|
2022
|
|
|
Nahiz lehenagotik ere ikustez ezagutzen nuen, politikaren alorrean denek dakigun euskal militante suharra baitzen, eta garai batean Ekaitza aldizkariaren publikazio zuzendaria ere. Pastoraletan ere urte oroz
|
ikusten
nuen bere argazki tresna eskuetan. Eta nola ez, Bortükariak elkarteak antolatzen zuen Zuberoan gaindiko mendi ibilaldietan, Allande mendizale suharra izaki.
|
|
|
Sarako Biltzarrean erran zidan Allandek, Jean Lahargou zenak zuela Herria astekarira hurbilarazi. " Gizon hori miresten nian, nonahi
|
ikusten
nian, kultur elkarretaratze handi guzietan, Herri Urrats, Nafarroaren Eguna, pastoral edo beste, mahai ttipi batean pausatuak zituen Herria astekariaren aleak zabaltzen, eta ahal bazuen bakoitzaren izen helbideak hartzen, horien harpidetzeko xedez". Horrela zuen Allande Herriaren saretara" bildu".
|
|
|
Hala, afixa edo kartelen kasuan, Zuberoan gaur egun oso oso gutxi baitaude euskaraz zerbait agertzen dutenik... euskal kantari edo soinulari talde izen batzuk edo kantaldi nola talo eta xingar —hori ez delarik zubereraz ere gainera! — bezalako hitzak ezik! Euskaraz bakarrik dagoen festa edo ikusgarri iragarpen afixarik ia ez da
|
ikusten
gaur egun, eta zinez elebidun izan daitekeenik ere oso gutxi. Alta, Xiberoa Herri Alkargoa erkidego publikoa saiatu da euskara karteletan agertze
|
|
|
Horrelako gauzetan
|
ikusten
da pastoralen inguruan gauza anitz aldatu direla.
|
|
|
Hor transmisiorik gabeko zerbait da, gainera, xiberotar anitz badira arizaleetan. Nik transmisio hori nabarmen
|
ikusten
dut, eta ez dut uste luzaz iraungo duenik.
|
|
|
Nola
|
ikusten
duzu euskararen egoera Xiberoan?
|
|
|
Bai, nahiz eta erran behar den kazetako bultzatzaileak eta jarduleak zuriak zirela, erlijioaren eta kontserbatismoaren aldekoak, baina bazuten hori, euskararen aldekoak ziren, atxikimendu hori argi
|
ikusten
da. Aldiz, gorri anitz eus kararen kontrakoak ziren, baina ez Bedaxagar.
|
|
|
Bada testu bat, bereziki garrantzitsua dena eta pastoralaz bere jakitatea erakusten duena. Ematen dituen datuak dira ustez nondik datorren pastorala, zein diren arauak, zein bilakaera
|
ikusten
dion... Jean Louis Davantek gauza bertsua egin du, baina frantsesez, Elkar argitaletxearekin.
|
|
|
Xiberotarrek euskara gehien irakurtzen dugu, hain zuzen ere, pastoraletan. Pastorala
|
ikusten
den momentuan berean, testua irakurtzeko.
|
|
|
Nola
|
ikusten
dituzu Zuberoatik Euskal Herriaren beste bi administrazio entitateak, EAE eta Nafarroa?
|
|
|
Harekin mahai baten inguruan biltzerik ez zegoenez —nik behintzat ez nuen lortu—, Zuberoako muinoetan, basoetan eta herri arteko bideetan elkartzen ginen tartean behin; baten eta bestearen berri ematen, zubereraz hau eta bestea nola esaten zen entzuten, eta politikari errepasoa egiten, beti jakin minez baitzegoen gauzak nola
|
ikusten
genituen mugaz bestaldeko kontaktuek.
|
|
|
Eta bere begiradarekin –hots, Euskal Herriko ikuspegiarekin– lantzen zituen gai haiek. Korsikako eztabaidak edo Belgikako gobernua osatzeko zailtasunak, adibidez, ez dituzte berdin
|
ikusten
Frantziako hedabideek. Horregatik ere, eta ez euskaraz irakurtze hutsagatik bakarrik, beharrezkoa ikusten zuen nazioarteko gai horiek lantzea.
|
|
|
Korsikako eztabaidak edo Belgikako gobernua osatzeko zailtasunak, adibidez, ez dituzte berdin ikusten Frantziako hedabideek. Horregatik ere, eta ez euskaraz irakurtze hutsagatik bakarrik, beharrezkoa
|
ikusten
zuen nazioarteko gai horiek lantzea. Hots, munduko berriak euskaraz irakurtzea hizkuntza askatasun bat izateaz aparte, askatasun politiko bat da herri honentzat.
|
|
|
Nahiz eta xiberotarrari zinez etxekia izan, bazakian Allandek honen eremüa hertsi dela eta egün batez, nahiz eta euskalkia komunikazio tresna bezala etxeki eta garatü behar, idatzia eta mintzamena euskara batuaz egi tea beharrezko dela. Ützülpen lan parrasto bat, gehienak ordaintürik izan gabe, bere gain hartü züan eta Herri Alkargoa eta Aüzetxeetako idazki aministraziokoak euskara batualat moldatzeko behar gorria
|
ikusten
züan. Haatik, xiberotarrari, arau berrieki, izkiribüa baitezpada etxeki nahi zeion.
|
|
|
Ondorioz, güti jaten züan. Lagün hanitx harritü da bizpahiru egünentako ekarten züan anoa
|
ikusten
züelarik: ogi txoina erdi bat eta bizpahiru banana.
|
|
|
Beraz, idazkerak behar zuen ahoskeraren arauei egokitu eta ez alderantziz. Zein hizkuntzatan
|
ikusten
da holako araurik finkatzea. Pentsa dezagun, esaterako, frantsesari aplikatzea sasiarau hori...
|
|
|
Alabaina, zin zinez ho ri pentsatzen dutenez ez bada ziurtatzen ahal ere, euskararik ez jakitea dolugarritzat daukate eta minez bizitzen dutela aitortu digute batzuek. Ikastea, haatik, oso neketsutzat
|
ikusten
dutela gaineratu digute, denbora eskasia ai tzakiatzat harturik, kasu gehienetan. Horra Mauleko egoera eta tamalgarria bada ere, ulergarria da behintzat, Mauleko bizilagun ugari —eta merkatari gutizge hienak— kanpotik etorritakoak baitira.
|
|
|
• Ezinezko igoera: Gure ibilbide hau abiatzen den gunearen beste aldean, apur bat ekialderat, malda oso aldapatsu bat
|
ikusten
ahal da, eta, honetan, zantzu nahiko bitxiak, zerbait honen gora igo balitz bezala. Hain zuzen, motorrak dira igotzen patar beldugarri honen gora, urtero irailaren lehen aste amaieran.
|
|
|
Egia da, han hor kurritzearekila, bazterrak xahü eta ontsa etxekirik bezala begibistalatzen zaizküla. Soroz eta alorrez beztitürik dira, kabaleak alhan
|
ikusten
dütügü, eta lür eremü auherrak edo tartak hartürik direnak oso bekan dütügü.
|
|
|
" xurien" botzeramaile sütsüa baratü beitzen hastetik ürrentzeala. " Go rriak" hügün zütüan, gisa hortarako
|
ikusten
zütüanak oro gaitzesten eta laidostatzen zütüalarik.. eta ez güti! Harentako," gorriak" ziren kargülantak, errejent/ errejentsak lehen lehenik, Parisen poterean zirenen alteko depütatü eta senatürrak, kartielekoak edo beste, bai eta harginbeltz edo framazuak ere.
|
|
|
Hala, eüskararen galarazteko eginik izan diren ürrats eta jokamoldeen aipatzean, üdüri lüke Ziberoko Egünariaren artikülü elibatetako zati zonbait orai düala güti izkiribatüak direla...! Bai, argi da urtekari honen egileak eta irakurleak eüskararen altekoak zirela... bena beti ere errelijionearekin üztartürik
|
ikusten
züelarik. Eüskaldün fededün zirela erraiten ahal da, düdarik batere gabe.
|