|
2000
|
|
|
Urte asko pasa ditugu sekulako astakeriak egiten. (...) Aurrrekontuak murritzak
|
izan arren
, gauza asko egin daitezke. Mutur batetik bestera joan da:
|
|
|
Autopista batzuk Burtsan kotizatzen dute, besteak beste, Bilbo-Behobiaren emakida duen Europistasek; merkatuaren beherakada
|
izan arren
irabaziak izan dituzte. Acesa, Aumar eta Iberpistas dira Burtsan kotizatzen duten sektoreko gainerako enpresak
|
|
|
XVa behenafarren mendea da, zalantzarik gabe, erresuman %10a ez
|
izan arren
. Ez zegoen mugarik.
|
|
|
Badakit prentsak galdera makurrak egingo dizkidala, baina ez naiz amarru horretan sartuko, istorioaren funtsa bestelakoa delako. Film samina
|
izan arren
, ez dago inondik inora gorrototik egina, adiskidetzea lortze aldera jo dut gehiago. Ez ditut pertsonaien ekintzak epaitzen, ikuslea izan dadila, nahi badu, juzgatuko dituena
|
|
|
Endolaharra bezalako igokariekin batera arrosa eta beste zenbait sastraka arantzatsuk, arropak puskatzerainoko txikizioak sor ditzake. Endolaharrak hostoak bihotz formakoak
|
izan arren
, ertzak arantzaz beterik ditu eta beste landareetan gora igotzeko ondo datozkio. Errepidean aurrera jarraitu eta larreetako batean arkazia topatuko dugu loretan.
|
|
|
Errotarako eta azokarako bideak ere ondo ezagutzen zituen. Bertsolaria ez
|
izan arren
, zama astunegiak bizkarreratuz ibili ohi zen plazarik plaza. Guregatik eginiko lanak ez zaizkio astotxoari behar bezala eskertu.
|
|
|
Europaren baitan Espainiako Estatuak duen potentziala garrantzitsua dela ematen du, Interneten erabiltzen den hizkuntza ingelesa
|
izan arren
, Europako beste estatuek ez dituzten aukerak ematen baitizkio Hego Amerikako merkatuak Espainiako Estatuari. Adituen arabera, Hego Amerikako merkataritza elektronikoak egun 26.000 milioi pezeta mugitzen baditu, ia 1,3 bilioi pezeta mugituko ditu 2003 urtean.
|
|
|
Marrubiak sartu dira dagoeneko gure sukaldeetan. Itxura ederra
|
izan arren
ordea, Espainiako hegoaldetik ekarri ohi diren marrubi handiek ez dute basati txikiek adina zapore. Ardo-botilak eta itxurako esne-gain espraiak astintzen hasi dira sukaldeetan urrutiko lurraldeetatik etorritako marrubien dantzan.
|
|
|
Badirudi euskalduna izatea ez dela nahikoa. Hemen adibidez, zein da euskaldunagoa, jatorriz Caceresekoa den arren, euskaraz bikain ikasi duen Antonio Garcia, edota zortzi abizen euskaldunak
|
izan arren
, euskaraz kaixo eta agur baino ez dakien Xabier Etxeberria. Eta espainiarrek beste hainbeste egiten dute, nor da espainiarragoa Xabier Etxeberria, Jordi Bofill i Puig edo Antonio Garcia?
|
|
|
Roman Sudupek traizioa leporatu dio EHri, eta honek ukatu egin du. Gaia garrantzi handikoa
|
izan arren
, honen atzean dira une politikoaren goritasuna eta, funtsean, Diputazioko gobernuak EHrenganako duen menpekotasuna. Alegia, batzuetan EHk irentsi behar duela eta beste batzuetan EAJk eta EAk.
|
|
|
Kontsumitzaile handiena Estatu Batuak dira. Saudi Arabiaren ondoren munduko bigarren ekoizle handiena
|
izan arren
(egunean 6,4 milioi upel ekoizten ditu), inportatzaile handiena ere bera da, 9,2 milioi upel inportatuz. Espainiako Estatuan 1,32 milioi kontsumitzen dira, hau da, mundu osoan kontsumitzen denaren %1, 8 Petrolioak Espainian energiaren %58 esan nahi du.
|
|
|
11n zita bat zuen norbaitekin, baina ez da argi zita horretan izan zen ala ez. " Naparraren" heriotzaren bertsioetara heldu gara eta, mingotsa
|
izan arren
, mahai gainean geratu da gaia. " Guk ez dugu zalantzarik, Batallon Vasco-Español izan zen gure semea desagertarazi zuen taldea eta horretarako baliatu zuen Escaleras zator edo zelatari hura.
|
|
|
Hogei urte pasatu dira eta denbora luzea
|
izan arren
, desagertuen sendietan dagoen hutsunea ageri da etxe honetan. Begiak amarengana biratzen dira:
|
|
|
Ikuspegi naturaletik Txorien irlak aparteko baliorik ez
|
izan arren
, bere ondoan eratu den Beltzeniako paduran elikatzen diren hegaztientzat atsedenleku eta babeslekua bilakatzen da itsasgoretan, batez ere, hegaztien migrazio-garaietan, udazkenean eta udaberrian.
|
|
|
Naturaren ikuspegitik, bere tamaina txikia
|
izan arren
, bertan ekaitz-txori txikiak eta ubarroi mottodunak habia egiten dutela frogatuta dago, gure kostaldean espezie hauek agertzen diren leku bakanetakoa delarik.
|
|
|
Limo-irletako bizitzari dagokionez, limoak elikagaietan oso aberatsak
|
izan arren
, mareen ondoriozko ur eta gazitasunaren aldakortasunak eta limoen oxigeno urritasunak bizi-baldintza gogorrak ezartzen dizkie bertan bizi nahi duten animalia eta landareei. Muturreko baldintza hauei aurre egin ahal izateko, bertako bizidunek moldaera bereziak garatu behar izan dituzte eta horregatik balio ekologiko handiko espezieak direla onartzen da.
|
|
|
LEHENIK ETA BEHIN, UAk jorratutako bideari jarraituz, euskal nazio eraikuntzaren egitasmoaren desatxikimendua garbiki planteatzen du eta horretarako euskal nortasunaren indar soziala ukatzen dute (Arabako gehiengo zabal batek bere burua euskal hiritartzat jotzen badu ere, eta irakaskuntzan, euskaldun ereduak aukeratuenak
|
izan arren
), abertzaletasunaren indarra gutxietsiz (arabar hautesleen %40k indar abertzaleen hautua egiten du) eta Arabako eskualdeen errealitate soziologikoa desitxuratuz (Arabako zortzi eskualdeetatik espainolismoa soilik Gasteizen dugu nagusi).
|
|
|
Hots, egileak ongi baino hobeki ezagutzen zuen gure historia, jakin bazekien urte horietan Iruñerriak, Iruñeak zuten komunikatzeko hizkuntz garrantzitsuena euskara zela. Eta ez zuen ezkutatu, 1937
|
izan arren
.
|
|
|
Gorria eta beltza koloreagatik bereizten dira. Zilarra, luma zurikoa da eta marraduna, gorriaren antzekoa
|
izan arren
pintoa da. Zilarra, gorria eta beltza kanpoko arrazekin erlazionatuak egon daitezke.
|
|
|
Hala ere, dena esatera, EHren eratzearen lehen fasean gauzak modu natural batez egin ziren, tirabirak
|
izan arren
, ikuspuntuen aldaketa nahiko baikorrak izan ziren. Su-etena indarrean izan zen bitartean, prozesuak espektatibak eta hipotesiak sendoki bermatu zituen.
|
|
|
Hiztun kopuru handia duten hizkuntzetako argitaletxeek izan duten garapena ikusita, argi dago enpresaren kontzeptu estandarrera gero eta lerratuago daudela, ahalik eta gehien saltzea dela helburu bakarra, eta gutxi direla liburu on bat argitaratu edo ziurtasun osoz" best-seller" bat izanen den liburua argitaratzearen artean lehena aukeratuko luketen editoreak. Euskal literaturan argitaletxeak gero eta profesionalago bihurtuagatik, eta derrigorrez merkatu kontzeptuari jartzen zaion arreta ere handiagoa
|
izan arren
, ausartuko nintzateke esatera editoreek" zintzoago" jokatzen dutela, editore bakoitzak bere ikuspegi literario eta gustu propioak izanagatik, ez dela oraino poemario on bat argitaratu gabe geratzen, nahiz eta aurrez dakien argitaratzaileak liburu horrek ez duela dirurik emanen. Eta zintzoago jokatze hori ez dut uste editorearen literatura onarekiko konpromezu suhar bati zor zaionik, baizik eta xinpleki, kontrara jokatuz gero lortuko lukeen etekina ikaragarri handiagoa izango ez litzatekeela jakiteari.
|
|
|
Hiztun kopuru handia duten hizkuntzetako argitaletxeek izan duten garapena ikusita, argi dago enpresaren kontzeptu estandarrera gero eta lerratuago daudela, ahalik eta gehien saltzea dela helburu bakarra, eta gutxi direla liburu on bat argitaratu edo ziurtasun osoz" best-seller" bat izanen den liburua argitaratzearen artean lehena aukeratuko luketen editoreak. Euskal literaturan argitaletxeak gero eta profesionalago bihurtuagatik, eta derrigorrez merkatu kontzeptuari jartzen zaion arreta ere handiagoa
|
izan arren
, ausartuko nintzateke esatera editoreek" zintzoago" jokatzen dutela, editore bakoitzak bere ikuspegi literario eta gustu propioak izanagatik, ez dela oraino poemario on bat argitaratu gabe geratzen, nahiz eta aurrez dakien argitaratzaileak liburu horrek ez duela dirurik emanen. Eta zintzoago jokatze hori ez dut uste editorearen literatura onarekiko konpromezu suhar bati zor zaionik, baizik eta xinpleki, kontrara jokatuz gero lortuko lukeen etekina ikaragarri handiagoa izango ez litzatekeela jakiteari.
|
|
|
Hegoalde honetan, berriz, bi hizkuntzok ofizial izendatuak
|
izan arren
, oraindik epaitegietan euskarari sarrera emateko eragozpenak ditugu. Nola daiteke hori?
|
|
|
Azkoitiko zaldun haiek ere, Xabier Munibe, Joakin Egia eta Manuel Altuna, nobleziazko tituludunak
|
izan arren
, gaztelarrentzat, isekaz,, zalduntxoak, ziren; baina bataio hori ez zuten txarrera hartzen eta Real Seminario hura Bergaran sortu zuten, Humanitate eta Letrak irakasteaz gainera zientzia erabilgarriak bultzaraziz, Matematika, Fisika, Kimika, Mineralogia, Me talur gia eta abar.
|
|
|
Nork uste izango zuen horien ondokoak izango zirela Nafarroako erregetza hondatuko zutenak? Egia esan, feudalismo garaiko eredu haiek ez zuten zaintzen etikarik eta, jatorriz senideak
|
izan arren
, ezin elkarri amore eman eta, nor gehiagoka, guduaz baliatzen ziren.
|
|
|
Handik hamalau urte geroago Durangaldea Bizkaiko jaunari eman zion, nolabaiteko adiskidetasuna sortarazi nahirik. Eta zehaztasun handirik ez
|
izan arren
, uste dut Artibai aldea ere orduan pasatu zuela Bizkaira.
|
|
|
jacuelaco, Copradijeetaco, taalbo-errijeetacogentiacatera oiditubanocasinoiac, gorrotuac, vengantzaac, burrucac, maquilacaac, taguizonilltiac berebai,
|
izan arren
casicpiestaguztietanguichiago, edogueijagoEuscal-errijetaco... (74 -75).
|
|
|
Sinistu biar dogu, edoceinsacerdoteeguijazcoc, guztiz gaistuatadeunguia
|
izan arren
, eregianai excomulgaubaizan arren, comuninoeco sacramentuba eguitecoustiagazesatenbaditu oguijarennaiardauarengainian, Jesucristocata racoichicitubanverbac, oguijataardauaviurtutendirialaJesusengorputztaodol viciizateraIcas-III, (198).
|
|
|
Christiana;? [Titulua erderaz
|
izan arren
, beste guztia euskeraz, bizkaieraz idatzia da]; Silvain
|
|
|
atseenago: lasaiago, bareago, trankilago;. Lamet, Cainbera illevana, ascoc dinuenez, ez zan atseenagovitzi muduban, guizonillzailia tadeunguia
|
izan arren
illevana? (Icas-I, 244).
|
|
|
erijotza: gizahiltzea, krimena; (biziarenamaiaesannahidueskuarki, baina baitabestenorbaithiltzeaere);. Descuiduanizanarren bere, ustez ustebagaric
|
izan arren
bere, bereardura bagatasuneztaosorobeguiratuezaz eguinbadau erijotzia, pecatuda? (Icas-I, 238).
|
|
|
pertsonarteko harreman zuzenetan oinarritutakotaldea bata, eta halako harreman zuzenetan oinarritu gabe bitartekotutako harremanetan oinarritzen den taldea, bestea: hauxe litzateke irudikatutako komunitatea.Garrantzitsua da esatea, bestalde, oinarri ezberdina
|
izan arren
, bi talde-mota horiektalde-nortasun bera eduki dezaketela.
|
|
|
hartu ditugunerakoak dira gehienbat: Euskal Herrian sortuak
|
izan arren
, beren lehengai nagusiaEspainiako produktuak dira (esaterako, Lo que faltaba saioa). Magazinen inguruanagertzen den alde hau ez da harritzekoa, kanal bakoitzaren hizkuntza kontuan hartuta: izan ere, filmak, erreportajeak eta beste zenbait produktu ez bezala, itzulpenak apenasduen lekurik magazinetan.
|
|
|
El Correoren enpresa-talde bereko kidea
|
izan arren
, egunkari donostiarrak bestelako sentsibilitatea agertzen du euskararekiko. Diario Vascok ia bere orrialdeetako %3argitaratzen du euskaraz; hau da, Deiaren mailara heltzen da, gutxi gorabehera.
|
|
|
Era berean, egunkari madrildarrak Euskal Autonomia Erkidegoa lausotzearenaldeko lan mediatikoa egiten du. El Paisek, hurbilekoak
|
izan arren
, Euskal AutonomiaErkidegokoak ez diren zenbait herriren eta hiriren berri grafikoa dakar eguraldiarenatal berezitura. Horretara, EAEren mugak berak ere lausoturik agertzen dira begienaurrean.
|
|
|
Egunkaria elebiduna
|
izan arren
, Euskal Herriko toponimoak eskaintzean, Garaeuskara hutsezko izendapenaren alde agertzen da: zazpi hiriburuak agertzen dira, baieta Tutera bera ere.
|
|
|
Oso ezberdinak
|
izan arren
, teknologia atomikoa eta ingeniaritza genetikoarenalde erabili diren argudio batzuk, teknologia telematikoaren alde agertzen diraberriro. Hona hemen Jose Sanmartfn-engandik hartutako eztabaida hauetan maizazaldutako ezaugarri batzuk [Sanmartfn -90]:
|
|
|
Estatu handia
|
izan arren
, bere hegoaldeko auzokide denaren kontrol ekonomiko, kultural edota politikoaren pean erortzearen beldur bizi izan da beti Kanada. Markohorretan koka daiteke 1995ean Kanadako Gobernuak argitaratu zuen txostena:. Informazioaren autopistaren erronka?
|
|
|
gain, nortasuna bermatzeko agiriak sortzeko zenbait ekimen izan dira. Jatorri desberdina
|
izan arren
, guztiek dute helburu bera: euskal nortasunaren10 berri ematea, eta batez ere, balekotasun eta berme ofizala ematea; azken finean, euskal nortasuna formalki aitortzea.Hego Euskal Herriko agiririk zaharrenak, Espainiar Errepublikaren garaian 1936kogerra hasia zela orduko Eusko Jaurlaritzak sortutako pasaportea eta Euzko Izat Agiriaditugu.
|
|
|
Agiri hauen artean arreta berezia merezi dute nortasun formalaren berri ematen dutenak, hau da, estatuak onesten duen nazionalitatearen berri ematen dutenak; bereziki, nortasun-agiria eta pasaportea dira horiek. Oso zabaldua
|
izan arren
, nortasun-agiria ez da inondik inora ere unibertsala, eta estatu askok ez dute antzekorikerabiltzen. Pasaportearen kasuan, nazioarte-mailan estatuek onartu eta zenbait kasutan balekotzat jotzen duten dokumentu bakarra izanik, estatu bakoitzak bere usadioeta konbentzioak mantendu arren, azkar asko eredu jakin baten arabera finkatutakodokumentua da.
|
|
|
Fenomenologiak Existentzialismoa du bere ispilu. Hala ere, existentzialistaguztiak fenomenologoak
|
izan arren
, fenomenologo guztiak ez dira existentzialistak. Existentzialismoa ezagutzak gizakiaren ekintzetan sortzen ditueneraginez arduratzen da.
|
|
|
Osotasun bakoitza haundiagoa denbeste batean dago, atomoa zelulan, gero nortasunean eta unibertsoan azkenik. Bereustean,, osotasun bakoitzak hobetzera eta bilakatzera jotzen du, eta prozesu haumantsoa
|
izan arren
, hutsezina da, unibertso osoaren helmuga delako?. 2
|
|
|
Bigarren Mundu-Gerrarenostean zentzu zabalago batean aztertzen ziren arazoak, eta ikuspegi holistiko batberreskuratu zen. Ordura arte ikuspegi indibidual batean zentratu ziren jokaerarenzientziak, Europan jaioa
|
izan arren
Estatu Batuetan garapen handia izan zuenPsikoanalisiaren eraginez. Gainera, Psikiatrian gertatuko zen desplazamenduaerraztuko zuten diziplina berrien, antropologia, soziologia?
|
|
|
Christian Midelfort: Familia-Terapiari buruz liburu bat (The Family inPsychotherapy, 1957) argitaratzen lehenengoetakoa
|
izan arren
, oihartzuntxikia izan zuen, eta gerora proiekzio txikiagoa oraindik.
|
|
|
Berrogeita hamarreko hamarkadan, Estatu Batuetan, Psikoanalisiak betetzen zuenlekurik garrantzitsuena psikiatriako orientazioen artean. Europan jaioa
|
izan arren
, kontinente amerikarrean lortu zuen hedapenik handiena eta hamarkada honetanheldu zen bere puntu gorenera. Baina psikiatra askok, eskizofrenikoekin lan egitenzutenek batez ere, ez zuten emaitza onik lortzen teknika psikoanalitikoekin, etaalternatiba berriak planteatzen hasi ziren.
|
|
|
Moreno-k maila desberdineko eszenatokiak pentsatu zituen, publikoarentzakobesaulkiekin, eszenatokiaren barruan berotzeko tokia dutenekin, eta abar, gauregun sofistikazio handiagoarekin edo txikiagoarekin
|
izan arren
; funtsezkoa espaziodramatikoaren eta eszenaren ikusleentzako tokiaren arteko desberdintasuna da.
|
|
|
Badirudi hori dela mitoa berritzekoprozedura errazena eta maizekoena, gauzak iraganean kokatzeak ekiditen baititupertsona garaikide bati sorginkeria leporatzeak dakartzan arazoak. Bigarren multzokokondairak, aldiz, erabat murgilduak dira kontalariaren ingurugiro sozialean; harendenborakoak dira; protagonistak, zaharragoak
|
izan arren
, ezagutu ditu eta hurkotzatdauzka.
|
|
|
Ohargarria da,* Teofiloren ezaugarriak sorginenen antzekoak
|
izan arren
, ez direlaberdin-berdinak. Pertsona ezagun batengan berraragitzearren, haren egiazko harathonatei moldatu behar zaie mitoa:
|
|
|
Lizardi. Baina Lizardi, oraindik iraganean bizizen, mundu berriaren aurrean entzungor eta itsu jarraitzen zuen Euskal Herri zaharraren parte zen, bera sentsibilitate oso modernokoa
|
izan arren
. Euskal Herri berria, mugarri hori, alegia, lur berriak eta garai berriak irekitzen dituena, Txillardegi da.
|
|
|
Amundarain-ek, euskalduna
|
izan arren
(eta euskaltzalea), honela ari zenean, ez zuen idazten arrazoi euskaltzaleengatik, euskaldunei egiten zitzaien kalte pastoralagatik baizik. Orendaindarra ezagutu zutenek eta Kronikaren irakurleak esplikabidelogikoena hauxe dute.
|
|
|
Oro har, errito latinoak zituen orduko mugen barnean, eta joeraz gero etaantolaera diglosikoagoarekin
|
izan arren
, bere etorrian egoera egonkorra eta definituazuen euskarak Egiako eliza honetan. eta 1937ko debekua lekuz kanpokoa gertatuzitzaien fraideei.
|
|
|
Talde politikoen arteko batasun formalak, jakina denez, ez zuen ekarri mirakuluzki taldeen arteko sentiera eta egitarau politikoen batasun teoriko eta praktiko osoa.Mugimenduko ekintzaile
|
izan arren
, beren bizitza pertsonalean (eskualde geografikoak, familiak eta tradizio politikoek halaxe erakutsita) Penintsulako aniztasun kulturala txikitatik bizi (eta beharbada maite ere) izan zutenen artean, zaila zen Falange-arenzirrikiturik gabeko kultur politika hertsia onartzea (hertsitasun horretarantz lerratubaitzen dena, azken buruan).
|
|
|
Logikaren eta semiotikarenarteko mugak, alabaina, ez dira oso zehatzak. Batzuek eta besteek bereganatzen dutenikerketaren subjektua eta hari buruz ematen dituzten azalpenak behin baino gehiagotannahasten dira, jakinbideen izena eta sailkapen-kategoria batzuk ezberdinak izan arren.Hau dela eta, guk Peirce-ren ildoari jarraituko diogu hasierako proposamen honetaneta, autore berekoak
|
izan arren
, beste kategoria batzuk semiotika atalean kokatukoditugu.
|
|
|
kaletarren egoera: guraso erabat euskaldunak
|
izan arren
, askoeta asko ezin izango dira euskaraz mintzatu, eta ulertu ere, ozta-ozta ulertuko dute eguneguneroko berbaldiaz kanpoko mintzaldia17.
|
|
|
Aramaioko zinemaren eta, zeharka bada ere, bizimoduaren mikrohistoriarako materialaketa hainbat berri eskaintzea du xede lantxo honek. Ez du, dena den, hausnarketarako parada ere baliatu gabe utzi nahi, hona ekar litekeen datu-pilaketa hutsak ez bailuke ezertarako balioko, gero gertakarien interpretazioren bat, xumeena
|
izan arren
–egituratzensaiatuko ez balitz.
|
|
|
izaki baterantzalegia. Bestearen nahi hau aipatu ezagutzaren bila dabil oro-bat, baldin benetako gizakigaia bada.13 Badago, hala ere, giza itxura
|
izan arren
piztia-nahiz landare-izaera etabizimodua duen izaki franko.
|
|
|
–Informazio-iturriak, egia esan, gertakariak beraiek dira, edo gertakarietako protagonistak?. Azken hau ere hagitz zabala
|
izan arren
, zer pentsatu eman behar digu, edozein kazetarik beti eduki behar baitu gogoan protagonisten hitzak lortzea, protagonista bera elkarrizketatzea edota gertakariak izan diren lekuaren irudiak eta argazkiak kausitzea; zeregin hau guztiz garrantzizkoa da, era horretan informazioa gertu-gertutik eskaintzen baitiegu entzuleei.
|
|
|
Horren arabera, gizakiek igorria da erakunde-edo zerbitzu-iturri desberdinetatik datorren informazioa. Benetako kontzepzioa hori
|
izan arren
, erakunde eta zerbitzuen baitan ere jartzen dugu iturri terminoa, Angel Faus irakasleak (1981) ere egin duen bezala. Horrela, adibidez, iturria teletestua dela diogunean, teletestuaren zerbitzua eskaintzen duten kazetariengan pentsatu behar dugu; edo albiste-agentzia dela diogunean, erakunde informatibo horren atzean dauden berriemaileengan.
|
|
|
Entzunaldiak egiteko irratilari-talde bat izatea garestia
|
izan arren
, emaitzak on-onak izan daitezke. Gainera, zerbitzu honetaz baliatzeak irrati baten profesionaltasuna adierazten digu; nork ez ote die benetako profesional deitu, beste irratiek edo telebistek oraintxe bertan zer dioten jakin nahi duten irratilariei.
|
|
|
bertikala (ohikoa: enpresak edo estazioak egina) eta horizontala (entzuleriarena; bakanka egiten da horrela, Erdialdeko Amerikan sarritan esperimentatu den formula
|
izan arren
).
|
|
|
Arau orokorrak dioenez, ezin daiteke siglarik edo laburkinik erabil. Laburdurak saihestu egin behar dira, baita gidoitik kendu ere, eta hori horrela izan behar da laburdurak oso ezagunak
|
izan arren
(jn., and., dr. eta abar). Argi dago, letra guztiak jarriz gero, irakurketa erraztu egiten dela.
|
|
|
Lankide, aditu eta irratizale amorratua izan zen Díaz Mancisidor-en gomuta ekartzeaz gain, izan bedi bere ohoretan?, atal honen gakoa den entzule-indizeen neurtzeaz gaztelaniaz idatzi den apurra euskarara itzulita ekarri nahi izan dut lerro hauetara. Testua aspaldikoa
|
izan arren
, argigarri izan dakiguke entzuleriaren neurketaren gai honetan gehiago sakontzeko.
|
|
|
irratilarien aurkezpen-motak, musika-mota, jingle edo doinuen maiztasuna, albistegien tankera eta abar. Sarritan, estiloa albo batera uzten edo ahanzten den gauza da, garrantzi handikoa
|
izan arren
. Programazioa finkatzen denean, estiloa ere finkatu ohi da.
|
|
|
Gaur egungo harana, ez da beti horrelakoa izan. Klimak, geologiak, erliebeak eta latitudeak baldintza erabakiorrak dira paisaia baten edo bestearen agerpenean eta baldintza hauek denbora luzean zehar aldatuz joan ahala, paisaia aldarazi dute, azken urteotan eraldatzaile nagusia gizakia
|
izan arren
. Gizakiaren eraginik gabe, Karrantzako haranak itxura arras desberdina erakutsiko luke:
|
|
|
Mendeetan zehar moztu eta erreak, garai batean Ordunte mendiak estaltzen zituzten pagadi zabalak, ustiatzen zailak diren gune malkarrenetara mugatu dira gaur egun. La Calera del Prado auzotik Zalamara doan bideko erreka-zulo itxiek, gizakioi erosotasunik ez eskaintzean, hondamenditik salbatu dute pagadi azidofiloa. Salduero, Argañeda, Peñalta eta Saltipinia mendien ipar-magalek ere, pagadiak kontserbatu dituzte, gizakiak franko ustiatutakoak
|
izan arren
. Dena den, oraindik pagadi horiek lepahoria bezalako animalia interesgarrien gordeleku dira; izan ere, basoen murrizpenaren eta ehizaren eraginez, animalia hori leku askotan desagertu da eta Ordunteko pagadiek estaltzen dute gaur egun, harrapakari hau mantendu den lurralde bakarrenetakoa.
|
|
|
Zohikaztegiak Europako iparraldean arruntak
|
izan arren
, murriztuz doaz hegoalderantz; Bizkaikoak eta Gipuzkoakoak azkenetakoak dira. Karrantzan mantendu direnak, bakanak izateagatik, interes handikoak dira kontserbazioari begira, are gehiago, behin degradatuz gero zohikaztegiak errekuperatzea ezinezkoa dela kontuan izanik.
|
|
|
Ordunte mendiek, mendi altuenak
|
izan arren
, erliebe biribiltsua eta leuna erakusten dute gainetan.
|
|
|
Landaketen lehen faseetan oihanpea iratzez, sasiz eta txilarrez estaltzen da; oihanpe honetan gordelekua aurkitzen dute mirotz zuriak, txinbo kaskabeltzak, sasi-txori arruntak, tuntun arruntak eta mendi-berdantzak. Zuhaitzak haztean, landaketak trinkotu egiten dira eta pinu-orbel dentsoak erabat estaltzen du zorua; urrats honetan, hegaztiak inguruko basoetako berdinak
|
izan arren
, kopuru txikiagoan agertzen dira.
|
|
|
Azken urteotan belar-soroak erabat aldatu dira. Batetik mekanizatu egin dira, traktoreak, belar-bolak egiteko makinak eta abar erabiliz, eta bestetik, larre hauek ongarriztatzeko sustantzia kimikoak geroz eta gehiago erabiltzen dira, ekoizpenerako eraginkorragoak
|
izan arren
kutsadura-arazoak areagotu ditzaketenak. Makineria eta kimikarekin batera, ekoizpena handiagotzeko kanpoko belarren haziak ereiten direnez, bertako belar-soroak arras eraldatu dira leku gehienetan.
|
|
|
Etxe eta bestelako eraikuntzak zenbait animaliaren ezinbesteko gordeleku bilakatu dira; ezagunenak etxe-sagua eta etxe-txolarrea
|
izan arren
, udaberrian teilatupeetako habiak okupatzen dituzten enara arrunta eta enara azpizuria ere ohiko biztanleak dira. Hauek, jatorriz harkaitz-labarrak bilatzen zituzten habietarako, baina orain etxe-hormetara ohituta daude.
|
|
|
Hauez gain, herriguneko baldintzei moldatuta, beste inguruneetako zenbait landare bizi dira, aukera berriak aprobetxatuz; Venus-en zilborrak, San Robertoren zaingorriak eta xardin-belar beltzak esaterako, harkaitzetako landareak
|
izan arren
, arrakastaz kolonizatu dituzte herriguneetako horma zaharrak. Herriko erreka-inguruetan, berriz, buztanikara zuriak uretako intsektuen bila jarduten du.
|
|
|
Artadi honetan betidanik adarrak eta zuhaitzak moztu izan dira egurra ateratzeko eta abereentzako larreak lortzeko ahaleginetan, eta gaur egun, baso itxi tipikoaren ordez, zuhaitzak sakabanatuta ageri dira. Kantauri aldean nahiz Europan honelako angioak oso bakanak
|
izan arren
, Iberiar penintsulan oso hedatuta daude eta ezagunak dira, Extremadurakoak esaterako. Sopeñako artadiaren balio ekologikoa handia da, oso arte zaharrak (250 urtekoak batzuk) izateaz gainera, Bizkaiko angio itxurako artadi bakarra baita.
|
|
|
Alde batetik, esan dugun legez, erakunde horrek aholkuak eman zitzakeen(. El Gobierno oirá al Consejo?)-arlo askotan
|
izan arren
-, baina, bestalde-badaezpada ere?, kontseiluko kide askoren kontrola ziurtatzen zuen, berak hartzen baitzuen kopuru handia izendatzeko ardura.
|
|
|
direlakoei eman zitzaien nagusitasuna. Baina plan horrek pentsamendu liberala unibertsitatetik erauzteko helburu zehatza
|
izan arren
, lehenago esan dugunez, liberalismotik hartu eta indarrean jarriko ziren bi joera nagusi jaso zituen: irakaskuntzaren uniformitatea eta zentralismoa.
|
|
|
Beste egoera politikoan sortuak
|
izan arren
, oinarrizko irakaskuntza arautu zuen 1825eko. Plan y Reglamento de Escuelas Primeras Letras del Reino, delakoak eta bigarren mailakoa arautu zuen 1826ko. Reglamento general de Latinidad y Colegios de Humanidades?
|
|
|
Hain zuzen ere, Oposizio-sistemako frogak, plazak emateko eta funtzionaritzaren eskalafoian sartzeko kontrol-sistema gisa funtzionatzen zutenak. Horrela, hamaika erreforma eta araudi
|
izan arren
, Moyano legeak jasotzen zituen oinarrizko printzipioek indarrean iraun zuten eta, oro har, antolakuntza-egiturak mantendu ziren: epaimahaiak, azterketak eta, gure ustez, gero ikusiko dugunez, eragin handia izango zuen oposizioen zentralizazioak.
|
|
|
–subreptice?
|
izan arren
, aurrez aurre egingo dugu Estatuaren ikuskarien sorrerarekin96.
|
|
|
Bide batez nire gidako azaleko argazkia erakutsi diot, eta esan dit estilo horretako tokiak gorago aurkituko ditudala. Connemaran?, galdetu diot; eta berak baietz, Irlanda osoa ederra
|
izan arren
, Connemara pastelaren ginga dela. Askotan egon zara?, itaundu diot orduan.
|
|
|
Idurika itzazu, mementu batez, bi gizon, bikiak direnak eta berdin-berdinak bai azalez eta bai mamiz ere, baina bata katoliko eta bertzea protestant. Ez dago dudarik ezen, gorputzez berdinak
|
izan arren
, protestanta anitzez ere astunagoa izanen litzatekeela, zeren bekatu mortalean bailegoke, eta bekatu mortal baten pisua ez dago neurtzerik... Idurika ezazu orain, biak jartzen ditugula jauregiko terrazan, eta handik erortzen uzten ditugula, aldi berean.
|
|
|
—Ba al dakizu ezen Axularren prediku bat baino gehiago aditua izan naizela umetan? Zeren eta Urdazubin iragan bainuen nik neure haurtzaroa, Bidarrain jaioa
|
izan arren
, eta hura noizik behin etortzen zen Urdazubirat ere. Eta predikari ezin trebeagoa zen, eta are trebeagoa skribatzaile gisa.
|
|
|
Eta eman zenizkidan, lehenik, apez erreboltariaren joan-jinak ezin xeheroago, baita herritar katoliko eta jauntxo protestanten arteko gorabeherak ere: ...bertzeen arteko liskarra pizten zuela; jakinarazi zenizkidan, gero, auziaren xuxentzeko asmotan batzuen eta bertzeen artean izan ziren konbertsazioneak, guztiak ere alferrikakoak, batean erregeren kontseilari jaun Bernard d’Arche Paristik Zuberoarat zetorrela, bertzean Oi he nart Zuberoatik Pariserat zihoala, Zuberoako parlamentuko ordezkari gisa; aitortu zenidan, finean, ezen, zu protestant
|
izan arren
eta Orthezko unibertsitateko irakasle, lehengusuaren alde atera zinela, zeren eta, kontu hartaz denaz bezainbatean, haren aldekoa baitzinen; eta akabatu zenuen:
|
|
|
Arestian erran dut: kimika berezia izan zen, beti, bi horien artean, larruz eta barruz hain diferenteak
|
izan arren
.
|
|
|
Garagardo pixka bat galtzen gainera, horra makur bakarra. Bigarren ilaran gelditu ginen berriz, espaloi ondoan aparkatzeko leku aski eta abasto
|
izan arren
.
|
|
|
—Bai, amatxi. Haurrek amatxi deitzen ditek, gure aitaren arreba bakarra
|
izan arren
. Josefinaren barregarrikeria bat, nik beti izeba erraten zioat.
|
|
|
Eskuzabalagoa izan balitz, samurrago jokatuko genuen beharbada. Baina bere izaera zekenari uko egitea ezin eskatua zen Ximurrari, patrika gainerako lagun guztiek batean baino beroago
|
izan arren
. Ezkondu eta hamalau urtetara, izeba Milagrosen etxe zaharrean bizi zen beti, familia guztiarekin, eta udako oporrak kanpinetan egiten zituen.
|
|
|
Beraz, Ttipiren ustezko mutil-lagunaresn izena idaztea, egitate horri balizkotasunaren estalkia erantzi eta biluz-biluzik agerian jartzearen parekoa izan zen. Traizio bat, nori edo zeri garbi ez
|
izan arren
. Kasik poztu nintzen, JAVIER idatzi eta makinak berriz ere pot egina nuela adierazi zidalarik.
|
|
|
Banekien, kasurako, haurrarekin gelditzen ez den gurasoarenganako alimaleko gorrotoa pizten dela zenbaitetan —miresmena ere, baina aukera hori baztertua nuen—; jakin, orobat, sentipen hori mamitzekotan, etxekoen jarrera erabakigarria dela. Alde horretatik, zibilizatuak
|
izan arren
, ez nintzen Kristinaz liztor batez baino fidoago, semearen baitan nitaz landuko zuen irudiaz den bezainbatean.
|
|
|
Hila eta infernuratua. Nire mina, ordea, nire egarria, bizi markak ziren, zer-nolako purgatoriotan nintzen batere garbi ez
|
izan arren
. Ez jakin eta, ondotik mintzo zitzaidan boza egiazkoa ala ametsezkoa zen ere ez nekien oraindik.
|
|
|
—Ez diat batere konprenitzen. Erditik hasi haizela uste diat —hurrupada batez katilu erdia edan nuen, gogo handirik ez
|
izan arren
.
|
|
|
joa nuela. Lorategi batera isurtzen zen zebrabide baten gainean geldituak ginen, bai aitzin eta bai gibel debekurik gabeko leku franko
|
izan arren
. Laguna txandal barneko kamisetaren poltsikoa arakatzen ari zen, nire kopeta minduaz axolatu gabe.
|
|
|
Popatik hartzera bidal nezakeen. Erants ere bai ez nintzela gehiago bere senarra horrelako aginduak emateko, teknikoki egia osoa ez
|
izan arren
. Edo, bertzenaz, modu zibilizatuagoan, egokieraz onez onean profita, filosofatzeko:
|
|
|
Erredakzio batean ohikoa ez
|
izan arren
, inork ez zidan trabarik egin goiz osoan. Togas berehala lekutu zen, eta gainerako erredaktoreek beti legez jokatu zuten, hau da, aldean ez banindute bezala.
|
|
|
—Gaurkoa araudiaren aurka doa zuzen-zuzen —forentsearen ahots zolia, hilerriko txori ugarien txortxorrekin lehian—, baina zoaz igande batean Udaletxera eta azaltzen hasi hilotz bat duzula hozkailuan, eta hozkailu hori kaka dela, aurrekontuetan hozkailu indartsuagoak erosteko eskaria hamalau aldiz eginda ere, goian dauden argi-iturri horiek beti gauza bera erantzuten dizutelako: " hara, Gómez, hozkailu berririk ez
|
izan arren
, zure hilotzek bertze urtebetez etsiko dute gorputegian, ez arrangurarik ez kexurik atera gabe, ezta?". Eta horrela urtero, eta betiko hozkailu zahar kakazuak, eta amen erran orduko belzten zaizkit hilotzak, eta orduan lehenbailehen ehortzi behar.
|
|
|
Urtebete baino gehiago genuen elkar ikusi gabe; dolu, eztei edo bataio, ez dakit zer famili kontu. Nik seigarren edo zazpigarren ginebrakada neukan esku artean, eta hura, asteguna
|
izan arren
, zerbait ospatzen ari zen bere lagunekin, norbaiten kontratu finkoa-edo. Harekin baziren hatsa zintzurrean trabatzeko moduko neska panpoxak.
|
|
|
Baina begibistakoa zen zerbait gertatu zela; ez zerbait lizuna edo kontaezina, baina bai, itxuraz xumea
|
izan arren
, benetan larria eta konponezina ere bazena. Denak berdin jarraitzen zuela zirudien, baina dena aldatuta zegoen; ibai baten emaria bezalakoa zen:
|
|
|
-Errudun zara, beraz, abertzale ez
|
izan arren
. Oro gara errudun, oro jaio baikara bekatutik.
|
|
|
Ilunabarra
|
izan arren
, Tom, Tomas edo Popok ez ditu eguzkitako betaurrekoak erantzi, baina egingo nuke begirada apaldu duela aitortu didanean funeraria batean lan egiten duela. Gero, azalpen horiek egin izanak besteei buruzko informazioa jasotzeko eskubidea eman izan balio bezala, galdezka hasi zait:
|
|
|
Danekin hitzordua goizeko zortzi eta erdietan
|
izan arren
, eta gelatik berandu jaitsiagatik, Adelak eta Estherrek ez dute gosaldu gabe etsi. Ni gosegabetua nengoela aitzakiatu, eta furgonetara hurbildu naiz.
|
|
|
Bidailagunok fardelekin atzera eta aurrera ibili behar izan dugu, eta gureak gutxi ez balira, dendak, hozkailuak, suak, den-dena garraiatu behar izan dugu aireportuko aparkalekuan zain genuen beste furgonetaraino; baina gaur inortxori ere ez zaio bururatu kexuka hastea. Bestalde, bidaia bospasei ordukoa
|
izan arren
, erlojua aurrena atzeratu eta hurrena aurreratu egin behar izan dugu. Eta kontua da Chicagotik aski gorputzaldi petralarekin irteteaz gain, azkenean leher kaka egina amaitu dudala eta, bestalde, arimari doi bat kostatu zaiola nire gorputza aurkitzea.
|
|
|
Gaur denen ahotan ibili da hartzaren barteko erasoa. Nonbait, nire kemena eta ausardia nabarmen geratu dira, batez ere inorekin oso kalakariak izaten ez diren Idoia eta Lolaren hitzetan (gaur jakin dut, bestalde, hain isilak
|
izan arren
, hizkuntza irakasleak direla Iruñean). Baina Tomek eskuan zeukan ubeldura handiari antzeman diodanean, hotzikara batek zeharkatu nau buruko ileetatik behatzetako atzazaletaraino (egun osoan zehar niregandik hain urrun ibili den gizon horrek badu susmagarria egiten zaidan zerbait; oraindik ez dakit zer gogorarazten didan haren keinu ezagun horrek, baina egingo nuke susmo horrekin lotuta dagoela).
|