eta bilduzituzten.
|
|
|
Afektu eta irrikek irudimenezko eszenaren eta ageriko eszenaren arteko lotunebihurtzen dute tentsio dramatikoa,
|
izan
ere, lehenetik bigarrenera bat bateansartzen dira, ezer eraldatu behar izan gabe.
|
|
|
Lehen aipatutakoaren arabera, transferentzia ez da harreman terapeutikoarenberezitasuna;
|
izan
ere, gizabanako batek beste bat aurkitzen duen bakoitzeangertatzen da.
|
|
|
zela (37 urte inguru zen orduan) eta, beraz, Brusel en geratuko zela. Eta hantxe plantatu,
|
izan
ere.
|
|
|
BAT aldizkariaren ildoetako bat horixe izan da,
|
izan
ere: beste hainbat herritakonormalizazio prozesuak ezagutzera ematea, alderdi negatibo nahiz positibotik begiratuta:
|
|
|
Liberalismoaren kritika hau Iraultza ondoren berehalaxe agertu zen Europan etanolabait aro berriaren errotiko kritika izan zen. Iraultza,
|
izan
ere, indibiduoarennahimenaren eta erabaki librearen izenean egin zen, eta Erregimen Zaharraren aurka (leinuaren erregimena) justifikatu zen. Hiritar bakoitzak badaki zer nahi duen eta nahiduena hautatzen du, teorian.
|
|
|
Diskurtso operatzaile edo diskurtso markatzaileei buruzko bibliografia irakurtzeak ezdigu askorik lagunduko bi izenen artean aukeratzeko orduan,
|
izan
ere, bati buruz lekubatean esaten den gauza bera esaten da besteari buruz beste leku batean. Badirudi, bada, autore bakoitzak bere terminologia eta azalpenak darabiltzala.
|
|
|
Honen aburuz, elebidunek bi hizkuntzetariko baten ekarpena hautatzen dute funtzio hori betetzeko, hizkuntza batean zein bestean mintzo direlarik. Datu hau oso esanguratsua gertadaiteke,
|
izan
ere, gurean hizkuntzen ukipen egoera oso indartsua da eta aztergai dugungiza taldean, gazteen artean alegia, kultur eta hizkuntz erreferentzia indartsuenakukipen egoeran sortuak dira.
|
|
|
OPak diskurtso mailan erabiltzen direnez, diskurtso ekoizpen naturalak aztertu behargenituen. Arazoa honelako materiala jasotzeko metodologia zen;
|
izan
ere, ez da errazagrabagailu baten aurrean naturaltasuna eskatu eta hiztunak lasai eta naturaltasunezjardutea.
|
|
|
Badirudi Van Hout ek eta Muysken ek unitate periferikoen mailegatze erraztasunaz esaten dutena betetzen dela, alegia, unitate periferikoak izanik, perpausarenegituratik kanpokoak, askoz errazagoa dela mailegatzea. Manschler ek dioenak, berriz, indar handia hartzen du,
|
izan
ere, euskararen ukipen testuinguruan berak iragartzenduena erabat betetzen ez bada ere, betetzeko bidean dagoela baitirudi. Hemen ere, euskaldunen diskurtsoan operatzaileen multzoak erdal ekarpen handia du eta hiztunekmaiztasun handiz erabiltzen dute.
|
|
|
beren buruaz beste egiten dutenak, erasotuak, legearen izenean birrindutakogazteak, emakumeekin egiten dituzten basakeriak, etengabea da laztura... Esateko baino ez naiz gauza;
|
izan
ere, larritasuna handitzen zait ohartzean neure ingurumarikoek, gutarrek, harreman sozialetan gaitzesten dutena edo gaitzetsi bide dutena, gero lagunarteko harremanetan berrekoizten dutela. Harri eta zur dago, hori guztia argiagoazaltzeko eskatu dit.
|
|
|
Arazoak, ba, bere bidezidor ofizialak ibili zituen,
|
izan
ere Katalunia Altxa menduNazionalak menperatu zuenetik (1938 neguan), hizkuntzaren hau are minberagoagertu zen. Bestalde, lehenago Gotzain bakar batekikoa izan zitekeena (Gasteizkoa, alegia), 1939an hainbat Diozesirekin zerikusia zuena bilakatu zen.
|
|
|
Badakigu, garai haietan (praxian, bederen) Kontseilu horrek arazoekonomikoak bakarrik begiratzen zituela. Horregatik guztiagatik, susmoa dugu etxekoNagusiak Probintzialarekin hitz egingo zuela, irtenbideren bat hautatzeko,
|
izan
ere hurrengo hilabeteetan egindako. Discretorio, bileretan ere ez baita deus esaten honetaz.
|
|
|
Abenduko Kronikan ezin izan dugu baieztatu gaixotasun haien benetakotasuna, etaerratzeko arrisku handirik gabe, esan daiteke aitzaki zurigarri bat zela hori, igandehaietako, lan-uztea? garbitzeko,
|
izan
ere hurrengo otsailean berriro agertzen baitaarrazoi bera, baina ez gaixorik (Cronica: I, 357).
|
|
|
behar ditu, hots, hizkuntzaren soinu inbentarioa eduki behar du, baina, xehetasun honez lekora, haren funtzionamendua ez dago hizkuntza bakoitzaren menpe.Lortuko den ahots seinalearen kalitateari, prozesaketa linguistikoari legozkiokeenxehetasunak bazter utzita, erabiliko den ereduaren ontasunak eragingo dio. Gaur egunerabiltzen diren sintesi ereduetan lortu den kalitatea oso handia da;
|
izan
ere, zenbaitkasutan seinale naturaletatik zuzenki lortutako ezaugarriak dituzten elementu kateasistemari emanez gero, seinale sintetikoa eta naturala ez bereizteraino hel daiteke.
|
|
|
Mugak beti ere espektroenezaugarri egonkorren zonaldeetan aurkitu dira; zonaldeotan aurrekoeta osteko alofonoaren eraginak amaitutzat jo daitezke. Trifonemek (3 irudia) beren erdiko aldean fonema oso bat daukate; hauek erdiko foneman koartikulazio efektua oso handia den kasuetan erabiltzen dira;
|
izan
ere, honelakoetanerdiko fonemak ez dauka inongo alde egonkorrik, koartikulazio efektuetatikkanpo. Sistema batzuek goragoko unitateak ere erabiltzen dituzte, gehienetanhizkuntza zehatz baten fonema segida batzuen agerpen irizpideen arabera; bestalde, kontuan hartzen dute ezen, unitatea zenbat eta luzeagoa den, sintesiankalitatea hainbat eta handiagoa izango dela, baina orduan unitate kopuruhandiagoa ere erabili dugu.
|
|
|
Horrez gain, koartikulazio efektuak xeheki aztertu behar dira eta datu basean entitate bereizgarriadaukaten elementuak (alofonoak) zeintzuk diren erabaki. Elementu hauen definizioaez dator guztiz bat fonema edo alofono moduko unitate klasikoekin; horregatikhemendik aurrera soinu izena emango diegu(
|
izan
ere, elementu horiek azkeneansoinuak izango direla ezin ukatuzkoa da).
|
|
|
Barietate batetik bestera azentuerak oso desberdinak dira, eta oraindik ezdago euskara batuari buruzko arau finkorik. Bestalde, edozein azentueratan azentuatxertatzeko erak oso konplexuak dira;
|
izan
ere, azentuerari beste fenomeno fonologikoeta morfologiko batzuek eragiten diote. Barietate zehatz baten eredua aplikatu nahiizango balitz, eman dezagun oso barietate hedatu baten eredua, gauzatzea oso zailaizango litzateke; zeren, lehenago aipatutako morfologiaren eta fonologiaren artekoeraginak direla-eta, aldez aurretik, azterketa morfologikoa, sintaktikoa eta semantikoaegingo lukeen sistema bat bailitzateke, lan horiek guztiz automatikoki egingolituzkeena.
|
|
|
Oraingoz, gure inplementazioetan ez dugu azentu bigarrenkaria kontuan hartu;
|
izan
ere, intonaziorako aukeratu dugun oinarrizko sintesi ereduarentzat desegokia da.Intonazioari dagokion atalean atzera aztertuko dugu arazo hau.
|
|
|
Eredu gisa, iturri mota bi erabili ditugu: batetik Oñederra (1992) hartu dugu erreferentzia gisa, eta bestetik Txillardegi (1982 eta 1992) gida praktikotzat;
|
izan
ere, honek arau desberdinen aplikazioetarako definizio zehatzak ematen ditu.
|
|
|
antzuetansartzen dira. Porrotaren bidea da hori;
|
izan
ere, bide korapilotsu horretatik jarraituordez komunikazio sozialari buruzko hausnarketak egingo balira, emaitzak guztizbestelakoak izango bailirateke.
|